Unieke verzameling werk Giacometti
Alwin Bar briljant in Chopin-recital
PODIUMBLIK
'Vrouwen
en kunst'
DINSDAG 4 MAART 1986
KUNST
PAGINA 21
Redactie Pieter C; Rosier
LEIDEN - Veelsoortig toneel deze
week in de Leidse theaters. Daar
naast nog een muziektheaterpro-
duktie gebaseerd op 'Dantons
Dood' van Georg Büchner door
de toneelgroep Baal.
Dantons Dood
'Dantons Dood' is bewerkt en
ook geregisseerd door Mark Tim
mer en van muzikale illustraties
voorzien door Vera Vingerhoeds.
De produktie, die eind januari in
Amsterdam in première ging,
staat woensdag- en donderdag
avond in het LAK-theater.
Mark Timmer heeft Büchners
grote, historische drama terugge
bracht tot een intiem tafelge
sprek tussen drie personen. De
radicale revolutionair Robe
spierre en de gematigde Danton
redetwisten over de morele gren
zen van de sociale omwenteling.
Ze worden geobserveerd door een
vertegenwoordiger van het an
cien regime die door zijn oppor
tunisme aan de guillotine is ont
komen. De bewerking is volgens
een enkele weken geleden in de
NRC verschenen recensie zo ri
goureus, dat een nieuwe titel wél-
licht beter zou zijn geweest. Robe
spierre en Danton krijgen teksten
de mond gelecjd van hun respec
tieve medestanders uit het stuk,
uit ander werk van Büchner en
uit een ooggetuigeverslag van de
moordpartijen in 1792. Het gaat
Timmer, aldus de NRC, niet zo
zeer om de feitelijke geschiedenis
van de Franse revolutie als wel
om de bloedige terreur waartoe
menige revolutie vervalt, on
danks haar gerechtvaardigde
Han Romer, Pierre Bokma en
Jack Vecht in 'Dantons Dood'.
(foto pr)
doelstellingen. Timmer laat de
voorstelling beginnen met het af
ruimen van een tafel. Vrijwel di
rect daarop worden dezelfde
schalen met hetzelfde voedsel
weer opgediend, waarmee hij
suggereert dat de intellectuele
discussie die volgt over een zich
zelf herhalend probleem gaat.
Pierre Bokma en Jack Vecht voe
ren als respectievelijk Danton en
Robespierre een 'machtig interes
sant' twistgesprek, waaruit de
genialiteit van Büchner in elk ge
val spreekt. Han Römer is de in
twee satijnen kamerjassen gesto
ken gastheer die het publiek op
dronkemanstoon vertelt dat de
gekozen volksvertegenwoordi
ging de wil van het volk uit
drukt: het ideaal van de burger
lijke democratie, gezien door de
ogen van een bezopen aristo
craat.
Terzijde van het speelvlak zit
een kwartet van klarinet, saxo
foon, cello en altviool dat soms de
tekst, soms de gemoedstoestand
van ieder van de drie toneelfigu
ren illustreert met muziek van
Vera Vingerhoeds. Behalve de
NRC hebben ook andere landelij
ke bladen veel aandacht aan
Baals voorstelling besteed. Een
voorstelling, die zowel impone
rend als attractief wordt ge
noemd.
Het Atelier
'Het Atelier' is de eerste afleve
ring van een serie toneelstukken,
die Discordia dit seizoen onder
de titel 'Feuilleton' uitbrengt. In
het verleden voerde de toneel
groep meer dan twintig teer uit
eenlopende projecten uit: moder
ne klassieken, klassieke kome
dies, videowerk en collectief ge
maakte stukken. Daarnaast is
Discordia met nog vele andere
stukken en scènes bezig geweest.
'Feuilleton' is in het leven geroe
pen om deze stukken in een
nieuw geconstrueerd toneelstuk
te kunnen presenteren. Het LAK
Hans Boskamp en Hanny Vree
doen mee aan de volksmusical
'In Holland staat een huis'.
(foto pr)
Volksmusical
Nooy's Volkstheater heeft in het
afgelopen najaar een nieuwe
produktie het licht doen zien. Een
'volksmusical' met als titel 'In
Holland staat een huis' en met
medewerking van de liedjeszan
ger Ben Cramer. Nooy's Volks
theater reist er stad en land mee
af en staat er woensdag- en don
derdagavond mee op de planken
van de Leidse Schouwburg.
Het gegeven van 'In Holland
staat een huis' is ontleend aan
een Nederlandse film uit 1936,
'Komedie om geld'. De situatie is
overgebracht naar 1948, de pe
riode kort na de Tweede Wereld
oorlog, de tijd van woningnood
en revolutiebouw. Centraal staat
een bankloper die ontslag heeft
gekregen omdat hij fraude zou
hebben gepleegd maar later als
directeur terug mag komen. Een
'rol, die wordt vertolkt door Piet
Hendriks. Wat Ben Cramer be
treft, zijn taak is het om de rol
van een arme straatjongen te
vertolken met alle gevoeligheid
en blijmoedigheid uit het toneel
tijdperk van toen. Heieen van
Meurs heeft de voorstelling,
waarin ook bekenden als Dick
Rienstra, IJf Blokker, Hans Bos
kamp, Hanny de Vree, Herbert
Joeks, Lies de Wind en Guikje
Roethof staan, geregisseerd. 'In
Holland staat een huis' is ge
schreven door Dick Nooy, de lied
teksten zijn van Rob Chrispijn.
Les Bonnes
Speciaal voor leerlingen van
middelbare scholen is de (Fran
se) voorstelling 'Les Bonnes' op
vrijdagavond in het theater aan
de Oude Vest bedoeld.
Jean Genet geeft in dit spel van
voortdurende rolwisselingen zijn
onbarmhartige, zwarte kijk op
de menselijke natuur. De mens is
Scène uit 'U spreekt met uw
moordenaar' met o.a. Marijke
Merckens (links) en Kees Brusse
(rechts). (fotoJoDua)
naar Genets inzicht slecht en cor
rupt. De drie karakters vi deze
eenacter zijn Madame en haar
bedienden, de zusjes Claire en
Solange. Deze laatsten hebben
een haat-liefde verhouding tot
hun meesteres, die op een hautai
ne manier mild en vriendelijk
voor hen is. Maar ook de verhou
ding tussen de zusjes onderling is
er één van uitersten.
Het thema van het stuk is
macht. De macht van mevrouw
over haar bèdienden, maar ook
andersom, en de machtsstrijd
tussen Claire en Solange onder
ling. Deze machtsstrijd krijgt ge
stalte in het rollenspel van de zus
jes als mevrouw van huis is,
waarbij Claire Madame speelt
en Solange Clair. In dit tot in het
absurde doorgevoerde rollenspel
eindigt de strijd om de nacht met
de dood.
Thriller
Kees Brusse, Marijcke Merc
kens, Maxim Hamel, Eddy Brug
man en Johan Ooms. Dit bekende
vijftal speelt zaterdagavond in
de Leidse Schouwburg de klassie
ke thriller 'U spreekt met uw
moordenaar'. Het stuk, ooit om
schreven als 'de meest spannende
thriller aller tijden', is in de ja
ren vijftig opgevoerd door de Ne
derlandse Comedie. Het is nu als
vrije produktie geregisseerd door
Jo Dua. De titel van het stuk en
de namen van de spelers - Kees
Brusse als de inspecteur - staan
er ongetwijfeld borg voor dat het
aardig vol zal lopen in het Oude-
Vesttheater, alle wat minder ge
lukkige publiciteit die er naar
aanleiding van de première rond
deze produktie is geweest ten
spijt.
De Leidse toneelgroep 'Impe
rium' vervolgt vrijdag- en zater
dagavond in het eigen Micro
theater haar reeks voorstellingen
van Ibsens 'Hedda Gabler'. Aan
vang 20.30 uur.
LEIDEN - 'Vrouwen en kunst'.
Onder dit motto wordt donderdag
ochtend in de burgerzaal van het
Leidse stadhuis een forumdiscus
sie gehouden. De gemeente Leiden
wil door middel van deze forum
discussie aan de vooravond van de
Internationale Vrouwendag extra
aandacht schenken aan de positie
van vrouwelijke kunstenaars en
hun werk.
Aan de hand van korte inleidin
gen zal forumvoorzitster Yvonne
van Baarle (secretaris van de Raad
voor de Kunst) de discussies op
gang brengen met vragen als hoe
staan vrouwelijke kunstenaars an
no 1986 er voor, welke belemme
ringen ondervinden zij, is er bij
vrouwelijke kunstenaars behoefte
aan speciale aandacht binnen het
(gemeentelijke) beleid, bestaat er
feministische kunst.
Achter de forumtafel zullen
voorts plaats nemen Liesbeth
Brandt Corstius, directeur van het
Arnhems Gemeentemuseum, Fred
Kuijers, wethouder van cultuur in
Leiden, Astrid Roemer, schrijfster,
Gerti Bierenbroodspot, beeldend
kunstenares, Nouscka van Brakel,
filmregisseuse en Marijke Frijling,
actrice. De discussie begint om
tien uur en duurt tot half één.
Ter gelegenheid van de Interna
tionale Vrouwendag zal in de
Hooglandse Kerk een tentoonstel
ling worden gehouden onder de
noemer 'Vrouwen en Kunst. De ex
positie, die 's middags om vier uur
wordt geopend door wethouder
Henriette van Dongen van onder
wijs, samenlevingsopbouw en
emancipatie, duurt tot en met 16
maart. Werk van vrouwelijke kun
stenaars is overigens deze maand
ook te zien in Galerie De Burcht,
Galerie Fotomania en in het pand
Caeciliastraat 18.
Concerten K&O
LEIDEN - De maandagenda van
K&O laat voor de komende weken
een gevarieerd muziekaanbod
Is de pianist Alwin Bar gister
avond in de Kapelzaal begonnen
met zijn Chopin-cyclus, die een
vervolg krijgt op 17 maart en 7
april, op woensdagavond 5 maart
treedt in dezelfde zaal een trio op,
bestaande uit Quirijn van Rechte-
ren Altena (contrabas), John Mac-
Farlane (klarinet), en Henk Briër
(piano). Dit trio speelt werken van
Von Weber, Hindemith, Bruch,
Glinka e.a.
Op donderdagmiddag 6 maart is
er een lunchconcert tijdens welk
de pianist Edward Eikner werken
zal vertolken van Scarlatti, Mozart
en Liszt (aanvang 12.45 uur).
Op vrijdagavond 7 maart is er
een optreden van de bariton Mei-
nard Kraak en de sopraan Elena
Vink met het Italienisches Lieder-
buch van Hugo Wolf.
Dc Amerikaanse pianist Steven
Mayer verzorgt zondagochtend 9
maart het koffieconcert in de
Stadsgehoorzaal (Liszt, Stravins
ky, Schumann) en de Turksepia-
nist Huseyin Sermet speelt maan
dagavond 10 maart in de Kapelzaal
Mozart, Van Beethoven en Liszt.
En op woensdagvond 12 maart
zingt de mezzo-sopraan Vera Ver
zijden er liederen van Schumann,
Strauss, Ravel en Debussy.
Tentoonstelling 'Alberto Giacomet-
ti 1901-1966 - beelden, schilderijen,
tekeningen en grafiek', t/m 11 mei.
Haags Gemeentemuseum, Stadhou
derslaan 41, Den Haag. Geopend di.
za. van 10-17 uur, zo. van 13-17
Catalogus verkrijgbaar
29,50).
DEN HAAG - Als resultaat van
een uitwisselingsprogramma
tussen de 'Fondation Maeght' in
het Franse Saint-Paul-de-Vence
n het Haags Gemeentemuseum
3 tot en met 11 mei in Den Haag
en belangrijke verzameling
beelden, schilderijen, tekenin
gen en grafiek van de Zwitserse
kunstenaar Alberto Giacometti
zien. Aan de hand van deze
collectie, die verder aangevuld is
met stukken uit het bezit van Ga
lerie Adrien Maeght in Parijs,
wordt een beeld geschetst van
Giacometti's werk vanaf 1926 tot
1966, zij het dat hier slechts
één voorbeeld uit de periode van
zijn contacten met het surrealis
me getoond is.
De naam Giacometti roept
misschien bij velen beelden op
van langgerekte, dunne bronsfi
guren. Als primeur is voor het
eerst in ons land in dit overzicht
ook het plastische werk van Gia
cometti opgenomen. Een aantal
van de schilderijen maakte eer
der deel uit van de vorig jaar in
het Stedelijk Museum in Amster
dam gehouden tentoonstelling
'La grande parade'. Giacometti
was niet een beeldhouwer die
toevallig ook nog schilderde of
andersom. Hij kende een duide
lijk onderscheid tussen beide
kunstvormen getuige zijn uit
spraak: "Voor mij is de beeld
houwkunst alleen dat wat men
door middel van beeldhouw
kunst kan uitdrukken. Alles wat
men door middel van de schil
derkunst kan uitdrukken moet
men bij voorkeur uitdrukken
door de schilderkunst".
Ondanks deze duidelijke
scheiding bestaat er een verwe
venheid in benadering, die zich
laat aanwijzen in de manier
waarop hij zijn modellen vaak
frontaal gezien afbeeldt, terwijl
hij daarnaast in het schilderij van
mevrouw Maeght de ogen heel
plastisch grote diepte weet te ge
ven maar de uitvoering van
'Dunne buste op voetstuk' ppval-
lend plat is.
Giacometti's beelden uit de ja
ren twintig laten de doorwerking
zien van de invloed van het Ku
bisme en de primitieve kunst, zo
als 'Lepelvrouw' en 'Het paar'.
Gedurende een aantal jaren raak
te Giacometti door zijn zoeken
naar de uitbeelding van zijn
geestelijke wereld en de trans
parantie van de ruimte betrok
ken bij het surrealisme. De voor
man van deze beweging, André
Breton, erkende in het beeld 'Het
onzichtbare object' uit 1934 nog
surrealistische kenmerken maar
Giacometti raakte datzelfde jaar
uit de gratie toen hij besloot
voortaan weer naar model te
gaan werken. Afgezien van enke
le kleine gipsobjecten, legde hij
zich vooral toe op het tekenen.
Pas in 1946 maakte hij weer beel
den, waaronder die met de zo ty
perende Giacometti-vorm.
Een bijdrage uit de rijkgeïllu-
streerde catalogus behandelt de
beelden die ontstonden tussen
1947 en 1966, het jaar van Giaco
metti's dood. De lange, broze
beelden van staande of lopende
mannen en vrouwen zijn met
naar verhouding zware voeten in
de sokkel verankerd. Het hand
schrift van Giacometti is zicht
baar in het ruwe oppervlak, dat
ontstaat door het toevoegen en
weer weghalen of inkrassen van
de klei. Een film van David Syl-
In Haags Gemeentemuseum
Albert Giacometti: schets
boek, krijt op papier (1951) (foto pr) Alberto Giacometti: Lopende man, brons (1960)
Eerste recital van een Chopin-cyclus door dc
pianist Alwin Bar. Fantasie op. 49, impromptu's
op. 29, 36, 51 en 66, barcarolle op. 60, sonate in b
op. 58. Gehoord in de Kapelzaal van K&0, 3
maart.
LEIDEN - "Je moet als uitvoerend musi
cus altijd vreselijk overdrijven". Dit is een
uitspraak die ik vroeger wel eens hoorde en
waarvan ik steeds meer overtuigd raak dat
die onwaar, ja zelfs schadelijk is. De gevol
gen kunnen zijn: gezwollen voordracht, on
echt sentiment, te harde fortes, overdreven
rubato.
De pianist Alwin Bar laat horen hoe het
anders kan. Door jarenlange ervaring is hij
zeer vertrouwd geraakt met het oeuvre van
Frédéric Chopin. Wars van elke shownei
ging, weet hij op een vanzelfsprekende en
doorleefde wijze de karakteristieke zange
righeid van deze componist te laten horen.
Geholpen door een soepele techniek en een
betrouwbaar geheugen laat hij de vleugel
zingen in een vloeiende notenstroom. Dat
deze muziek vaak meer tot haar recht komt
in salons of kleine zalen dan in enorme con
certgebouwen, bleek uit het begin van de
fantasie op. 49: introvert maar toch expres
sief voorgedragen. Verschillende stemmin
gen werden tijdens het recital naar voren
gebracht: parelend en briljant in het begin
van de impromptu op. 29 in As. vol en so
noor verderop in dit stuk. poëtisch in de
impromptu op. 36 in Fis, lieflijk golvend in
de barcarolle op. 60.
Alwin Bar's pianospel maakt een klassie
ke indruk: rubato (ritmische vrijheden)
wordt met mate toegepast en de poëtische
momenten worden niet zoetelijk of over
dreven. Alleen vond ik de impromptu op.
51 in Ges te snel, te onritmisch en daardoor
rommelig gespeeld, evenals sommige ge
deelten in de sonate in b na de pauze. Het
laatste deel van deze sonate, het presto ma
non tanto (snel maar niet overdreven) kan
de toehoorder als in een snelstromende ri
vier meevoeren, maar bij het tempo van de
ze pianist kwam meer het beeld op van een
waterval. Gelukkig bracht de toegift, het
lied van de meimaand van Tsjaikowski. de
rust en de sfeer weer terug.
Al met al een avond met veel poëzie en
briljant pianospel, waarin het redelijk opge
komen publiek ervan kon genieten hoe
Chopin een vleugel kan laten klinken. Op
de maandagen 17 maart en 7 april is Alwin
Bar weer te beluisteren in deze Chopin-cv
clus met mazurka's, etudes, ballades, schei
zo's, nocturnes, walsen en polonaises
FRANK DEN HERDER
vester uit 1964 laat schitterend
zien hoe Giacometti op bijna ma
gische wijze het materiaal behan
delt door uiterst suggestief met
een enkele duimbeweging de
klei weg te duwen.
De afwijkende verhoudingen
van de figuren en de enorme
maatverschillen tussen de geëx
poseerde beelden onderling heb
ben ongetwijfeld te maken met
het fundamentele probleem dat
in het werk van Giacometti een
rol speelt - de relatie tussen de
werkelijkheid en zijn eigen visie
daarop. Zowel in sculptuur als in
de overige stukken ging het niet
om de uiterlijke gelijkenis maar
om het weergeven van het beeld
dat zich in zijn geest gevormd
had. De door Giacometti beoog
de gelijkenis was bereikt als hij
vat had op de verhouding tussen
de figuur en de omringende
ruimte; de kleine of juist de grote
afmetingen van de langgerekte
vormen waren het gevolg hier
van. Giacometti wilde doordrin
gen tot de essentie en probeerde
het ongrijpbare vast te houden in
een allesomvattend beeld.
Deze kern in het werk en zijn
ervaring van de werkelijkheid,
heeft er vaak toe geleid dat Gia
cometti een existentialistisch
kunstenaar genoemd werd maar
zelf wees hij dit van de hand: "Er
wordt zoveel gepraat over exis
tentiële angst, net of het wat
nieuws zou zijn!".
Vooral na de Tweede Wereld
oorlog kreeg Giacometti's werk
grote bekendheid. In deze perio
de kwamen veel journalisten en
fotografen haar Parijs, waar hij
het grootste deel van zijn leven
gewerkt heeft. Als toevoeging bij
de tentoonstelling zijn in het
prentenkabinet van het museum
fotoseries geëxposeerd van een
drietal fotografen, onder wie
twee Nederlanders. Emmy And-
riesse en Jan Coppens, die res
pectievelijk in 1948 en 1964 Gia
cometti in zijn atelier bezocht
hebben. De persoon en het werk
van Giacometti fascineren ook
nu nog velen. De kunstenares
Gerti Bierenbroodspot vertelde
enige tijd geleden in een radio
programma dat in haar schilde
rijen ongemerkt Giacometti-fi-
guren verschijnen. Giacometti
inspireerde de schrijver J. Bern-
lef tot het maken van gedichten,
waarvan enkele voorbeelden in
de catalogus zijn opgenomen
Het is vrijwel onmogelijk om
in kort bestek een goed beeld te
geven van deze kunstenaar en
zijn werk. De tentoonstelling en
de catalogus samen verhelderen
in dit opzicht veel. Giacometti
komt naar voren als een bijzon
dere, gedreven kunstenaarsper
soonlijkheid, die ondanks zijn
contacten een éënling was. Het
geheel weerspiegelt het gevecht
dat hij steeds opnieuw in zijn
werk aanging met de werkelijk
heid, een opgave waarvoor vele
kunstenaars zich gesteld zien.
Tijdens de opening van de ten
toonstelling gaf Bernlef m een
inleiding heel goed weer wat
Giacometti voortdurend heeft
bezig gehouden - het onzichtba
re. de tijd te grijpen. De onzeker
heid van die worsteling sprak
Giacometti uit in zijn woorden:
"Je n'ai jamais réussis" (het is
me nooit gelukt).
NANCY STOOP
