Iwan in handen Israël Olof Palme was een omstreden politicus Het Zwitserland voor wie echt van rust houdt HOBBY Stedenreizen per trein in de lift Kampeergids voor Gelders Rivierengebied VRUE TIJD PAGINA 10 DO/ST ZATERDAG TEL AVIV (GPD) - Vijfentwintig jaar na het historische Eichmann- proces zal Israël opnieuw worden geconfronteerd met de gruwelen van de nazi-misdaden. De van oor logsmisdaden verdachte John Demjanjuk (66) werd gistermiddag vanuit de Verenigde Staten naar Israël overgebracht om over enke le weken te worden berecht voor zijn aandeel in de massa-vernieting van joden tijdens de Tweede We reldoorlog in het dodenkamp Tre- blinka. door Taco Slagter De uitlevering van de van oor sprong Oekrainer (Rusland) was na een jarenlang juridisch steekspel mogelijk, doordat het hoogge rechtshof in de VS begin deze week een verzoek tot herziening van het uitwijzingsvonnis door een federale rechtbank, had afgewe- zen. De weg stond toen open Dem- janjuk naar Israël over te brengen. Met een bleek gezicht en ge boeid, daalde rond het middaguur op het vliegveld Ben Goerion de al eerder van zijn Amerikaans staats burgerschap ontnomen gepensio neerde diesel-monteur van de vliegtuigtrap. De procedures om zijn uitlevering begonnen tien jaar geleden toen de ware identiteit van 'Ivan de Verschrikkelijke' via ge tuigenverklaringen van overleven den bekend was geworden. Onder strikte veiligheidsmaatregelen bracht dë politie hem over naar Je ruzalem waar een rechter hem voorarrest aanzegde. Eichmann Omgeven door tientallen recher cheurs en geüniformeerde agenten werd Demjanjuk daarna naar de zwaarbewaakte Ayalon-gevange- nis in de by Tel Aviv gelegen stad Ramle getransporteerd. Hier was de dubbele celruimte voor hem in gereedheid gebracht, waar in 1961 de motor achter de vernietingsma- chine, Adolf Eichmann, de juridi- - sche weg naar de galg had afge wacht. Het vertrek is met tralies afge- r grendeld, zodat de drie bewakers achter een bureau en pal voor de - getraliede toegangsdeur continu zicht hebben op de gevangene, s Verder observeren twee videoca mera's de delinquent, omdat de staat Israël hoe dan ook wil voor- - komen dat Demjanjuk zelf een ein- I de aan zijn leven maakt. Ontsnappen Met de bewaking zijn tweedui zend extra politiemannen belast Demjanjuk bij zijn aankomst in Tel Aviv. die ook tijdens het proces zullen worden ingeschakeld. De afgelo pen week heeft veiligheidsperso neel het gevangeniscomplex nog eens minutieus afgezocht op moge lijke ontsnappingswegen. En zijn volgens de minister van justitie al le maatregelen genomen die moe ten voorkomen dat overlevenden van Treblinka het recht in eigen handen nemen In opdracht van het openbaar ministerie in Jeruzalem begon zes maanden geleden in het geheim een onderzoeksteam met het sa menstellen van het strafdossier. Daarin komen onder meer video banden voor uit de Sowjet-Unie en Polen waarop overlevenden van Treblinka verslag doen van hun gruwelijke ervaringen met Ivan de Verschrikkelijke. Het feit dat de verdachte pas zo laat als de gaska merspecialist werd ontmaskerd had mede te maken met de tiental len jaren gevoerde politiek van Oostbloklanden juridisch bewijs materiaal in zaken betreffende oor logsmisdaden niet aan het westen beschikbaar te stellen. Demjanjuk wordt ervan beschul digd in de jaren '43-'44 tientallen duizenden joden in de gaskamers om het leven te hebben gebracht. Volgens de aanklacht was hij de man die de slachtoffers er in joeg en even later de krapen met het koolmonoxydegas opendraaide. Demjarpjuk kreeg zijn alleszeggen de bijnaam, omdat hij volgens ge tuigen bij de gaskamers als een In tegenstelling tot de vernieti gingskampen Auschwitz en Birke- nau, waar miljoenen joden met het beruchte Zyklon B-gas de verstik kingsdood tegemoet gingen, wer den in Treblinka de veel langer werkende uitlaatgassen van moto ren gebruikt. In Auschwitz selec teerden de SS-ers hun slachtoffers; in Treblinka ging iedere gevange ne de gaskamer in. In dit kamp vonden 870.000 joden de dood. Stond Auschwitz hoofdzakelijk onder controle van Duitsers, in Treblinka waren de nazi-ideologie aanhangende fascisten uit de Oe- kraine in de meerderheid. Zo'n honderd tot •honderdtwintig Rus sen knapten hier onder toezicht van twintig tot dertig Duitsers het smerige werk op. Tot nog toe heeft Demjanjuk de oorlogsmisdaden ontkend. Vol gens zijn verklaringen voor Ameri kaanse rechters is hij het slachtof fer van de Russische geheime dienst KGB die valse informatie over hem zou hebben verstrekt. Zoals zovele ex-nazi's vluchtte de Oekrainer na de Tweede Wereld oorlog naar de Verenigde Staten en verwierf op den duur het Ameri kaanse staatsburgerschap. Omdat, na zijn ontmaskering als de moge lijke Iwan de Verschikkelijk, fede rale rechters vaststelden dat Dem- janjuk bij diens naturalisatie on juiste identiteitsgegevens had ver strekt, verloor hij de Amerikaanse nationaliteit. De komende weken zal Demjam- juk door zes rechercheurs worden ondervraagd en zullen in het ge- rechterlijk vooronderzoek het schaarse aantal nog levende getui gen worden gehoord. Daarna zal het proces beginnen. Vanwege de te verwachten grote internationale belangstelling voor deze strafzaak zal vermoedelijk de nationale schouwburg in Jeruzalem als rechtszaal worden ingericht. Een college van drie rechters van het Hooggerechtshof, aangewezen door de president van deze hoogste rechterlijke instantie, zal uiteinde lijk het vonnis moeten vellen. Staat de schuld aan oorlogsmisdaden vast. dan kan de doodstraf worden opgelegd. Wie Demjamjuk zal ver dedigen is nog niet bekend. Van wege de onpartijdigheid gaat de voorkeur uit naar een buitenlan- Pijnlijk De meningen in Israël over dit tweede nazi-proces in de joodse staat zijn nogal verdeeld. Er zijn er die het onjuist vinden dat het holo caust-trauma door het berechten van een 'kleine vis' weer op pijnlij ke wijze naar boven wordt ge bracht. „Ik heb er een rot gevoel van", zei een inwoonster van Tel Aviv desgevraagd, „dat door zo'n schurk de wonden van het joodse volk weer worden opengereten. Waarom moet Israël deze schoft berechten? Had hij niet in Amerika of in Duitsland zijn gerechte straf kunnen krijgen? Veertig jaar na het einde van die verschrikkelijk oorlog staan we er weer oog in oog mee, doordat al die jaren de vervol ging en berechting van nazi's in de landen waar zij hun onmenselijke daden pleegden, hebben gefaald". De duiding van het probleem door deze vrouw staat synoniem voor de reacties van sommige rech ters, openbare aanklagers, intellec tuelen en krantencommentaren in Israël. Het is opmerkelijk dat deze groep meent dat het berechten van oorlogsmisdadigers veertig jaar na dato in ieder geval geen historische betekenis meer heeft en voor de slachtoffers meer kwaad dan goed doet. Geweten Maar men kan het volgens ande ren ook zo zien; Met de berechting van Eichmann volbracht het jood se volk een door de wreedheid van de geschiedenis opgelegde taak; met het proces tegen Demjanjuk kan de strijd tegen het steeds weer oplaaiende fascisme en racisme een dienst worden bewezen. En de genen die met verkalkte geesten beweren dat de holocaust een fabel was, de mond DEN HAAG (ANP) - De Zweed se premier Olof Palme, die gis teravond bij een aanslag om het leven is gekomen, was nationaal en internationaal al omstreden voor hij in 1969 voor het eerst re geringsleider werd. Een foto van hem met Nguyen Tho Chan, de toenmalige ambas sadeur van Noord-Vietnam in Moskou, als deelnemer aan een demonstratie in 1968 tegen de Amerikaanse betrokkenheid bij de oorlog in Vietnam, haalde de voorpagina's in de hele wereld. De sterke anti-Amerikaanse be weging in Zweden en Palme's ondubbelzinnige steun daaraan leidden tot het terugroepen door het Witte Huis van de Ameri kaanse ambassadeur in Stock holm. „Ik ben in de hoogste kringen geboren, maar ik behoor tot de vakbeweging" heeft Palme eens gezegd. „Ik ben daarin terechtge komen door voor de arbei dersklasse op haar voorwaarden te werken". Palme werd op 30 januari 1927 in een rijke familie in Stockholm geboren. Hij had al vroeg belang stelling voor politiek en in zijn studententijd sloot hij zich aan bij de sociaal-democratische par tij. Op 25-jarige leeftijd hanteer de hij de voorzittershamer van de Nationale Studenten Unie. Daarna werd hij particulier se cretaris van de socialistische pre mier Tage Erlander, die Palmes politieke ontwikkeling vijftien jaar lang in belangrijke mate me de vorm gaf. Voor hij in 1969 regeringslei der en partijvoorzitter werd, had hij al enige ministersfuncties be kleed: in 1963 minister zonder portefeuille, in 1965 minister van communicatie en in 1967 minis ter van onderwijs. Van 1969 tot 1976 was hij minister-president. Palme had de reputatie van een gewiekst politicus, maar bij- veel landgenoten heeft hij de in druk moeten wegnemen dat hij een opportunist was. Toen de socialisten bij de ver kiezingen van 1969, na 44 jaar aan de macht te zijn geweest, werden verslagen, moest Palme zijn premierschap opgeven en bagaf hij zich nog intensiever dan voorheen op internationaal politiek terrein, dat zijn grote passie was. Palme was vice-voorzitter van de Socialistische Internationale, de Commissie-Brandt voor de Oost-Zuid dialoog en op richter van de naar hem genoem de commissie voor ontwapening en veiligheid. In november 1980 werd hij als vertegenwoordiger van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties belast met het zoeken naar een vreedzame rege ling van de oorlog tussen Irak en Iran, die twee maanden eerder was uitgebroken. In 1982 maakte hij zijn comeback als premier. Olof Palme trad in 1956 in het huwelijk met de kinderpsycho loog Lisbeth Beck-Friis. Het echtpaar heeft drie zoons. In zijn spaarzame vrij tijd hield hij zich bezig met tennis, lezen en wan delen in de natuur. „Retraite houden", zoals hij dat placht te noemen, deed hij op het afgele gen eiland Faroe bij het grotere Gotland. PvdA-leider Joop den Uyl is diep geschokt door de dood van de Zweedse premier Olaf Palme. „Zijn dood is een verschrikkelij ke slag voor Zweden en voor de zaak van de vrede in de wereld", zo zei hij zaterdag. Volgens Den Uyl was Palme groot gezag binnen Archieffoto van Olof Palme de Socialistitsche Internationale ..Als voorzitter van de onafhan kelijke commissie voor ontwape ningsvraagstukken van de Socia listische Internationale verper soonlijkte hij het streven van de gedeelde veiligheid, een nieuwe benadering voor de uitbanning van wapens en het verkrijgen van vrede in de wereld. Voor zijn gezin en voor allen die met hem werkten is zijn dood een nog niet te verwerken schok", aldus de PvdA-leider. Den Uyl en Palme kenden el kaar al vele jaren. Hun laatse ont moeting dateert van januari, toen in India de vergadering van de onafhankelijke commissie voor ontwapeningsvraagstukken bij- De Rijksvoorlichtingsdienst spreekt in een reactie van een af schuwelijke gebeurtenis, die ten diepste betreurd moet worden. „Palme was een man van grote naam, die algemeen werd geacht", aldus een woordvoerder van de Rijksvoorlichtingsdienst. President Ronald Reagan zei na het horen van het niéuws dat de Zweedse premier Olof Palme bij een aanslag om het leven was gekomen. „Ik ben diep getroffen door deze daad van zinloos geweld". Olof Palme was volgens Rea gan „een van de meest gerespec teerde leiders van de wereld. Een man die barmhartigheid tot het kenmerk maakte van de Zweed se politiek". De Amerikaanse president prees Palme voor zijn toewijding aan de democratische waarden en zijn „onvermoeibare inspanningen de vrede te bevor deren". Ook de Britse autoriteiten zei den „geschokt" te Zijn en met „afschuw" kennis te hebben ge nomen van de aanslag op Palme, zo verklaarde een woordvoerder van premier Margaret Thatcher en de minister van buitenlandse zaken. De Britse conservatieve oud- premier Edward Heath zei „diep getroffen" te zijn door het be richt van Palme's overlijden. „Ik kende hem zeer goed", aldus Heath. „Ik bewonderde erg wat hij deed". David Steel, voorzitter van de Liberale Partij, zei het „schok kend" te vinden dat deze aanslag „zo'n hoogstaand slachtoffer heeft geëist in zo'n vreedzaam land als Zweden". door Rob v.d. Dobbelsteen Het ongefilterde Zwitserland. Huizen met opengeslagen luiken naast de vensters, onder bloedrode geraniums verstopte venster banken. glimmend bolle klinkertjes op de licht golvende straatjes en geen toerist te zien. Delémont kende ik alleen van wegwijzers. Vlak na Bazel maken zij de naar het Wallis of Berner Oberland voortijlende automoblist erop attent dat het op nog veertig kilometer afstand ligt. Maar ooit op het punt gestaan er heen te rijden? Nimmer. Ik belandde er helemaal per ongeluk. Het schilderachtige St. Ursanne. Verwacht in Delémont geen maies- land) imponeert niet; Delémont Massieve kont tueuze, met sneeuw bepuntmutste streelt. Hier zak jé onbekommerd Matterhorn. Geen rimpelloos, weg in de doezel van het kalme le- diepblauw meer waarin de Zwit- ven. Van wakker worden met ha- serse vlag zo fraai pleegt uit te ko- negekraai en slenteren langs gor- men. Delémont (en het omliggende gelende beekjes. De streek-VW Gelders Rivieren gebied heeft in samenwerking met een aantal kampeerbedrijven een gids uitgegeven met beschrijvin gen van ongeveer 15 campings en recreatiecentra. Het rivierengebied is een van de oudste woongebie den van Nederland. Het is rijk aan historische oude stadjes, zoals Cu- lemborg, Zaltbommel en Buren. Daarnaast liggen er veel kastelen en buitenplaatsen zoals Kasteel Ammersoven, Kasteel Doornen- burg en Slot Loevestein. Met name in het vooijaar is het Gelders Rivie rengebied, de fruittuin van Neder land, een bezoekje waard. De gids is gratis verkrijgbaar bij de streek-VW Gelders Rivieren gebied, tel. 03440-16441. Verdwalen Waarom interesseert het me geen zier dat de wandelweg van Delé mont naar het Chateau de Domont zo slecht staat aangegeven dat ik hopeloos verdwaal tussen de eeu wenoude beuken? Omdat verdwa len in dit Kleinduimpje-land zo verrukkelijk is. Omdat ik uit het ontbreken van voldoende wegwij zers meen op te maken dat toeris ten welkom zijn, maar dat van hen wel wordt verwacht dat ze zelf ook enige initiatieven ontplooien. Ini tiatieven waaronder dus ook het kopen van een goede landkaart moet worden gerekend. Gehuchtjes en dorpen zelfs de geregelde Zwitserlandgan- ger nooit van zal hebben gehoord: Lucelle, Vedlincourt, Montfaver- gier. Welke sprookjes er achter die namen schuil gaan, weet je pas als je er doorheen bent getrokken. Misschien dat St. Ursanne de ware kenner iets zegt. Het is zo stil in het aan de kabbelende Doubs dromen de plaatsje dat onze voetstappen echoënd langs de eeuwenoude ge veltjes ratelen. Soms ook knerpt er wit grind onder onze schoenen en het uit 1210 stammende kerkje heeft zo'n wonderschoon portaal dat je bijna zou vergeten er binnen te stappen. Dromende plaatsjes in een dro mend landschap. Net als op pak weg nog tweeduizend plekken in Europa, bedacht een of andere slimmerik dat het toch wel bijzon der aardig zou zijn als je de streek per huifkar zou kunnen verken nen. Nou, heb ik nooit veel opge had met dat eindeloze geschommel achter de massieve kont van een paard, maar hier, in het grensge bied van Zwitserland en Frankrijk slaat de voerman paadjes in, die niet alleen door hun nogal puisteri ge oppervlakte voorkomen dat de passagiers pardoes in slaap zouden vallen. Is het kanton Jura - van Delémont de hoofdstad dan hier op z'n mooist? Of moeten we daarvoor meer naar het zuiden? Naar het - dat het nog lang zo moge blijven - vrij on toegankelijke „Etang de la Gruère" tussen Trammelan en Saignelé- gier. We namen de fiets, een fiets die we huurden op het station van Le Noirmont dat we na een magni fieke treinreis van 61 minuten van uit Delémont hadden bereikt. Trampoline Het „Etang", een glinsterende scherf omkaderd door duizenden sparren en een trampoline-achtige melange van mos, veen en gras, is zo mooi, dat je er vanuit Le Noir mont zelfs naar toe zou willen lo pen. Via Les Chenevières bijvoor beeld, wat een vrij lange, maar te gelijk ook onvergetelijke wande ling is. Alleen op de wereld in het hartje van West-Europa. Les Franches-Montagnes noe men ze het hier, „de Vrije Bergen". Duizend meter boven de zeespie gel en ongeveer vijfhonderd meter boven de Doubs die zich als een draadje engelenhaar door het dal kronkelt. De afdaling per fiets doet al het getranspireer van de vroege ochtend terstond vergeten. Lange, rechte afdalingen die bij tijd en wijle een iets te grote roekeloos heid in de hand werken. Waardoor er bij die enkele, door bomen en struikgewas aan het zicht onttrok ken hairpins zo hard in de remmen moet worden geknepen dat je vin gers er pijn van doen. - Twee verkeerslichten »r Toch prettig dat ook hier nauwe lijks verkeer is. Een enkele auto bus hoestend op weg naar St. Ur sanne en twee auto's die blijkens het nummerbord van hier komen. Is het gek dat zich in het hele kan ton „Jura" slechts twee verkeers lichten bevinden? Eentje op het Place Brulé te Delémont en een op de stenen boogbrug voor St. Ur sanne. De eigenaresse van Hotel'de la Poste in Le Noirmont met een vrolijke lach: „Waarom zouden er meer stoplichten moeten komen? Hier komt toch niemand?". Wateracrobaten Een karakter dat vooral „de wat ouderen" zal bekoren. Oh ja, op de Doubs zigzaggen jonge wateracro baten op onnavolgbare wijze met hun kano's door de witschuimende stroomversnellinkjes. En hier en daar zag ik op de hellingen jeugdi ge fietsers zwetend en hijgend hun pedalen ranselen. Maar de omge ving van Delémont lijkt toch voor al geschapen voor de bedaagden onder ons. Rustig ontbijten in een dorpje waar de houten wielen van" de boeren karren nog door de stra ten ratelen. Kalm wandelen door een streek waar ze notabene ook nog een bejaarde paardentehuis hebben met de 32-jarige Jacky als oudste i Vindt ze het niet vervelend dan? Bakt ze dan voor niets de Pfloutes, Striflattes of hoe die gehemelte- strelers uit de keuken van de Jura nog meer mogen heten? „Oh nee r, hoe meer gasten hoe lie- Maar we moeten er wel voor „Daarmee", maakt Hans Fluki- ger, de directeur van het tehuis, be kend, „is meteen bewezen hoe ge zond de lucht in de Jura is". Maar wie had anders verwacht in een streek waar bijna meer huifkarren zijn dan auto's en waarin zelfs het plotseling uitvallen van dat ene stoplicht in Delémont er niet in vermag te slagen het verkeer in de war te schoppen? Jura, Voor wie echt van rust houdt. Informatief Nadere informatie: Office Jurassien du Tourisme, Route de Bale, CH-2800 Delémont, telefoon 09 - 41 66 22 97 77 of het Nationaal Zwitsers Verkeersbu reau, Koningsplein 11, Amsterdam, te lefoon 020-222033. De belangstelling voor de Trans Citytours groeit snel. Het zijn uitstapjes naar steden in Europa, waarbij de reisorganisatie van de Nederlandse Spoorwegen trein (of auto-) reis en hotel in één arrangement verpakt. Toen in april '84 het eerste aparte boekje met stedenreizen werd uitge bracht, rekende Trans tot 1 april '85 op 7.000 boekingen. Het werden er 12.000. Dat aantal was het afgelopen jaar al in november gehaald, zodat het boekjaar tot 1 april '86 met naar schatting 16.000 reizigers zal worden afgesloten, een stijging van 33 procent. Echtparen Het zijn vaak echtparen, die eens een paar dagen in Brugge, Berlijn of Boedapest gaan rondkijken. Directeur drs. H. M. Jonker van Trans: „Vaak in de fase voor zij kinderen krijgen of juist in de periode dat de kinderen alweer groot zijn. Het is een aparte doelgroep voor ons. Door gaans zijn het nogal zelfstandige mensen, iets meer uit de stad dan van het platteland, die ook wel wat talen spreken". Trans laat ieder jaar een paar steden 'vallen' en zet er een aantal r voor in de plaats. Drs. Jonker: „De bestsellers blijven er in, zoals Brussel met ruim 3400 boekingen in het afgelopen jaar. De meeste Belgische steden doen het goed, evenals de Westduitse en de Nederlandse. Maar een stad als Lübeck loopt bijvoorbeeld niet. En ook Hannover in West- Duitslahd scoorde het afgelopen seizoen niet meer dan 18 mensen. Die steden gaan er dus uit". „Waar 'm dat precies in zit, weetje nooit. Hannover is goed bereikbaar, een aardige stad. Waarom loopt Hamburg dan zoveel beter Waarom gaan de mensen naar Wenen en niet naar de Zwitserse steden In het toerisme zijn veel dingen onvoorspelbaar. Je probeert wat en wacht af'. Experimenteren Trans kan ook heel goed experimenterend te werk gaan, omdat de hoogste kosten worden veroorzaakt door de druk en de (gratis) versprei ding 'van het boekje met Citytours. Of er nu 10, 36 of 45 steden in staan, maakt niet zoveel uit. Drs. Jonker: „Het is zelfs beter om de keus wat groter te maken en het lijstje steeds te verversen. Wij hebben de indruk i zijn die het hele stedenprogramma afwerken. Volgens Jonker neemt de belangstelling voor georganiseerde trein- vakantiereizen weer toe. Hij zegt: „Het is een aantal jaren aan het dalen geweest, doordat andere landen de treintarieven bleven verhogen. Dë busondernemingen zijn daar dankbaar op ingesprongen. Wij hebben on der andere de Deutsche Bundesbahn er van kunnen overtuigen dat zij met hun prijzen omlaag moesten en dat is gebeurd. De tarieven van de Berglandexpress zijn drastisch verlaagd. Ik verwacht weer een stijgende belangstelling voor georganiseerde treinvakanties. En dan mag het best een paar tientjes duurder zijn dan de bus, omdat de trein toch meer comfort biedt". Ook naar Italië Trans, de reisdochter van de Nederlandse Spoorwegen, hield zich aan vankelijk alleen bezig met de verkoop van kaartjes voor een eenvoudig pakket door de NS georganiseerde vakantiereizen. Acht dagen Friesland voor zoveel gulden. In 1977 begon het pas als BV een zelfstandig bestaan te leiden. Drs. Jonker: „Tot 1980 beperkten wij ons tot excursiereizen, met een enkel bungalowprogramma in de winter. Sedertdien zijn er veel meer mogelijkheden om ook individueel op stap te gaan en zelfs niet meer alleen met de trein. Wij spelen nu ook in op aktuele ontwikkelingen. Met de slechte zomer van '85 hebben wij er een beetje naast gevist, omdat Trans geen reizen bood naar Spanje en Italië. Die mogelijkheden bestaan nu wel".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 10