BOEKEN Een auteur uitgemolken 'Straf: sombere jeugdverhalen DE KEER Spannende bundel van Van Zomeren zandvliet Vijf sterren thrillers Stijl het zwakste punt van K.L.Poll Guerra's wakkere oogopslag BOEKHANDEL BV VRIJDAG 28 FEBRUARI 1986 PAGINA 17 Niet veel mensen zullen het weten, luk nou precies gebeurde. Bij een maar Koos van Zomeren debuteer- recreatieterrein wordt het lijk van de al op jonge leeftijd. Op z'n ze- een meisje gevonden. Men ver- ventiende, als ik het me goed her- denkt Algerijnen die in Nederland inner, met een dichtbundel. Hij op vakantie zijn. schreef daarna een paar romans. Van Zomeren heeft het hele Na dat hoopvolle begin liet Van spektakel - want dat Zomeren een tijdlang niets van zich horen. Hij had andere zor gen aan z'n hoofd; was druk in de weer als politiek activist. Maar waar schrijverschap ver loochent zich nooit, zullen we maar zeggen. Al weer wat ouder begon Van Zomeren detectives te schrij ven. Detectives waarin een cyni sche journalist, evenals de schrij ver werkzaam bij een geïllustreerd weekblad, telkens weer in de we reld van list bedrog verzeild raakte. Met die boeken bouwde Van Zo meren zich een reputatie op als vakman. Maar wat nog veel belang rijker is: hij bleek uiteindelijk een schrijver die van meer markten thuis is, getuige zijn latere boeken, waarin de firma Dood co welis waar nog rijkelijk vertegenwoor digd is, maar die niet meer onder de noemer detectives vallen. Zij het overigens dat het werk van Van Zomeren altijd geken merkt blijft door spanning. En ge lukkig maar, haast ik me er aan toe te voegen, want door dat ingre diënt val je tijdens het lezen van zijn boeken nooit in slaap. Ik blijf in het geval van deze schrijver al tijd onbewust denken dat de dader aan het einde ten tonele zal worden gevoerd. Wat dit betreft is 'Verdacht' uit Van Zomerens verhalenbundel 'Het verkeerde paard' een mooi voorbeeld. Het verhaal werd eer der gepubliceerd in de Nieuwe Re- vu en je zou het een proeve van nieuwe journalistiek kunnen noe men - een journalistiek verhaal dat Dat Maarten 't Hart in deze literair met behulp van romantechnieken magere tijden de droom van iedere werd geschreven - ware het niet uitgever is, valt te begrijpen. De dat die nieuwe journalistiek inmid- Warmondse veelschrijver is een dels al zo oud is als de weg naar van de best verkopende auteurs in Rome. Een artikel dat teest als een Nederland: van "Een vlucht regen- kort verhaal - laten we het daar wulpen" bijvoorbeeld zijn meer maar op houden. dan 300.000 exemplaren verkocht Het gaat over een moord die (de roman is sinds zijn verschij- werd gepleegd in Kockengen, zo'n ning in 1978 al aan de 50e druk toe!) plaatsje waar iedereen iedereen en van 't Harts op 16 mei 1984 ver- nog kent en waar de mensen als je schenen autobiografie(l) "Het roer thuis komt met een gedeukte auto kan nog zesmaal om" kwam nog in eerder dan jij weten hoe het »nge- hetzelfde jaar de vierde druk uit. Een literaire droomcarrière die ik dorpje - nauwkeurig gerecon strueerd. Alle betrokkenen worden op zo'n manier voor het voetlicht gebracht dat er een beklemmend verhaal ontstaat waarin ook de re porter een personage is. Een perso nage dat uiteindelijk, als is geble ken dat de Algerijnen de moord niet hebben gepleegd, hardop denkt: "Probeer je nu eens een voorstelling te vormen van de moordenaar. Waar bevindt hij zich op dit moment? Wat voert hij uit? Wat herinnert hij zich van Irene Bernets laatste ogeblikken? Geen flauw idee". Er staan nog een paar van dit soort verhalen in deze bundel. Het grappige is nu dat ze zich maar in weinig opzichten onderscheiden van de verzonnen verhalen. Ster ker nog: een verhaal als de 'De mo len' - om maar eens een voorbeeld te geven - laat zich lezen als de re constructie van een ware gebeurte nis. En zo wordt lezen een spannend avontuur. WIM BRANDS 'De Stofwolk' van de Italiaanse schrijver Tonino Guerra draagt als ondertitel: 'Verhalen voor een rus tige nacht'. Daar klinkt een echo in door van de beroemde sprookjes verzameling Duizend-en-één nacht. En inderdaad, enkele van de achtenzestig korte verhaaltjes en gedichten die in dit boekje zijn ge bundeld hebben inderdaad wel iets van die sprookjesachtige sfeer, maar dat er nu echt een geruststel lend effect van uitgaat, nee, dat niet. Kent u die schemertoestand tus sen waken en slapen, net voordat u in de kuil van de werkelijkheid te rugvalt? Ongeveer dat gevoel wat u heeft als het vliegtuig waarmee u op weg bent naar de vakantiebe stemming plotseling in een lucht zak terechtkomt? Van wat er aan deze bewustzijnsschokken vooraf gaat, van die ultrakorte uitstapjes naar gene zijde, lijken deze ver haaltjes verslag te doen. Sprook- Tonino Guerra. jesachtig? Nou nee. En dan niet al leen omdat er geen feeën, reuzen, dwergen of prinsen in voorkomen. Laat ik om een en ander te ver duidelijken eens een voorbeeld ge ven. Ooit heb ik eens gedroomd over een kennis die nogal handig was. In mijn droom echter had hij een elektrische bel aangelegd, die hels begon te rinkelen als je de drukknop losliet en die zweeg wanneer je hem indrukte. Wilde het stil worden, dan moest er dus altijd, dag en nacht, iemand bij mij 'aanbellen'. Ik zal de psychiater er nu even buiten laten en niet stie kem op uw divan, gaan liggen, maar kunt u zich het 'unheimische' van zo'n situatie voorstellen, kunt u zich indenken dat ik zo gauw mo gelijk uit die omgekeerde wereld weg wilde? Welnu, zulke vreemde voorval len uit het schemerlandschap van ons onderbewustzijn, komen er ook voor in 'De Stofwolk'. De verhaaltjes zijn over het alge meen niet langer dan een halve pa gina, dus laat ik er eens eentje cite ren. 'De Russische ballerina' heet "Een Russische ballerina die ze ventig was en balletles gaf op scho len, werd op een dag gevolgd door een jongeman die getroffen was door haar rijzige en slanke gestalte. Ze rende naar huis om niet inge haald te worden en sloot zich hij gend in haar appartement op. Haar jonge dochter vroeg haar wat er ge beurd was. 'Iets heel vreemds', antwoordde de oude moeder. 'Ik werd gevolgd door een jongen en ik wilde niet dat hij mijn gezicht zou zien en te leurgesteld zou zijn door mijn leef tijd. Kijk eens uit het raam of hij nog beneden op de stoep staat'. De dochter ging naar het raam en zag op straat een oude man die naar boven keek". Wat er aan dit verhaal zo drei gend is, is het feit dat zo'n gebeur tenis tot de mogelijkheden be hoort. De ballerina kan inderdaad door een jongeman zijn gevolgd en de dochter kan best een oude man hebben gezien, die, terwijl de jon gen rustig is doorgelopen, naar bo ven is gaan staan kijken. Maar in die ogenschijnlijk normale gebeur tenis, ontkiemt wel even de waan- Voor dit soort situaties heeft To nino Guerra een open oog. En het verbluffende is, dat zijn verhalen zo volkomen aannemelijk overko men, dat hij zich nergens bedient van kunstgrepen om dit schokef fect te bewerkstelligen. Op de achterflap van dit boek staat de auteur afgebeeld. Hij neemt bedachtzaam een trek van zijn sigaret. Daarbij knijpt hij, als je goed kijkt, zijn ogen een beetje dicht. Ongeveer zoals iemand dat doet wanneer hij een zijden draad wil ontwaren. De zijden draad waaraan onze logica hangt. CEES VAN HOORE De Stofwolk, Tonino Guerra, Uitgeverij Bert Bakker, 27,90. bracht kon worden en op deze niet altijd even sympathieke wijze aan een mogelijk weldadige vergetel heid ontrukt is. Het boekje besluit met - leuk schrift "Op bezoek bij Louis Paul Boon, een maand voor zijn dood, 1980. Boon spreekt juist met Ange- nies Brandenburg over zijn 10.000 pornografische foto's") en de, het voor met scripties en letterkundige boekje typerende fotografie waar- ADVERTENTIE J Haarlemmerstraat 117 j Leiden -tel. 120421 algemene- en assortimentsboekhandel full-time beste/afdeling levertijd vanaf 2 dagen de terecht meer beminde dan ver guisde scribent graag gun. De gemiddelde gretige 't Hart-le- zer zal dan ook geen enkele moeite hebben een tientje neer te leggen voor het boekje "Maarten 't Hart", een bundeltje "uit en over zijn werk" geredigeerd en samenge steld door Martin Ros, die aan het hoofd staat van uitgeverij De Ar beiderspers. Dat kan geen wegge gooid geld zijn, lijkt de liefhebber. Dat kan inderdaad niet, maar toch: na een gladde inleiding van de samensteller worstelen we ons door een serie uitgebreide vraagge sprekken, aan de hand van weer andere vraaggesprekken, in gepast onderdanige toon gevoerd en na- verzonnen door redacteur Ros. Dan volgen varia, mengelwerk van de auteur zelf dat kennelijk nog in een lade lag te vergelen, niet in een samenhangende uitgave onderge- opstellen bedreigde scholieren een korte biografie ("redactie Mar tin Ros") en een aardige, zij het met enige prots uitgesmeerde bio-bi- bliografie over het jaar 1984 door Leo Voogt. Tussendoor worden we boven dien vergast op een reeksje foto's variërende van een bolle baby, de auteur voorstellende op Vfe-jarige leeftijd (maar men kan zich, hoe gevierd ook, niet in élke gedaante om wille van de centen en het ge zeur van zijn uitgever, aan het volk vertonen, dacht ik met plaatsver vangende schaamte) tot de omslag van de Italiaanse vertaling "Un vo- lo di chiurli". De afbeeldingen zijn overigens symptomatisch voor de platte hel denverering waaraan het boekje mank gaat: kaf en koren zijn vol strekt niet gescheiden. Er is een prachtige opname van de 22-jarige Maarten aan het orgel en een aardi ge foto van de schrijver samen met Maarten Biesheuvel "in een plant soen". Maar er is ook een gênant stem mende kiek met Louis Paul Boon (niet om het trieste plaatje, maar om het lijkenpikkerige onder op 't Hart het eerste exemplaar v "Het roer kan nog zesmaal om" krijgt aangereikt door zijn ver keerd poserende lakei Ros. Ros heeft zijn best gedaan zijn sterauteur voor lui te zetten: zijn interviews zijn slaafs van toon, de vragen zijn gejat, overbodig of infantiel (de bekende Proust-vra- gen bv., die door 't Hart heel te recht met kribbigheid, tegenzin en uiterst summier worden beant woord), en zijn verantwoording is gluiperig en geforceerd. Onder het dolzinnige kopje "Waarom daarom" wijst de van geestdrift gek geworden uitgever op het feit dat een groot aantal au teurs geboren is in 1944: "Een Duitse geleerde over de Tweede Vijf sterren hotels. Vijf sterren bungalows. Ze vormen een begrip. Het schept dus verplichtingen als je 'vijf sterren thrillers' gaat uitge- nen. Maar is het een thriller? 'Zondebok' van Paul Orum is nog maar een paar bladzijden oud of de Deense politie slaat een groep ven. Uitgeverij Het Spectrum heeft demonstranten hardhandig uit het gewaagd en de keus voor deze in elkaar. Het heeft overigens wei nig te maken met de moord op een verpleegster, die centraal in het Beiden hebben een gouden staat verhaal staat en lang onopgelost van dienst. Maj Sjowall vormde de blijft, omdat de speurende politie- helft van het vermaarde Zweedse man vergeet de belangrijkste ge- duo, dat eens de ene na de andere tuigenis te verifiëren. De start van voortreffelijke thriller afleverde, het verhaal is nogal traag en zoals op hoog niveau. En Tomas Ross bewees kortgele den met 'Schaduwen uit Getsema- ne' nog eens, dat ook hij een thril ler van internationale allure kan schrijven. Maar ook hij liet er in dit jonge erg veel. Voor 'Moordsekte' van Robert B.Parker geldt dat eigenlijk ook. Zijn zoveelste Spenser-boek. Een cynische privédetective, een eigen zinnige vriendin en een verdwenen tienjes geen buil aan vallen. Maar vijf sterren..? 'Een boom vol handen' van Ruth Rendell komt meer in de richting. Veel orgineler. Een jonge vrouw heeft welbewust voor het bestaan van ongehuwde moeder gekozen. Maar ze verliest haar zoontje. Door haar soms vreemd acterende moe der wordt haar dan de rol van ont voerster opgedrongen. Een klein jongetje uit het milieu van de krui melmisdaad neem de open geval len plaats in. Kan zij van dat blon de knaapje nog scheiden? Ruth Rendell schetst met subtiel gevoel voor details de verrassende ont wikkelingen, die de vrouw misda digster tegen wil en dank maken. 'Tunnel' van Hal Friedman vind Wereldoorlog heeft het ontdekt: het door de Duitsers aangerichte jaar der verschrikkingen 1944 dient in een aantal opzichten als een aanmerkelijk revitaliserend jaar voor civilisatie en cultuur te worden beschouwd. Kinderen aan uitgeteerde borsten, geboren on der kanongebulder en met zich op stapelend weedom om zich heen, hebben zich tenminste in negentig van de honderd gevallen ontwik keld tot wetenschappelijke, cultu rele, literaire veelvraten. De hon ger van 1944 is dus omgezet in het wonder van nimmer eindigende li teraire dynamiek". Men kèn hierbij denken aan een ongezonde poging tot leutigheid, als men per se wil - dat maakt het nog erger. Maarten 't Hart kan je, behalve naïveteit, geldzucht en overgrote toegeeflijkheid niet erg veel ver wijten. Hij antwoordt braaf en met een ironische ondertoon die zijn in terviewer wel ontgaan zal zijn op de vraag over "produktiviteit en (li teraire) vraatzucht" van de in 1944 geborene (door Jeroen Brouwers ooit geformuleerd): "Zo zal ik over honderd jaar als mijn werk al lang vergeten is, nog voortleven in een voetnoot bij het werk van Jeroen Brouwers". Wat de opgenomen verhalen en artikeltjes betreft, die zijn van mar ginaal of hooguit literair-historisch belang ondanks het daarin door de schrijver zelf gesignaleerde "onbe reikbaarheidsmotief' en de "oude re man-jongere manverhouding" in zijn werk. Eenvoudige, prettig leesbare en in klare taal geschre ven gelegenheidsstukjes - een charme die men zich om een tien tje niet moet laten ontgaan, on danks Martin Ros. Toch laat een béétje kritisch au teur zich niet zo onbeschaamd en kritiekloos door zijn broodheer uit melken. De auteur moet zich verre houden van het onbenul en de fi nanciële vraatzucht van zijn boek verkoper - anders komt er over honderd jaar zelfs geen voetnoot ROB VOOREN Maarten 't Hart l5eze twee strofen lijken de es sentie te bevatten van Anna, een tragisch gedicht in drie be drijven, geschreven door K.L. Poll, de energieke criticus, es sayist en leider van het Hol lands Maandblad en het Cultu reel Supplement van NRC- Handelsblad. In dit lange ge dicht van ongeveer vijftig pagi na's speelt het zoeken naar het onbekende, het andere, het me tafysische een belangrijke rol. De ik zegt: "Ik zoek een god delijk teken". En: "Zullen wij weer besluiten tot een god?" Het wachten op God geeft een mens het gevoel dat er meer is, iets buiten de grenzen van het ik, van de dood en van het so ciale leven. Een tweede belangrijke as pect van Anna is de genegen heid tussen de drie personages die drie dagen door een zuidelijk landschap wandelen: de begeleider, een oude, wijze man; een wat voorzichtige maar sensitieve ik; en Anna, "de tegenpool van het verlan gen naar doublures van on szelf', een wat omslachtige for mulering overigens. Anna is een afsplitsing van de ik, de be geleider vermoedelijk ook. In ieder geval is Anna door de ik opgewekt en vaart zij na drie dagen langs een stalen draad op een motor via een kerktoren ten hemel. Het drietal vertoont een zeke re overeenkomst met andere magische drie-eenheden: ze zijn één, maar ook weer niet. Ze hebben een onderlinge verhou ding als de Vader (de begelei der), de Zoon (de ik) en de Hei lige Geest (Anna). Anna lijkt te staan voor het rijk van de ver beelding, voor inspiratie, spon taniteit en ongereptheid, voor het niet aan "de rem van de ge dachten" gebondene. Vanwege het ontbreken van een driftle ven lijkt een vergelijking met de profane, freudiaanse drie- eenheid (Es, Ich en Ueberich) minder voor de hand te liggen. Bij de realisering van het the ma van dit lange gedicht maakt Poll soms gebruik van mooie surreële beelden, zoals bomen die in troepen met wortel en tak door de lucht zeilen. The ma, verhaal, beelden zijn bij Poll géén probleem. Wel heb ik als lezer moeite met bepaalde indelingen, scènes en woorden. Waarom is dit lange gedicht in bedrijven verdeeld? Hadden zulke kinderachtige liedjes als het Ekemalied niet geschrapt moeten worden? Waarom die simpele Duitse, Franse en En gelse zinnetjes er tussendoor gegooid? Dat veroorzaakt tel kens onnodige stijlbreuk. Zijn stijl, dat lijkt me het zwakste punt van Poll. Op zich zelf hoeft het niet storend te zijn dat zijn poëziestijl nogal prozaïsch is. Maar het kan alle maal korter en pregnanter. "Lauwe verveling vormt zich" lijkt me geen verfraaiende ver nieuwing van het Nederlands. "Hij voelt zich solidair met het verleden" hoort eerder thuis in een slecht geschreven artikel in De Volkskrant dan in een ge dicht. En zo is er meer. En dat is jammer. Want Anna had zon der deze tekortkomingen van stijl en functie een goed ge dicht kunnen worden. Het bijwonen van de waardi ge opvoering van Anna door Poll zelfheeft mijn mening niet veranderd. Wel heb ik meer be grip gekregen voor het eigene van de toon van Poll, een toon van aarzelend en ingehouden pathos. Meeslepend was het niet, ontroerend soms wel. Die opvoering was een bijzonder en moedig initiatief van Poll. Maar aan durf en initiatief heeft het Poll nooit ontbroken. CHRISTIAAN VISSER (Anna, Een tragisch gedicht in drie bedrijven, uitg. Meu- lenhoff, 22,50) Ontvoerd door een ik echter al die sterren waard. Een boeiende boek geen moment twij fel over bestaan waar zijn maat schappelijke en politieke voorkeur liggen. Wanneer men twee van zulke, in dezelfde richting denkende perso nen naast elkaar zet om hun keuze te bepalen kan het haast niet an ders of ook die keus zal wat ge kleurd uitvallen. In 'Bloedige finale' van Christop her Hudson komt dat het sterkst naar voren. Men kan zich zelfs af vragen of het werk in een thriller serie thuis hoort. Het is een schreeuwende aanklacht tegen de situatie in Chili, waar het dictato riaal regime met steun van ziende blind zijnde Amerikanen mensen genadeloos vermorzelt. Alleen om dat zij anders denken en willen. Geen middel wordt daarbij ge schuwd. Gruwelijke martelingen zijn aan de orde van de dag. Het kan niet voldoende aan de schand paal worden genageld. Zoals het gebeurt in dit boek, waar een Chi leen en een Amerikaan verdwij- mysterieuze sekte, de 'Bullies', die onder een religieus mom vele din gen doet die bepaald niet passen in een goddelijke wet. Allemaal niet zo bijster origineel. Vlot verteld, dat wel. En men zal er voor twee ADVERTENTIE fascinerend verhaal van een gijze ling van duizenden mensen in een kilometers lange tunnel. De gang sters zijn ontsnapte ter dood ver oordeelden. Eén van hen wordt zelf letterlijk van de elektrische stoel gehaald. Ze hebben niets te Opbeurend kun je de jeugdboeken van Wim Hofman niet noemen. Zijn verhalen belichten vooral de donkere zijde van het zogenaamd zorgeloze kinderbestaan en bren gen veel leed naar voren. Eenzaam heid, onbegrip, gekwetstheid, verliezen. Er is geen compromis wreedheid, en beklemmende BOEKHANDEL LEIDEN LEIDERDORP OEGSTGEEST - KATWIJK VOORSCHOTEN Alle op deze pagina besproken boeken zijn bij ons dlrekt lever baar, óf vla onze TERMINAL te bestellen en dan binnen drie da gen verkrijgbaar. mogelijk: eisen inwilligen of gruwelijke moordpartij. En er wor den meteen voorbeelden gesteld. De verantwoordleijke politiemen sen baden in het zweet. Allerlei in stanties ondernemen allerlei wan hopige acties om het noodlot af te wentelen. Beklemmend. Beangsti gend. En akelig realistisch. Het is zo dichtbij, het lijkt allemaal echt te kunnen. Een ijzersterk boek. Volledig vijf sterren. 'Bloedige finale' door Christop her Hudson, 'Zondebok' door Paul Orum, 'Moordsekte' door Robert B.Parker, 'Een boom vol handen' door Ruth Rendell en 'Tunnel' door Hal Friedman, titels in de vijf sterren thrillerserie van Het Spectrum. Prijs 19,90 per stuk. KOOS POST heimzinnigheid. Dat levert wrang- smakende boeken op. 'Straf heet de nieuwste verha lenbundel van Hofman, bestemd voor kinderen vanaf 9 jaar. Acht vertellingen rond kinderen onder ling of kinderen in relatie tot vol wassenen, neergezet in de vorm van korte ihaar razend-knap gety peerde momentopnamen. Het begint al goed met het titel verhaal 'Straf. Daarin dwingen ou ders hun dochtertje een bord on smakelijke, koud geworden vlees en groente te eten. Wanneer het meisje weigert vallen klappen, tot Illustratie Wim Hofman uit 'Straf. bloedens toe. Uiteindelijk vlucht het kind naar haar oma. Het onbe grip van de ouders en de eenzaam heid van het meisje (hetgeen voor al uit het slot blijkt) worden ner gens rechtstreeks genoemd, maar door de kundige opbouw van het verhaal duidelijk gemaakt. De tweede vertelling, 'Willemien en de struikrovers', is wat mij be treft de beste. Een fantasievol ge heel waarin Hofman een beeld op roept van de wreedheid en onver schilligheid die kinderen vaak ten opzichte van elkaar ten toon kun nen spreiden. Uit de manier waar op Hofman Willemien portretteert blijkt hoe goed hij zich in denken en doen van kinderen kan ver plaatsen. Niet alle verhalen in de bundel zijn even sterk. 'Heks' bijvoorbeeld is een spanningsloze variant op een uitgekauwd thema. Het relatief vrolijkste verhaal is 'Advertentie', waarin een drietal kinderen hun moeder aan de man probeert te brengen. Een humorvol verhaal dat niet al te zwaar is beladen. Hofman neemt een aparte plaats in onder jeugdboekenschrijvers door zijn geheel eigen, sombere, maar indringende kijk op kinderen en volwassenen. Zijn verhalen zijn goed geschreven, maar zelden ge heel vrijblijvend en ontspannend. Daarvoor graaft Hofman te diep. Bovendien heeft hij de gewoonte zijn vertellingen een open einde mee te geven, zodat de lezer min of meer wordt gedwongen er verder over na te denken. U bent gewaar schuwd. Lichtpunt: de bundel is door Hofman zelf aangenaam geïllu streerd. Straf en andere verhalen,'tekst en illustraties Wim Hofman, uitg. Holkema en Warendorf, f 19,90. MARGOT KLOMPMAKER

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1986 | | pagina 17