'Er zal een prachtige tijd aanbreken'
Steeds
Conservator te vroeg terug van opgravingen graf van Maya:
in Groenoordhallen
Inval bij
confectie-
atelier
Beroepenmanifestatie
DINSDAG 11 FEBRUARI 1986
LEIDEN
LEIDEN - Staatssecretaris me
vrouw N. Ginjaar-Maas opent 6
maart de Rijnlandse beroepenma
nifestatie 'Een goed beroep is het
halve werk'. Deze manifestatie is
georganiseerd door het lager en
middelbaar beroepsonderwijs in
de Rijnstreek en de Kamer van
Koophandel, daarbij ondersteund
door werkgevers- en industriever
enigingen in deze regio.
LEIDEN - De Loon-Technische
Dienst van het ministerie van justi
tie heeft gisteravond, samen met
de Leidse poltie, een-inval gedaan
bij het confectie-atelier Funda in
het Olgacomplex aan de Evertsen-
straat. Daarbij werden twee waar
schijnlijk illegaal in Nederland ver
blijvende buitenlanders aangetrof
fen.
In een aantal gevallen moest pro-
ces-verbaal worden opgemaakt,
omdat personen die in het atelier
werkzaam waren niet over een te
werkstellingsvergunning beschik
ten. Bij de inval bleek dat het ate
lier een werknemer van slechts
veertien jaar oud in dienst had.
Daartegen zal de Loon-Technische
stappen ondernemen.
ADVERTENTIE
NOORDEINDE 49 LEIDEN
TEL. 071-141110
De manifestatie wordt gehouden
in de Groenoordhallen. Er wordt
getoond wat het beroepsonderwijs
op het gebied van dienstverlening,
gezondheidszorg, handel, admini
stratie en op agrarisch en tech
nisch gebied heeft te bieden. In
vier stands wordt per beroepsrich
ting duidelijk gemaakt wat de toe
latingseisen zijn, hoe lang de oplei
ding duurt, welk vakkenpakket
nodig is en welke beroepsmoge
lijkheden de student heeft wan
neer hij de opleiding heeft gevolgd.
De Rijnlandse beroepenmanifes
tatie richt zich op jongeren en hun
ouders, op dekanen en hoofden
van basis- en voortgezette scholen
en op directies en personeelfunc
tionarissen van bedrijven. Overi
gens bestaat de mogelijkheid om
de manifestatie met een complete
school tegelijk te bezoeken en
daarbij gebruik te maken van een
speciale busdienst van en naar de
Groenoordhallen. Inlichtingen
daarover zijn te verkrijgen bij de
stichting beroepenmanifestatie,
tel. 01720-34554.
De opening door staatssecretaris
Ginjaar-Maas heeft plaats om 14.00
uur. De organisatoren verwachten
in totaal 10.000 bezoekers. De ma
nifestatie is op donderdag 6 en vrij
dag 7 maart open van 10.00 tot
21.00 uur en op zaterdag 8 maart
van 10.00 tot 15.00 uur. Het entree
geld bedraagt drie gulden per be
zoeker.
NZH wil vijf
'midibussen'
LEIDEN - De busmaatschappij
NZH wil nog dit jaar vijf zogeheten
'midi-bussen' inzetten. Dat zal ge
beuren op de lijnen 13 en 14. In de
naaste toekomst kpmen dergelijke
bussen mogelijk ook op lijn 30 te
rijden.
De midi-bussen zijn een stuk
kleiner dan de huidige NZH-bus-
sen. Die meten ruim 11 bij 2,50 me
ter. De midi-bussen zijn 10 bij 2,30
groot. "Dat lijkt niet zo veel ver
schil te maken", zegt districtchef
B. Leeuwenburgh van de NZH,'
"maar in de praktijk maakt het be
hoorlijk wat uit".
De 'midi-bussen' tellen 26 zit
plaatsen, tegenover 44 zitplaatsen
bij de normale bussen. Dat verschil
zit hem in de kleinere breedte van
de nieuwe bussen. Daardoor kun
nen op een rij maar drie stoelen
worden geplaatst in plaats van vier
bij de grote bussen.
Redactie: Wim Brands Arinemiek Ruygrok
LEIDEN - Dr. M. Raven, de conservator van de Egyptische afdeling van het Rijksmu
seum voor Oudheden in Leiden, was een dag te vroeg weggegaan om alles van nabij mee
te maken. Afgelopen vrijdag stond hij na zes weken opgravingen in Egypte weer op
Schiphol, terwijl zijn collega's een etmaal later het graf van de schatbewaarder van Toe-
tanchamon, Maya, ontdekten.
Niet getreurd, want hij weet als
geen ander waarover nu wordt ge
sproken. Het museum van Oudhe
den beschikt immers al sinds 1828
over drie manshoge beelden: voor
stellende Maya en zijn vrouw Me
rit. "Deze beelden afkomstig uit
het graf van Maya behoren tot onze
topstukken", aldus de enthousias
te conservator.
door
Saskia Stoelinga
Het lijkt een verward verhaal te
gaan worden. Beelden uit het graf
in een museum in Leiden? Hoe
kan dat? Het was toch een ontdek
king? Maarten Raven en de ge
schiedenis: "De drie beelden zijn
in 1828 op een veiling in Livorno in
Italië aangekocht door een kunst
kenner van het museum van Oud
heden. In die tijd kwam kunstroof
veelvuldig voor. Graven werden
opengehaald en de kostbaarheden
werden geplunderd om op veilin
gen en markten in en buiten Egyp
te te worden verkocht. Dankzij de
fijne neus van 'onze man' haalden
wij de beelden dus binnen".
Uit dit verhaal mag worden op
gemaakt dat het graf van Maya, dat
nu in feite is herontdekt, al is leeg
geroofd? "Ten dele. De grafrovers
gingen vaak snel en ondeskundig
te werk. Naar ons idee moeten er
boven de kelderuimtes, die op zo'n
twintig meter diepte liggen, nog
heel wat kostbare voorwerpen ver
borgen liggen. Daar hebben we
ook aanwijzingen voor. Vermoede
lijk is dit graf, dat dateert uit 1300
voor Christus, begin 19e eeuw door
de rovers aangepakt. Daarna is het
aan het oog onttrokken, omdat het
fijne woestijnzand de tempelachti
ge graftombe gelukkig heel snel
toedekte".
Hoewel de Egyptische kranten
en autoriteiten, in tegenstelling tot
de Engelse en Nederlandse kran
ten, tot dusver weinig ophef over
de ontdekking hebben gemaakt, is
er volgens Raven geen twijfel mo
gelijk. "Ik ken de mensen van ons
team zeer goed, die beweren geen
onzin". Een verklaring ervoor
heeft hij wel. Hij wijt het aan natio
nalistische gevoelens. "Het is voor
Egyptenaren een moeilijk te verte
ren zaak dat buitenlanders zo'n
ontdekking doen".
De Leidse conservator ziet in dat
licht ook de uitspraak van de direc
teur van het Egyptische bureau
voor Oudheidkundige Vondsten,
dr. Gamal Mukhjtar, die beweert
dat dit een kleine ontdekking van
weinig belang is. "Maya was
slechts een van de schrijvers van
Toetanchamon", aldus Mukhjtar.
Raven schudt hierop zijn wijze
hoofd en zegt: "Behalve minister
van Financiën, was Maya ook ver
antwoordelijk voor het Konings
graf. Hij beschikte dus zelf ook
over de beste middelen om zijn ei
gen graf in te richten. En als Maya
zo onbekend was, waarom is dan in
de tombe van de grote farao, Toe
tanchamon, een beeldje van Maya
aangetroffen?".
Opzienbarend
Twaalf jaar geleden is het Rijks
museum van Oudheden, in samen
werking met de Engelse Egypt Ex
ploration Society in Londen, be
gonnen met de opgravingen in het
plaatsje Saqqara, even ten zuiden
van Cairo. Deze expeditie, die
wordt gefinancierd door de Neder
landse en de Engelse overheid,
heeft al eerder opzienbarende re
sultaten geboekt. In 1975 werd het
graf van generaal Horemheb, de
rechterhand van Toetanchamon,
blootgelegd en enkele jaren daarna
stuitten de archeologen op het
grafcomplex van Prinses Tia, een
zuster van Ramses II, en haar echt
genoot, eveneens Tia genaamd.
Raven: "Toen wij in '74 begon
nen, was het eigenlijk onze bedoe
ling om allereerst het graf van
Maya te vinden. Een Duitse profes
sor, Lepsius genaamd, had dit ge
bied in Saqqara reeds voor ons in
kaart gebracht. Hij trok in 1843 met
zijn expeditie door Egypte om de
opgravingsplaatsen te beschrijven.
Met de kaart van Lepsius in de
hand zijn we toen begonnen. Ech
ter, al snel bleek dat zijn aanteke
ningen niet zo nauwkeurig waren
als wij wel hadden gedacht. Het
graf van Horemheb, dat ook door
hem was beschreven, werd onze
eerste vondst. Dit gigantische graf,
dat heel veel heeft betekend voor
de Egyptologie, heeft ons alleen al
vijf jaar beziggehouden. Daarna
volgde Tia en nog zes andere, wat
minder belangrijke graven. Maya,
lag niet ten zuiden van het Horem-
heb-graf zoals de kaart van Lespius
aangaf, maar ten noorden. Het is ei
genlijk bij toeval ontdekt".
Vorige week donderdag stond
Raven nog op tien meter diepte in
een van de schachten die leidde
naar het graf van Maya. "Zonder
veel enthousiasme gingen we
steeds naar beneden. Het waren
graven en kamers die weinig inte
ressante dingen aan het licht
brachten. Tenminste, dat dachten
we. Donderdag zagen we echter
dat er nog een andere schacht liep,
vermoedelijk gemaakt door de
grafrovers, die nog verder de diep
te inging. Ladders ontbraken om
die dag verder te gaan".
Inscripties
De rest van het verhaal heeft Ra
ven telefonisch moeten vernemen.
"Zaterdag werd er op zo'n twintig
meter diepte een grote voorkamer
van het graf van Maya gevonden.
In dit gedeelte van de graftombe,
troffen de onderzoekers inscripties
- gebeeldhouwde platen met kleur
- waaruit duidelijk blijkt dat dit de
laatste rustplaats van Maya is ge
weest".
Het Engels-Nederlandse team
van het Rijksmuseum van Oudhe
den en de Egypt Exploration So
ciety bestaat uit negen mensen, in
steeds wisselende samenstelling.
Op dit moment zijn er Nederlan
ders, Amerikanen, Engelsen en
één Nieuw-Zeelander bij het pro
ject betrokken. Voor het Rijksmu
seum van Oudheden zit Jacobus
van Dijk er nu. Hij is werkzaam bij
het instituut voor Egyptologie in
Groningen. Samen met de Engelse
expeditieleider dr. Geoffrey Martin
maakte hij de archeologische
vondst wereldkundig.
De Leidse onderzoeker Raven
Taxateurs
Man 1: "Laat ik nou denken
dat ik de enige ben; het zit hier
helemaal vol!"
Man 2: "Maar u heeft niks bij
zich!"
Man 1: "Ja, ik ben daar gek
zeg..."
Man 2: "Hoezo gek
Man 1: "Ik ga me daar even op
klaarlichte dag met een schilde
rij over straat lopen...waar ziet u
Hij was de enige die er zo over
dacht, want het was gisteren be
hoorlijk druk in het Koetshuis.
En praktisch iedereen had wel
wat bij zich. Schilderijen, antie
ke spullen, noem maar op.
Wie dat wilde kon in het Koets
huis de waarde van zijn bezit la
ten schatten door taxateurs van
het Haagse Venduhuis der Nota
rissen. Medio april houdt dat
huis een veiling en men probeert
van tevoren mensen te strikken
om dan vooral te komen met hun
goederen.
"Aan het taxeren is overigens
geen enkele verplichting verbon
den", zei één van de vijf aanwezi
ge taxateurs, E. Braat, gisteren.
"Sommige mensen sporen wij
natuurlijk wel aan om naar die
veiling te komen, maar het hoeft
niet. Ondertussen kan iedereen
hier natuurlijk gratis zijn bezit
door ons laten taxeren".
Zeven mensen hadden er al
aan het tafeltje van Braat geze
ten. Zat er iets waardevols bij?
"In het algemeen is het zo dat de
mensen wat rommeltjes bij zich
hebben alsmede iets dat wel wat
waard is. Een schilderij van een
paar duizend gulden bijvoor
beeld. Ik heb nu al een paar van
die mensen hier gehad".
"Het komt regelmatig voor dat
mensen iets in huis hebben dat
meer waard is dan zij vermoe
den. Een schilderij uit een
erfenis bijvoorbeeld. Zo'n schil
derij blijkt dan opeens een paar
duizend gulden op te brengen.
Dat die mensen daar nog nooit
eerder aan hebben gedacht,
komt natuurlijk doordat het
schilderij vooral gevoelswaarde
heeft".
Nee, een grote klapper heeft
hij op deze ochtend niet meege
maakt. "Maar ik zit hier dan ook
niet als een goudzoeker. Iets on
verwachts overkomt je wel eens,
maar dat is iets anders".
Sommige mensen keken on
dertussen tamelijk verheugd.
Dat antieke klokje van oma
bleek meer op te brengen dan ze
ooit hadden durven dromen - die
gezichten. Maar er waren ook be-
zpekers die minder vrolijk uit
hun ogen keken. Alsof er iets
niet klopte.
Schildpadpoes (1)
Hij was zijn katertje kwijt en
daarom ging de heer Deurloo za
terdag eens een kijkje nemen in
het asiel aan de Besjeslaan, het
asiel waar al meninge onweers
wolk boven heeft gehangen. He
laas, ze hadden zijn katertje niet
opgevangen. Hij was ondertus
sen wel getuige van een woor
denwisseling. Tussen de nieuwe
beheerder en een vertegenwoor
diger van de Leidse dierenbe
scherming.
"Het ging over een kat die af
een tijdlang in het asiel zat. Wat
bleek nou? De eigenaresse had al
eens eerder geïnformeerd of ze
haar poes kon ophalen, maar
toen ze hoorde hoeveel dat ging
kosten haakte ze af. Ze moest
wel, want ze had een bijstands
uitkering en kon dat niet geringe
bedrag simpelweg niet op tafel
leggen".
"Die man van de dierenbe
scherming probeerde de beheer
der ervan te overtuigen dat hij
onredelijk was. Nu kreeg ik ove
rigens niet de indruk dat die be
heerder onredelijk was; volgens
mij is vooral het bestuur van het
asiel dat. En niet voor de eerste
keer, zoals u ook wel weet".
Wat was er precies aan de
hand?
Inzet van de twist was een
schildpadpoes van een vrouw uit
de Oosterstraat. Sinds 15 januari
zat het dier, dat was weggelopen,
in het asiel aan de Besjeslaan. Op
22 januari meldde zij zich als ei-
Een taxateur snuffelt aan een fmii
genaresse. Ze kreeg toen te ho
ren dat zij een bedrag van 60 gul
den aan pensionkosten moest
betalen.
"En van dat bedrag schrok zij",
aldus de dierenbescherming die
inmiddels een persbericht over
deze zaak de wereld heeft inge
zonden. "Want die vrouw heeft
een bijstandsuitkering en zestig
gulden is veel geld voor haar".
Schildpadpoes (2)
Een tijdje gebeurde er niets,
totdat de dierenbescherming vo
rige week op vrijdagavond de
voorzitter van het asiel, Heil
bron, opbelde. "Dit overviel
hem. Afgesproken werd, dat de
volgende ochtend de eigenaresse
van de poes, alsmede een delega
tie van de dierenbescherming en
een bestuurder van het asiel aan
wezig zouden zijn om aan deze
tragedie een einde te maken"
Maar wie er ook was, geen be
stuurder van het asiel. De asiel-
voorzitter, Heilbron, werd ver
volgens gebeld, aldus de dieren
bescherming. Hij bleef op het
standpunt staan dat de schild
padpoes het pension pas mocht
verlaten als de volledige kosten,
180 gulden inmiddels, werden
betaald. Waarna de dierenbe
scherming dat bedrag op tafel
legde.
Wat de dierenbescherming, die
overigens juridische stappen
overweegt, vooral steekt is het
feit dat het asielbestuur achter
ien wel antieke) schaal.
de rug van de eigenaresse om
contact zou hebben opgenomen
met de sociale dienst om een be
talingsregeling te treffen. "Waar
haalt dit stichtingsbestuur het lef
vandaan om achter de rug van
een bijstandsmoeder zo iets te
doen".
Het zou inderdaad een merk
waardige manier van handelen
zijn. Maar heeft men dit gedaan?
Heilbron verklaart desgevraagd
dat het helemaal niet ongebrui
kelijk is om een regeling te tref
fen met de sociale dienst.
Maar ook als dat achter de rug
van iemand om gaat?
Heilbron: "Hoe komen ze er bij
dat dit gebeurd is? Ik kan u ver
zekeren dat wij in dit geval hele
maal de sociale dienst niet heb
ben ingeschakeld, zoals zij bewe-
Hij ontkent het dus. Wat vindt
de voorzitter overigens van de
stelling van dierenarts Muurling
die naar aanleiding van deze
zaak schrijft: "Hopenlijk snapt
het bestuur van het asiel wel dat
ze met deze affaire opnieuw een
stuk goodwill heeft verspeeld
ten koste van het geluk van mens
en dier. Een gebaar van goede
wil zou hier meer op zijn plaats
zijn!"
Heilbron: "Ach, ik heb niet zo
veel zin om daarop te reageren.
Dat verhaal van hem wemelt van
de onjuistheden. Met andere
woorden: die conclusie klopt
ook niet".
En zo is er weer een egelstel
ling bereikt.
Chinees
Tussen een Chinees en een In
donesiër ligt een wereld van ver
schil. Iedereen zal dat toegeven.
Maar hoe zit het nu met restau
rants? Een Indonesisch restau
rant heeft heel andere gerechten
dan een Chinees-Indisch restau
rant. Maar dat weet niet ieder
een. De heer Chau, eigenaar van
restaurant Nieuw-China op de
hoek van de Breestraat en het
Steenschuur heeft dat aan den
lijve ondervonden. Vorige week
berichtten we in deze krant over
een rechtszaak. In een Indone
sisch restaurant aan de Leidse
Breestraat waren teveel bacte
riën in het eten aangetroffen. Dat
restaurant moet nu misschien
een half jaar dicht.
Het restaurant van mijnheer
Chau biedt de gasten Chinees-
Inidische gerechten Maar denk
maar niet dat de klanten dat
snappen. "Zijn jullie zondag nog
wel open?" was de vraag van
veel opbellers. Natuurlijk was
het restaurant van mynheer
Chau open. Want hy heeft niets
met het Indonesische restaurant
dat verderop de Breestraat zit te
maken.
"Kyk, dat ik dit weekeinde
minder omzet heb gemaakt, is
nog het ergste niet. Maar dat ik
mijn goede naam nu dreig kwyt
te raken, omdat het in dat Indo
nesische restaurant kennelijk
niet zo fris is, dat vind ik erg. In
vijfjaar tijd heb ik deze zaak op
gebouwd tot een goede zaak en
dat wil ik zo houden". Waarvan
acte.
Dr. J. van Dijk van het Rijksmusei
die in het graf van Maya zijn gevont
meent vanuit zijn kamer in het
Leidse museum rustig te kunnen
stellen dat de tempelachtige graf
tombe boven de kelderruimtes het
allerbelangrijkste en waarschijn
lijk het interessantste is. "Uit de
beschrijvingen van Lepsius is dat
ook te halen. Deze Berlijnse pro
fessor, die in '43 boven de graven
heeft gehangen, heeft het over in
tact zijnde zuilen en muren van on
gebakken kleisteen met witte kalk
steenplaten die zijn gebeeld
houwd". Raven hoopt er biografi
sche gegevens en afbeeldingen
over het leven van Maya, maar
vooral ook over het leven van Toe
tanchamon, aan te treffen.
Verder heeft Raven een aanwij
zing dat het bovengelegen gedeelte
in goede staat moet zijn. "De in
scriptie die is gevonden, is volgens
Van Dijk schitterend. Nauwelijks
aangetast door erosie". Ook trekt
Raven een conclusie uit de vroege
re aankopen. "Erg veel kostbaarhe
den afkomstig van kunstroof uit
het Maya-graf zijn er niet. Slechts
twee musea in Duitsland en wij
hebben wat. Dat is een goed teken,
omdat dit zou kunnen beteken dat
er toch weinig is gesloopt. De drie
beelden, waarover ons museum
beschikt, stonden waarschijnlijk
bovengronds tussen de zuilen".
Systematiek
Nu al staat vast dat het graf van
van Oudheden houdt een van de
Maya met eerder zal worden ge
opend dan volgend jaar januari.
Waarom wordt er zo lang gewacht?
Raven:"Wij archeologen gaan niet
als grafrovers te werk. Wij werken
grondig en systematisch. Alles wat
we vinden wordt eerst geregi
streerd en gefotografeerd, omdat
we de opgravingen in Egypte moe
ten achterlaten. Dit jaar hebben we
zes kleine graven onder handen ge
had. Voordat we verder gaan, moet
dat karwei eerst helemaal zyn afge
werkt".
"Vervolgens loopt in maart ons
'graafseizoen' in Egypte ten einde,
dat is al twaalf jaar het geval. Dan
breekt er een tijd aan om het een
en ander aan het papier toe te ver
trouwen. Iedereen gaat terug naar
zijn eigen land, zijn eigen instituut.
Over de belangrijke vondsten
wordt gepubliceerd. Natuurlijk
blijft het Maya-graf niet helemaal
onbekeken. Ze gaan er nog wel iets
verder in, vermoed ik. Maar in
maart, heus, dan gaat de schacht
echt dicht en zal het gehele com
plex worden bewaakt door de
Egyptische oudheidkundige
dienst".
De oudheidkundige dienst in
Egypte laat elk jaar zo'n honderd
buitenlandse expedities toe. Ook
de Leids-Engelse expeditie moet
elke keer weer een aanvraag indie
nen. Toch is Raven niet bang dat ze
dit object zullen kwijtraken. "Het
staat steeds in de belangstelling.
lummificeerde schedels in zijn hand,
<fo toANPl
waardoor het toerisme wordt
bevorderd. Dat is belangrijk voor
Egypte".
De expedities moeten aan stren
ge voorwaarden voldoen. De vond
sten mogen bijvoorbeeld niet wor
den meegenomen. Bij veel kost
baarheden heeft er een regeling
plaats. Raven: "Rond de tien pro
cent is dan voor een museum in ei
gen land". Of ook het museum van
Oudheden daarvan gaat profiteren
is nog de vraag. Volgend jaar ja
nuari, als de schatten worden uit
gegraven - "dat gaat zo'n drie jaar
duren" - is de conservator er bij.
"Dat was bij mijn vertrek al afge
sproken. Ik weet het zeker, een
prachtige tijd zal aanbreken".
EGYPTE
Dit kaartje van Egypte toont de
plaats waar het graf van Maya, de
schatbewaarder van Toetancha
mon, werd gevonden. (foto anp»
