'Fijn om me ergens helemaal in te storten'
PODIUMBUK
Loes Luca speelt zeemeermin met gebroken hart
'Kritische houding bijbrengen is mogelijk'
KUNST
PAGINA 17
Saskia de Boer (links) en Mies de Heer in 'Passage', vrijdag en
zaterdag in het LAK. (foto Andre Beekman)
Paul van Vliet brengt zijn nieu
we one-man-show maar liefst
drie avonden achter elkaar in de
Leidse Schouwburg, dezelfde
schouwburg waar hij ooit bij het
studentencabaret zijn eerste po
diumervaring opdeed. 'Over Le
ven' is de titel van zijn nieuwe
verzameling liedjes, sketches en
verhalen. Een nieuw type komt
op de planken in de persoon van
Haagse Benny, conciërge van een
Rijksscholengemeenschap. Het
idee dat de hedendaagse mens
steeds meer zijn eigen leven in
kan richten mondt in 'Over Le
ven' uit in een mini-musical llon-
ka, waarin tal van eigentijdse
verschijselen de revue passeren.
Ben van der Linden en John Es-
kes zorgen voor de muziek. Van
avond, woensdag en donderdag
in de schouwburg. Aanvang
20.15 uur.
Orkater
'De Kleine Zeemeermin', is ge
baseerd op het gelijknamige
sprookje van Hans Christiaan
Andersen, wordt woensdag en
donderdag in het LAK-theater
gebracht. Het is een produktie
van Orkater, één van de vertak
kingen van de Hauser Orkater-
stamboom. Het dramatische ver
haal van de zeemeermin, die
haar stem inruilt voor een paar
benen om zo haar prins te kun
nen benaderen, speelt zich af in
een decor waarin schijnbaar al
les mogelijk is. Loes Luca, die vo-
Redactie Pieter C. Rosier
rig jaar glorieerde in 'Paniek in
Berlijn', speelt de hoofdrol De
prins van haar dromen, gespeeld
door Arjan Ederveen, is alleen te
zien op het witte doek. Wel in het
theater zijn Gerard Atema en Ed
ward B. Wahr, die voor de live
muziek zorgen. Aanvang 20.30
Wings
'Wings', dat vrijdag in de Leid
se Schouwburg komt, is een toon
beeld van de ontwikkeling dat
het vrije toneel zich aan steeds
zwaardere stukken waagt. Hen-
ny Orri speelt de rol van een
vrouw die een beroerte heeft ge
had en als gevolg daarvan aan
afasie lijdt; ze verliest het vermo-
'gen tot spreken, lezen en schrij
ven. De therapeute, die voor haar
de belangrijkste schakel met de
buitenwereld vormt, wordt door
de krachtige persoonlijkheid van
de vrouw overrompeld. 'Wings' is
Purper
Cabaretgroep Purper brengt
zaterdagavond in de Leidse
Schouwburg haar vierde pro
gramma 'Vierkant'. ErikO'Brey,
Adelheid Roosen, Frans Mulder
en Haye van der Heyden beste
den veel aandacht aan de meer
stemmige vocalen. Ze brengen
geen politiek cabaret, maar ik-
gericht amusement over het "het
dertig zijn in 1986". Aanvang
20.15 uur.
Jeugdtheater
Jeugdtheater De Zwarte Hand
speelt zondagmiddag in het
LAK-theater 'De Verschrikkelij
ke Sneeuwman'. Henk denkt dat
de hele wereld hem een klier
vindt, dat zijn vader daarom
van huis is weggelopen en zij
moeder hem niet meer wil zien.
Hij besluit dat er maar één oplos
sing is: de wereld te redden van
de verschrikkelijke sneeuwman.
Bedoeld voor kinderen van acht
tot twaalf jaar. Aanvang 15.00
Ibsen
Bij Imperium wordt vrijdag
en zaterdagavond 'Hedda Ga-
bler' van Hendrik Ibsen gespeeld
in een regie van Bart Vieveen,
die het stuk door een licht ironi
sche benadering boven een star
naturalistisch kader heeft uitge
tild. Aanvang 20.30 uur.
AMSTERDAM - De ster van Loes Luca is rijzende.
Mocht deze zangeres/actrice zich al enige tijd in een
selecte schare bewonderaars verheugen, de laatste tijd
raakt zij ook bij een groter publiek bekend. Vandaag en
morgen speelt zij in het LAK-theater in de Orkater-pro-
duktie van 'De Kleine Zeemeermin', naar het gelijkna
mige sprookje van H.C. Andersen.
Iets minder wervelwinderig dan
ik me had voorgesteld, maar nog
altijd als een flinke bries, be
treedt Loes Luca het Orkater-ge
bouw. Ze heeft die nacht de film
'Next Stop Greenwich Village'
op de video gezien en is er vol
van: 'Die Shelley Winters: wat
een actrice!' Keef op keer komt
ze op de film terug en raadt men
sen aan hem te gaan zien. Ze
heeft het druk en voelt zich lek
ker: 'De Kleine Zeemeermin is
alle avonden uitverkocht, de kri
tieken waren op één na (Trouw)
positief en we krijgen veel posi
tieve reacties. Gelukkig maar,
want we hebben er keihard aan
gewerkt'.
Met de première achter de rug
heeft ze wat meer tijd voor zich
zelf. Veel van die tijd gaat overi
gens zitten in het geven van in
terviews: 'Ik kan geen nee zeg
gen en ik hou ook wel van inter
views. Ze komen allemaal op mij
af en dan zeg ik tegen de jongens
(Gerard Atema en Edward B.
Wahr) dat ze mee moeten komen,
maar die hebben daar niet zo'n
behoefte aan; die laten dat liever
aan mij over. Ik ben er alleen niet
zo goed in. Ik heb bewondering
voor mensen als Gerard Jan Rij
ders, die met van die echte 'state
ments' kunnen komen. Ik kan
niet zo precies verwoorden wat
ik wil'.
Loes Luca, 32 jaar, Rotterdam
se. Na de MULO probeerde ze op
de toneelschool in Amsterdam te
komen, vlak voor het laatste toe
latingsexamen besloot ze naar de
Academie voor Expressie door
Woord en Gebaar in Utrecht te
gaan: "Toen moest ik eerst een
jaar naar Parijs om mijn Frans
bij te spijkeren". Na haar studie
pakte ze van alles aan: ze zat bij
het jeugdtheater en bij Poezie
Hardop en ze had een liedjespro
gramma met haar moeder. Solli
citeren deed ze niet en aan haar
'carrière' dacht ze niet: "De
meeste dingen zijn me aan ko
men waaien, gebeurden gewoon.
Via dat programma met mijn
moeder ontmoette ik Gerard
Thoolen, met wie ik in Trio Topi-
do (Tot Ons Plezier Is Dit Opge
richt) gezeten heb. Daarna werd
ik gevraagd bij Hauser Orkater
en dat heb ik gedaan".
Toen begon een lange reeks
van theatervoorstellingen, waar
onder: 'Ballast', 'Ik mag zo graag
eenvoudig stil', 'Wangedachte',
'Oronooko' en recenter 'Ver-
schnitt' en 'Paniek in Berlijn'.
Ook speelde ze in films als: 'Veld
van Eer' en 'Meisje met het Rode
Haar'. Tussendoor zong ze in een
band: Trio Royaal.
- Hoe is het idee voor de kleine
zeemeermin ontstaan?
"Ik liep al jarenlang met het
Loes Luca: "De Kleine Zeemee
fascineerd".
idee rond om eens wat met dat
sprookje te gaan doen. Toen Ge
rard Atema vorig jaar gevraagd
in" heeft me sinds mijn jeugd ge-
(foto Johan Vigeveno)
werd om iets bij Orkater te ko
men maken, vroeg hij mij of ik
een idee had; dat had ik. 'De
Kleine Zeemeermin' heeft mij
vanaf mijn jeugd gefascineerd;
steeds om andere redenen. Toen
ik klein was vond ik het zo mooi
en zielig. Dat vind ik nu nog
steeds, maar ik weet ook waar
om. Het gaat over liefde, onge
lukkige liefde, en over hoever je
gaat om iemand lief te hebben.
Daarover hebben we mensen
niets bfj te brengen hoor; we wil
len ze alleen ontroeren en dat ge
beurt ook, gezien de reacties. Ik
geloof dat mensen die hun hart
wel eens gebroken hebben, veel
in het stuk zullen herkennen".
- Hoe is de produktie tot stand
gekomen?
"Toen we hiertoe besloten had
den, moesten we eerst een tekst
schrijver vinden. Dat is bijna een
jaar geleden. We kwamen op Ju
dith Herzberg en die stemde di
rect toe. Al snel besloten we dat
de voorstelling iets abstracter
dan het sprookje moest worden
en toen kwamen we op het idee
om de prins alleen maar op film
te tonen. Die film moest in de zo
mer gedraaid worden en dus
moesten we snel onze ideeën uit
werken, zodat Judith nog voor
de zomer de teksten kon schrij
ven. Toen de film - onder regie
van Marian Zanen en Jim van
der Woude - klaar was, lag dat
gedeelte vast en moesten we de
rest daar omheen 'bouwen'. Het
is echt een technisch hoogstand
je geworden; alles luistert heel
precies en iedereen heeft op de
toppen van zijn kunnen moeten
werken".
- Heb jij veel 'dramaturgie-
werk' gedaan bij deze produktie?
"Nee. Ik ben niet zo 'theore
tisch'; ik zoek in een encyclope
die 'Zeemeermin' op en daar
blijft het dan wel bij. Ik laat veel
aan het toeval over en het gekke
is dat als je eenmaal met zoiets
bezig bent, je ook vanzelf allerlei
nuttige dingen tegenkomt".
- Heb je een voorkeur voor
film of theater?
"Ik vind erg veel dingen leuk
om te doen en te proberen; een
echte voorkeur heb ik daar niet
bij. Het belangrijkste is voor mij
met welke mensen ik werk: zo
lang ik die maar leuk vind en ver
trouw".
- Met welke mensen zou je
graag nog eens samenwerken?
Ze denkt even na. "Met ie
mand als Adèle Bloemen daal;
dat vind ik een prachtig mens. Of
misschien met Hetty Blok, of
Moniek Toebosch, of Ledi Bree-
develd
- Geen mannen?
"Ik wérk alleen maar met man
nen! Het enige meisje zijn is een
prima tactische positie. Ha! En
trouwens, met de meeste men
sen met wie ik zou willen samen
werken heb ik al eens gewerkt".
- Wat vind je mooi op toneelge
bied?
"Ik hou er erg van als er hard
gewerkt wordt op het toneel, als
de acteurs lekker druk bezig zijn.
Ik denk dat je dat soort dingen
sneller waardeert. Maar daar
staat tegenover dat ik een voor
stelling als 'Het' van Ger Thijs en
Marjon Brandsma ook schitte
rend vind, terwijl dat juist heel
stil en kalm is. Ik zie graag dat
mensen verder gaan dan de reali
teit, maar dan op zo'n manier dat
je er toch volledig in gelooft. Zo
als mijn favoriete actrice Anna
Magnani doet in films als 'Arno-
re' of 'Bellissima"'.
- Geniet je van je vak?
"Ja. Het is een goed vak. Ik zou
niet weten wat ik anders moet.
Het vraagt wel erg veel van je.
Zeker op de manier zoals wij bij
Orkater werken, waar iedereen
zich met alles bemoeit en dus
overal bij is. Toen ik bijvoor
beeld bij Globe in 'Oronooko'
speelde - wat overigens flopte -
was dat wel anders: keurig van
tien tot vier repeteren en de rest
werd verzorgd. De Orkater-werk
wijze ligt mij wel; ik vind het fijn
om me ergens helemaal in te
storten".
- Heb je spijt van bepaalde
dingen?
Nee, ik weet wel dat ik be
paalde rollen nu anders zou spe
len, maar dat is onvermijdelijk.
Ik ben ook wel benieuwd hoe
mijn leven er uit zou zien als ik
bijvoorbeeld tóch naar de toneel
school gegaan was in plaats van
naar de Academie. Misschien
was ik dan wel de kant van een
Marjon Brandsma op gegaan".
"Vroeger was ik veel laconie
ker; het deed me allemaal heel
weinig en ik kon alles weg-relati-
veren. Dat is nu anders: ik kan
nu langer ergens op zitten broe
den. Dingen laten me nu niet
meer zo snel los. Dat is goed".
- Hoe bevalt de roem je?
"Roem? Ha! Ha! Ik ben niet zo
beroemd, hoor. Ik kan rustig
over straat lopen zonder herkend
te worden. Maar dat zal wel
door dat gekke, beweeglijke
hoofd van mij komen".
PAUL DEVILEE
Cabaretgroep Purper, zaterdag
Schouwburg.
geschreven door Arthur Kopit en
geregisseerd door Adrian Brine.
Aanvang 20.15 uur.
Passage
'Passage', dat vrijdag en zater
dag in het LAK-theater wordt ge
bracht, is zowel gebaseerd op
'Persona' van Bergman als op
'Electra' van Euripides. Het stuk
gaat over het moment waarop
voor een acteur de grens tussen
niet uit de kleren in de Leidse
(foto Jan Swinkelsl
toneelspelen en werkelijkheid
vervaagt. Een actrice die Electra
speelt, wurgt bijna haar tegen
speelster. Ze gaat dan bij zichzelf
te rade en komt erachter dat ze in
haar jeugd te weinig ouderliefde
heeft ondervonden en zelf als
moeder ook tekortschiet. 'Passa
ge' wordt gespeeld door Mies de
Heer, Saskia de Boer en Sylvia
Holstijn. De Amerikaanse Can-
dace Derra tekende voor de regie.
Aanvang 20.30 uur.
duidelijk verschil, erna was dat
verschil voor een groot deel ver
dwenen. Het merendeel van de
kinderen bleek er eenzelfde ge
dachte op na te houden als de toe
komstige onderwijzers. Frappant
was vooral de uitslag over de ge
loofwaardigheid van films. De kin
deren stelden zich een stuk kriti
scher op dan de volwassenen".
Achterstand
Alle kinderen, of ze nu uit een
goed of lager milieu kwamen, sta
ken evenveel van de lessen op. "Er
zijn een paar uitzonderingen", ver
telt Marcel Vooijs. "De kinderen
die aanvankelijk het minst kritisch
waren, staken het meest op. Alvo
rens de lessen begonnen hadden ze
een achterstand op kritisch televi
sie kijken. Achteraf waren ze even
kritisch als hun tegenpolen, kinde
ren die zich sterk met tv-figuren
identificeerden".
De resultaten liggen op tafel.
Maar is het voldoende om per leer
jaar het lesprogramma een keer af
te draaien? Anders gezegd: weten
de leerlingen aan het eind van een
schooijaar nog precies hoe zij kri
tisch naar geweld moeten kijken?
Marcel Vooijs moet het ant
woord schuldig blijven. "Zelf ben
ik daar ook heel benieuwd naar",
zegt hij, "maar ik heb nog geen cij
fers. Het onderzoek hiernaar loopt.
Over een paar maanden zijn de re
sultaten bekend. Ik heb wel het
vermoeden dat de effecten niet zo
bar lang zullen blijven hangen. De
scholen zullen zeker nog eens op
de lessen moeten tegrugkomen. Of
je dan het hele programma moet
herhalen? Misschien kun je vol
staan met een samenvatting er-
Een groot bereik krijgt 'Kritisch
tv kijken' zeker. De Nederlandse
Onderwijs Televisie heeft Vooijs al
laten weten zijn lesboekje in een
serie van zes school-televisie-pro-
gramma's te gaan uitzenden.
Hoogstwaarschijnlijk wordt de
eerste in de loop van het volgend
jaar op de buis gebracht.
Leids onderzoek naar kinderen en geweld op tv
LEIDEN/IJMUIDEN - Kinderen
kun je leren kritisch naar geweld te
laten kijken, dat zij praktisch elke
dag via de televisie krijgen voorge
schoteld. Onderzoek onder leerlin
gen van de vierde, vijfde en zesde
klas heeft aangetoond, dat ze een
stuk genuanceerder naar (knok-
)films op de buis kijken als zij heb
ben geleerd wanneer de beelden
met een korreltje zout moeten wor
den genomen of wanneer het om
een serieuze rolprent gaat.
Hoe je kinderen van tien tot
twaalf jaar hierin wegwijs kunt ma
ken heeft Marcel Vooijs uitge
zocht De IJmuidenaar promoveert
morgen aan de Leidse universiteit
op het onderwerp 'Kritisch tv kij
ken' tot doctor in de sociale weten
schappen. Bovendien heeft Vooijs
een leerprogramma - 'Anders kij
ken' - samengesteld voor de drie
hoogste klassen van de basis
school. Het leerboekje bestaat uit
negen lessen van elk vijfenveertig
minuten. Videobeelden moeten de
tekst voor de kinderen 'levend' ma
ken. Bjj het onderzoek dat Vooijs
deed, waren twee scholen uit
Oegstgeest en vier uit Den Haag
betrokken.
Geweld. Het komt in allerlei vor
men op de kinderen af. Echt ge
weld in het Journaal en Studio
Sport. Gespeeld geweld in cow
boyfilms, misdaadfilms, ridder-
films enz.. Wanneer noem je iets
geweld?
Marcel Vooijs: "Geweld is ie
Regisseurs komen met tweede Globe
EINDHOVEN/DEN HAAG (GPD) - Er komen twee toneelgroepen 'Globe'.
Dat is het gevolg van het plan van de regisseurs Keesulst en Sam Bogaerts om
een nieuwe toneelgroep onder de naam 'Stichting Globe' op te richten.
Hulst en Bogaerts werken nu nog bij Zuidelijk Toneel Globe in Eindhoven,
maar het tweetal is ontslag aangezegd met ingang van augustus dit jaar. Het
bestuur acht het duo 'artistiek incompetent'.
De oprichting van een nieuwe toneelgroep is een regelrecht gevolg van dit
conflict. Het duo zegt dat het merendeel van de acteurs en het overig perso
neel hen steunt in de artistieke lijn die al eerder door hen was uitgestippeld
maar niet was aanvaard door het bestuur.
Het bestuur van het 'huidige' Globe krijgt overigens vandaag een brief van
minister Brinkman (WVC) waarin hij dat ontslag betreurt. Brinkman volgt
daarmee een advies op van de Raad voor de Kunst. Die was het eens met de
plannen van het regisseursduo.
Brinkman schrijft dat het ontslag en de daarop volgende benoeming vpn
een nieuwe artistieke leiding gevolgen kan hebben voor de subsidie over de
komende jaren.
Bogaerts en Hulst willen proberen om de subsidie die het 'huidige' Globe
ontvangt, binnen te halen. Zij voelen zich samen met de acteurs de 'erflaters'
van het Globe zoals dat de afgelopen jaren heeft gewerkt. Of ze inderdaad de
subsidie van het ministerie krijgen, noemen ze 'onvoorspelbaar'.
Het bestuur van Zuidelijk Toneel Globe wilde nog niet reageren op de nieu
we ontwikkelingen. Het regisseursduo gaat deze week op zoek naar bestuurs
leden voor het 'nieuwe' Globe.
mand met opzet expres kwaad
doen, met opzet vervelende dingen
doen tegen iemand anders. Iemand
met opzet kwaad doen kan op een
heleboel manieren. Wat te denken
van schoppen, slaan of neerschie
ten? Dan hebben we het over licha
melijk geweld. Geweld dat niet
echt is, komt voor in speelfilms.
Geweld is ook", zegt Vooijs, "ie
mand geestelijk kwellen. Hem uit
schelden, bang maken of lelijke
dingen over hem rondstrooien. En
vandalisme natuurlijk. Iemands
auto kapotmaken, bijvoorbeeld, is
ook geweld".
Jeugd
Vooijs' onderzoek is op te split
sen in drie onderdelen: ten eerste
moeten kinderen de ernst van ge
weld beter leren inzien; in de twee
de plaats moet de jeugd leren niet
zo vlug akkoord te gaan met ge
weld, dat afkomstig is van politie
of detectives; in de derde plaats
moeten kinderen meer oog krijgen
voor het weinig realistische karak
ter van veel gewelddadige films.
Marcel Vooij ter verduidelijking:
"We richten ons in het lesprogram
ma vooral op acties van de goede
partij. De politie of de detectives.
Wat die mensen doen vinden kin
deren geloofwaardig. Daarom zijn
ze snel bereid om gewelddadige ac
ties uit deze hoek goed te keuren.
Over acties van de slechte partij
oordelen ze heel kritisch: die keu
ren ze direct af. Wat ons betreft is
daar dus geen instructie voor no
dig".
De lessen 'Kritisch televisie kij
ken' zitten eenvoudig in elkaar. De
kinderen krijgen informatie aange
reikt die hen de ogen opent waar
door ze op een heel andere manier
naar geweld gaan kijken. In de les
sen is een oefenprogramma opge
nomen op welke manier ze naar
een knokfilm moeten kijken.
Mag je van kinderen die een leef
tijd hebben tussen de tien en
twaalf jaar verwachten dat ze kri
tisch naar televisiebeelden, die hen
vaak ook nog eens aanspreken,
gaan zitten kijken?
door
Jan Westerlaken
Marcel Vooijs is er duidelijk
over: "Ja", stelt hij onomwonden.
"We hebben de lessen in totaal in
achttien klassen afgewerkt. In vijf
weken tijd. Direct erna hebben we
tests gedaan. En wat blijkt? De les
sen slagen erin om de kinderen op
een heel andere wijze naar geweld
dadige films te laten kijken. Ze ne
men niet meer voor zoete koek aan,
dat geweld van de goede partij ook
altijd goed is. Films waarin nogal
wat geweld wordt geëtaleerd, erva
ren ze als buiten de werkelijk
heid".
Afkeuren
Lichamelijk geweld, als er spra
ke van conflicten is, wijzen ze van
de hand. Oog om oog, tand om
tand is er niet meer bij. Een vriend
je deelt een schop uit, dus we ge
ven hem maar een schop terug, dat
gebeurd niet meer. En stenen gooi
en is al helemaal uit den boze.
Kortom, geweld als antwoord op
geweld vinden de kinderen na de
lessen toch niet zo'n beste oplos
sing.
Marcel Vooijs met het door hem
ontwikkelde leerprogramma:
"Kinderen mogen best met plezier
naar films met geweld erin kijken".
(foto De Boer)
Dus na de lessen waren de leer
lingen stuk voor stuk poeslief en
deden geen hond kwaad meer?
Marcel Vooijs: "Hun waardering
voor geweld op de televisie was
niet aangetast. Ook na de lessen
bleven ze naar boeiende films kij
ken. Alleen met andere ogen. De
ouders thuis kregen veel sneller
dan voorheen te horen, dat het om
een film ging die niet echt was ge
beurd. Wat ons bepaald niet voor
ogen stond was de kinderen hun
plezier in tv-films ontnemen. Hoe
gewelddadig zo'n rolprent ook is,
ze mogen hem best mooi vinden.
Als ze er maar met een kritisch oog
naar kijken. Het experiment op de
zes scholen heeft het ook aange
toond: de waardering voor films
met een gewelddadig tintje werd
na de lessen niet minder".
Vooijs' onderzoek is het eerste
op dit terrein. Hoe heeft de onder
zoeker de cijfers geïnterpreteerd?
De promovendus: "Ik heb stu
denten van de Pedagogische Aca
demie dezelfde toetsen laten ma
ken als de kinderen van de drie
hoogste klassen van de basis
school. Voor de lessen zag je een
