'Je moet een dier
niet als mens zien'
Eerste alternatieve
hospitaal Frankrijk
gaat open in Cannes
Ook regionale synode contra Harder en Rebel
Tjard De Cock Buning eerste hoogleraar dierproefvraagstukken ter wereld
DONDERDAG 6 FEBRUARI 1986
PAGINA 15
Reportage
LEIDEN - Eigenlijk, laat prof.
De Cock Buning een paar keer in
het gesprek doorschemeren, is
het in Nederland niet zo slecht
gesteld met proefdieren. Neder
land loopt voor, zegt hij. En die
voorsprong blijkt nu dus ook uit
het instellen van een leerstoel.
De Cock Buning: "Ik vind dit
een teken van liberaal denken in
Nederland. Waarmee ik niet wil
zeggen, dat er in het buitenland
niets gebeurt. Daar houdt men
zich wel degelijk bezig met pro
blemen rond dierproeven. Al
leen, die hoogleraren hebben een
andere hoofdtaak. Maar ik ben
de eerste die het vraagstuk echt
als leeropdracht heeft."
Wat betekent dat in de prak
tijk. Moet hij bewerkstelligen,
dat er in de toekomst helemaal
geen proefdieren meer worden
opgeofferd aan onderzoek?
door
Jan Westerlaken
Dr. Tjard de Cock Buning (34), adjunct-directeur van de Stichting voor Biologisch
Onderzoek (BION), is met ingang van 1 februari aan de rijksuniversiteit van Lei
den benoemd tot bijzonder hoogleraar in de dierproefvraagstukken.
Prof. De Cock Buning is de eerste hoogleraar ter wereld die onderzoek gaat doen
naar de geschiedenis en de betekenis van proefdieren in de geneeskunde, de flliso-
fische aspecten van en de alternatieven voor dierproeven. Vooral het denken dat
leidt tot het gebruiken van proefdieren zal onderwerp van de wetenschappelijke
studie zijn.
De Cock Buning, die zich een dag in de week met de dierproefvraagstukken zal
bezighouden, is op initiatief van de Stichting Proefdier en Wetenschap benoemd.
Hij studeerde biologie in Leiden en filosofie in Amsterdam. Voor beide slaagde hij
cum laude.
De vraag die op de lippen brandt: is het met de proefdieren in Nederland zo
slecht gesteld, dat daarvoor een leerstoel aan de universiteit moet worden inge
steld?
De Cock Buning: "Dat klinkt
een beetje zedenprekerig. Het
streven is er wel op gericht om
het gebruik van proefdieren te
rug te dringen. We proberen die
methodes te kiezen waarbij zo
min mogelijk dieren nodig zijn.
Er kunnen heel wat proeven
worden gedaan met cellen en or
ganen die speciaal voor dit doel
worden gekweekt. Helaas blijf je
toch met onderzoeken zitten
waarvoor je dieren nodig hebt.
Een voorbeeld? Gedrag- of nako-
melingsproeven. Dan moet je
met dieren werken die in tact
zijn en kun je niets met cellen of
organen beginnen".
De opdracht waarmee De Cock
Buning aan de slag moet is op te
splitsen in drie onderdelen: zoe
ken naar alternatieven voor dier
proeven, de ethiek en de geschie
denis van dierproeven.
Grenzen
Wat die ethiek betreft gaat het
vooral om het trekken van gren
zen: wat is wel en wat is niet toe
laatbaar. De Cock Buning: "En
duidelijk argumenten geven die
worden gehanteerd. De slager,
de boer, de ambtenaar, Tie actie
groep of andere culturen hebben
hun eigen gedachte over het dier.
Wanneer je voor Nederland
richtlijnen wilt opstellen moetje
wel hun mening kennen. Waar ik
vooral in geïnteresseerd ben is
de vraag hoe de mens-dier-relatie
in ons land is".
Waar legt hij zelf de grens?
De Cock Buning: "Belangrijk
is of het dier lijdt of pijn heeft.
Over het algemeen zou je kun
nen stellen, dat er met dieren zo
danig moet worden gewerkt, dat
het lijden minimaal is. Het liefst
natuurlijk helemaal niet aanwe
zig is. Bedenk wel, dat er aan dat
lijden ook haken en ogen zitten.
Hoe weetje of een dier lijdt? Pyn
kun je goed zien. Maar hoe is dat
met stress die de dieren niet kun
nen uiten? We moeten by men
taal lijden wel oppassen. Oppas
sen voor het feit dat er niet wordt
geredeneerd alsof het dier een
Een voorbeeld van het feno
meen lijden is dat leken wel eens
vinden dat ratten en muizen in
een veel te krap kooitje zitten. De
Cock Büning: "Wat gebeurt er
als je ze in een grote kooi zet?
Binnen de kortste keren doden
ze elkaar. Die beestjes gaan een
eigen territorium afbakenen. Op
de grens daarvan worden de
meest bloedige gevechten gele
verd. Die grotere ruimte werkt
dus averechts. Dezelfde hoeveel
heid ratten in een wat minder
grote behuizing? Dan zie je dat
ze zich sociaal gaan gedragen. Ze
hoeven geen eigen gebied te be
schermen. Dus moet je voorzich
tig zyn en niet altijd als mens
naar een dier kyken".
De Cock Buning: Nederland gedraagt zich redelijk netjes bij dierproeven
Slang
Zelf heeft prof. De Cock Bu
ning ook wel eens met proefdie
ren gewerkt. Nodig voor zijn bio-
logie-promotie. Over zijn erva
ring daarmee zegt hij: "Het doel
was om iets meer over het dier -
de slang in dit geval - aan de weet
te komen. Anders gezegd, het
ging dus om het dier zelf. Bij far
macologisch onderzoek wordt
het dier gebruikt om dingen uit
te testen die later voor de mens
op de markt komen".
Voorop in zijn biologie-onder-
zoek stond wel, dat er voor werd
gewaakt niet of zo weinig moge
lijk in te grijpen in het functione
ren van het dier. Direct voegt hij
daaraan toe: "Soms kan het niet
anders. Als je de zintuigen on
derzoekt, zoals ik heb gedaan,
dan moetje het dier onder narco
se brengen, opereren en weer in
zijn hokje terugzetten. Na zo'n
onderzoek was de slang een aan
tal weken later weer in haar ge
wone doen. Alsof er niets was ge
beurd. Je merkte dat ook aan het
dier. Zijn gedrag was na die tijd
normaal. Net een mens: er heeft
een ingreep plaats en een poosje
erna leeft men weer als vroeger.
Waar je steeds rekening mee
houdt is om toch zoveel mogelijk
kennis te vergaren zonder dat dit
ten koste van het dier gaat. Be
langrijk is, dat je moet worden
gestimuleerd om op deze manier
te werken. Volg je de gebaande
wegen, dan kun je resultaten
boeken. Maar je kunt die resulta
ten ook krijgen door leed bij het
dier weg te houden".
De Cock Bunings mening over
het gebruik van proefdieren is
genuanceerd. Onderzoekers heb
ben te maken met proeven die de
regering voorschrijft om achter
de (bij)werking van nieuwe stof
fen te komen. Dieren worden
ook aangewend voor de cosmeti
sche industrie.
Regels
De Cock Buning: "Elk land
heeft te maken met internationa
le regels. Daar moet iedereen
zich aan houden. Alvorens die re
gels wet zijn, verstrijkt er nogal
wat tijd. Dat gaat heel langzaam.
Veranderingen dus ook. We le
ven nu in een tijd waarin we zeg
gen, dat die regels aan revisie toe
zijn. Hoofdzakelijk komt dat,
omdat de wetenschap nieuwe
trucs heeft waardoor cellen en
organen buiten het dier in leven
kunnen worden gehouden. Zo
kun je ook onderzoeken doen
zonder datje een dier nódig hebt.
Bovendien gaat het onderzoek
sneller, is goedkoper en je hebt
geen proefdieren nodig. Zulke
combinaties hebben een gouden
toekomst".
Nog niet zo lang geleden is een
onderzoek afgesloten naar een
alternatief voor een oog-irritatie
test bij konynen. Hiertoe werden
druppeltjes in de ogen van konij
nen gedaan om de concentratie-
grens vast te stellen. De stof die
de druppeltjes bevat wordt on
der meer gebruikt door dragers
van contactlenzen of ze worden
verwerkt in, bijvoorbeeld, eyeli
ner en oogschaduw. Alvorens
zulke druppels in de handel mo
gen worden gebracht moet ze
zijn getest.
Een lage concentratie van de
druppels gaf geen problemen,
maar naarmate de dosis werd
vergroot, kregen de konijnen ro
de- en ontstoken ogen. De Die
renbescherming liet nagaan of
het uitproberen van de druppels
op een wat minder irritante ma
nier mogelijk zou zijn.
Prof. De Cock Buning zegt
over het resultaat van dit onder
zoek: "De ogen werden er bij do
de konijnen uit gehaald en ver
volgens bleek dat de proeven
precies dezelfde uitslag gaven als
bij de levende dieren. Ja, het ko-
f nijn wordt er wel voor gedood,
maar het hoeft niet meer te lij
den. Nederland en Amerika heb
ben deze methode beproefd en
goed bevonden. Nu is het dus
zaak om die test over de hele we
reld ingevoerd te krijgen. Daar
toe moeten de regels worden ver
anderd en dat vergt tyd. We be
ginnen bij de landen van de Eu
ropese Gemeenschap. Ik ver
wacht bij het vaststellen ervan
geen al te grote moeilijkheden".
Voorloper
Wettelijk heeft Nederland het
dier dit jaar weer wat meer in be
scherming genomen. De wet op
de Dierproeven is met ingang
van 1 januari van kracht gewor
den. Nederland loopt ook hier,
zegt De Cock Buning, voorop.
"Er is een nieuw element inge
voerd", licht hij toe. "Er wordt
niet alleen bepaald wat is toege
staan, maar elk instituut dat met
proefdieren werkt moet een ver
gunning hebben plus een ver
gunninghouder. Inspecteurs
houden in de gaten of die ver
gunninghouder geen dingen
doet die niet door de beugel kun
nen. Het buitenland heeft al be
langstelling getoond voor deze
werkwijze. Zowel de opleiding
voor de vergunninghouder als
voor de inspecteur is landelijk
geregeld".
Is er veel onnodig dierenleed?
Prof. De Cock Buning: "Zoiets
kun je alleen beweren als er al
ternatieven zouden zijn. Voor
zover ik de zaak kan overzien, is
er op de universiteit weinig on
nodig leed. Constant wordt er
over proeven gepraat en of ze
misschien op een andere manier
kunnen worden uitgevoerd. Ik
heb het niet over incidenten, die
kunnen altijd voorkomen. Een
geval van leed is die oogirritatie
bij de konijnen. Zolang dat nog
niet is bijgesteld is er sprake van
onnodig pijn lijden. Gelukkig is
er een sterke tendens om daar
wat aan te doen".
Nederland gedraagt zich,
denkt De Cock Buning, netjes
wat betreft de dierproeven. Leeft
zoveel mogelijk de regels na.
Doen andere landen dat ook? Of
zijn er onderling schrikbarende
verschillen?
Zielemis
"In de EG-landen zullen wei
nig verschillen zijn. Ik heb wel
een voorbeeld van culturele ver
schillen. Voor onderzoek heb ik
een jaar in Japan gewerkt. Wat
gebeurt daar? Een keer per jaar
komt er een priester naar de la
boratoria om een zielemis op te
dragen. Op die manier worden,
dode dieren, die hun leven lieten
voor de wetenchap, herdacht. Ie
dereen woont die mis bij. Het op
dragen van de mis heeft alles te
maken met het Japanse geloof.
Als een ziel is gekwetst, zint die
na de dood op wraak. Jammer
genoeg ben ik er persoonlijk niet
bij geweest. Ik heb alleen foto's
van zo'n mis gezien. De creativi
teit van de onderzoeker zal door
dit culturele verschijnsel worden
beïnvloed. Zeker als hij het dier
heeft moeten pijnigen".
Prof. De Cock Buning is afge
studeerd bioloog en filosoof.
Voor hij aan die laatste studie be
gon, wist hij toen al dat hij met
dierproblemen zou gaan
werken?
"Nee, dat wist ik niet. Ik ben
filosofie gaan studeren, omdat ik
het voor mezelf een zinvolle aan
vulling vond op de biologie-stu-
die. Vooral heb ik me bezigge
houden met de vraag hoe het
denken tot stand komt. Dit nu
sluit goed aan bij de leerop
dracht die ik heb gekregen: het
zoeken naar alternatieve wegen
voor onderzoek. De maatschap
pij vraagt aandacht voor dier
proeven. Daarom vind ik het
prettig om juist met dit onder
werp bezig te zijn. Er is in Neder
land grote belangstelling voor. Ik
sta als het ware te popelen om
aan de slag te gaan".
PARIJS - Een ziekenhuis voor
proefkonijnen die zich 'alternatief
willen laten beter maken opent op
initiatief van de vrouwelijke minis
ter voor volksgezondheid Georgi-
na Dufoix binnenkort zyn poorten.
Het komt in Cannes en er zyn 75
bedden. De zieken kunnen kiezen
of ze willen worden behandeld vol
gens de opvattingen van de ho
meopathie, de phytotherapie, de
acupunctuur en wat er nog meer is
bedacht om aan de greep van de
klassieke geneesmiddelen te ont
komen.
door
Rudolph Bakker
Madame Dufoix, die een vertrou
welinge is van president Mitter
rand. is erg trots op haar moedige
initiatief om recht tegen de wensen
van de 'gewone' artsen in te gaan.
In Frankrijk is de spraakmakende
medische stand er nog niet achter
dat alternatieve geneeswijzen, met
name de homeopathie, in ontwik
kelde buurlanden al zyn geaccep
teerd.
Alternatieve geneeswijzen zyn
officeel door de broederschap van
Franse artsen en specialisten niet
erkend. Minister Dufoix zou - heel
vooruitstrevend in haar land - wil
len dat alternatieve geneeswijzen
die ook hier overtuigen door hun
doeltreffendheid, voortaan aan de
Franse universiteiten worden on
derwezen. In het door de Fransen
traditioneel met zoveel achter
docht bekeken Engeland studeren
artsen af in de homeopathie en
heeft koningin Elizabeth haar ei
gen homeopathische lijfarts. In de
Franse medische wereld bechouwt
men dit alles echter nog als niets
nutte hokus-pokus.
Rika Zarai
Een enorme invloed ten gunste
van alternatieve geneeswijzen is
uitgegaan van het boek dat de Is-
raëlisch-Franse zangeres Rika Za
rai heeft samengesteld en dat 'Ma
médecine naturelle' heet. Het boek
is al bijna een jaar een absolute
bestseller. Er werden al meer dan
een miljoen exemplaren van ver
kocht en Rika Zarai is nog steeds
wel ergens iedere week op de tv te
zien of in radioforums te horen,
waarin ze haar overtuiging tegen
over ongelovige en weinig vooruit
strevend uitziende artsen verde
digt.
Rika Zarai raakte bij een auto
ongeluk verlamd. Na maanden in
een ziekenhuisbed te hebben gele
gen, schoof ze de traditionele ge
neesmiddelen terzijde en ver
trouwde ze zich toe aan de zorgen
van een 'kruidendokter', waarna
haar genezing intrad. Het succes
van haar boek is zo groot, dat de
schaarse kruidenwinkels in Frank
rijk zo goed als uitverkocht raak
ten en sommige kruiden voorlopig
niet meer kunnen worden gele
verd.
Met het stellen van het probleem
van de alternatieve methoden
breekt over de genoegzame en wei
nig avontuurlijke gemiddelde
Franse arts tegelijkertijd de hel los
over de relatie tussen arts en pa
tiënt Minister Dufoix heeft ver
klaard dat „de uiting van ziekte al
tijd de oproep is van iemand die
lijdt", terwijl in het dagblad 'Le
Monde' artikelen verschenen waar
in onder meer wordt gesteld dat
„de ontwikkeling van de artsenop
leiding nooit te maken heeft met
de relatie tussen arts en patiënt".
Psychosomatisch
Een andere briefschrijver in 'Le
Monde' vindt dat in dit land veel
meer aandacht moet worden be
steed aan de psychosomatische
kanten van een ziekteverschijnsel,
dat wil zeggen aan de vraag in hoe
verre de lichamelijke kwaal waar
mee een patiënt by de dokter komt
in directe relatie staat tot psycholo
gische problemen.
In ieder geval heeft de vrouwelij
ke minister Georgina Dufoix, die
tevens woordvoerster van de rege
ring is, zo vlak voor de verkiezin
gen een moedig besluit genomen
en ze zal er haar aanhang zeker
mee vergroten. De minister komt
uit Nimes. Op een verkiezingsaffi
che zien de Fransen haar nu terwijl
ze op een vurig wit paard door de
Camargue rijdt.
Heel wat ingeslapen artsen in
Frankrijk zullen hopen dat Mada
me Dufoix bij de verkiezingen van
maart ten val wordt gebracht. Toch
verkopen de meeste Franse apo
theken al jaar en dag homeopathi
sche geneesmiddelen en andere al
ternatieve kruiden en neemt het
aantal alternatieve artsen hand
over hand, maar zonder overhaas
ting, toe.
ACTIE ZUINIG STOKEN
TABEL VOOR DE WEEK
VAN 27 JAN. 1986 T/M 2 FEBR. 1986
WEERSTATION VALKENBURG
800 n
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
2.600
2.800
3.000
3.300
3.600
3.900
4.200
4.500
5.000
5.500
6.000
1029
1135
1239
1343
1448
1555
1711
1868
2028
2185
2346
.2609
2874
3140
De regionale synode van het
oosten van de Christelijke Gere
formeerde Kerken stemde giste
ren in Utrecht in met het besluit
van de classis Amersfoort inzake
de Amersfoortse predikanten
Harder en Rebel. De synode
wees een beroep van de kerke-
raad van Amersfoort af waarin
tegen dat besluit wordt geprotes
teerd.
De classis Amersfoort sprak in
april vorig jaar uit, Üat de visie
van de predikanten Harder en
Rebel op abortus in strijd is met
de bijbel en de gereformeerde
belijdenis. Ze vond die visie te
ruim. Volgens de classis zouden
beide predikanten, als ze hun
standpunt niet wilden verande
ren, geschorst moeten worden.
De kerkeraad van Amersfoort
ging daarop in beroep bij de re
gionale synode van het oosten.
Deze heeft in januari bij een 'in
houdelijke bespreking' de opvat
tingen van de beide predikanten
al verworpen. Gisteren betuigde
de regionale synode (de kerkelij
ke term is 'particuliere' synode)
haar instemming met het besluit
van de classis Amersfoort.
Nu gaat de Amersfoortse ker
keraad nog in beroep bij de gene
rale synode, die dit jaar in Den
Haag bijeenkomt.
(Dr. Rebel is ziekenhuispredi
kant in Amersfoort, ds. Harder
gemeentepredikant aldaar en
voorzitter van het ziekenhuisbe
stuur. De eerste is inmiddels
naar de Hervormde Kerk overge
gaan. De tweede blyft op z'n post
tot hy eventueel daarvan wordt
ontheven, maar hy hoopt dat de
synode het zover niet zal laten
komen).
De Goeree's. Advocaat J. R.
Fiszbajn (Den Haag) van zeven
organisaties, waaronder de Anne
Frank Stichting en het Overleg
orgaan van Joden en Christenen,
heeft de advocaat C. F. Rosa
(Zwolle) van het evangeliste
nechtpaar Goeree erop geatten
deerd, dat de Goeree's zich niet
houden aan het vonnis van de
Zwolse rechtbank. De rechtbank
verbood het echtpaar, zich bele
digend, kwetsend, denigrerend
of onverdraagzaam uit te laten
over joden en hun godsdienst.
Maar nu beweren zij in een 'open
brief weer, dat joden de aanvoer
ders zijn van een mogelijke
christenvervolging.
In de bewuste brief schrijven
de Goeree's, dat de Zwolse rech
ter op aandringen van de joden
en hun sympathisanten de weg
heeft geopend om van de bijbel
een verboden boek te maken.
"Wy staan vlak voor een chris
tenvervolging. En net als in de
tijd van Paulus zijn de joden de
aanvoerders. Wij zouden met on
ze evangelieprediking de joden
kwetsen en geen rekening hou
den met hun trauma's. Hun
werkelijke drijfveer hebben ze
goed gecamoufleerd. Maar wij
kijken er doorheen".
(De rechter legde de Goeree's
het verbod op, nadat zij in hun
blad verband hadden gelegd tus
sen het lot van de joden in de
Tweede Wereldoorlog en de
joodse verwerping van Jezus
Christus als de messias. Daar
over was een aanklacht inge
diend. De Goeree's zijn daarop in
hoger beroep gegaan. Dat dient
op 17 februari in Arnhem).
Mr. Fiszbajn, die voor de zeven
organisaties optreedt, zal bij dit
beroep de laatste 'open brief van
de Goeree's aan de orde stellen.
Voorhout. De hervormden
en gereformeerden in Voorhout
streven ernaar, per 1 januari 1987
een federatie aan te gaan. Volle
dige pastorale samenwerking
komt er al per 1 september van
dit jaar.
Deze week hebben de her
vormden zich op een gemeente
avond er positief over uitgespro
ken en de gereformeerden zul
len, naar verwacht mag worden,
binnenkort hetzelfde doen. De
Voorhoutse gereformeerden (die
ressorteren onder Sassenheim)
hebben aan de goedkeuring van
hun classis genoeg, de hervorm
den moeten de regeling ook
voorleggen aan de provinciale
kerkvergadering en de synode.
Vóór de zomer zullen de daarop
betrekking hebbende stukken
by de provinciale kerkvergade
ring worden ingediend.
De hervormde dominee C. J.
de Jong zei ons, erg bly te zijn
met deze ontwikkeling, vooral
met het oog op de jonge genera
tie. "Sommigen denken bij 'Sa
men op weg' aan het jaar 2020,
maar zolang willen wij niet
wachten. Ik denk, dat het dan
niet meer hoeft, omdat de jonge
ren die het moeten mee dragen
dan wel vertrokken zyn".
Leiden. De oecumenische
geloofsgemeenschap 'De Regen
boog' in de Merenwyk bestaat
dit jaar vijftien jaar. Om dit lus
trum te vieren is een voorberei
dingscommissie gevormd, be
staande uit mevrouw R. de Rid
der en P. H. van den Broek, P. de
Geus en H. Hortensius. Gedacht
wordt aan enkele gespreksavon-
den in maart, een kerkemarkt in
mei en een kerkedag in septem
ber als start voor de volgende vyf
jaren.
Dom. De Utrechtse Dom
kerk, die afgelopen zondag - na
jaren van restauratie - voor het
houden van kerkdiensten weer
werd geopend, trekt veel bezoek.
De kerk is elke dag open en da
gelijks komen er honderden kij
ken. Ook de doordeweekse ge
bedsdiensten worden goed be
zocht.
Hervormde Kerk: beroepen
te Assen G. S. Alma Epe; aange
nomen naar Haarlem R. M. Wit-
teveen Winschoten; bedankt
voor Zetten-Andelst L. Kruymer
Sommelsdijk.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Westerlee (Gr.)
kandidaat B. Zandt aldaar, naar
Axel kandidaat H. van de Wei
de aldaar, naar Aalten A. J. Rotte
Driesum; beroepen te Oosterend
in combinatie met hervormde
gemeente Oosterend-Itens-Hen-
naard (Fr.) kandidaat J. H. van
der Sterre Amsterdam, te De-
demsvaart T. de Boer Hoofd
dorp.
de Braziliaanse bisschoppen - de
film 'Je vous salue, Marie' van
Jean Luc Godard verboden.
Protesten tegen het verbod veeg
de hij daarmee van tafel. Minis
ter Lyra van justitie overweegt,
nog deze week zyn ontslag aan te
bieden.
In een verklaring over hun
campagne tegen de film maken
de bisschoppen onderscheid tus
sen verschillende soorten cen
suur. Zy verwerpen politieke en
ideologische censuur, maar ethi
sche censuur kan nodig zijn ter
verdediging van het algemeen
belang, mits op de juiste manier
toegepast, zo menen de bis
schoppen. Op dat punt tonen zy
een opmerkelijke eensgezind
heid. Volgens hen beledigt de
film Maria en kwetst hy gelovi
gen. Heel veel rooms-katholic-
ken echter zouden tegen verto
ning geen bezwaar hebben, zo
wees een enquête uit.
