De Timman-koorts stijgt
ZATERDAG 25 JANUARI 1986
PAGINA 23
Een paar in het verleden gebruikte
slogans komen ter tafel: 'Sauna, een
warme opfrisser' en 'Sauna, een
avondje uit'. J.A.M. Plessen, secre
taris van de Nederlandse Saunaver
eniging wil er maar mee zeggen:
"De sauna heeft in Nederland altijd
een recreatieve functie gehad".
Een te beperkte kijk op de sauna, zegt
hij er direct bij. Er zit ook een medische
kant aan het wisselbad, zoals hij de Fin
se traditie in één woord typeert. Plessen
wijst daarbij met de vinger naar het oos
ten. Met name in de Oostbloklanden zit
de sauna puur in de gezondheidssfeer.
Een internationaal congres dat van 4
tot en met 6 februari in de Utrechtse
Jaarbeurs wordt gehouden, moet de sau
na in breder perspectief plaatsen. Een
onderzoek van de Nederlandse medicus
Cox is volgens hem een belangrijke
steen die daartoe kan bijdragen. Daaruit
blijkt dat de sauna voor astma-patiënten
soelaas biedt. "Heel leuk dat we hiermee
kunnen aankomen. Een bewijs dat Ne
derland in de saunawereld een steeds
belangrijkere rol speelt", zegt Zwolle
naar Plessen.
Drempelvrees
Waarmee overigens niet gezegd is dat
Nederlanders ook drukke bezoekers zijn
van een sauna. "Er bestaat een grote
drempelvrees, nog altijd. Slechts 0,8 pro
cent van de bevolking is weieens in een
sauna geweest", zegt Plessen. Dat heeft
volgens hem twee oorzaken: de angst
om zich bloot te geven en het verkeerde
daglicht waarin sauna's geplaatst wor
den.
Over dat eerste: "Het is functioneel
bloot. Het gaat immers om het transpire
ren, zeg maar gerust het uitzweten. Elk
kledingstuk, zelfs een badpak, is daarbij
teveel. Je gaat het proces op die afgedek
te plekken juist tegen". Over het tweede:
"Nog steeds bestaat er bij veel mensen
een fout beeld van een sauna. Komt om
dat er nog steeds bordelen zijn die onder
de noemer van sauna werken".
Een strikte betekenis van dat woord is
dan ook één van de doelen die de Neder
landse Saunavereniging nastreeft. Eerst
iets over die betekenis. De sauna biedt
een natuurlijke reiniging van de huid, zo
moeten we begrijpen. "In tegenstelling
tot bijvoorbeeld douchen. Je voelt je na
het douchen wel lekker fris en je ruikt
ook lekker. Maar door het gebruik van
zeep gaan de poriën dicht". Dat is by een
sauna juist andersom: "De poriën wor
den opengezet en je zweet de afvalstof
fen uit".
Dat gebeurt bij een temperatuur van
tachtig tot honderd graden. "Veel men
sen denken nog steeds dat dat heel ge
vaarlijk is. Dat je daardoor verbrandt.
Maar omdat het zo'n droge lucht is, ge
beurt dat juist niet". Na warrit volgt
koud. "Dat kan een heel spectaculair ge
zicht zyn. Als iemand de vrieslucht in
stapt, dan zie je hem haast niet meer
door alle rook".
Door de snelle en grote wisseling van
temperatuur sluiten de vaten in de huid
zich weer abrupt. Riskeert de saunabe
zoeker daarmee geen acute verkoud
In Oost-Europa is de sauna min of meer een medische aangelegenheid. In Finland een
eerste levensbehoefte. En bij ons vooral recreatie. Daar is niets op tegen, aldus
secretaris Plessen van de Nederlandse Saunavereniging, maar een stukje gezondheid
is mooi meegenomen. Volgende week biedt ons land onderdak aan een internationaal
saunacongres. Ook daar staat het thema centraal:
heid? Nee, verzekert Plessen. Integen
deel zelfs. "Wie regelmatig naar de sauna
gaat, wordt minder gevoelig voor de ver
schillen tussen warm en koud".
Groen schild
De Nederlandse Saunavereniging
werd ruim vijftien jaar geleden als een
vakvereniging opgericht. Lidmaatschap
is mogelijk als aan drie voorwaarden is
voldaan. Zo geeft de vereniging cursus
sen die de geïnteresseerde saunabezitter
kan afsluiten met een diploma. Plessen:
"Verder moet de sauna aan een aantal
technische criteria voldoen". Inspec
teurs controleren ten slotte of de klanten
wel goed begeleid worden en of aan alle
normen van hygiëne is voldaan.
Is dat allemaal in orde, dan gaat het
licht letterlijk op groen en wordt een
driehoekig schild in die kleur overhan
digd. "Daarin staat de naam van de eige
naar gebakken. Vroeger gebeurde dat
niet. Toen werden de schilden van de ge
vels gestolen en dan kwam je ze opeens
bij andere sauna's tegen".
Vandaar dat het nu op naam is. "Want
zo'n schild is heilig voor ons", zegt Ples
sen. De consument kan daarmee erken
de sauna's van andere sauna's onder
scheiden.
Op tweehonderd Nederlandse sauna
gevels kan de groene driehoek worden
aangetroffen. Plessen schat dat zo'n 125
sauna's het zonder doen. Zyn dat alle
maal relaxclubs of aanverwante gele
genheden Nee, zegt Plessen. "Dat kun
nen ook heel behoorlijke sauna's zijn".
Plessen: "Neem nu zwembaden. Die
worden steeds slechter bezocht en ze
verzinnen van alles om het aantal bezoe
kers op te krikken. Dus komt er een zon
nebank bij, een bubbelbad en vaak ook
een sauna. Maar deskundige begelei
ding, die zo hard nodig is, ontbreekt dan
nogal eens".
Die vermenging van functies heeft het
leven van de sauna-eigenaar er niet een
voudiger op gemaakt. "Ook die moét
met allemaal toeters en bellen gaan
werken. Er worden allemaal dure inves
teringen gedaan en de exploitant is een
echte ondernemer geworden".
Therapie
Waarmee Plessens uitgangspunt nog
maals ter sprake komt: de sauna heeft in
Nederland een recreatieve functie. Voor
het aanstaande congres heeft hy als or
ganisator een inventarisatie gemaakt en
kwam tot drie categorieën.
Allereerst Finland. "De bakermat van
de sauna", aldus Plessen. Het idee van
de openbare sauna is daar volstrekt
vreemd, het is er haast een eerste levens
behoefte. "In een flat vind je op acht wo
ningen één sauna. Het gebruik wordt
dan onderling geregeld".
"In Oost-Europa zit het echt puur in
de medische hoek", heeft Plessen ge
merkt. Saunabezoek gaat via de arts, ge
beurt in kuuroorden en maakt dan veel
al deel uit van een therapie. "Weten
schappelijke studies over het gebruik
van de sauna komen daarom ook vooral
uit Finland en de Oosteuropese landen",
zegt Plessen.
Omdat het vierjaarlijkse saunacongres
nu in Utrecht onderdak krijgt, kan Ne
derland zijn meer vrijblijvende sauna
imago enigszins van zich afschudden.
"Niet dat daar veel op tegen is, maar se
cundair een stuk gezondheid, dat pik je
toch mooi mee".
Het eerder genoemde onderzoek
van Cox is daarbij het paradepaardje.
Plessen legt het in het kort uit: "Astma-
lijders mijden in dè regel sterke tempe
ratuurwisselingen omdat ze die vaak la
ter moeten bekopen. Maar wat is nu in
het Longcentrum in Groesbeek geble
ken? Dat ze van een sauna vreselijk op
kikkerden. Inderdaad, in strijd met alle
logica".
"Die persoonlijke ervaringen zeggen
natuurlijk wetenschappelijk niet zoveel.
Maar Cox hèeft dat met meters onder
zocht en vastgesteld dat de longfunctie
van astmapatiënten op de dag van de
sauna en de dag erna sterk verbeterde.
Het zakt daarna wel weer terug, hoor.
Het is dus geen therapie. Maar voor de
één tot twee miljoen astmapatiënten in
Nederland geeft het toch een tijdelijke
verlichting".
Hartpatiënten
Plessen wil in dit verband nóg een mo
gelijk misverstand uit de weg ruimen.
Ook hartpatiënten kunnen met een ge
rust hart gebruik maken van de sauna.
Alleen met het afkoelen moeten ze enige
voorzichtigheid in acht nemen, zoals
wellicht ook op het congres ter sprake
zal komen. Bij aangepast gebruik zullen
ze echter alleen maar plezier hebben van
de sauna.
De secretaris van dc Nederlandse Sau
navereniging hoopt dat vooral artsen
door het aanstaande congres oog krijgen
voor de medische mogelijkheden van de
sauna. "Je kunt het vergelijken met fy
siotherapie, dat is ook een lange weg ge
weest. Over fysiotherapie waren artsen
eerst ook niet zo enthousiast. Nu wordt
iemand met rugklachten vaak direct
doorgestuurd. Je hebt best kans dat het
met de sauna net zo gaat. Eerlyk gezegd:
ik denk het wel".
Zijn ogen staan net zo waterig als
het zonnetje dat met enige moeite
de grauwe lucht boven het
landelijke Oisterwijk weet open te
breken. Koffietijd in het
plaatselijke hotel Bosrand, waar
precies de serene rust heerst die
Jan Timman dezer dagen belieft, 's
Lands beste schaker is
ongetwijfeld pas kort op en blikt
derhalve nog net iets dromeriger
de wereld in dan anders. Het is
woensdag en over drie uur wacht
de vierde partij in de tweekamp
tegen Arthur Joesoepov.
door Bert-Jan van Oei
In die tussenliggende tijd bereiden de
ze twee topspelers zich niet meer in
schaaktechnisch opzicht voor. Het zijn
geen scholieren die op het laatste mo
ment hun huiswerk nog even maken.
Zowel Timman als Joesoepov gebruikt
de loze ochtenduurtjes om in balans te
raken. Zich psychisch op te laden voor
opnieuw vijf uur nadenken, rekenen en
concentreren. De omgeving van het ho
tel leent zich daarvopr uitstekend. Uitge
strekte weilanden, omzoomd door bos
sen met modderige vennen, ademen een
diepe rust uit. Acht kilometer verder
raast het verkeer; op weg van Den Bosch
naar Tilburg en vice versa.
Trimmen
Jan Timman pleegt dan te wandelen
naar de nabijgelegen dorpskom om er
wat kranten te kopen. Even later terug
gekomen laat hij de flipperkast in het
hotel rammelen. Hij mompelt een vage
groet en verdwijnt om zyn taxi te bestel
len. Een rit van een dik kwartier en de
speelzaal is bereikt. Ondertussen is zijn
tegenstander in geen velden of wegen te
bekennen. „Joesoepov wandelt vaak in
het bos", laat assistent-arbiter Geurt
Gijssen weten. „En zyn secondant Dol-
matov wil nog wel eens een rondje trim
men". Echter niet deze woensdag. Sa
men met trainer Mark Dvoretski pro
beert Dolmatov een computerspelletje.
Uiteraard met de ingetogenheid die je
van een schaker mag verwachten.
„Ja", gaat Geurt Gijssen desgevraagd
nog even verder, „het zijn allemaal rusti
ge types. Ik verwacht de komende da
gen geen moeUijkheden. Timman is so
wieso niet lastig, Joesoepov is ook geen
probleemmaker. Ze logeren in hetzelfde
hotel. Ja zelfs op dezelfde verdieping.
En ze kunnen goed met elkaar opschie
ten. Er staan grote belangen op het spel.
Maar deze twee spelers zullen niet snel
de realiteit uit het oog verliezen en raar
gaan doen".
Kuren als in andere beroemde en be
ruchte tweekampen zoals Karpov-
Kortsjnoi en Fischer-Spasski, waarbij er
elke dag wel iets aan de hand was, zullen
waarschijnlijk achterwege blijven. Geen
zonnebrillen dus met spiegelende glazen
of hinderlijke bekertjes yoghurt met alle
geslurp vandien. De twee opponenten in
Tilburg zullen niet met dezelfde taxi rei
zen. Tenslotte zit je dan toch een kwar
Timman (links) en Joesoepov arriveren aan ta<fel voor een nieuwe partij: Nationalistische gevoelens en aanverwant melodramatisch gedrag zijn mij
vreemd". <rotoANp>
tier naar elkaar te koekeloeren en of dat
nu zo bevorderlijk is voor de concentra
tie....
Het enige dat tot dusverre opviel is dat
Joesoepov sinds enkele dagen steevast
een eigen thermosfles meeneemt. Naar
verluidt zit er speciale Russische thee in.
Timman moet zich behelpen met dood
gewone Pickwick, maar dat zijn slechts
kleinigheden die straks absoluut niet
doorslaggevend zullen zijn voor de eind
uitslag. Het zyn simpelweg gewoonten
die maken dat de spelers zich op hun ge
mak voelen.
Optimaal
Sponsor Interpolis heeft er werkelijk
alles aan gedaan om te zorgen dat de
tweekamp onder de beste omstandighe
den kan verlopen. Beide spelers hebben
in de nabijheid van het podium waarop
zij hun partijen afwerken een eigen
„rest-room" en kunnen kiezen uit een
keur van broodjes en drankjes. In het
zaaltje dat slechts een beperkte toe
schouwerscapaciteit heeft, dient absolu
te stilte te heersen en mag niet worden
gerookt. Fotografen kunnen alleen tus
sen 14.00 en 14.05 uur hun kiekjes ma
ken. Aan het plafond hangt een camera
die de beelden opneemt voor het interne
televisiecircuit, zodat overal in het ge
bouw het publiek op monitoren kan zien
of Timman zit dan wel staat, een zet doet
of een handeling van Joesoepov af-
De^MOS is al vanaf het begin van de
tweekamp ter plekke. En dat is uniek,
want Studio Sport heeft al in geen jaren
meer iets aan schaken gedaan. Tot erger
nis van het schakersvolkje dat worste
laars, voetballers en veldrijders voorge
schoteld kreeg. Als ze al keken, deze
kieskeurigen, die zich meer kunnen ver
heugen in een verrassende zet als Tel
dan in een schijnbeweging van Vanen
burg of een sliding van Wijnstekers.
Zegt Joop Vernooy, redacteur van het
sportprogramma en in die hoedanigheid
vrijwel dagelijks aanwezig in Tilburg om
de vaste schaakuitzending ter plekke te
redigeren: „Het is niet echt een novum,
maar ik moet eerlyk toegeven: we heb
ben te lang niets aan schaken gedaan.
De laatste keer was geloof ik toen Kar-
pov en Kortsjnoi tegen elkaar speelden
om de wereldtitel. Destijds hadden we
Donner in de studio, met zo'n magne
tisch bord waar elke keer de stukken
van af donderden. Met de intrede van
het computerbord zijn de mogelijkhe
den om schaken op de tv te brengen ver
groot. En deze tweekamp was natuurlijk
een uitgelezen gelegenheid. Dat konden
we niet laten lopen. Binnen de redactie
en ook bij de programmaleiding was ie
dereen erg enthousiast. Dat laatste is
niet onbelangrijk, want de programma
leiding heeft haar fiat moeten geven. Het
gaat namelijk om een aantal extra uit
zendingen buiten de vaste Studio Sport
programma's om en dat kost nogal wat
geld".
Complimenten
Inmiddels hebben de eerste reacties
geleerd dat de uitzendingen behoorlijk
worden gewaardeerd. Vernooy weet dat
er elke dag enkele tientallen complimen
teuze telefoontjes in Hilversum binnen
komen. „De mensen vinden het leuk,
hetgeen volgens mij ook te maken heeft
met de formule waarvoor we hebben ge
kozen. We geven bewust niet alleen ana
lyses maar ook wat sfeerbeelden, zodat
het voor de niet-kenners ook interessant
kan zijn. De enige klachten die we krij
gen hebben betrekking op het gebrek
aan informatie over het tydstip van de
uitzendingen. Toen we besloten de twee
kamp te coveren waren de omroepbla
den al gedrukt en ook in de kranten staat
niet hoe laat we beginnen. We doen daar
om ons best om in de journaals het pu
bliek op de uitzendingen te attenderen".
Op het moment dat Vernooy zijn ver
haaltje afdraait is het vierde duel tussen
Timman en Joesoepov al een eind gevor
derd. Timman heeft hoogrode konen en
Joesoepov heeft zijn colbert maar uitge
daan. Het zijn de enige verschillen met
enkele uren geleden toen de party be
gon. De stelling op het bord daargelaten
natuurlijk. En die heeft in de perskamer
de volledige aandacht van beider secon
danten. Voor de Rus piekeren Dolmatov
en Dvoretski zich suf. Zelfs delegatielei
der Bejlin bemoeit zich ermee. Deze ou
de man is absoluut de kwaadste niet. Hij
schuift rustig aan bij Timmans assisten
ten: de bovenal aardige Zweed Anders-
son en de jeugdige, wat arrogante West
duitser Lobron. Ze komen er niet echt
uit met z'n allen. „Perhaps white is
okay", taxeert Andersson. „Perhaps
not", doet Lobron lollig, en met enkele
forse armbewegingen geeft hij de stel
ling een totaal andere aanblik. „What do
you think of these moves", vraagt hy
vervolgens om daarna zelf het antwoord
te geven: „This is no good for white".
Benauwd
Het gebouw van de sponsorende ver
zekeringsmaatschappij dat hier en daar
in de steigers staat vanwege betonrot of
een aanverwante onvolkomenheid, puilt
ondertussen uit. Peter Scheerën, inter
nationaal meester, vindt in de demon
stratiezaal veel gehoor. Af en toe pau
zeert Scheeren en in de perskamer wist
hy zich het zweet van het voorhoofd. Het
is benauwd in de grote publiekszaal, die
is gevuld met ruim 1500 mensen. Een
zaal die normaliter dienst doet als be
drijfskantine. Er hangt een blauwe siga-
rettenwalm en de tafels zijn bezaaid met
lege suikerzakjes, glazen verschaald
bier, overvolle asbakken en servetjes
met kroketkruimels.
Zo rond half zes ontstaat het kritieke
stadium waarin de partij al dan niet een
winnaar zal krijgen. De grote afruil heeft
plaatsgevonden en de secondanten aan
schouwen het resterende materiaal. Snel
gaat de Timman-clan de mogelijkheden
na. Lobron is er het eerst uit. „Remise",
concludeert hij, om te vervolgen met:
„Nu rest ons nog één vraag: waar gaan
we vanavond eten? Toch niet weer bij de
Chinees hoop ik".
Niet lang daarna besluiten Timman en
Joesoepov dat Lobrons voorspelling de
juiste is: het derde gelijkspel wordt inge
vuld op de scoretabel. Het publiek reist
huiswaarts. Tevreden, want Timman
staat nog steeds een punt voor. Ze verla
ten gesticulerend het gebouw. De regen
en de felle wind in.
Timman-koorts in Nederland? Het
lijkt er op dat een nieuwe nationale held
kan worden begroet. Mede dank zij de
televisie. Het massamedium dat het volk
beïnvloedt „Goede zaak voor de schaak
sport", meent bondsvoorzitter Henk
Wille.
Vreemd
Jan Timman zelf zal het een worst zijn.
„Ik ben vlak voor de tweekamp voor en
kele televisieshows gevraagd. Maar dat
hoeft voor my allemaal niet. Het neemt
wat vreemde vormen aan, die belang
stelling. Ik voel er weinig voor om een
idool te zijn. Ik begrijp het ook niet zo
goed, want nationalistische gevoelens
en aanverwant melodramatisch gedrag
zijn mij vreemd".
