actief in
vriie tijd
Armenzorg, met de meeste
aandacht voor de schenker
Bewoners blijven
bij protest tegen
uitbreiding sauna
Marokkaanse krant houdt
pleidooi voor voortbestaan
Cafés puilen uit bij
jazz-kroegentocht
PAGINA 4
leiden
DONDERDAG 16 JANUARI 1986
Postzegels
I.V. Philatelica houdt van
avond de maandelijkse ruil-
avond voor postzegelliefhebbers
in de kantine van de Visser 't
Hooft scholengemeenschap aan
de Antonie Duycklaan 1. Aan
vang acht uur, zaal open om
half acht.
Ruilbeurs
Ruilclub Koningskerk houdt
vrijdag de tweewekelijkse ruil-
avond voor verzamelaars van
postzegels, munten, prentbrief
kaarten, lucifermerken, enz.
Dat gebeurt in de aula van de
Dr. van Voorthuysenschool aan
de Marnixstraat 104, van zeven
tot tien uur. Voor meer inlich
tingen: tel. 312513 of 211150 in
Leiden.
Swingen/hardrock
In het LVC, Breestraat 66,
wordt vrijdag weer een swing
avond gehouden. De zaal gaat
om negen uur open. Op zolder
treedt om elf uur de Bleiswijkse
hardrockgroep Anguish op.
Cursussen
Het LVC organiseert zater
dag een informatiemiddag
waarop docenten aanwezig
zullen zijn om informatie te ge
ven over de cursussen die er
binnenkort beginnen en waar
voor de inschrijving is geopend.
Op het programma staan gi
taar, acrobatie, tekenen!schil
deren, straattheater en de
workshop geïmproviseerde mu
ziek. De informatiemiddag
duurt van één tot half vijf.
Folk
Folkclub Horus organiseert
vrijdagavond in Le Bambou,
Herenstraat 1, een optreden
van de groep 'Windkracht
acht'. Deze groep brengt zee-
mansmuziek en sterke verha
len. De formatie bestaat uit
Bert Aalbers (concertina, ac
cordeon, gitaar en zang), Peer
van den Burgh (accordeon, gi
taar, viool, lepels en zang) en
Jos Koning (viool, kasco, tinw-
histle en zang). Aanvang negen
hand uit over de zee en de Here
deed de zee den gehelen nacht
door een sterken oostenwind weg
vloeien, maakte haar droog, en de
wateren werden gespleten".
RUITEN VERNIELD - Op diverse
plaatsen in de stad zijn afgelopen
nacht ruiten vernield. Ruiten sneu
velden van woningen aan de Pie-
terskerkkoorsteeg, de Diefsteeg en
de Nieuwe Rijn en van twee win
kels aan de Haarlemmerstraat en
één aan de Breestraat. De dader
van de vernieling in de Breestraat,
een 18-jarige Alphenaar, werd in de
Korevaarstraat aangehouden.
DEN HAAG/LEIDEN - Aantasting
van hun privacy, geluids- en par
keeroverlast en waardedaling van
en schade aan hun huizen vrezen-
omwonenden te zullen ondervin
den van de verbouwing en uitbrei
ding van de sauna op de hoek van
de Boshuizerlaan/Telderskade.
Omwonende R. Oost heeft mede
namens drie anderen daarom bij
de provincie bezwaar aangetekend
tegen de verleende toestemming
voor de afgifte van een bouwver
gunning voor de uitbreiding door
de gemeente. Gisteren vroeg hij bij
de behandeling van zijn bezwaar
schrift waarom een uitbreiding
toch nodig is voor een sauna die
zichzelfi afficheert als de modern
ste en meest luxe die er bestaat.
„En is een dakterras waarop wel
zo'n 40 personen kunnen geen aan
tasting van de privacy?". Oost stel
de daarom voor de sauna aan de
achterzijde van het gebouw te la
ten uitbreiden. Hij zei bovendien
bevreesd te zijn dat het heiwerk
schade aan de huizen in de omge
ving zal veroorzaken en de voorge
nomen bronbemaling voor het
bouwen van een 2,5 meter diepe
put de fundering zal aantasten. Dit
zou volgens hem ook allemaal kun
nen worden voorkomen als de sau
na aan de achterzijde uitbreidt.
Een gemeentelijk woordvoerder
deelde mee niet in te zien hoe het
bouwplan de privacy van de huidi
ge bewoners aantast. Volgens hem
kan men over en weer niet bij el
kaar naar binnen kijken. De buurt
noemde hij daarbij verkeersluw
dus voor verkeersoverlast behoef
de evenmin te worden gevreesd.
De verantwoordelijkheid voor
schade door heiwerk of bronbema
ling ligt bij de aannemer, maar de
gemeentelijk woordvoerder zegde
toe hierover aan Oost een folder te
zullen zenden. De vraag of er vol
doende parkeergelegenheid in de
buurt is, was volgens hem uitge
breid aan de orde geweest in de
raadscommissie voor ruimtelijke
ordening die de kwestie had opge
lost door het parkeren op de Bos-
huizerlaan voor saunabezoekers
onaantrekkelijk te maken. Daarbij
is de gemeente ervan uitgegaan dat
er in de buurt een parkeerterrein
ligt voor 150 auto's. De indeling
van de sauna maakt uitbreiding
aan de achterzijde van het gebouw
onmogelijk. Aantasting van priva
cy door het aan te leggen dakterras
wordt voorts voorkomen door de
plaatsing van een 2,40 meter hoog
scherm.
De eigenaar van de sauna deelde
mee dat het weliswaar de meest lu
xe en modernste sauna is geweest,
maar dat andere deze positie in
middels hebben overgenomen.
Daarom de verbouwing en uitbrei
ding. Zijn bedrijf mist in het bij
zonder de mogelijkheid dat bezoe
kers tijdens de saunagang even
naar buiten kunnen. Verder weet
hij dat een zonneterras bijzonder
op prijs zal worden gesteld.
Omwonende J. Charite wees er
op dat er in dit gebied niet alleen
een sauna is, maar dat ook het
zwembad en de bowling veel au
toverkeer aantrekken. Hij betwij
felde voorts of de gemeente de aan
gekondigde verkeersmaatregelen
ook daadwerkelijk zal realiseren
(foto Holvast)
Borrelbussen reden er gisteravond weer gratis langs de ca. vijftig deelnemende etablissementen. Ze zaten vaak
propvol. Passagiers en chauffeur met hoed) bleven er vrolijk onder. (foto Holvast)
Beroep op minister in open brief
LEIDEN - De medewerkers van
de Marokkaans-Nederlandse krant
Al Mizan hebben in een open brief
een dringend beroep gedaan op
minister Brinkman om de subsi
die, die per 1 januari is ingetrok
ken, alsnog uit te betalen. Al Mizan
voelt er niets voor het slachtoffer te
worden van een meningsverschil
tussen twee ministeries, over de
vraag wie werkgelegenheidspro
jecten voor kansarme, werkloze
jongeren moet betalen. Juist nu de
gemeente Leiden en het arbeids
bureau alle medewerking verle-
In deze brief bestrijdt Al Mizan
dat het uitblijven van succes van
deze krant een reden kan zijn ge
weest voor het ministerie van wel
zijn, volksgezondheid en cultuur
(wvc) om de subsidie in te trekken.
"Integendeel, het gaat uitstekend.
De werkelijke reden is dat u en uw
collega van sociale zaken een trek-
partij zijn begonnen over de vraag
wie de werkgelegenheidsprojecten
voor kansarme, werkloze jongeren
moet financieren", schrijft Al Mi
zan aan minister Brinkman.
"Daarbij heeft u Al Mizan alvast
maar op de vuilnishoop gegooid.
Dit ondanks uw schriftelijke toe
zegging dat u Al Mizan twee jaar
zou ondersteunen. Wij zijn nu tien
maanden aan de gang". De mede
werkers wijzen erop dat de tweeta
lige krant haar bestaansrecht in
middels ten volle heeft bewezen.
Voorts is van verschillende kanten
vernomen dat het hoog tijd wordt,
dat er meer Turkse, Marokkaanse
en Surinaamse verslaggevers ko-
Garantie
Volgens Al Mizan vormt de me
dewerking die zij van andere in
stanties krijgt, een reden te meer
voor wvc om de stopzetting van de
subsidie terug te draaien. De ge
meente Leiden heeft een subsidie
van 28.000 gulden gedurende min
stens twee en waarschijnlijk vier
jaar gegarandeerd. Verder is de
Utrechtse school voor journalis
tiek bereid om de medewerkers
van Al Mizan extra scholing te ge
ven. Bovendien heeft het Geweste
lijk Arbeidsbureau bij het ministe
rie van sociale zaken drie gesubsi
dieerde arbeidsplaatsen voor drie
jaar voor Al Mizan aangevraagd.
"Minister Brinkman, wilt er
verantwoordelijk voor zijn dat al
dit werk met één ondoordachte
pennestreek in elkaar stort? Als u
dan maar goed beseft dat u niet al
leen een aardig krantje en een leu
ke scholing in de grond boort. U
ontneemt 'kansarme' Marokkaan
se jongeren ook een krant die kan
uitgroeien tot een soor platform,
waar ze uit heel Nederland hun
verhalen, ervaringen en emoties
kwijt kunnen", schrijft Al Mizan.
Spoelbakken
"Nu hebt u ons met de rug tegen
de muur gezet. En al u 'nee' blijft
zeggen zakt al ons werk in elkaar
en is Al Mizan verdwenen. Als
schrale troost weten we dan wel
weer onze plaats: achter de spoel
bakken van een of ander schoon
maakbedrijf, zoals onze vaders dat
tientallen jaren hebben gedaan. De
mooie emancipatie- en integratie
nota's kunnen we dan weer op on
ze eigen manier beoordelen, met
een treurig voorbeeld bij de hand".
AUTO TE WATER - Een 32-jarige
Leidse is gistermiddag met haar
auto in de Doelengracht beland.
Zij bleef ongedeerd, de auto liep
lichte schade op. De vrouw wilde
vanaf de Rembrandtstraat het
kruispunt Sebastiaan Doelen
straat/Arsenaalstraat oprijden
maar nam de bocht te ruim.
Armbakkerif
aan Oude Rijn
heeft opnieuw
sociale functie
LEIDEN - Huiszittenhuis. Wie kan zich
bij dat woord wat voorstellen? Bij het
woord armbakkerij gaat er ongetwijfeld
een licht branden, al is dit instituut ver
dwenen. Gebleven en zelfs gerestau
reerd is het gebouw Oude Rijn 44c. Was
daar vroeger de armbakkerij gevestigd;
nu zijn er de Stichting Vluchtelingen
werk Leiden/Oegstgeest, de Leidse Vrij-
willigerscentrale en het secretariaat van
de Hervormde Diaconie, alsmede de dia-
konaal predikant gehuisvest.
Een huiszittenhuis dus. Wat dit
voor een soort huis is, kan J.C.B.
Hüner ons het beste uitleggen. In
zijn in 1930 verschenen boekje
over het huiszittenhuis - geschre
ven in opdracht van de Hervormde
Diaconie - schrijft hij: "Onder
Huiszitten of liever onder de Huis
zittende armen verstond en
verstaat men diegenen, die in stil
te, zonder te bedelen armoede lij
den".
door
Wim Brands
En dan vervolgt hij, zich een man
van zijn tijd tonend: "Voor hen
heeft men, en terecht, ook in de
middeleeuwen vaak meer sympa
thie gevoeld, dan voor de brutale
bedelaars".
Hieruit valt in elk geval af te lei
den wat een huiszittenhuis was:
een gebouw waar de uitdelingen
van brood en turf voor de huisar-
men plaatsvonden, zoals de Van
Dale het zo treffend stelt.
Drie van dit soort huizen moeten
er in Leiden zijn geweest, aldus
Hüner. "Eén van 'St. Pieter', een
van 'Onze Vrouwen' en het ons be
kende op het Hoogeland van 'St
Barbara". Bij de laatste hoorde de
armbakkerij, maar alvorens uit te
weiden over deze bakkerij eerst
iets in zijn algemeenheid over de
armenzorg in het verleden.
Dat veel mensen armoe leden
mag bekend zijn. Hüner verstrekt,
zich baserend op Blok, een paar ge
gevens die veelzeggend zijn: in de
periode 1438-1439 heersten hon
gersnood en pest en in de periodes
1481-1482 en 1489-1492 was er ook
sprake van hongersnoden. Er bra
ken toen ook opstanden uit. In
1490 werden 10.000 Leidenaars be
deeld.
Schenker
Bedeeld... maar door wie? "Om
streeks het midden van de veer
tiende eeuw moeten er te Leiden al
menschen geweest zijn, die bij tes
tament aan de geestelijkheid van
hun kerk, geld of landerijen ver
maakten, om de renten hiervan
jaarlijks uitsluitend onder huiszit
tende armen te verdelen. Zoo ver
maakte in 1367 Heer Willem Nan-
nensz., kanunnik van de St. Pan-
craskerk aan den deken en pastoor
van die kerk, zonder gevaar te loo-
pen, van misverstaan te worden,
een jaarlijksche rente van 10 schil
ling en 3 penningen voor de huis-
zitten, welke hij zeer juist aanduid
de als de hoogst behoeftigen, die
niet openlijk bedelen".
Toch mooi van zo'n man, denk
je. Maar aan zijn gift zit waarschijn
lijk een luchtje. Hüner vertelt na
melijk dat in de tijd van Heer Wil
lem Nannensz. "de meeste aan
dacht werd geschonken aan schen
ker en schenking, terwijl in het vol
gende tijdperk veel meer aandacht
viel op het verdeelen der gaven,
dus aan de bedeelden".
Een zin om een tijdje bij stil te
staan: de meeste aandacht voor de
schenker... kwam het geld wel bij
de armen terecht? De schenker zal
het een zorg zijn geweest, want
waarom schonk hij? "De hoofd-
Marathon in Waag 'gouden greep'
De diaconie opent de 'Armbakkerij'
morgen officieel. Prof. dr. B. Goud
zwaard, hoogleraar economie aan de
Vrije Universiteit, zal er het woord voe
ren. In een gebouw dat dus nog altijd
dient als centrum van hulpverlening aan
diegenen die het om uiteenlopende re
den niet gemakkelijk hebben in de maat
schappij. Hoe ging dat vroeger? De ge
schiedenis van de armenzorg en de rol
van de armbakkerij nader belicht.
zaak was toen, dat door schenkin
gen aan kerk en klooster het aantal
goede werken vermeerderde en de
absolutie vergrootte".
"Bovendien is van groote schen
kingen zelfs bekend, dat de schen
ker (soms een moordenaar) door
zijn goede daad zielsrust zocht. Op
het andere deel, namelijk het be
steden der aalmoezen, viel hoege
naamd geen aandacht, daar ging
het niet om, als er maar aalmoezen
werden gegeven".
Pas na de Reformatie onstonden
er andere inzichten, aldus Hüner.
Pas toen was er enigszins sprake
van verdeling. "Men ging begrij-
pen, dat er een andere armoede
was, dan die van de bedelaars en
landloopers en dat men een groot
maatschappelijk kwaad stichtte,
door velen te verleiden tot het vak
van landloper of bedelaar. Die
vrees was waarlijk niet ongegrond,
omdat dit 'gespuis', zooals het in
mijn bronnen meerdere malen ge
noemd wordt, soms rijke kloosters
aanviel en trachtte te beroven". En
gelijk hadden ze.
Graanmagazijn
Het verdelen van goederen aan
de armen was een taak van de huis-
zittenmeesteren. Hun taak was niet
gering, schrijft J.P. Zwanenburg in
een artikel dat werd gepubliceerd
op de pagina Dia van Hervormd
Leiden. "Met Kerstmis 1568 werd
er bijvoorbeeld een os geslacht,
verdeeld in 100 stukken en aan de
100 armste gezinnen uitgereikt".
In het al eerder genoemde Sint
Barbara Gasthuis - tussen Haar
lemmerstraat en Oude Rijn gele-
"Uniek was die bakkerij niet",
vertelt Zwanenburg. "Ook elders
in het land heb je van dit soort in
stellingen gehad". Zo bezocht hij
ooit 'De Pot' in Amersfoort. "De ar
men kregen aldaar hun voedsel in
een pot van aardewerk, vandaar
die naam. Ook in Amersfoort was
een bakkerij en mij is verteld dat
het tot in de vijftiger jaren van deze
eeuw gewoonte was om de armen
met Kerstmis een krentebrood te
geven".
Over het Sint Barbara Gasthuis
ontstond in de vorige eeuw ruzie
gen - werd op zondag voor de ar
men gekookt; in de volksmond
heette het Gasthuis om die reden
dan ook 'Minnepot'.
Zwanenburg meldt over het
Gasthuis dat het niet bestemd was
voor het verzorgen van zieken of
het verlenen van onderdak aan ar
me inwoners, wat in de andere
Gasthuizen wel gebeurde. Nee, het
was een bewaarplaats voor wol, la
kens, vachten, turf, koren, vlees en
bier.
In de zeventiende eeuw, niet
voor iedereen een Gouden Eeuw,
werd besloten om een bakkerij te
bouwen. De voorraad meel werd
aanvankelijk opgeslagen op de bo
ven de bakkerij gelegen zolders,
maar de omzet was zo groot dat in
1754 werd besloten om tegenover
de bakkerij éen graanmagazijn te
bouwen, het zogenaamde Graan
magazijn voor den Armen.
tussen de gemeente en de Her
vormde Diaconie. Waarover die ru
zie precies ging - wie het boekje
van Hüner leest krijgt alras de in-
Het vroegere huiszittenhuis aan de Oude Rijn, van waaruit de goederen
onder de armen werden verdeeld. De nu gerestaureerde armbakkerij was
ermee verbonden. (foto Wim Dijkman)
druk dat het een stammenoorlog
tussen schimmen betrof. Erg dui
delijk wordt het allemaal niet.
Zwanenburg vertelt dat hij ook
nooit het fijne van die ruzie te we
ten is gekomen. "Maar volgens mij
werd er ruzie gemaakt over de
vraag van wie het Gasthuis nu pre
cies was. De gemeente stelde: het
complex is van ons. En de Diaco
nie zei natuurlijk precies hetzelf
de".
"De gemeente wilde in elk geval
een vergoeding hebben. De op
brengst van de bakkerij bijvoor
beeld. Ik heb dat altijd merkwaar
dig gevonden, want die opbrengst
kan nooit groot geweest zijn".
"Ga maar na: het geld werd voor
al gebruikt om nieuwe hoeveelhe
den graan aan te kopen, dus er kan
nooit veel geld zijn overgebleven.
Ja, het is waar dat men ook bakte
voor andere instellingen - weeshui
zen, bejaardentehuizen - maar
Koek
Na de Eerste Wereldoorlog werd
er steeds minder brood gebakken
aan de Oude Rijn. Zo leverde men
in 1922 alleen nog maar brood aan
het Kinderhuis Voordorp te Lei
derdorp en het Gereformeerd
Minnehuis aan de Kaarsenmaker
straat, maar ook hieraan kwam in
de jaren dertig een einde.
Na de Tweede Wereldoorlog was
het afgelopen met de armbakkerij:
de bakkerij werd verhuurd aan een
particulier die er hoofdzakelijk
koek en banket bakte. Tegenwoor
dig herinnert alleen een oven nog
aan het verleden. Maar het is waar
schijnlijk niet de oorspronkelijke
oven, merkt Zwanenburg terecht
op in zijn verhaal, want de bakkerij
werd in dè loop der eeuwen ver
scheidene malen verbouwd.
LEIDEN - De jazzmarathon is een
gouden greep gebleken: aan het
begin van de kroegentocht werd al
duidelijk dat er dit jaar meer cafés
bezocht gingen worden dan in
voorgaande jaren.
Zo omstreeks kwart voor negen
was het al bomvol in de Waag, al
waar het Leids Studenten Jazz Ge
zelschap nog steeds speelde (al
sinds zondagavond). De helft van
de marathon zat er inmiddels op.
Kees Broekhof, de man achter dit
spektakel, vertelde dat er nog nie
mand geveld door vermoeidheid
was afgevoerd.
"Het gaat uitstekend tot nu toe.
En iedereen speelt ook zonder pro
blemen vijftien uur achter elkaar".
Vijftien uur! De sessies duurden
toch telkens vijf uur spelen? "Jaze
ker, maar de afspraak is dat alle le
den van het gezelschap ook één
keer vijftien uur continu spelen en
dat gaat tot nu toe uitstekend".
Later op de avond zei een deelne
mer aan de kroegentocht dat
steeds meer mensen overdag even
tjes naar de spelers in de Waag
gaan kijken, "'s Morgens bijvoor
beeld. Ik heb mensen gezien die in
alle vroegte naar de Waag waren
gegaan om daar te ontbijten, al
luisterend naar de jazzmuziek.
Zoiets is toch leuk".
Zo rond negen uur - de Waag
puilde nu echt uit - beklom wet
houder Kuijers het spreekgestoel
te. Ja, hoe voelde hij zich... als ie
mand die een bejaardentehuis mag
openen terwijl dat tehuis al min
stens een jaarlang functioneert.
Aardig bedacht, maar wat is de re-
latie tussen de jazzweek en dat be
jaardentehuis?
Even later begon de wethouder
bierpullen uit te reiken aan men
sen die op de één of andere manier
iets hebben betekend voor het Key
Town-festival. De gelukkigen: Wit-
teveld (jazzfan), Jochemus (mana
ger Pieterskerk), Broekhof (jazz
marathon), Testa (directeur NZH),
Rijntjes (horeca-exploitant Stads
gehoorzaal), Buijteweg (Leidse
Courant), Paauw (Leidsch Dag
blad), Bus (Leiden Leeft), Boelen
(Stadsschouwburg), Erdbrink
(jazzfan).
En nu was het tijd geworden om
in de bus van café naar café te rij
den. Maar hoe kwam je die Waag
uit? En overal was het hetzelfde
liedje: eigenlijk te druk. Je moest
over bijzondere gaven beschikken
wilde je een etablissement binnen
komen. Was je een tijdje binnen -
weer één blauwe teen erbij - dan
begon de ellende opnieuw: hoe
kwam je op straat?
Die ene jongeman had het nog
niet zo gek bekeken. Toen hij aan
het begin van de avond niet snel
genoeg bij de deur kon komen naar
zijn zin begon hij, koffertje vooruit,
te roepen: "Kokend heet...pas d'r
op....kokend heet". De massa
week. "Toen strekte Mozes zijn
Jazzmuziek in café L'Esperance aan de Kaiserstraat. Het publiek luisterde en dronk.
