éÊA,
De paradox van moderne vrouwen
Een'Mogadonnetje als redmiddel
PODIUIHBLIK
Ingrid van Frankenhuyzen schreef en regisseerde 'Sur la tête'
Hideyo Harada
vingervlug maar
oppervlakkig
DINSDAG 14 JANUARI 1986
KUNST
PAGINA 27
Podiumblik
Het LAK-theater wil zich in de
komende jaren wat nadrukkelij
ker presenteren door in eigen
huis produkties op te zetten, die
ook het land in kunnen. De eerste
daarvan is 'Sur la Tête', geschre
ven en geregisseerd door de Leid-
se Ingrid van Frankenhuyzen.
'Sur la tête' gaat woensdag in
première en is ook donderdag in
het LAK te zien. Elders op deze
pagina een interview met de
maakster.
In de nabije toekomst wil het
LAK professionele regisseurs
aantrekken, die enkele voorstel
lingen per jaar maken met (ver
gevorderde) amateurs. Daar
naast zullen per seizoen twee pro
dukties van LAK-Drama worden
gemaakt, die zoals gebruikelijk
voort zullen komen uit LAK-cur-
RobHetty
Poppentheater RobHetty uit
Steenbergen speelt woensdag
middag de poppenmusical 'Wie
gaat er mee?'. Wasbeer Racoon
wil uit de dierentuin ontsnappen
en gaat op zoek naar mede-uit
brekers. Na heel wat vijven en
zessen vindt hij een geschikte
vluchtpartner. De musical is be
doeld voor kinderen van vier tot
tien jaar. Omdat in de Schouw
burg dan opnamen voor de 1.2.3.-
show worden gemaakt, wordt de
voorstelling gegeven in de Kapel
zaal van K&O aan de Oude Vest
in Leiden. Aanvang 14.30 uur.
Anna Blaman
'Affaire Bvan het RO-theater
is gebaseerd op de roman 'Een
zaam avontuur' van Anna Bla
man, een boek dat al 33 herdruk
ken achter de rug heeft. Het ver
scheen in 1948 en veroorzaakte
toen stormen van protest. De
schrijver Kosta werkt aan een
detective-roman. Al schrijvend
Tableau de la troupe van het Mechels miniatuurtheater, vrijdag
met 'Warenar' in de Leidse Schouwburg. (foto pr>
merkt hij dat zijn vrouw al ge
ruime tijd een verhouding met
een ander heeft. Kosta verwerkt
de ontwikkeling van zijn verhou
ding met zijn vrouw op de figu
ren in zijn boek. Ook in de toneel
versie vermengen realiteit en fic
tie zich. Matin van Veldhuizen
schreef 'Affaire B' en Mirjam
Koen tekende voor de regie. Zes
actrices voeren dit drama van
schijn en wezen uit. Vrijdag en
zaterdag te zien i het LAK-thea
ter. Aanvang 20.30 uur.
Warenar
'Warenar' van P.C. Hooft is in
middels 360 jaar oud, maar
wordt nog steeds geregeld uit de
kast gehaald. Het Mechels Minia
tuur Theater brengt vrijdag zijn
versie in de Leidse Schouwburg.
René Verreth speelt de vrekkige
Warenar, wiens gierigheid bijna
het huwelijk van zijn zwangere
dochter verhindert. Het Belgische
gezelschap belooft een heden
daagse opvoering. Eddy Ver-
bruggen deed de regie. Aanvang
20.15 uur.
Radius en Ebbelaar
Alexandra Radius en Han Eb
belaar, gelouterde solisten van
het Nationale Ballet maar met
het einde van een lange carrière
in zicht, besloten vier jaar gele
den een eigen programma op te
zetten en daarmee de schouwbur
gen langs te gaan. 'Romantisch
Klassiek Ballet', samengesteld
uit beroemde pas de deux van het
klassieke repertoire, werd een
groot publiekssucces en was al
twee keer eerder in de Leidse
Schouwburg te zien. Het echt
paar danst daar zaterdag weer
de fragmenten uit 'Les Sylphi-
des', 'Het Zwanenmeer''Esme
ralda', 'Sleeping Beauty' en 'Gi
selle'. Regina Albrink zorgt voor
de muzikale intermezzi en Ge
rard Heystee geeft tekst en uitleg.
Aanvang 19.00 uur.
Klef
Kindertheater 'Klef geeft zon
dagmiddag andermaal in het
LAK-theater een voorstelling van
'Ik ben even weg'. Een zelfge
schreven produktie over het con
tact tussen twee kinderen en een
oude dame. Het verhaal is wat
warrig, maar vormgeving en uit
voering maken dat 'Ik ben even
weg' toch de moeite waard is. De
voorstelling is bedoeld voor kin
deren van 8 tot 13 jaar. Aanvang
15.00 uur.
Jasperina
Jasperina de Jong was dit sei
zoen al twee keer in de Leidse
Schouwburg te zien met haar so
loprogramma 'De gekkin van de
gracht'. Maandag- en dinsdag
avond keert ze er weer. Liedjes en
conferences over en door een
vrouw die de veertig is gepas
seerd. Ivo de Wijs schreef het leeu-
wedeel van de teksten en Dirk
Stuer tekende voor de muziek en
leidt het combo. Aanvang beide
avonden 20.15 uur.
LEIDEN - De eerste LAK-
produktie die bedoeld is om
de grenzen van de stad Lei
den te overschrijden is tege
lijk het debuut van Ingrid
van Frankenhuyzen (25) als
regisseuse èn als toneel
schrijfster. Een combinatie
die uit nood is geboren. Toen
ze na ervaring te hebben op
gedaan in andere LAK-pro-
dukties en bij theaterweten
schappen, de kans kreeg zelf
een voorstelling te maken,
kon ze geen tekst vinden die
haar zinde. 'Sur la tète' is
deels al improviserend tot
stand gekomen en op het lijf
geschreven van de drie vrien
dinnen van de maakster, die
het op de planken brengen.
Ruzies, huilpartijen, met de
deuren slaan en weglopen,
bij de totstandkoming van
het stuk zijn alle klassieke
stadia gepasseerd.
'Sur la tête' is de titel. Een
Franse naam omdat één van de
hoofdpersonen in Frankrijk ver
keert. En de 'tête' waar het om
gaat is het hoofd van de le
venspartner van Barbertje (die
volgens de maakster niets met de
Barbertje van Multatuli te ma
ken heeft).
Ingrid van Frankenhuyzen is
in haar thematiek dicht bij huis
gebleven. Haar stuk gaat over
drie vrouwen die ieder op een ei
gen manier richting aan hun le
ven willen geven. Dominique is
de huisvrouw, die hecht aan een
mooi huis en een lieve man; het
leven van de vrijgevochten Bar
bertje ligt op straat; Roos aarzelt
tussen die twee uitersten en kiest
uiteindelijk haar eigen weg.
"Het gegeven komt voort uit
wat ik in mijn omgeving zie ge
beuren", zegt Ingrid van Fran
kenhuyzen. "Het is niet direct
een weerspiegeling van m'n ei
gen leven, maar wel iets waar
veel mensen en vooral vrouwen
op zeker moment mee te maken
krijger".
- Vooral vrouwen?
"Ook mannen moeten keuzes
maken. Maar dat hangen tussen
twee polen is toch vooral type
rend voor vrouwen van tegen
woordig. Het is een paradox: aan
de ene kant wordt van hen ver
wacht dat ze met thee en koekjes
zitten te wachten tot de kinderen
uit school komen, aan de andere
kant moeten vrouwen tegen
woordig onafhankelijk en zelf
standig zijn. Ze moeten lief zijn,
maar ook op eigen benen kun
nen staan. Aan mannen wordt
nooit de eis gesteld dat ze moe
ten veranderen. Men kijkt nog
steeds vreemd op van een man
achter de kinderwagen.
- Geldt dat ook voor jou?
"Voor mij niet, nee. Maar er is
wel een tendens van verrecht-
sing onder jongeren. Vrouwen
worden weer geacht thuis te zit
ten. Het klinkt als een cliché,
maar ik zie het om me heen ge
beuren. Meisjes maken hun stu
die af en doen er vervolgens niets
- Vind je het verkeerd als een
vrouw thuis is en het huishouden
doet?
"Nee hoor, iedereen is vrij om
te doen wat hij zelf wil".
- Maar in jouw stuk laat je de
enige vrouw die haar richting
nog niet had bepaald er uiteinde
lijk toch voor kiezen zich niet aan
te passen.
Ingrid van Frankenhuyzen rechts) instrueert Barbertje, Dominique en Roos.
"Dat is waar. In het begin heb
ik sterk de neiging gehad partij
te kiezen voor Barbertje. Domi
nique dreigde een heel stereoty
pe karakter te worden, met door
zonwoning en inbouwkeuken.
Dat is later rechtgezet. Domini
que weet nu ook dat er meer te
koop is in het leven, maar kan
niet buiten bepaalde zekerhe
den. Ook de keuze die zij maakt
moet positief overkomen. Aan
het eind van het stuk gaat ieder
zijns weegs. Op een bepaalde
maniêr winnen ze alle drie, al is
het nog maar de vraag of ze ook
werkelijk gelukkig worden.
Want bij elke keuze sluit je ande
re mogelijkheden uit".
- Zou je het een feministisch
stuk noemen?
"Nee. Het is wel een vrouwen
stuk, maar dat kun je beter niet
in de krant zetten want ik wil
(foto Fred Rohde)
graag ook mannen in de zaal. Ik
zet me niet af tegen mannen. Het
gegeven is eerder maatschappe
lijk. Daarom heb ik alle relatie-
problematiek er buiten gehou
den. Ik wilde het over de oorza
ken hebben, niet over de gevol
gen".
- Toch komt de enige man in je
stuk er slecht af. Het stuk is nota
bene genoemd naar de klap die
hij op z'n hoofd krijgt.
"Dat ligt aan de persoon Peter.
Hij is van goede wil, maar hij be
grijpt z'n vrouw gewoon niet. Er
zijn veel dingen waarvan hij zich
niet bewust is".
Film
'Sur la tète' speelt zich af in een
sober decor: bank, tafel, stoelen.
Daarachter hangt een scherm,
waarop een filmpje en dia's wor
den geprojecteerd. Het filmpje
toont fragmenten uit het verle
den van Barbertje, waarbij in het
midden wordt gelaten of het ge
toonde ook werkelijk is gebeurd.
Ingrid van Frankenhuyzen wil
meer onzeker laten. Ook de reis
die de drie vrouwen maken hoeft
niets als werkelijkheid te worden
opgevat, maar kan zich ook lou
ter in de hoofden van de vrou
wen afspelen. Er wordt veel aan
de kijker overgelaten.
"Ik heb een hekel aan klassie
ke tekststukken en aan hoorspe
len. Louter tekst zou niet ge
schikt zijn om over te brengen
wat ik te melden heb. Daarom
heb ik film en dia's in de voor
stelling verwerkt. Daarnaast is er
een hele scène met stil spel, be
wegingstheater gebaseerd op al
ledaagse handelingen, die het
voorafgaande moeten relative-
Achteraf kijkt Ingrid van Fran
kenhuyzen met gemengde ge
voelens op de combinatie schrijf
ster-regisseur terug. "Het is een
goede ervaring geweest, maar in
feite is het beter als regie en
script in verschillende handen
zijn. Als en regisseur afstand kan
nemen van de tekst, dan heeft
dat belangrijke voordelen. Ik
ben nu gedwongen geweest een
definitieve interpretatie aan mijn
eigen tekst te geven".
ARIEJAN KORTEWEG
Hideyo Harada, piano. Werken van
Bach, Dom. Scarlatti, von Beetho
ven, Debussy, Hosokawa, Takemit-
su en Chopin. Gehoord in de Kapel
zaal op 13 januari.
LEIDEN - In de Kapelzaal be
gon gisteren een nieuwe serie
piano-recitals, de 'Prijswin
naarsconcerten'. Hierin is een
aantal jonge prijswinnaars van
diverse concoursen samenge
bracht, die zo de kans krijgen
zich aan het publiek voor te
stellen. Nu zijn er concoursen
en concoursen, zo langzamer
hand in een ongehoord groot
aantal, van lichtgewicht tot en
met zwaar kaliber. Op zich is
het winnen van één of meer
concoursen nog geen garantie
voor een groot kunstenaar
schap; de normen en de jury
verschillen nu eenmaal van
plaats tot plaats.
Het beste is dan ook om de
prijzen te laten voor wat ze zijn,
en gewoon te luisteren naar wat
de solist te bieden heeft. In het
programma-gedeelte vóór de
pauze demonstreerde Hideyo
Harada het belangrijkste facet
van haar spel, een formidabele
vingervlugheid. Veel verder
dan dat kwam zij echter niet.
Ze mist (nog) het vermogen om
tot de betekenis van de noten
door te dringen. Zo miste de
Toccata in D van Bach de sa
menhang tussen de onderde
len; de drie Sonates van Dome-
nico Scarlatti, in E. en G, wer
den knap gespeeld maar ont
beerden de transparante hel
derheid die ze van vingeroefe
ning verheffen tot de muzikale
juweeltjes die zü zijn.
Met Beethoven's Sonate in
Es op. 31 no. 1 wist zij totaal
geen raad. Veel louter techni
sche passages, gebroken ac-,
coorden. drieklanken en toon
ladderfiguren vormen het ma
teriaal waaruit Beethoven zijn
muziek opbouwt. Dat is echter
niet meer dan de buitenkant,
het gaat er om door te dringen
tot wat hier achter schuil gaat
om de betekenis bloot te leg
gen. Teveel waren haar vingers
betrokken bij het spelen, en te
weinig het hart. Evenals trou
wens in het Andante spianato
Grande Polonaise van Cho
pin dat haar recital besloot pro
fileerde zij de melodische rech
terhand te weinig t.o.v. haar
krachtige linkerhand-spel.
Haar forte is daarbij zo gewel
dig dat de klank dichtslaat.
Na de pauze kwam vrjj on
verwachts toch nog een tweede
facet van haar spel naar voren.
In de Estampes van Debussy
bleek ze wel degelijk tot een
sfeertekening en klankschake
ring in staat.
Melodia I van Hosokawa
(1978) is een eenvoudig op een
vijftal tonen gebaseerd melo
disch gegeven, dat door een
voudige accoorden gekleurd
wordt. Hierin, evenals in Rain
Tree Sketch van Takemitsu
(1981), wist ze een zekere span
ning op te roepen. Na de al ver
melde Chopin volgde als toe
gift nog een kleine Scarlatti.
MIES ALBARDA
Ned. Studenten Orkest vanavond in Leiden met werk van Meijering
AMSTERDAM - Het telefonisch
antwoordapparaat laat een zo hys
terisch kwelende sopraan horen
dat de haren ervan ten berge rijzen.
Op het moment dat het zeker lijkt
dat dit nummer niet kan kloppen
klinkt een geruststellende man
nenstem die zegt: "Dit is niet zo erg
als het lijkt, maar u bent verbon
den met het antwoordapparaat van
Chiel Meijering, wilt u inspreken
na de pieptoon..."
Grappenmaker Chiel Meijering
(31) is de componist van het stuk
'Mogadon', dat gisteren in Bergen
in première ging en dat vanavond
door
Anneke van Vliet
het openingsstuk vormt van het
concert in de Leidse Stadsgehoor
zaal door het Nederlands Studen
ten Orkest o.l.v. Anton Kersjes.
Meijering schreef deze compositie
in opdracht van het ministerie van
WVC. De opbrengst van deze serie
van negen concerten, waarin ook
Moessorgski en Chausson op het
programma staan, biedt materiele
hulp aan gehandicapte studenten.
Meijering werd ondermeer be
kend door zijn muziek bij het bal
let 'Wij weten niet wat wij doen'
van Rudi van Dantzig voor het Na
tionale Ballet en maakte daarmee
zoveel indruk dat hij dit jaar de op
dracht kreeg voor het componeren
van het openingsballet bij de inge
bruikname van de nieuwe Stopera
in Amsterdam.
In een bruin café aan de Amster
damse Prinsengracht vertelt de
jonge componist op boeiende wijze
over zijn muziek en oer-optimisti-
sche levensvisie.
„'Mogadon' is zeker niet als
slaappil bedoeld, het begint dan
ook met een paar rake ritmische
klappen", vertelt Meijering. "Het
werk is meer een afspiegeling van
de hectische gemoedstoestand
waarin mensen zich bevinden als
zij plotseling buiten de werksfeer
komen te staan. Vooral ouderen
van rond de vijftig jaar hebben
daar dikwijls veel moeite mee. Men
voelt zich afgeschaft. Ik heb dat in
mijn naaste omgeving meege
maakt. Het viel mij op dat in die
kringen het 'Mogadonnetje' nogal
eens als redmiddel gebruikt moet
worden. Bovendien ziet de klassie
ke zender Radio Vier de muziek
vaak ook als niet meer dan een
rustgevend middel, gedoseerd in
een eindeloze brei van muzikaal
behang. Dat had Brahms niet kun
nen voorzien maar je weet maar
nooit wat er in de toekomst met
mijn werk gebeurt".
Het openingsballet voor de Stop
era in Amsterdam is grotendeels
klaar. "Rudi van Dantzig zal het
wel een andere titel geven, maar
voorlopig noem ik het 'Ahnung des
Endes' (gevoel voor het einde, red.)
en dat lijkt me een toepasselijke ti
tel voor een Stopera waarbij tij
dens de bouw zoveel is geruzied".
"Een onderdeel uit deze ballet
muziek gebruik ik later weer voor
mijn altvioolconcert dat ik apart ga
uitgeven. Er is in het verleden veel
te weinig voor de altviool als solo
instrument geschreven. Bekende
violisten zijn er nu al enthousiast
over en zeggen dat Bartok daar
peanuts bij is".
Sophia Loren
Chiel Meijering kreeg composi
tieleer van Ton de Leeuw op het
Sweelinck-conservatorium waar
hij tevens slagwerk, piano en gitaar
heeft gestudeerd. Op dit moment
houdt hij zich nog uitsluitend be
zig met het componeren. Zijn mu
ziek wordt wel getypeerd als: film
isch, vitaal en met de sterke moto
riek van deze tijd. Zoals ook zijn
inspiratiebronnen duidelijk een af
spiegeling zijn van zijn eigen gene
ratie. 'Crossing my bed' dat hij
schreef voor de meidenpopgroep
Narcisters betekent niet alleen 'El
ke nacht een andere man' maar
kan ook 'Een kruisraket boven je
bed' betekenen. Terwijl hij zijn
grote bewondering voor de Ita
liaanse filmster Sophia Loren niet
onder stoelen of banken steekt in
het toondicht 'De neusgaten van
Sophia Loren', dat door de fraaie
ritmiek (ook) weer als balletmu
ziek werd gebruikt.
"Die neusgaten van Loren zijn zo
schitterend van vorm en zo groot,
dat je er gewoon in weg zou willen
kruipen", mijmert Meijering. "We
bevinden ons momenteel in een
ware explosie van muzikale aktivi-
teiten. Zag je in de vijftiger jaren
nog drie grijsaards in de zaal, nu
bruist het weer overal van muzi
kaal leven. Ook bij de jongeren.
Met dit verschil, dat er in deze tijd
veel meer uiteenlopende stromin
gen bestaan dan ten tijde van de
barok en romantiek. De muziek is
veel individualistischer geworden.
Iedereen is bezig in z'n eigen taal
Er is geen 'school' van te maken, al
draagt het vaak het kenmerk van
eenvoud, frisheid en stevige rit
miek. Acht-, twaalf of tientoons,
dat is niet meer van belang. Aan
fanatisme gaat de wereld ten onder
en dat kunnen we ook in de mu
ziek niet hebben".
Haat en nijd
"Jammer dat de Nederlandse
componisten direct klaar staan om
elkaar in de grond te boren", ver
volgt hij. "Er is bijzonder veel haat
en nijd. Ik wil geen namen noe
men, maar het is gebeurd dat ie
mand langs m'n tafeltje liep alléén
om een paar schampere opmerkin
gen te maken".
Minder moeite heeft hjj met het
feit dat de moderne muziek door
het grote publiek niet altijd wordt
begrepen en dat er juist in deze tijd
en enorme hang is naar de echte
'klassieken'. "Dat kan ik me goed
voorstellen. Toen ik die moderne
muziek voor het eerst op het con
servatorium hoorde was ik diep ge
schokt. Ik begreep er niets van.
Zo'n ontwikkeling kost jaren. Het
is begrijpelijk dat het publiek met
wat minder muzikale kennis vijftig
jaar achter loopt. Dat was vroeger
ook het geval. Alleen hoop ik dat
de ontwikkeling door de mogelijk
heden van de media versneld zal
worden".
Het teruggrijpen van het grote
publiek naar barok en rococo vindt
hij prima: "Als we maar niet vluch
ten in de verleden tijd. Ik heb een
verschrikkelijke hekel aan dat
doemdenken. Het komt gewoon
door de media. Stierf vroeger in
een land tweederde deel van de be
volking aan een pestepidemie, dan
wist je daar weinig van. We noe
men dat de goede oude tijd. Nu
zien we elke aardbeving, elke revo
lutie of elk ongeluk 's avonds di
rect op de buis en lijkt deze tijd eén
chaotische crisissituatie. Narig
heid is er altijd geweest. Die bewa
peningsspiraal betekent tot nog
toe niet meer dan mondeling wa
pengekletter van twee oude heren
"Ik weet zeker dat we daar een ver
standiger oplossing voor zullen
vinden".
"Kortom: Ik bruis van energie,
het muziekleven maakt een onge
kende bloei door... Ik voel me heer
lijk in deze twintigste eeuw".
Recordprijs voor roman Clavell
NEW YORK (DPA) - De Amerikaanse uitgevershuizen William Morrow
and Company en Avon Books hebben voor de recordprijs van vijf mil
joen dollar de rechten voor de Verenigde Staten gekocht op James Cla-
vells nieuwe roman 'Whirlwind'. Het boek. dat in de herfst verschijnt,
speelt ten tijde van de val van het regime van de sjah in Iran.
Clavell is een van de meest gelezen auteurs van Amerika. Zijn avontu
renromans uit het Verre Oosten - 'Noble House'. 'Taipan' en 'Shogun' -
haalden miljoenenoplagen en oogstten internationaal succes.
William Morrow and Company verzorgen de hard-cover, Avon de goed
kopere uitgave.
KLUWERPRIJS (ANP) - De Kluwer-
prijs 1985, groot 7.500 gulden, is toe
gekend aan Hans Werner voor zijn
boek 'Verzetsjongen'. De prijs wordt
beschikbaar gesteld door de Stich
ting Kluwerfonds, in 1964 opgericht
ter gelegenheid van het 75-jarig be
staan van het uitgeversconcern KIu-
Ieder jaar wordt een publikatie of
reeks van publikaties van meer dan
gewone verdienste bekroond op een
van jaar tot jaar door het bestuur
van de stichting vast te stellen ge
bied. Voor 1985 was dat „kinderboe
ken en oorlogsfrustraties". Hans
Werner wenst geen feestelijkheden
rond de uitreiking van de prijs.
Chiel Meijering: "Toen ik het eerst moderne muziek hoorde was ik diep geschokt". (foio Emiel van Lint»
