'Hoe erger het nieuws, hoe mooier ze het vinden
Jeugdjournaal viert eerste jubileum
Joop Visser doet verleden niet vergeten
Vera Beths in perfecte balans
Publiek vindt stuk
Fassbinder anti-semitisch
Weer veel reacties op 'Shoah'
Sopraan Wiens verovert publiek
Ongewone combinatie
MAANDAG 13 JANUARI 1986
KUNST
PAGINA 19
Bovendien komen de presentator/
presentatrice en mensen van de
vormgeving pas om vier uur, die
moeten dan op de hoogte worden
gebracht van het werk dat de ver
slaggevers en de bureauredacteu
ren die dag verricht hebben.
Vanwege het vijfjarig bestaan is
verslaggeefster Marga van Praag
door Sonja Barend uitgenodigd
om 's avonds in haar show te ko
men. Ze vertelt daar hoe politici
vaak moeite hebben hun taalge
bruik aan te passen. Ze moeten in
het Jeugdjournaal makkelijk en
duidelijk kunnen praten, wat ze
nogal eens onzeker maakt. Marga
„Ze moeten hun moeilijke taalge
bruik laten vallen, waardoor ze
zich soms geen houding weten te
geven. Dat kan tot grappige dingen
leiden, ze vertellen soms meer dan
ze eigenlijk los willen laten". Soms
wordt het Jeugdjournaal zelfs ge
bruikt om politici ook wat makke
lijker te laten praten in het gewone
journaal. Dan worden expres eerst
de opnamen voor het kinder-
nieuws gemaakt en daarna die
voor het acht uur journaal.
Naast politici wordt van veel an
dere bronnen gebruik gemaakt die
elke dag het nieuws leveren: kran
ten, radio, andere televisiepro
gramma's en veel tijdschriften die
vooral op kinderen en jongeren ge
richt zijn. Wat betreft nieuws uit de
kinderwereld krijgen ze veel
ideeen uit brieven die de kijkertjes
schrijven.
Als al het nieuws verzameld, ge
selecteerd en verwerkt is, de beel
den opgenomen en gemonteerd
zijn, wordt om kwart over zes gere
peteerd in de studio. Er kunnen
dan eventueel nog kleine dingetjes
veranderd worden, waarna het
journaal wordt opgenomen. En zo
kan het jeugdnieuws om kwart
voor zeven de lucht in.
Het Jeugdjournaal bestaat deze maand vijf jaar. Op 5
januari 1981 werd het voor het eerst uitgezonden. Vanaf
1973 was al een onderzoek bezig naar de mogelijkheden
voor een dergelijke rubriek.
Na een proeftijd van drieëneenhalf jaar werd op 8 juli
1984 besloten tot definitieve voortzetting van het pro
gramma. Bovendien werd toen de zendtijd uitgebreid
van 5 tot 6 dagen per week. De eerste presentatrice,
Leontien Ceulemans werd in 1982 opgevolgd door Leoni
Jansen, die nu samen met Robert ten Brink beurtelings
het programma voor het rekening neemt.
De doelgroep van het Jeugdjournaal bestaat uit kinde
ren van 10 tot 12 jaar, dat komt neer op zo'n half miljoen
kijkertjes. Daarnaast wordt het nieuws ook bekeken
door een kwart miljoen uit een andere leeftijdsgroep.
Verwacht wordt dat deze mensen het gewone journaal te
moeilijk vinden.
Ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan van de jeug
drubriek, keken wij een dagje achter de schermen van
het kindernieuws.
HILVERSUM (GPD) - Op de vier-
de verdieping van een van de vele
gebouwen van het NOS-terrein is
een zaal waar in een enigszins afge
schermd gedeelte elke dag het
NOS-Jeugdjournaal gemaakt
wordt. Een ploeg van dertien men
sen zorgt ervoor dat zes dagen per
week om kwart voor zeven het kin
dernieuws op het scherm ver
schijnt. Wat betreft de samenstel
ling van het nieuws heeft de redac
tie twee richtlijnen: de ene helft is
grote mensen nieuws vertaald voor
kinderen en de andere helft bestaat
uit nieuws uit de kinderwereld.
Hiermee verschilt ons Jeugd
journaal met dat van Engeland, het
John Craven's News Round van de
BBC, waar alleen kinderonderwer-
pen gebracht worden. In Europa
heeft naast Nederland en Engeland
alleen Oostenrijk sinds een jaar
een eigen jeugdjournaal. En daar
we weer eens merken hoe kinde
ren denken. Kijk, wij zitten aan de
ze kant van het scherm en we ho
ren anders helemaal niet hoe kin
deren op ons programma reage-
Vergaderen
Een dagje Jeugdjournaal bestaat
uit veel vergaderen. Om elf uur 's
morgens begint de ochtendverga
dering. Het programma van de vo
rige dag wordt besproken en de on
derwerpen van die dag min of
meer definitief vastgesteld. Maar
natuurlijk kan er wat dat betreft in
de loop van de dag nog van alles
veranderen als er belangrijk
nieuws binnenkomt. Om half twee
is er dan al weer een vergadering
over de stand van zaken tot dan toe
en over de volgorde van de uitzen
ding. Om twee uur volgt dan de
redactievergadering waar het ge
wone journaal en het Jeugdjour
naal elkaar ontmoeten en hun on
derwerpen uitwisselen. Het is een
feit dat het Jeugdjournaal niet zon
der het gewone journaal zou kun
nen bestaan. Daarvoor maken ze te
veel gebruik van eikaars informa
tie of gemaakte televisieopnamen.
Dan volgt om drie uur nog een pro-
duktievergadering over de onder
werpen van de volgende dag en om
vier uur een vergadering over het
draaiboek van de uitzending van
die avond.
Al dat vergaderen is nodig om
goed samen te kunnen werken en
om op de hoogte te blijven van el-
kaars bezigheden en vorderingen.
door
Heieen Ekker
brengt men net als hier ook het
echte nieuws. Wim Kuijk, eindre
dacteur daarover: „Het blijkt dat
kinderen het nieuws dat in het ge
wone NOS-journaal verteld wordt,
als echt nieuws beschouwen. Hoe
erger het nieuws en de beelden
daarbij zijn, hoe mooier ze het vin
den. Natuurlijk brengen wij de on
derwerpen wel anders dan in het
gewone journaal. Vandaag zie je
daar een mooi voorbeeld van: het
honderdduizendste gezin uit Viet
nam wordt herenigd. Naast beel
den van die hereniging op Schip
hol, gaan we naar een willekeurig
ander Vietnamees gezin, waarvan
we de kinderen interviewen. Er is
dus sprake van een nieuwsfeit of
een ontwikkeling en wij zoeken
daar een concreet geval bij om het
nieuws te verduidelijken".
Het Jeugdjournaal wordt over
het algemeen positief beoordeeld:
gemiddeld een zeven. Over het
contact met kinderen vertelt Rob
Maas, een van de medewerkers:
„We hebben eens in de week een
gesprek met een school. De kinde
ren hebben dan de hele week het
Jeugdjournaal bekeken en ze ver
tellen ons wat ze er van vonden. We
proberen dit geografisch en sociaal
gespreid te doen, dat wil zeggen in
het hele land zowel in steden als in
dorpen. Het is niet wetenschappe
lijk, maar het zorgt er wel voor dat
Joop Visser: Repertoire Anno Nu.
Gezien op 11 januari in de Leidse
Schouwburg.
LEIDEN - Het is toch even ben
nen voor het ruimschoots opge
komen publiek in de Leidse
Schouwburg: Jaap Fischer is
dood; leve Joop Visser. Joop Vis
ser heeft radicaal gebroken met
zijn verleden (de zestiger jaren,
dus) van zwartgallige, bijtende
en sarcastische liedjes en brengt
een geheel nieuw repertoire.
Toch geloof ik dat een groot
deel van zijn huidige publiek
(veel dertigers en veertigers) af
komt op de legende Fischer;
nieuwsgierig, natuurlijk, maar
ook stiekem hopend een glimp,
van hun oude idool op te vangen.
Dat blijkt als Visser aankondigt
dat men in de pauze verzoek
nummers mag indienen: onge
veer de helft daarvan is uit zijn
'oude' periode. Visser lijkt eraan
gewend, want zonder een spoor
van emotie zegt hij dat hij 'dat
gedoe over de dood enzo' niet
meer doet.
Wat doet Visser dan wel? Hij
zit in een paar spots op het to
neel, speelt gitaar en zingt. Van
zijn presentatie wil hij het daar
bij niet hebben: geen mooi kos
tuum; geen decor en geen effec
ten. Alleen een tafeltje met daar
op een wekker, want hij wil in
zijn enthousiasme de tijd nog
wel eens vergeten. Van dat en
thousiasme is in eerste instantie
overigens weinig te merken. Bij
zijn opkomst negeert hij het pu
bliek, zegt dat het nog wel even
kan duren, rommelt wat aan zijn
gitaar en begint te zingen. Daar
na mompelt hij wat over de
twaalf liedjes voor en twaalf lied
jes na de pauze waar het publiek
recht op heeft (het worden er uit
eindelijk veel meer, want hij
wordt ook echt enthousiast) en
zingt verder. 'De liedjes" - lijkt
Visser te willen zeggen - 'daar
gaat het om en verder niets'.
Zijn repertoire anno nu is ech
ter wat beperkt en kan niet
voortdurend boeien; daar mist
het de zonderlinge uniekheid
van het oude repertoire voor
Liefdesliedjes, liedjes over poli
tiek en kerk (veelal aan elkaar ge
koppeld) en wat losse eindjes be
slaat het. Vooral de politieke
liedjes vallen tegen en roepen as
sociaties met Seth Gaaikema op:
goedkope grapjes en van dik
hout zaagt men planken. De mo
raal: politici zijn zakkenvullers
en spannen samen met het za
kenleven (ook zakkenrollers) en
de kerk (manipulatoren) tegen
de domme massa. De humor en
Vissers vrolijke uitstraling ma
ken het draaglijk, maar je houdt
je hart vast wat deze maatschap-
AMSTERDAM (GPD) - Het applaus na het einde van de voordracht van
veertien acteurs van Fassbinder's omstreden Der Müll. Die Stadt und Der
Tod gistermiddag in De Balie in Amsterdam, was alleen voor de spelers
zelf bedoeld en eventueel voor de goede vertaling van Gerrit Bunsink
Tijdens de discussie die volgde, bleek dat het publiek weinig goeds over
had voor de inhoud. Anti semitisch en niet geschikt voor opvoering waar
dan ook en zeker niet in Duitsland. Zo luidde het algemene oordeel.
Kanttekening daarbij was dat niemand aan Fassbinder's integere bedoe
ling met het stuk twijfelt.
Zoals feitelijk de hele discussie uit kanttekeningen bestond. Afgezien
van de inleidingen door de panelleden Leo Jacobs van Stad Radio Am
sterdam, het PvdA-Tweede-Kamerlid Nora Salomons, acteur Dick Schef-
fer en Joke Kniesmeyer van de Anne Frank Stichting kwam men eigen
lijk niet toe aan het thema van de bijeenkomst. En dat luidde: moeten
anti-semitische uitlatingen (want die stonden er volgens de organisatie
wel degelijk in het stuk) binnen het toneel anders beoordeeld worden dan
bijvoorbeeld in de politiek.
Dick Scheffer meende omwille van de solidariteit met de oorlogsslacht
offers dat het stuk niet opgevoerd diende te worden. ..Fassbinder heeft
het na-oorlogse Duitsland willen wakker schudden op zijn eigen provoce
rende manier: door middel van een rel. Maar anti-semitisme is een pro-
beem van de niet-joden. Als je dat gaat uitvechten over de ruggen van de
slachtoffers, keert het zich gelijk tegen je. Dan maak je geen aanklacht
maar een voedingsbodem".
Joke Kniesmeyer zei dat de inhoud van het stuk al jaren te horen is in
de Duitse kroegen. „Fassbinder heeft dezelfde stereotypen gebruikt en
die horen niet op toneel. Elke poging tot opvoering wordt door jong
intellectueel Duitsland gezien als bevrijding. Lukt het, dan mag men
eindelijk de jood weer als schurk zien".
In Fassbinder's stuk is het duidelijk dat het de joden zijn die de stad
onleefbaar maken. Volgens Leo Jacobs gebruikte Fassbinder het wapen
van de overdrijving. „Dat het stuk pijn doet kan niemand betwisten,
maar of het daarom aanstootgevend is, blijft de vraag. Het is de waarheid
en Fassbinder wist dat die gruwelijk is. Moet je daarvoor je ogen slui
ten?" Indien een van zijn programmamakers het stuk had willen uitzen
den, zou hij dat hebben toegelaten, zo zei Jacobs.
Nora Salomons vroeg zich af of indien het stuk bedoeld was om wakker
te schudden de doelgroep wel bereikt zou zijn. „Meestal preek je voor
eigen parochie in zo'n geval. Als je dan weet dat je de mensen die je wel
bereikt ermee kwetst, moetje het niet opvoeren. Ik zou er ernstige bezwa
ren tegen hebben als dit via de radio bij mensen binnenkwam die er niet
om gevraagd hebben".
Salomons was overigens van mening dat de overheid op voorhand geen
publicatieverbod moet opleggen. Dit in verband met de geplande boe
kuitgave van het stuk.
De daaropvolgende discussie ging in op allerlei details, waarbij de sterk
vertegenwoordigde joodse lobby zich duidelijk tegen opvoering liet ho
ren. De meest treffende opmerking kwam als interruptie van een man die
zei dat als in een stuk joden beledigd worden iedereen zich als mens
beledigd moet voelen.
AMSTERDAM (ANP) - Op het tweede deel van de film Shoah die gister
avond door de VPRO-televisie werd uitgezonden zijn 347 telefonische
reacties binnengekomen bij de stichting Joods maatschappelijk werk.
die voor opvang een speciaal telefoonnummer ter beschikking had ge
steld. Dat heeft de stichting maandag meegedeeld.
Naast adhesie, kritiek en scheldpartijen, zijn er ook vragen om hulp
binnen gekomen. Definitieve conclusies zullen na de evaluatie kunnen
worden getrokken. Twaalf maatschappelijk werkers dat aan de opvang
deelnam was twaalf. De opvang vond plaats m samenwerking met de
stichtingen Icodo en Korrelatie. Na d cuitzending van vorige week kwa
men bij de hulpverleners ruim 200 reacties binnen.
Soliste bij Residentie Orkest imponeert met Strauss
Vera Beths viool en Stanley Hoog
land piano met werken van Mozart
Mendelssohn en Schubert. Gehoord
in de foyer van de Stadsgehoorzaal
op 12 januari.
LEIDEN - Bij de orkestconcer
ten in Leiden is Vera Beths een
regelmatig terugkerende soliste,
in een recital was zij hier nog
weinig te horen. Er moesten dan
ook stoelen bijgeplaatst worden
in de foyer van de Stadsgehoor
zaal voor haar optreden met
Stanley Hoogland in het zondag
se koffieconcert. Al bij het begin
van Mozart's Sonate in F K.V.
376 toonde zij haar grote klasse;
zij speelde met een eenvoud die
slechts op basis van een perfecte
balans tussen beheersing van het
instrument en een diepgaand
muzikaal inzicht en stijlgevoel
tot stand kan komen. Dat ze al
jarenlang een duo vormt met
Stanley Hoogland werd en bleef
hoorbaar in hun naadloos aan
eensluitende samenspel.
De Sonate in f kl.t. op.4 van
Mendelssohn wordt zelden of
nooit gespeeld, ten onrechte,
want Mendelssohn die naast pia
no ook viool speelde, toont in dit
jeugdwerk zijn grote vroegrijpe
talent. Van de eerste tot de laat
ste noot liet Vera Beths haar
Stradivarius zingen, in een ideale
wisselwerking met haar uitste
kende partner. Spanningsbogen
werden getrokken, climaxen op
gebouwd en tot oplossing ge
bracht in één voortstuwende mu
zikale stroom.
Het Rondo in b op.70 van
Schubert heeft voor deze compo
nist ongewoon virtuoze elemen
ten. Door de virtuositeit heen
komt echter de melodische
Schubert steeds om de hoek kij
ken. Beide aspecten van dit werk
werden door beide uitvoerders
op volstrekt muzikaal-logische
wijze tot één boeiend geheel ge
smeed. Hoogtepunt werd de toe
gift, een Scherzo van Brahms,
waarin Vera Beths, losgespeeld
en ontspannen, alles gaf wat zij
aan veelkleurige expressiviteit in
huis heeft.
MIES ALBARDA
Residentie Orkest o.l.v. Gyorgy Le-
hel met werken van Brahms en Bar-
tok. Soliste: Edith Wiens sopraan in
Zes liederen van Strauss. Gehoord
in de Stadsgehoorzaal op 11 januari.
LEIDEN - Het Residentie Or
kest heeft het nieuwe nieuwe
jaar op gedenkwaardige wijze in
geluid. Begon het concert wat
bleekjes met een weinig overtui
gende uitvoering van Brahms'
Tragische Ouverture, een muzi
kale belevenis werd het optreden
van de sopraan Edith Wiens in de
liederen van Strauss.
Zij heeft het Leidse publiek
stormenderhand veroverd.
Strauss bewerkte de oorspron
kelijk voor piano geschreven be
geleiding zelf voor orkest. Zijn
pijleraar zijn leerlingen allemaal
voorzingt.
Heel wat beter zijn de liefdes
liedjes: wel wat veel en net als de
politieke niet verspreid, maar in
blokjes bij elkaar, maar alle ont
roerend, teder, lekker en vooral
vol melancholie. Veel smachten
naar vrouwen die vertrokken
zijn. Haast 'teruggetrokken', half
mompelend en bros klinkt zijn
stem dan, die in andere liedjes
hard en schel kan zijn. Beeld na
beeld, vrijwel alle origineel,
komt tot leven en 'raakt'.
Rest nog een aantal liedjes dat
één gedachte bevat: Amsterdam
mers voelen zich superieur, pro
testeren doen mensen uit kudde
gevoel, journalisten zijn honden,
vrouwen hebben altijd wat (ging
erin als koek). De liedjes boeien,
zijn soms knap, soms pikant, al
tijd aardig, maar het blijft toch -
Vissers eigen woorden - 'be-
fenomenale instrumentatie-tech
niek zorgde er voor dat deze be
geleidingen in de orkestversie
een nog overheersender rol spe
len dan zij als piano-begeleidin
gen al deden. Hij hield niet veel
rekening met de mogelijkheden
en onmogelijkheden van de
menselijke stem; de partituur
van het behoorlijk uitgebreide
orkest is b(j een aantal liederen
zo geschreven dat van de zang
een enorm volume gevraagd
wordt wil die nog hoorbaar blij-
Joop Visser toen hij nog Jaap
Fisher heette. (archieffoto»
schaafd amusement'. 'Ik doe
mijn best' horen we hem een
paar keer zeggen. Zeker. En het
resultaat is mooi, maar niet ge
noeg om de legende te doen ver
geten.
PAUL DEVILEE.
ven. In het eerste lied 'Caecilie'
vertaalt Strauss de hartstocht in
een dramatische orkestpartij.
Edith Wiens zag kans het or
kest de baas te blijven met een
indrukwekkend forte dat rond
van klank en ongeforceerd bleef.
De tegenstelling met het innig en
doorleefd gezongen tweede lied
'Ruhe meine Seele' was zo ver
rassend dat zij er de zaal een
spontaan open doekje mee ont
lokte. Haar volle en klankrijke.
wat donker getinte stem be
heerst het hele scala van uiterst
zacht tot en met een indrukwek
kend forte in het hele stembe-
reik. De wijze waarop zij met de
teksten omspringt duidt op be
grip en diepgang; elk woord
weet ze door wijze van uitspre
ken en timbre van de stem een
eigen kleur te geven. Terecht
kreeg zij voor drie liederen een
spontaan applaus tussendoor dat
culmineerde in een langdurig
slotapplaus waaraan ook het or
kest, dat veel aan dit succes had
bijgedragen, deelnam.
Na deze sublieme vertolking
kon alles eigenlijk alleen nog
maar tegenvallen. Bartok's Con
cert voor orkest behoort echter
tot een zo volstrekt andere muzi
kale wereld, dat deze keuze als
sluitstuk na de pauze een heel
verantwoorde was. In dit werk
ontplooide Gyorgy Lehel zich
meer en meer, en drukte een ei
gen stempel op deze vertolking
Door nevenstemmen naar voren
te halen ontstond een ander
beeld dan het gangbare, maar
ging wel iets van de eenvoud ver
loren. Het publiek reageerde zeer
enthousiast op deze uitvoering
die toch niet geheel van smetten
vrij was.
MIES ALBARDA
Trio Gijs van Dijk bij Hot House
Concert door het Gijs van Dijk trio
met Arend Nijenhuis (piano) en
Hans Hasebos (vibrafoon en drums)
bij Hot House. Gehoord op zaterdag
11 januari in het LAK-restaurant.
LEIDEN - Een ongewone com
binatie, dat is het intensief musi
cerende trio van basgitarist Gijs
van Dijk, bij wie het leiderschap
berust, maar de show wordt in
feite gestolen door vibrafonist en
slagwerker Hans Hasebos. Hij
zet zich volledig in met de allure
van een Han Bennink. Terwijl hij
met vier stokken op een gedre
ven en lichamelijke wijze alles
uit zijn vibrafoon haalt, accen
tueert hij dit met ritmisch voet-
gestamp. Ook op het slagwerk
gaat hij als een bezetene tekeer
met felle harde klappen en in een
hoog tempo. Hij lijkt op een
jongleur, die probeert alle bord
jes draaiende te houden. Voor
heen speelde hij met het Prisma
orkest van Ed de Vos en maakte
hij muziek bij het kindertelevisie
programma Rosco.
Gijs van Dijk legt met zijn bas
gitaar een ondergrond van noten
in een meer dan gebruikelijke
hoeveelheid in die delen waar de
musici bezeten improviseren.
Het geheel straalt vaak een ener
gie uit, die mede door Hasebos
het jazzmatig karakter behoudt.
Dat wil zeggen swing, ritme en
voeling met het publiek.
Pianist Arend Nijenhuis is net
zo oud als de beide andere musi
ci samen en maakte zich het jazz-
spelen eigen door zelfstudie. Hij
speelt piano als een soort vibra
foon door gebruik te maken van
enkele vingers. Daarnaast be
werkt hij met snelle bewegingen
ritmisch het gehele toetsenbord.
Hij is het sterkst betrokken bij
het klinkende eindresultaat door
plotseling op te houden en de
overige musici op irritante wijze
wat aanwijzingen te geven. De
derde keer lukt het inderdaad
een dood gelopen weg weer open
te gooien.
De verdichtingen die geken
merkt worden door veel kracht
en verdunningen die een subtiel
slagwerkachtig groepsgeluid ge
ven, bereiken een hoogtepunt in
het deel voor de pauze en be
werkstelligen een eenheid tus
sen publiek en musici. Na de
pauze wordt dit niet meer be
reikt. Wat overblijft is de show
van drummer Hasebos. Over het
algemeen is de muziek sterk im
pressionistisch van aard, maar
geeft dan wel het beeld van een
ruig rots-landschap.
Positief valt te waarderen dat
de muzikale opzet nogal uniek is.
Er is geen tweede groep die hier
op lijkt, al grijpt men deels terug
op muziek van pianist Cecil lay-
lor uit de jaren vijftig en de expe
rimentele vibrafonisten uit het
decennium daarna. Met dit wat
inhoud betreft afwisselend con
cert gaf Hot House een voor
proefje op de Leidse jazzweek.
WILLEM WINSEMIUS
Vera Beths
