Nieuw kunstreisboek
degelijk naslagwerk
Deel over Zuid-Holland verschenen
Piano-
recitals
Golden Earring naar Leiden
bij K&O
Jongeren met 'Hootenanny'
KIJK UIT
VRIJDAG 27 DECEMBER 1985
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 27
LEIDEN - Het begon heel mooi.
Tussen 1940 en 1953 verschenen
vier kunstreisboekjes op de markt.
Elk deeltje bevatte veel gegevens,
op dundrukpapier, over oude ge
bouwen in een aantal provincies
van ons land. Initiatiefnemer: de
Rijkscommissie voor de Monu
mentenzorg. Naar buitenlands
voorbeeld had men besloten tot de
uitgave van reisboekjes "die men
in de zak kan steken". Immers, zo
werd de eerste druk toegelicht:
"Wie eens een uur over heeft in een
vreemde stad, of op een autotocht
door hem onbekende dorpen komt
en wil weten of er iets mooi of
merkwaardigs te zien is, zou wel
graag een handig boekje bezitten,
dat hem wat meer vertelt dan de
gewone reisgidsen doen". Zeer
juist gezien, zo bleek al spoedig uit
de verkoojffcijfers. De gidsjes zou
den herdruk na herdruk beleven.
En toen werd het nog mooier. Bij
de vierde, herziene druk werden de
deeltjes samengevoegd in één
band. Dat was overigens al vanaf
het begin de bedoeling geweest!
Dit eendelige kunstreisboek werd
ook weer een paar keer herdrukt.
In 1977 was er dan de zevende, bij
gewerkte druk: dat werd helaas
een boekje dat te dik was (4.5 cm)
om nog handzaam te zijn, en slecht
gebonden bovendien. Waarom was
niet wederom gekozen voor dun
drukpapier?
En nu ligt dan de achtste druk in
de winkel. Althans: de eerste twee
delen in de in totaal élf delen die
het Kunstreisboek zal omvatten (in
1988). U heeft het al geraden: aan
elke provincie wordt één deel ge
wijd. Dat zal dan alles bij elkaar al
gauw een kwart meter boek wor
den (circa 3000 pagina's), voor de
totaalprijs van pakweg 350 gulden!
Een hele som duiten, waarvoor u
dan echter géén "rijk geïllu
streerd" bibliotheekje, nóch een
"praktische gids" heeft, ook al
wordt de nieuwe druk merkwaar
dig genoeg met die omschrijvingen
aangeprezen.
Verdient het Kunstreisboek zijn
naam nog wel? En zal het de pu
blieke belangstelling krijgen die
zijn voorgangers kregen? Wat dit
laatste betreft: ik vrees dat wel
eens wat kan gaan tegenvallen. Im
mers: het Kunstreisboek in zijn
nieuwe vorm is, zoals gezegd, geen
praktisch gidsje meer dat je zo in je
zak steekt. De boeken zijn te zwaar
- zo heeft het deel over Zuid-Hol
land het gewicht van een zak sui
ker -. te mooi en te groot om als
handig reisgidsje te kunnen die
nen. Daar komt dan bij dat "wie
eens een uur over heeft in een
vreemde stad, of op een autotocht
door hem onbekende dorpen komt
en wil weten of er iets moois of
merkwaardigs te zien is" - en dat
zijn denk ik heel vaak de situaties
waarin iemand een kunstreisboek
bij de hand zou willen hebben. Alle
elf delen meesjouwen gaat natuur
lijk wat moeilijk.
Als enthousiasmerend kunst
boek om thuis ideeën voor reisjes
op te doen is het ook niet geschikt.
Daarvoor is het veel te feitelijk, en
te saai uitgevoerd. Voor dat doel
zijn wel aardiger werken versche
nen, zoals 'Onderweg in Nederland
en België" (Elsevier, 1981)!, en het
vroegere boek-van-de-maand 'Met
het oog op onderweg', dat in het
Monumentenjaar 1975 verscheen
bij dezelfde uitgever als die waar
het Kunstreisboek sinds 1940 ver
schijnt: P.N. van Kampen Zoon.
Men denke verder overigens aan
de talloze geïllustreerde uitgaven
op dit gebied van meer specialisti
sche aard, met titels als 'Langs de
oude Overijsselse kerken', 'Kaste
len in en om Den Haag', en 'Water
torens in Nederland'. Dat zijn pas
echt leuke boeken om een reisje
mee voor of na te bereiden. Maar
wie zal voor of na een tochtje in Ne
derland droge gegevens als jaartal
len, stijlkenmerken en architecten
namen tot zich nemen uit wat hét
Kunstreisboek heet (maar mijns
inziens niet meer is)?
Naslagwerk
Wat het Kunstreisboek dan wél
is: een degelijk, wetenschappelijk
verantwoord naslagwerk. Een dro
ge inventarislijst van alle 'belang
rijke' bouwwerken in ons land,
LEIDEN - Golden.Earring geeft vrijdag 3 januari een concert in de Stads
gehoorzaal. De groep brengt onder meer nummers ten gehore die staan op
de in het voorjaar uit te brengen nieuwe lp. Vooruitlopend daarop komt
er in maart een nieuwe single van Golden Eerring op de markt. Het optre
den begint om 20.15 uur. In het voorprogramma treedt Boom Boom Man
met hier en daar aandacht voor an
dere momenten zoals standbeel
den, grenspalen en bijvoorbeeld
ook begraafplaatsen. Bij de selec
tie is men vooral van de volgende
criteria uitgegaan: het historische
belang, de architectonische kwali
teit, en het kenmerkend zijn voor
een bepaalde ontwikkeling in de
kunstgeschiedenis.
Af en toe werd er ook gelet op de
toestand waarin een pand verkeert,
en of iets wel goed bereikbaar is.
Ook gebouwen uit de 19de en 20ste
eeuw zijn opgenomen. Overigens
is er ten aanzien van de op te ne
men soorten bouwwerken niet ge
selecteerd: naast kerken, kastelen,
stadhuizen en woonpanden zijn
bijvoorbeeld ook verdedigingswer
ken en waterbouwkundige
werken, bedrijfsgebouwen en
boerderijen opgenomen. Voor
woonhuizen en boerderijen is - te
kenend voor onze tijd - relatief
meer plaats ingeruimd dan in voor
gaande drukken. Dit geldt ook
voor de nieuwere bouwkunst.
Informatie over musea ontbreekt
helaas, net als in de zevende druk:
in oudere drukken stond, bij elke
plaats waar dat van pas kwam, een
lijstje musea met collectie-om
schrijvingen. Hiermee vervalt ei
genlijk ook de zin om het boek nog
langer kunst-reisboek te noemen.
Weliswaar wordt hier en daar iets
opgemerkt over schilderijen, beel
den en kunstnijverheid, maar dan
vrijwel uitsluitend indien deze in
relatie staan tot de architectuur.
Leiden
Tot slot nog wat aandacht voor
de opgenomen plaatsen die lezers
van deze krant vooral zullen inte
resseren: Leiden en omgeving. Zo
als te verwachten viel heeft Lei
den, als één der belangrijkste mo
numentensteden van ons land, rui
me aandacht gekregen: 26 pagi
na's. Een ministadsplattegrondje
en plattegrondjes van de Burcht,
de Pieterskerk en de Hooglandse
Kerk 'sieren' als enige illustraties
de tekst op. Zoals bij alle steden en
dorpen in het reisboek wordt be
gonnen met wat algemene histori
sche en geografische gegevens.
Daarna volgen beschrijvingen van
vele tientallen monumenten, in
een volgorde zoals die ook bij an
dere plaatsen in acht is genomen.
Eerst verdedigingswerken; dan
straatmeubilair, waaronder bij
voorbeeld de pomp op de Garen-
markt valt. Vaak hebt ik mij afge
vraagd wat er nu precies voor een
ding boven op die pomp staat. In
het reisboek staat het: een sa-
jetklos (is garenklos). Hierna vol
gen openbare en kerkelijke gebou
wen, en begraafplaatsen. Bij die
laatste ontbreekt het prachtige
Rhijnhof ten onrechte.
Dan komen aan de beurt: pan
den van liefdadigheid, waarbij 16
van de 35 hofjes worden beschre
ven; panden van wetenschap, waar
het nieuwe Witte Singel-Doelen
complex helaas (nog) geen bespre
king waard werd geacht (slechts in
de algemene inleiding staat een
terloopse vermelding); en vervol
gens gebouwen van kunst.
Tot mijn verrassing blijken het
neo-gotische Gemeentearchief aan
de Boisotkade en de neo-renais-
sance Stadsgehoorzaal van één en
dezelfde architect te zijn: D.E.C.
Knuttel.
Tenslotte: woonhuizen, bedrijfs
panden (waarbij terecht het unieke
Leidsch-Dagblad-pand van W.M.
Dudok uit 1916 wordt genoemd),
molens en watertorens. Hier en
daar is de tekst niet meer zo heel
actueel, hetgeen bij een dergelijk
project moeilijk te voorkomen valt.
Zo is het Academisch Historisch
Museum al geruime tijd niet meer
op de zolder van het Academiege
bouw gevestigd, maar in de 16de
eeuwse gewelfkamer; en diverse
recente restauratieprojecten van
belang, zoals bij de middeleeuwse
Waltoren Oostenrijk aan de Jan
van Houtkade, zijn nog niet ver
meld
Van Leiderdorp worden drie ker
ken en de molens genoemd; de
vroegmiddeleeuwse oorsprong
had hier best even vermeld mogen
worden. Bij Oegstgeest ontbreekt
de niet onbelangrijke neogotische
rooms-katholieke kerk aan de
Rhijngeesterstraatweg. En zo ont
breekt er nog heel wat meer, maar
goed: een selectie blijft voor een
dergelijke uitgave nodig.
De schat aan gegevens die het
Kunstreisboek wél bevat, maakt
de aanschaf ervan door liefhebbers
van historische architectuur en
momumenten in elk geval alleszins
aanbevelenswaardig. Elk deel
wordt trouwens nog eens ingeleid
met algemene informatie over ge
schiedenis en architectuur van de
betreffende provincie. Literatuur
lijsten achter in de deeltjes wijzen
de weg naar méér informatie. Hier
aan zou ik nog het volgende willen
toevoegen. Voor in de Leidse ar
chitectuur geïnteresseerden ligt in
het stadhuis een lijst van alle be
schermde monumenten, met be
schrijvingen, te koop voor slechts
vijf gulden. En wat de woonhuizen
aan het Rapenburg betreft: in de
komende jaren zal een zesdelige
LEIDEN - De Leidse Volksuniver
siteit K&O is er in geslaagd gedu
rende de eerste maanden van het
nieuwe jaar een serie extra piano-
recitels te organiseren. Op het pro
gramma staan optredens van vier
jonge, buitenlandse pianisten. Het
vijfde concert wordt gegeven door
de oudere en meer bekende Dmitri
Paperno. Alle concerten hebben
plaats in de Kapelzaal van het
K&O-gebouw en beginnen om
20.15 uur.
De extra reeks wordt 13 januari
geopend door de uit Japan afkom
stige Hideyo Harada. Op 7 februari
treedt de eveneens in Japan gebo
ren Hiromi Okada op. De Hongaar
Balazs Szokolay concerteert op 19
februari. Vierde in de rij is de Turk
se pianist Huseyin Sermet. Hij is 10
maart te horen in het K&O-ge
bouw. De serie wordt 16 april afge
sloten met een pianorecital van de
Russische Dmitri Paperno.
Het eerste recital van K&O in het
nieuwe jaar wordt gegeven, even
eens in de Kapelzaal, op woensdag
8 januari. Dan treedt de Nederland
se concertpianist Herman Uhlhorn
op. Hij heeft in overleg met K&O
gekozen voor een programma dat
geheel bestaat uit composities van
Mozart, onder meer het Adagio in
b, de Dupont-variaties, KV 331 en
de Sonate in c. Het concert begint
om 20.15 t
publicatie over alle panden aan de
ze eerbiedwaardige gracht worden
verzorgd door de Rijksuniversiteit
alhier.
Tot slot zij hier de hoop uitge
sproken dat uitgeverij Van Kam
pen toch nog eens een echt, hand
zaam Kunstreisboek zal gaan uit
geven: gewoon op dun papier, en
betaalbaar voor iedereen!
ANTOON ERFTEMEIJER.
Kunstreisboek voor Nederland.
Uitgegeven in opdracht van de
Minister van WVC onder toezicht
van de Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg. Verschenen: de delen
Zuid-Holland (440 blz., 39.50) en
Zeeland (184 blz., 26,50). Auteur:
drs. Peter Don. Ulustr.: Teun
Brouwer. Uitgeverij P.N. van
Kampen Zoon, Amsterdam
1985. (de overige delen verschij
nen in de komende drie jaren).
De Japanse pianiste
Hideyo Harada
lombiaanse antiquiteiten. De dieven r
men beelden, maskers, aardewerk en
sierraden van onschatbare waarde mee
Verdwenen zijn o.m. delen van een
Maya-altaar uit Palenque in het zuiden
van Mexico en bijna alle gouden munt
stukken die in de Mixteca-zaal tentoon
gesteld waren.
Theaterproject in Leidse Schouwburg
LEIDEN - In de Leidse Schouwburg wordt woensdagavond 8 januari
één van de laatste proefvoorstellingen gehouden van Hootenanny, een
produktie van de Stichting Theater Rozijn. Drie dagen later heeft in Am-
hem, in de Stadsschouwburg, de première plaats.
Hootenanny is een programma geïnspireerd en gespeeld door jonge
ren. Uit duizenden aanmeldingen zijn zestien jongeren in de leeftijd van
14 tot 18 jaar geselecteerd die gedurende anderhalf jaar een theateroplei
ding hebben gevolgd. Geen van hen had hoge verwachtingen cn allen
waren in het geregelde onderwijssysteem nagenoeg mislukt. Hun kennis,
ideeën en gevoelens zijn in het theaterstuk verwerkt. En dat levert een
verhaal op van jonge ménsen die het straks anders willen doen; verhalen
die tot nadenken stemmen, soms schokkend, soms ontroerend maar al
tijd echt, vitaal en zonder poespas, aldus staat in het persbericht te lezen.
Het is een moeilijk te omschrijven programma geworden: muziek,
dans, soms uitbundig, dan weer integer en poëtisch. Veel tegenstellingen,
fijnzinningheid, grofheid afgewisseld met zowel triestheid als vrolijk
heid. De zestien jonge spelers worden begeleid door een popband van zes
leden.
De jongerengroep van Theater Rozijn
Exposties
Leiden
Museum Boerhaave Steenstraat,
'Balans van een eeuw', Nederlandse
natuurwetenschappen en geneeskun
de in de 19e eeuw, t/m 31/12; di t/m za
i 10-17 uur, zo van 13-17 uur.
Rijksmuseum voor Geologie en Mine
ralogie - Hooglandse Kerkgracht, ex
positie over de Snellius Il-expeditie,
De Lakenhal - tentoonstellingen zelf
portretten en kunstenaarsportretten
n de 16e eeuw af tot heden onder de
titel 'Het aanzien van de kunstenaar'
i Nederlandse stillevens uit de 17e
luw onder de titel 'Een stuckie stil-
leggend goet', t/m 5/1; di t/m za van
10-17 uur. zo van 13-17 uur
Rijksmuseum voor Volkenkunde -
Steenstraat, De Kilenge van Papoea
Nieuw-Guinea t.g.v. 10 jaar onafhan
kelijkheid, t/m 31/12; di t/m za van 10-
lur, zo van 13-17 uur
Galerie Denise Stephan - Bakker-
steeg, Gerrit van der Ven, schilderijen
i tekeningen, t/m 5/1; vr, za en zo
n 13.30-17.30 uur
Trommelaar - Apothekersdijk, aqua
rellen van Adrienne Hoogenberk-den
Tex. tot 5/1.
Galerie Pourquoi Pas - Nieuwe Bees
tenmarkt, Hikmet Oz, mozaik sergisi,
t/m 31/12; dag. 9-24 uur. zo van 13-24
De Drie Haringen - Middelstegracht.
Gerrit Alberts, etsen, tot 15/1; zo t/m
'an 16-1 uur. vr en za van 16-2 uur
Galerie van der Vlist - Botermarkt,
Susanne Eckart, keramische plastie
ken, Rob Clous, kleuretsen, Joop van
Ulden, potterie, t/m 31/12; di t/m za
van 10-17 uur.
Lakgalerie - Arhan Güzelmanie, schil
derijen en grafiek bekende kunster-
naars in bezit PTT, t/m 8/1; ma t/m vr
van 10-22 uur.
Art tea House De Oude Rijn - Stille
Mare, Josephine Verbiest, schilderij
en en gemengde technieken, t/m 31/
12; ma 12-18 uur, di t/m za van 10-21
uur, zo van 11-21 uur.
Waaggebouw - Fred Hansen met figu
ratieve en non-figuratieve figuren, t
m 29/12; dag. 11-18 uur. 25 dec. geslo-
ten.
Caeciliastraat 18 - expositie kunstena
ressen collectief 'Kopgroep', tot half
januari, openingstijden op afspraak.
Openbare Bibliotheek - Nieuwstraat,
penseeltekeningen van Henk de
Bruijn, tot 1/1; ma t/m woe en vr van
10-17 uur, ma en woe ook van 19-21
uur. do van 10-21 uur. za van 10-13
Zaailing - werken van Jan de Kok.
Leiderdorp
Muzenhof - Gordijnsingel, Ineke
Bergh, pentekeningen en Jochen
Wüstenfeld, olieverfschilderijen, t/m
8/1; ma t/m vr van 14-18 uur, za van
9.30-12.30 uur.
Noordwijkerhout
Openbare Bibliotheek - textiel en
plastiekjes van Danielle Orelio, t/m
17/1, ma. woe, vr van 14-17 en 19-21
uur. do van 10-12 uur.
In het congrescentrum Leeuwen
horst in Noordwijkerhout exposeren
tot half maart Ellen ten Kroode, Pie-
ter Jongert, Onr.o Haaitsrr.a, Evelien
Franken, Erich van Mil. Johanna ten
Brugge, Gladys de Paula Lopes. Tan-
ja van Rees en Jan Hofland.
Wassenaar
Galerie Henk de Greef - Schoolstraat,
Albert in 't Veld, beeldend kunste
naar en dichter, t/m 8/1; di t/m za van
Auberge de Kieviet Stoeplaan, kant
borduursels van Ena Stok-van Es, t/m
2/1; dag. beh. hia van 9-12 en 15-19
Galerie Alba - Nicolaas Wijnberg,
nieuwe schilderijen en etsen, Fons
Bemelmans, groot- en kleinpastiek in
brons, t/m 5/1; vr, za, zo van 10-20 uur.
Concerten
middag in de Pieterskerk alle z
tates van Bachs 'Weihnachtsorato-
rium' uit. Aan deze volledige uitvoe
ring werken als solisten mee de so
praan Barbara Schlick, de alt Rose-
marie Lang, de tenor Hein Meens en
de bas Max van Egmond. Het orgel
wordt bespeeld door Hans Broek
man. De begeleiding berust bij het
Amsterdams Kamerorkest. De alge
hele leiding is in handen van de vaste
dirigent van het Bachkoor Holland,
Charles de Wolff. Aanvang 14.30 uur.
De Beethoven-cyclus van K&O wordt
maandagavond in de Kapelzaal beslo
ten met de uitvoering van de piano
trio's in c opus 1 nr.3 in Es opus
posth. en in Es opus 70 nr. 2 van Lud-
wig van Beethoven. Uitvoerenden
zjjn de pianist Herman Uhlhorn. de
violiste Roseline Piveteau en de cel
list Herre Jan Stegenga. Aanvang
overigens op 8 januari in de Kapelzaal
terug verwacht voor een solo-pianore
cital, tijdens wel composities van Mo
zart zullen worden vertolkt.
Een jazzfestival wordt morgenavond
gehouden in de boerderij Ter Weer
aan de Deijlerweg in Wassenaar. Aan
deze activiteit van het jongerencen
trum Time Out nemen deel het Dick
de Graaf-kwartet, de New Associa
tion, Ben van Dungen en het Jarmo
Hoogendijk-kwintet. Aanvang 21.00
20.15 i
(Herman Uhlhorn wordt
Den Haag
Koninklijke Schouwburg
vr 27 t/m di 31. woe 1. do 2. 20.15 uur.
'Léocadia' van Jean Anouilh met Ma
ry Dresselhuys e.a..
Circustheater
zo 29,20 uur. De Nederlandse Operas
tichting met 'Turandot' van Puccini,
woe 1 t/m za 4. 20.15 uur, Nooy's
Volkstheater met 'In Holland staat
Nederlands Congresgebouw
vr 27 t/m vr 3. 20.15 uur. 'Madame Ar
thur', musical van Jos Brink en Frank
Sanders.
vr 27, za 28, 19.30 en 21.30 uur, tv-op-
name Seth Gaaikema met oudejaars-
programma.
zo 29, ma 30, 20.15 uur, di 31. 19 uur,
Theatergroep Purper met 'Purper 4'.
woe 1,14.30 uur, Alwin Bar op piano.
Amsterdam
Carré
t/m za 5/1. 14 en 20.15 uur. beh. di 31.
Circus Knie.
Concertgebouw
vr 27. kl. zaal, 20.15 ur, Peter Luit.
contrabas, Leo van Doeselaar, piano,
zo 29, 15 uur, Pascal Devoyon, piano
Cultureel Centrum Amstelveen
vr 27, 20.15 uur. show Henk Elsink
m.m.v. Erwin Hoorweg, piano.
De Kleine Komedie
t/m zo 29, 20.15 uur, Jenny Arean met
'Gescheiden vrouw op oorlogspad',
m.m.v. Arthur De Bussy, piano.
Nieuwe De La Mar Theater
t/m zo 29. 20.15 uur, zo alleen 14 uur.
'Toneelbloed' van Simon Gray met
r 27. za 28. ma 30". 19 30 uur. zo 29. 14
uur. Het Nationale Ballet met 'The
sleeping beauty', m.m.v. Het Neder-
Rotterdam
Ahoy-complex
vr 27, za 28. zo 29, 'Kerstland', kerst
markt, kermis, artiesten, sport en
spel, 11-19 uur; om 14 uur 'Kerstcir
cus Ahoy'.
Luxortheatcr
vr 27. za 28. zo 29. woe 1. do 2. 20.15
uur, 'De gekkin van de gracht', nieu
we one-woman show van Jaspenna
de Jong, 20.15 uur.
De Doelen
vr 27. gr. zaal, 19.30 uur. Familiecon-
cert Nederlands Philharmonisch Or
kest o.l.v. Anton Kersjes, m.m.v. Ma
rieke Blankestijn. viool
za za, Ki. zaai. zo uur. Slotconcert Pia-
nodriedaagse.
zo 29, gr. zaal. 20.15 uur, Operacon-
ccrt: Radio Filharmonisch Orkest
o.l.v. Sergiu Commissiona.
1, gr. zaal. 20.15 uur. Nieuwjaars-
Theater Zuidplein
vr 27, gr. zaal, 20.15 uur, 'U spreekt
met uw moordenaar', thriller met o
Kees Brusse
za 28. zo 29. gr. zaal. 20.15 uur. 'KI.
stoel', solo-programma van Jan
Blaaser
woe l.do2, gr zaal, 14.30en 20 15 uur.
'Prins en Peenhaar, kerst-familie-
voorstelling van Rene Verheezen.
door De Voorziening.
