Genie v.d. Klei te afstandelijk
In soloprogramma 'Op doorreis'
Briljante vondsten in 'Eind van de wereld'
Tsjechows 'De Meeuw'
boeiend door spel
van Trins Snijders
Alma Materkoor: verblijd
en gewijd kerstconcert
Adventsconcert Leidse Cantorij: zuiver en spontaan
Carel Alons
adjunct-
directeur
schouwburg
Rotterdam
Ed Nijpels opent expositie in Leiden
'Kopen kunst fiscaal aantrekkelijk maken'
Johan Walhain overleden
MAANDAG 23 DECEMBER 1985
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 11
'Op doorreis', soloprogamma van Gerrie van der
Klei. Piano: Rob van Kreeveld. Regie: Nick van
den Boezem. Gezien op 21 december in de Leidse
Schouwburg.
LEIDEN - Na afloop van de première van
haar soloprogamma nam Gerrie van der Klei
de daarbij horende bloemenhulde in ont
vangst. Alles leek er toen op te wijzen, dat zij
- zoals te doen gebruikelijke - een toegift zou
geven. Het publiek-ging zitten, de pianist
nam plaats, maar na een 'pling-plong' viel het
doek: géén toegift. Een aardig grapje, dat
voor Gerrie van der Klei echter een zeker
boemerangeffekt kreeg. Er kwam niet alsnog
een applaus; men stond vrij gauw op en ver
liet de zaal. Met andere woorden: het was
blijkbaar genoeg geweest.
Waarom hieraan zo veel aandacht besteed?
Omdat dit gegeven kenmerkend is voor de
gehele avond. Ondanks alle kwaliteit slaagde
Gerrie van der Klei er niet in om het publiek
voor zich te winnen en enthousiasme op te
roepen. Er bleef een grote afstandelijkheid,
die van weerskanten een echte toenadering
uitsloot. Dat is jammer - want uit alles blijkt,
dat zij zich heel intensief op haar eerste echte
soloprogramma heeft voorbereid.
In haar vertolkingen van bekend repertoire
en van speciaal voor dit programma gemaak
te composities levert zij ontegenzeggelijk
vakkundig werk. Het is zelfs een gevarieerd
programma met Nederlands, Duits en Engels
werk, van Annie M.G. Schmidt/Harry Ban-
nink tot Thomas 'Fats' Waller. Zij wordt
daarbij begeleid door de veelzijdige pianist
Rob van Kreeveld, die onder meer op het ter
rein van de kleinkunst grote verdiensten
heeft. Daarnaast heeft Gerrie van der Klei sa
mengewerkt met regisseur Nick van den
Boezem, die met name op het gebied van so
loprogramma's een ruime ervaring heeft.
Maar dat is het wonderlijke van theater: zo
veel kwaliteit garandeert nog niet altijd een
boeiend avondvullend theaterprogramma. In
het laatste nummer voor de pauze leek het
even, alsof de doorbraak zou komen. Gerrie
van der Klei bracht toen haar bekende inter
pretatie van 'Der Vamp' uit het cabaret van
Rudolf Nelson, waarvan zijn zoon Herbert en
diens vrouw Eva samen met onder anderen
Gerrie van der Klei in 1982 een inmiddels be
faamd geworden reconstructie hebben ge
maakt. Aan dit lied gaat een monoloog voor
af, waarin Eva Nelson geportretteerd wordt.
Aardig, maar dan wel voor degenen, die het
werk kennen van Herbert en Eva Nelson (die
overigens onlangs nog in het Amsterdamse
Belluvue een succesvol optreden hadden).
Na de pauze is er temidden van alle liedjes
voor de tweede maal een kleine conference.
In dit verhaal, dat niet blijkt aan te slaan, ver
telt Corrie van de Klei over haar achttien
tekstschrijvers, die alle verbindende teksten
zouden hebben geschreven. Natuurlijk is dat
fictie, maar de betekenis ervan komt niet
over. In dit liedjesprogramma ontbreekt het
juist aan een paar losse gesprekjes met het
publiek, waardoor het geheel wat gemoede
lijker had kunnen zijn. Een soloprogramma
is een waagstuk, waarin een artiest zich
kwetsbaarder opstelt; het zijn haar eigen
woorden. Tegen alle mogelijke risico's van
een dergelijke opstelling probeert Gerrie van
der Klei zich krampachtig af te schermen,
dat gaat ten koste van de sfeer
WIJNAND ZEILSTRA
'Eind van de wereld' van Arthur Ko-
pit, gespeeld door de Haagse Come-
die. Vertaling: Peter Hoeksema. Re
gie: Willem Nijholt. Decors en kos
tuums: John Bogaerts. Gezien in de
Koninklijke Schouwburg op 20 de
cember.
DEN HAAG - Hoewel het al
ruim twintig jaar geleden is dat
de Haagse Comedie een vorig
stuk van Arthur Kopit speelde,
wekt zijn naam als auteur toch
bepaalde verwachtingen, maar
hoe kan het ook anders? Alleen
al door een titel als 'Oh, pa, arme
pa, jij hangt in de kast van ma en
het huilen staat me na' (ingenieu
ze vertaling van Bert Voeten)
was dat een stuk om nooit meer
te vergeten, ook als de hoofdrol
van Georgette Hagedoorn of de
absurde toneelbeelden van Hep
van Delft zich niet in het geheu
gen hadden vastgezet.
Vanuit die optiek wordt 'Eind
van de wereld', het jongsWstuk
van Kopit, geen teleurstelling.
Een door een toneelschrijver na
drukkelijk geconstrueerd toneel
stuk over een toneelschrijver die
de opdracht krijgt een toneel
stuk te schrijven. Die slaagt daar
in alleen maar door als hoofdper
soon een toneelschrijver te ne
men, die ook weer de opdracht
krijgt een toneelstuk te schrijven
(en waarschijnlijk kan die reeks
tot in het oneindige worden
voortgezet). Dat levert de basis
voor dezelfde absurde structuren
die de sfeer van 'Oh pa, arme pa'
bepaalden. Louter als spel met
de verschillende werkelijkheids
fasen die het toneel mogelijk
maakt, zou 'Eind van de wereld'
echter een mager geheel hebben
opgeleverd, ondanks de vele ver
wijzingen naar de Amerikaanse
filmindustrie en ondanks het ij-
zersterke, door Arthur Miller
(m.n. in 'Na de zondeval') tot fa
buleuze hoogte uitgewerkte pro
cédé van de vertellende hoofd
persoon die zijn verhaal op
bouwt aan de hand van een flit
sende aaneenschakeling van
flash-backs.
Zijn grootste troefkaart speelt
Kopit uit met de door hem aan
gebrachte dubbele bodem: zijn
absurde spel met de werkelijk
heid past als een handschoen om
de harde werkelijkheid van de
kernwapenwedloop. Terwijl hij
als een kruising van Humphrey
Bogart en Inspecteur Clouseau
(en in zulke schlemielige rol
letjes is Jules Royaards altijd op
zijn best) zyn onderzoek ver
richt, komt de toneelschrijver
Michael Trent erachter, dat de
bewapeningsspiraat dermate ab
surd in elkaar zit, dat het sys
teem letterlijk ongeloofwaardig
is geworden. Die ontdekking
doet hij aan de hand van een
reeks gesprekken, die binnen de
flitsende constructie van 'Eind
van de wereld' theatrale hoog
standjes opleveren.
Overrompelend is de doldwaze
manier waarop twee defensies
pecialisten tijdens de bereiding
van een etentje als een incarnatie
van Lewis Carroll's Tiedeldie en
Tiedeldom de waanzin van het
geheel illustreren, en dank zij de
regie van Willem Nijholt (en de
medewerking van een naburige
pizzeria) komen Kees van Lier en
Lucas Dietens in die scène tot
een adembenemende graad van
virtuositeit. Een ronduit geniale
acteerprestatie kwam echter
weer eens van Bas ten Baten
burg, die als een overgelopen
Rus in een Japans restaurant
met zijn haarscherp afgemeten
spel geen moment in mannetjes-
makerij verviel, maar wel even
onder het vernis van Kopits hu
mor de angstwekkende theorie
van de 'anticiperende vergel
ding' ontvouwde.
Een sterk stuk kan ik 'Eind
van de wereld' niet noemen en
het behoort ook zeker niet tot de
werken die na verloop van tijd
In de Koninklijke Schouwburg ging vrijdag het stuk 'Einde van
wereld' van Arthur Kopit in première. Op de foto (v.l.n.r.) Eric i
Veen, Jules Rooyaards, Lucas Driekens en Kees van Urk. (foto a
op het repertoire terugkeren.
Een aantal briljante vondsten, de
aankleding van John Bogaerts
en de filmische,sterk op het
show-element inspelende regie
van Willem Nijholt dragen echter
wel bij tot een alleszins beziens
waardige voorstelling van de
Haagse Comedie.
PAUL KORENHOF
'De Meeuw' van Anton P. Tsjechow,
gespeeld door de Haagse Comedie.
Vertaling: Chiem van Houwenminge
en Ton Lutz. Decor: Reier Pos. Kos
tuums: Pamela Homoet. Regie: Gui-
do Jonckers. Gezien in Diligentia op
21 december.
DEN HAAG - Tot de enkele
maanden geleden door directeur
Eddy Habbema in deze kolom
men nadrukkelijk geformuleer
de doelstellingen van de Haagse
Comedie behoort ook de ontwik
keling van het bij de jongeren
aanwezige regietalent. Dat ge
beurde tot op zekere hoogte al
d.m.v. de 'studio-voostellingen'
in 'Het Paradijs', het kleine bo
venzaaltje van de Koninklijke
Schouwburg, waar jonge acteurs
en actrices gezamenlijk aan een
kleinschalige produktie konden
werken. Met ingang van het lo
pende siezoen staan er echter
ook voorstellingen in middelgro
te zalen op het programma, die
als officiële 'grote produktie' in
het normale repertoire worden
ingepast en waarvoor derhalve
ook uit het gehele acteursarse
naal kan worden gekozen.
Als eerste voorstelling in deze
nieuwe opzet na de sluiting van
het HOT is momenteel 'De
Meeuw' van Tsjechow te zien in
een voostelling, die geheel geënt
is op het betrekkelijk kleine to
neel van Diligentia aan het Lan
ge Voorhout. Die beperkte ruim
te bracht naast de voor de hand
liggende nadelen ook het voor
deel met zich mee van minder
gevaarlijke situaties bij de invul
ling van de ruimte, zeker bij een
stuk van Tsjechow, waar de niet
uitgesproken, dikwijls zelfs niet
eens aangeduide spanningen
tussen de personages vrijwel
constant een drijvende functie
bezitten.
Aan de andere kant is de keuze
van 'De Meeuw' juist op dat punt
ook zo gevaarlijk. In zijn per
soonlijke relaties is elk van de
personages mislukt of bevindt
zich in ieder geval in een levens
fase waarin dat zo lijkt. Waar
Tsjechow in zijn latere stukken
echter vooral zou bouwen op in
nerlijke zwakhede bij mensen
die wel van goede wil zijn, werkt
hij in 'De Meeuw' nog sterk met
onhebbelijkheden of duidelijke
contactuele kortsluitingen. Het
gevolg is, dat alle personages in
'De Meeuw' zonder één uitzonde
ring irritant en zelfs onsympa
thiek kunnen worden, iets wat in
de drie daarop volgende stukken
slechts ten dele het geval zou
zijn.
Regisseur Guido Jocnkers
heeft met deze Tsjechow-voor-
stelling ongetwijfeld mooie din
gen gedaan, met name in zijn
aandacht voor speldetails en de
uitwerkin van de afzonderlijke
personages. Van de onderlinge
en onderhuidse spanningslijnen
was echter nog te weinig te mer
ken en het gevolg daarvan was
tweeledig: enerzijds kregen lan
gere scènes van twee personages
een al te statisch karakter als er
niet een duidelijke invulling was
gevonden en anderzijs liepen alle
personages inderdaad het gevaar
irritant te worden, doordat er te
veel de nadruk werd gelegd op
hun karaktereigenschappen. Dat
alles wreekt zich met name in het
laatste bedrijf, waar Carline
Brouwer (het meisje Nina) en
Gijs Scholten van Aschat (Kots-
ja) na overtuigende prestaties in
de eerste drie bedrijven toch niet
in staat bleken hun grote dialoog
in te vullen. (De oplossing voor
De Haagse Comedie bracht zaterdag voor het eerst het stuk 'De
Meeuw' van Tsjechow op de planken in Diligentia. Op de foto de
hoofdrolspelers Philip Boluyt en Trins Snijders. Vooral door het spel
van de laatste werd het stuk boeiend. <roto anpi
de uiteindelijke slotscène was
trouwens ook niet helemaal ge
lukkig).
Dat er toch een acceptabel ge
heel uit de bus is gekomen, is
vooral te danken aa de wissel
werking die kon ontstaan tussen
de regisseur en een aantal erva
ren krachten, onder wie André
van den Heuvel als een tot in de
kleinste details uitgewerkte So-
rin en (hoe kan het anders?)
Trins Snijders, die het naturel
heeft om bijna iedere vrouwenfi
guur die zij neerzet, voor hon
derd procent geloofwaardig te
maken. Zij draagt deze voorstel
ling, zoals zij dat gedaan heeft
met haar 'Yerma', met haar Ib-
sen-vertolkingen en met zoveel
andere rollen die bij haar opeens
op een fascinerende manier le
vensecht worden.
PAUL KORENHOF
Kerstconcert van het Alma Mater
koor o.l.v. Piet Jasperse, m.m.v. Mi
chael Hedley - orgel, Jetske Kuipers
fluit, en Mark Zandstra - viool; ge
hoord zondag 22 december in de St.
Lodewijkskerk in Leiden.
LEIDEN - Wonderlijk om met
het oog een redelijk vergrijsd
koor en met het oor een jong
stemgeluid waar te nemen: voor
mij gisteren de hoofdgedachte
tijdens het kerstconcert van het
Alma Materkoor onder leiding
van Piet Jasperse. Frank en vro
lijk bij liederen als 'In dulci jubi-
lo" van M. Praetorius en in 'A
Merry Christmas' van Warrell,
bijna sereen in 'O, magnum mys-
terium' van da Vittoria, maar
kinderlijk, blank, té pretentie
loos klonken bijvoorbeeld de in
zetten van de alten in psalm 90
van Sweelinck, en de sopranen
in 'gelobet seist du Jesu Christ'
van de weinig bekende compo
nist A, Gumpelzhaimer (1559-
1625), die al even weinig muzi
kaal te vertellen heeft. Opvallend
was ook, dat dit rooms-katholie-
ke koor meer affiniteit heeft tot
kerklatijn dan tot Duitse of En
gelse teksten, die vaak weinig
overtuigend overkwamen met
een wat primitieve uitspraak, dit
in tegenstelling tot het 'O, mag
num mysterium' waar uitspraak,
homogeniteit en muzikale devo
tie hand in hand gingen.
Het mooiste werk van deze
middag was voor mij het Magni
ficat van H. Andriessen. Even
wichtig en toch dynamisch, met
een ingehouden spanning, ver
tolkte het koor strofen als 'Et
exultavit spiritus meo in Deo Sa-
lutari meo' en wist het een op
merkelijke eenheid op te bou
wen in 'Gloria Patri, et Filio, et
Spiritui sancto'. Vermeldens
waard waren ook de sprankelend
en fijnzinnig gespeelde allegro
en allegretto van Wilhelm Frie-
demann Bach: voortreffelijke
muziek met een al even voortref
felijke interpretatie van de flui
tiste Jetske Kuipers, de violist
Mark Zandstra en de organist
Michael Hedlev.
Hoewel de continuo-party een
enkele maal haperde was deze
instrumentale onderbreking uit
stekend geschikt om het hele
kerstconcert een gewijde en ver
blijde stemming mee te geven
LIDY VAN DER SPEK
Adventsconcert van de Leidse Cantorij o.l.v.
Joop Brons, tevens organist, m.m.v. Veronica
Steinbach - fluit en Han Kapaan - hobo; ge
hoord zondag 22 december in de Hooglandse
kerk in Leiden.
LEIDEN - Een derde kerstconcert in één
weekeinde boet niet aan waarde in, wan
neer een verfrissende wind waait door
zang en spel: de Leidse Cantorij zorgde in
een overvolle Hooglandse kerk voor een
boeiende zondagavond, bijgestaan door
de wel zeer beweeglijke fluitiste Veronica
Steinbach, waarnaast als een vaste rots de
hoboist Han Kapaan.
Wat zoon Brons deze avond op drie ma
nieren presteerde, grenst aan het bewon-
.derendswaardige: in de eerste plaats als
assistent-dirigent - wat hem stukken beter
afging dan vorig jaar - ten tweede, maar
zeer opvallend, als voorzanger waar hij
met name in het 'Magnificat anima mea'
van Buxtehude een warme kleurrijke bas
stem deed horen, en ten leste als koorlid
van deze mooie en zuivere cantorij.
Met een sfeervolle processie, voorge
speeld door Joop Brons achter het orgel,
ving de cantorij dit adventsconcert aan.
Het serene stemgeluid zwol van achter uit
de kerk zoetjes aan een resoneerde won
dermooi door de immense ruimte. Dat de
Leidse Cantorij zuiver en spontaan zijn
stem kan verheffen, werd duidelijk in
psalm 121 'I will lift up mine eyes unto the
hills', waarin ontspannen de hoge sprong
naai ue bergen genomen werd. Na een
wat braaf gezongen 14de eeuws 'Angelus
ad virginam' kreeg 'On Jordan's bank'
weer een krachtiger interpretatie, zo wis
selenden de stemmingen elkaar af. Onder
leiding van vader Joop Brons weerklon
ken 'der Morgenstern ist aufgedrungen'
van Praetorius en 'blessed be that maid
Mary' a capella gezongen pittig en veder
licht, terwyl de sopranen speciaal in 'A
virgh most pure', ook al een Christmas ca
rol, een prachtige verfijnde klank lieten
horen die in de Franse liederen niet be
reikt werd.
Opmerkelijk was de verschillende uit
drukkingsvorm van Han Kapaan en Vero
nica Steinbach. De fluitiste omrankte in
het vivace in F van J.H. Hertel haar motie
ven als het ware om de stoer neergezette
figuren van Han Kapaan, die een wonder
schone toon uit zijn hobo de kerk in zond.
al schijnt het mode te zijn (volgens ken
ners) draaide naar mijn mening Steinbach
ook in de fluitsolo uit de Fantasie in D van
Telemann te veel om haar roer, waardoor
wellicht enkele onzuiverheden nodeloos
benadrukt werden.
Duidelijk veel geinspireerder dan vorig
jaar zong de kerk mee in de samenzang,
nu Hans Brons zich resoluut omkeerde en
vrijuit de menigte dirigeerde. De cantorij
verliet de kerk zoals zij binnengeschreden
was With joyful steps singing alleluyas to
our King'.
LIDY VAN DER SPEK
ROTTERDAM/LEIDEN (ANP) -
Het College van B en W van Rotter
dam heeft vrijdag twee directiele
den benoemd voor de nieuwe Rot
terdamse Schouwburg, die begin
1988 in gebruik wordt genomen. K.
Boon (56), thans directeur van de
Stadsschouwburg in Arnhem,
wordt per 1 april 1986 in Rotter
dam directeur en zijn huidige di
rectiemedewerker C. Alons (35)
wordt per 1 mei 1986 adjunct-direc
teur van de nieuwe Rotterdamse
schouwburg. Carel Alons was tot
1978 artistiek en technisch cooör-
dinator van het LAK-theater. Hij
fungeerde begin dit jaar enkele
maanden als tijdelijk artistiek ma
nager van de Leidse Schouwburg.
De benoemingen gaan volgend
voorjaar al in. De nieuwe directie
gaat nauw samenwerken met de
vaste bespeler van de schouwburg,
het RO-theater. Daarnaast is de di
rectie verantwoordelijk voor de
verdere programmering in de bei
de zalen van de schouwburg en het
theatercafé.
Brinkman wil
meer geld voor
culturele
manifestatie
in Amsterdam
AMSTERDAM (ANP) - Minister
Brinkman van WVC betwijfelt of
voor de manifestatie 'Amsterdam
Culturele Hoofdstad van Europa'
in 1987 de noodzakelijke 20 mil
joen gulden bijeen gebracht kun
nen worden. Hij vindt wel dat de
overheid meer geld op tafel moet
leggen dan de in totaliteit twee mil
jocn gulden die zijn ministerie (1,3
miljoen) en de hoofdstad (0,7 mil
joen) hebben toegezegd.
De bewindsman zei dat zaterdag
middag in de Nieuwe Kerk in Am
sterdam tijdens een bijeenkomst
met zijn ambtgenoot Melina Mer-
coun. De Griekse minister van cul
tuur bracht een bezoek aan de elf
dagen geleden m deze kerk ge
opende expositie over de Akropo-
lis in Athene.
Brinkman wil in het kabinet
voorstellen dat ook andere depar
tementen - zoals landbouw en eco
nomische zaken - aan de manifes
tatie bijdragen. Hij denkt ook aan
sponsors: "Ik zou blij zijn als wy,
net als Athene, zo'n vijf miljoen
dollar bijeen krijgen".
De Europese ministers van cul
tuur besloten in 1983 elk jaar een
andere stad in Europa tot het cul
tureel centrum van het continent
te maken. Athene beet dit jaar de
spits af. Florence (Italië) is in 1986
culturele hoofdstad van Europa
Amsterdam en West-Berlyn volgen
in de jaren daarna.
De mensen die de manifestatie in
1987 voorbereiden, menen dat zij
met minimaal twaalf miljoen gul
den nog net uit de voeten kunnen.
De overheid moet dan wel ten min
ste 4.5 miljoen gulden voor haar re
kening nemen. "Het wordt dan nog
moeilijk genoeg om de overige gel
den bijeen te krijgen", aldus de or
ganisatoren.
LEIDEN (ANP) WD-fractie-
voorzitter Ed Nijpels heeft gis
termiddag in Leiden gepleit voor
belastingfaciliteiten bij aankoop
van kunst. Het Tweede-Kamer
lid deed dit tijdens de opening
van een tentoonstelling van de
Leidse kunstenaar Fred Hansen
„Je maakt kunst op die manier
voor een groot aantal mensen,
dat anders geen kunst zou ko
pen, bereikbaar", aldus Nijpels.
Hij onderstreepte tijdens zijn
toespraak het economisch be
lang van de kunst in de samenle
ving. „Alleen in Amsterdam gaat
jaarlijks 1,3 miljard gulden om in
het kunstgebeuren". aldus zegt
de VVD-voorman. „Daarbij zijn
alleen in Amsterdam al 10.000
mensen betrokken"
In de komende jaren wil de
VVD, aldus Nijpels, onder meer
aandacht besteden aan de kwali
teit van de kunst. „Kwaliteit
dient een belangrijk criterium te
zijn bij de aankoop van kunst
door de overheid". Ónafhankelii-
ke deskundigen zouden dit vol
gens hem moeten beoordelen.
De WD wil ook meer aandacht
schenken aan „nieuwe kunstui
tingen", zoals popmuziek. Het
muziekonderwijs kan volgens
Nijpels ook beter. „Ik mis goed
kunstonderwijs in het voortge
zet, maar ook in het basisonder
wijs", aldus Nijpels.
WASSENAAR (ANP) - De acteur
regisseur Johan Walhain is giste
ren in Wassenaar op 60-jarige leef
tijd aan een hartaanval overleden.
Hij verwierf onder meer bekend
heid bij toneelgroep Theater waar
hy in 1953 debuteerde en waar hjj
in 1960 in de artistieke leiding
kwam.
Walhain werd geboren in Ban
dung. Als 16-jarige scholier kwam
hij in het toenmalige Nederlands-
Indié met Wim Kan in contact en
mocht hii meespelen in ieugdstuk-
ken. Toen de Japanners Neder-
lands-Indie overvielen kwam daar
een einde aan. Beiden gingen tot
de bevrijding in een Jappenkamp
In 1946 kwam hy naar Nederland
waar hij ging 9pelen bij het volks
toneel. In 1951 kwam hij bij het
Amsterdams Toneel Gezelschao
By de toneelgroep Theater speelde
hij vele rollen, waaronder die in
'Wachten op Godot' van Samuel
Beckett. Bij de Nederlandse Come
die vervulde hy belangrijke gast
rollen. In 1962 heeft hij door ziekte
zijn toneelcarrière beëindigd
