'Ze zitten elkaar behoorlijk op de hielen'
De oudjes doen het nog heel goed
Fred van Dam: wandelende encyclopedie
op gebied van Neerlands hoogbejaarden
ZATERDAG 21 DECEMBER 1985
EXTRA
PAGINA 19
Margaretha van Eijken te Hoorn is met haar 110 levensjaren op dit moment de
oudste inwoner van Nederland, en hard op weg het leeftijdsrecord hier te
lande van Petronella Maria Ribbens-Verstallen uit Maastricht te breken.
Hoogbejaarden, Fred van Dam weet er alles van. Een ieder die de honderd is
gepasseerd, krijgt zijn volle aandacht. Ko van Leeuwen sprak met hem over
die merkwaardige hobby. Elders op deze pagina schetst Runa Hellinga wat de
oudjes zoal nog presteren. Soms grenst dat aan topsport.
door Runa Hellinga
Op 12 november werd Margaretha
van Eijken in Hoorn 110 jaar en zij is
op dit moment de oudste van het
land. Ze haalde er de kranten en de
televisie mee. Dat zij in 1985 leeft en
niet in vijftienhonderdzoveel is al
leen al een reden om aan te nemen
dat haar leeftijdscijfer wèl klopt.
Fred van Dam, in het dagelijks leven
ambtenaar op het gemeentehuis van
Barneveld, is daar ook van overtuigd.
Het is zijn liefhebberij zulke zaken bij te
houden en op juistheid te onderzoeken.
Zoals anderen sigarenbandjes en postze
gels sparen, zo verzamelt hij mensen van
honderd jaar en ouder. Dood of levend,
hem maakt dat niet uit, hoewel hij in de
eerste plaats een ieder een lang en zor
genvrij leven gunt.
Parate kennis
Fred van Dam heeft de belangrijkste
gegevens zo in het hoofd. Zijn parate
kennis is verbluffend. „Op dit moment
weet ik het niet exact, want er zijn dage
lijks mutaties, maar per 1 januari '85 wa
ren er 552 mensen van honderd jaar en
ouder in ons land", zegt hij en voegt daar
meteen de man-vrouw verdeling aan
toe: 401 vrouwen en 151 mannen. Van
Dam: „De vrouwen, dat is het sterke ge
slacht ja. Al die jaren dat ik dit bijhoud is
de verdeling zo: ruim tweederde vrou
wen en krap eenderde mannen. Dat
blijft praktisch gelijk, het mag er eens
een paar schelen, maar dat zet geen zo
den aan de dijk".
Fred van Dam houdt de stand van za
ken bij en hij tipt ook regelmatig kran
ten. Hij doet dat al vanaf zijn vijftiende
jaar. Van Dam: „Ik schrijf dat tbe aan
m'n grootmoeder. Toen ik vijftien jaar
was, was zij al een eind in de tachtig. Ze
was nog zo fit dat iedereen zei: als oma
zo blijft, dan kan ze wel honderd wor
den. Ze is honderd jaar en drie maanden
geworden. Overigens, ik ben niet de eni
ge in Nederland met zo'n hobby, er zijn
er nog een paar en we hebben regelma
tig contact met elkaar. We wisselen ge
gevens uit. Ik heb zo hier en daar wat
mensen in het land die ook berichten en
gegevens naar mij opsturen. In 1954 ben
ik begonnen de eerste berichten uit de
landelijke kranten te knippen".
„Ja, die Margaretha van Eijken is nu
de oudste en dat wordt nu echt span
nend. Want als zij na haar verjaardag -
dus na die twaalfde november - nog vijf
maanden en 21 dagen leeft, dan heeft ze
het officiële Nederlandse leeftijdsrecord
gebroken. Dat wil zeggen: wat via ge-
boortenakten en registers te bewijzen is.
Dat record staat nu op naam van Petro
nella Maria Ribbens-Verstallen uit
Maastricht. Zij overleed op 22 juli 1983
op de leeftijd van 110 jaar, vijf maanden
en twintig dagen".
Fitte indruk
Fred van Dam wijst het aan in zijn
geïllustreerde administratie en hanteert
door Ko van Leeuwen
Fred van Dam: met menigeen bo
ven de honderd contact. (foto gpdi
daarbij de map 100-jarigen en ouder, ge
boren in januari 1885. „Die mevrouw uit
Hoorn zag ik op de televisie. Ze maakt
nog een heel fitte indruk. Ze wordt op de
hielen gezeten door een vrouw in Roo
sendaal (hij weet het uit z'n hoofd). Dat
is mevrouw M. de Jong-Stenten, die op
27 februari 110 jaar hoopt te worden.
Toen ze 103 werd heb ik haar opgezocht.
Ze was nog heel fit, je kon uitstekend
met haar praten. Haar zoon belt me wel
eens op. Ze wil elk jaar weten: hoeveel
zijn er nog boven me? Dat speelt erg, dat
van hoeveel zijn er nu nog ouder. God ja,
als je eenmaal zo oud bent geworden,
dan wil je ook wel de oudste zijn".
„Onlangs werd mevrouw Christina
van Druten-Hoogakker honderdnegen.
Erg sneu, dan word je 109 en dan zijn er
nog twee die 110 zijn. Ze zitten elkaar
dus behoorlijk op de hielen, maar ze ha
len elkaar nooit in. Die mevrouw woont
in Lakemont, in de Betuwe. Dat zijn dus
de drie koplopers. Alle drie vrouwen.
Maar de vierde, dat is een man. De heer
A. Geerlings uit Leiden. Hij hoopt op 9
januari 108 te worden. Dat is in deze
eeuw nog niet voorgekomen, zoveel te
gelijk op zo'n hoge leeftijd in Nederland.
Sommige dingen, daarvan hoop ik echt
dat ze gebeuren. De oude Willem Drees,
die is nu 99 jaar. Ik zou het erg leuk vin
den als juist hij honderd wordt. Volgend
jaar, op 5 juli, dan kan het zover ziin".
Heel sekuur houdt hij het allemaal bij
en hij laat zich niet bij de neus nemen.
Van Dam: „Zoals die legendarische
Fries Gosse Halder, die 119 geworden
zou zijn - hij overleed in 1722 in Dok-
kum - ach, ik weet het niet. Je hoort ook
van mensen uit de Oekraine die 150 en
160 jaar zouden worden, nou, daar zet ik
hele grote vraagtekens bij. In Putten
overleed in de vorige eeuw een man die
112 jaar en 12 dagen oud was. De ge
meente Putten heeft dat ook in de over
lijdensakte aangehouden, maar die man
was geboren in Duitsland in het plaatsje
Osteranglendorf, in 1735. Hier heb ik een
overdruk van het bidprentje: Caspar
Evertsen van Leeuwenkamp. De man
was r.k. dus dan ben je aangewezen op
zo'n doopregister. Burgerlijke Stand,
dat bestond toen nog niet. Maar dat hele
dorp is nergens te vinden, bestaat ge
woon niet".
Tegendraads
Of de Dokkummer koopman Gosse
Halder werkelijk heeft bestaan en inder
daad 119 jaar geworden is, niemand
weet het precies, maar het verhaal is
schoon. Gosse Halder moet een absoluut
tegendraads mens zijn geweest. Het ver
haal wil dat hij zich als baby al recalci
trant manifesteerde door zich in de wieg
onafgebroken om te draaien. En Gosse
onthield zich zeker niet van aardse ge
neugten, hij leidde integendeel een orde
loos leven. Zo vermeldt zijn levenskro
niek het volgende:
Pas tegen het opkomen van de zon
placht hij naar bed te gaan om tegen
zonsondergang op te staan - 's avonds
nam hij zijn ontbijt, om twaalf uur 's
nachts gebruikte hij het middageten en
's morgens vroeg zijn avondmaal. Gosse
was toen al getrouwd, maar hij onder
vond van die huwelijkse staat weinig
hindernissen, eigenzinnig als hij was.
Toch was zijn vrouw hem verre van on
verschillig, dat bleek bij haar overlijden.
Lezen we in de kroniek: Bijna veertig
jaar was Gosse Halder getrouwd toen
zijn vrouw overleed. Gebroken zat de
koopman drie dagen en nachten zonder
te eten of te drinken bij het lijk. Tot hij
na het lezen van een troostbrief opvloog
en besloot een plezierreis te gaan ma
ken, de begrafenis van zijn vrouw over
latend aan de meid en een oude knecht.
Gosse had toen nog zo'n dikke vijftig
jaar tegoed en zijn excentrieke gedrag
nam toe met de jaren. Hoogtepunt be
reikte hij daarmee vlak voor zijn dood:
twee dagen voor zijn overlijden, al hon
derdnegentien jaar oud dus, kwam Gos
se Halder op het idee zijn testament te
maken. Maar welke notaris hij ook liet
komen, niemand bleek bereid zijn laat
ste wil zwart op wit te zetten - Gosses
wilsbeschikking was gewoon te absurd
om over te praten en „liep volstrekt te
gen alle regels van regt en billijkheid en
gezond verstand in".
Sjoemelen
Zo stierf de excentrieke Gosse Halder,
Frieslands merkwaardigste Fries, zon
der testament en zijn lijk werd - wat hij
graag had gewild - niet in stukjes onder
de Dokkummer bevolking verdeeld;
noch ontstond er een fonds waaruit ie
dereen met premies zou worden be
loond die zich vrijwillig zou ophangen of
zich een kogel door het hoofd zou schie
ten...
Methusalem bereikte de eerbied
waardige leeftijd van 969 jaar.
Noach was 600 toen hij de ark
bouwde en hij leefde na de zond
vloed nog 350 jaar.
Aartsvader Abraham stamde al van
een generatie die uit minder taai hout
gesneden was. Hij barstte dan ook in la
chen uit toen God hem vertelde dat hij
op zijn honderdste nog een zoon zou
krijgen en dat zijn vrouw Sara op haar
negentigste zou bevallen. Maar het kind
kwam, Sara overleefde de bevalling en
Abraham stierf pas 75 jaar later.
De bijbelse tijden liggen ver achter
ons. Met 65 zijn we gepensioneerd, met
75 bejaard en met 85 vindt iedereen het
een wonder als we nog in staat zijn een
trap op en af te lopen. Maar er zijn na
tuurlijk uitzonderingen. De Japanner
Sjigechiyo Izoemi werd honderdtwintig
jaar geleden geboren op het eiland Asan.
In juni vierde hij zijn verjaardag en hij is
de enige mens van wie officieel vaststaat
dat hij echt zo oud is. Als zevenjarig jon
getje begon Izoemi als ezeldrijver bij een
suikerrietfabriek. Vijftien jaar geleden,
op 105-jarige leeftijd, stopte hij na een
arbeidzaam leven van bijna een eeuw
met zijn werk als suikerrietverbouwer.
Sport
Izoemi was niet de enige die tot op
zo'n hoge leeftijd bleef doorwerken. De
Amerikaanse plaats Chinton Country
kon zich een tijd erop beroepen de oud
ste rechter ter wereld te hebben. Politie
rechter Albert. R. Alexander trok zich
pas op de gezegende leeftijd van 105 jaar
en acht maanden terug uit zijn beroep.
Wie zou willen beweren dat sport zich
bij ouderen alleen tot bejaardengymnas-
tiek beperkt? De Hilversumse Elizabeth
Tromp werd in 1983 op haar 65ste we
reldkampioene hardlopen op de 5000 en
de 1500 meter in de veteranenklasse. Ze
was pas tien jaar daarvoor met lopen be
gonnen. Inmiddels is ze 68 en met top
sport gestopt: „Ik ben een paar keer ziek
geweest en nu gaat het niet meer zo
goed. Maar ik loop nog steeds hoor, en
vind het heerlijk. Ik train een a twee
keer per week".
De Zweed Oscar Swahn was bijna 73
toen hij in 1920 op de Olympische Spe
len in Antwerpen als scherpschutter een
zilveren medaille won. Acht jaar daar
voor was hij nog met goud weggegaan.
Swahn was de oudste deelnemer die ooit
met de Spelen heeft meegedaan. Hij
heeft zich nog gekwalificeerd voor de
Spelen van 1924, maar kon daar wegens
ziekte niet meedoen.
De marathon die Dimitrion Yadanidis
in 1976 in Athene liep, zal niet de ge
schiedenis ingaan vanwege een gebro
ken snelheidsrecord. De Griek deed er 7
uur een 33 minuten over, maar voor een
98-jarige mag dat geen slechte tijd ge
noemd worden.
Jubileum
Wie ook tot op hoge leeftijd kwiek ter
been bleef, was de Schot Duncan
McLean. Op 19-jarige leeftijd liep hij de
100 yard (91,44 meter) in 9,9 seconden. 73
jaar later, op zijn 92ste, deed hij het nog
eens dunnetjes over. Toen liep hij de 100
meter in iets minder dan 22 seconden.
Jaak Crooy uit Sassenheim vierde dit
jaar zijn zestigjarig jubileum als voetbal
ler. Een paar maanden geleden nam hij
afscheid als actief speler, maar nog
steeds is hij bezig voor de club. Hij werd
geboren in 1913 en was twaalf toen hij op
zijn eerste voetbalclub kwam. Het der
tiende elftal van Ter Leede waarin hij
speelde, werd de laatste drie jaar drie
keer kampioen.
De bijbelse Sara kreeg haar zoon Izaak
op de late leeftijd van negentig jaar. In
de zeventiende eeuw baarde de Engelse
Ellen Ellis uit Fout Crosses, Clwyd, op
haar 72ste haar dertiende kind. Er was
echter niemand bij de geboorte aanwe
zig en het is dan ook niet zeker of de
baby echt van haar was. Mogelijk heeft
Ellis het ongelukje van haar ongetrouw
de dochter onder haar hoede genomen.
Van de Amerikaanse Ruth Alice staat in
elk geval vast dat haar jongste dochter
Susan echt van haar was. Ze was 57 toen
het kind werd geboren en is daarmee na
Sara de oudste vrouw van wie het moe
derschap bewezen is.
In de wereld van de kunst zgn presta
ties tot op hoge leeftijd niet ongewoon.
Desondanks mag de Engelse schrijf
ster Alice Pollock uit het plaatsje Hasle-
mere opmerkelijk worden genoemd.
Maart 1973 publiceerde ze het boek 'Por
tret van mijn Victoriaanse Jeugd'. Het
ging om een onderwerp waar ze goed in
thuis was, want ze was 102 jaar eerder
middenin het Victoriaanse tijdperk ge
boren. Lang heeft zij overigens niet
van het schrijverschap kunnen genieten,
een paar maanden na de publicatie van
het boek overleed ze.
Optreden
De Amerikaanse jazzpianist Eubie
Blake heeft stond tot op hoge leeftijd op
het concertpodium. Hij werd geboren op
7 februari 1883 en overleed vijf dagen na
zijn honderdste veijaardag op 12 februa
ri 1983. Hij trad nog op in de maand voor
zijn dood. Op zijn 95ste was hij voor het
laatst in Nederland live te beluisteren tij
dens het North Sea Jazzfestival.
Ook de Engelse organist Charles Brid-
geman heeft zijn vak als musicus lang
uitgeoefend. Hg werd geboren in 1779.
Als dertienjarige jongen werd hij orga
nist van All Saints Parish Church in
Hertford. 81 jaar lang is hij de plaatselij
ke kerkdiensten blijven begeleiden, op
het laatst overigens tot ergernis van de
kerkgangers. In 1873 moest hij zich te
rugtrekken uit zijn functie en hij over
leed kort daarna.
Dat je nooit te oud bent om" te leren,
bewees de oud-burgemeester van Delft
en voormalig Eerste en Tweede Kamer
lid De Leer vorig jaar, toen hij op 85-jari-
ge leeftijd promoveerde in de wijsgerige
en historische pedagogiek. In Duitsland
begon de 89-jarige Josef Jacobs twee
jaar geleden aan een studie Duitse litera
tuur aan het Goethe-instituut in Frank
furt. Daar had hij 19 jaar in de universi
teitsbibliotheek gewerkt.
Over de leeftijd van de Amerikaanse
president Reagan worden vaak spotten
de grapjes gemaakt. Toch is hg in verge
lijking met een aantal andere politici
nog jeugdig. Churchill was aan het eind
van de Tweede Wereldoorlog al over de
zeventig en nam desondanks zes jaar la
ter, in 1951, weer het minister-president
schap op zich. Dat was wel zijn laatste
regeerperiode. In 1955, op tachtigjarige
leeftijd, moest hij zich om gezondheids
redenen terugtrekken. Wel bleef hij tot
rijn dood in 1964 lid van het Lagerhuis,
de Britse Tweede Kamer.
Wereldnieuws
Het oudste staatshoofd ter wereld was
de Italiaanse president Alessandro Per-
tini. Hij werd in 1896 geboren en is in
middels een paar jaar met pensioen,
maar de toen 87-jarige Italiaan hield tot
en met 1983 stand in de roerige Italiaan
se politiek. Hij skiede zelfs nog met de
paus de berg af, een gebeurtenis die we
reldnieuws werd.
Ook niet meer de jongste was ook de
Indiase politicus Morarj Desai. Hg was
al 81 toen hij in 1977 tot minister-presi
dent werd benoemd. Daarvoor zat hg
een jaar in de gevangenis als tegenstan
der van Indira Gandhi. Lang duurde zijn
minister-presidentschap niet; in 1979
viel de coalitie uit elkaar en kwamen er
nieuwe verkiezingen
En tot slot een staatshoofd, van wie ve
len vinden dat hij eigenlijk al veertig jaar
te lang aan de macht is, de Japanse kei
zer Hirohito. Geboren in 1901, tot keizer
gekroond op 25 december 1925, viert de
84-jarige deze kerstmis zijn 60-jarige ju
bileum.
De 89-jarige Josef Jacobs studeert sinds twee jaar Duitse literatuur.
(foto GPDI
A. Geerlings uit Leiden - op de foto
Tamara - hoopt op 9 januari 108 te
vrouwen in de race.
Of dat allemaal echt waar is? Ach, hoe
ouder een verhaal wordt, hoe fraaier
ook. Fred van Dam voegt zoiets maar al
te graag toe aan zijn verzameling. Maar
hij gaat de tegenwoordige tijd niet uit de
weg. Vertrouwelijk glimlachend zegt
hij: „Er wordt nog steeds wat afgesjoe-
meld hoor, als er eenmaal zo'n hoge leef
tijd bereikt is. Maar ik ga het allemaal na
in de registers. Ik vraag gegevens op of
ik ga naar een gemeentehuis als het niet
te ver weg is. En soms blijkt dat ze niet
echt honderd geworden zijn. Hier heb ik
een aardig voorbeeld, een berichtje uit
het Rotterdamsch Nieuwsblad van 1912
van een vrouw die honderd geworden is.
En hier is een bericht uit die krant van
1914, dan wordt ze 102. Bg de gemeente
Rotterdam heb ik de personalia opge
vraagd. Als die goed waren, dan zou ze
bij overlijden 103 zijn geweest. Wat ver
meldt de overlijdensakte: juist! Oud
honderd jaren".
„Ik verzamel al die berichten, tot en
met het overlijden, soms heb ik een foto
kopie van de rouwkaart of van de over
lijdensadvertentie. Nee, nee, nee, naar
de begrafenissen ga ik niet. Dan kan je
elke dag wel gaan en trouwens, dat zou
me ook te verdrietig worden. Ik verza
mel wel de bidprentjes, maar dat mogen
ook fotokopieën zijn, het gaat me om de
informatie, vaak staat er een stukje le
vensbeschrijving op".
„ik heb met verscheidene mensen van
boven de honderd contact. Ik zoek ze
soms op en na een aantal jaren nog eens.
Dat zijn vaak erg leuke ontmoetingen.
Je probeert er achter te komen hoe ze zo
ter gelegenheid van zijn 107e verjaardag gekust door zijn achterkleindochter
worden. Geerlings is de oudste man van Nederland. Vóór hem zijn nog drie
(foto ANP»
oud geworden zijn. welke gebeurtenis
nou diepe indruk op ze heeft gemaakt.
Meestal stellen ze het zeer op prijs. Ik
was eens bij een man die honderd werd.
Hij wilde wel met me praten, maar op
één voorwaarde: niet over het verleden.
Hij had een hobby: sterrenkunde. Het
heelal, de ruimtevaart, daar wist-ie alles
van. Hij is 104 geworden. Ik heb ook wel
eens een bezoekje gebracht aan iemand
van over de honderd, die probeerde zo
fit mogelijk te blijven. Die ging nog elke
dag een poosje op de hometrainer zit
ten".
Actief
..Wat me bij die bezoeken opvalt -
maar ik ben niet wetenschappelijk bezig
hoor, volstrekt niet - is dat mensen die
nog thuis wonen, doorgaans heel goed
zijn. Die zgn ook het actiefst en hun
geest is dan heel levendig. Bij degenen
die in bejaardentehuizen zitten is dat
meestal minder. Bij verpleeghuizen he
lemaal. Als ik zo oud mag worden, hoop
ik nooit in een verpleeghuis terecht te
komen. Met z'n vieren op een kamer en
zo... geen enkele privacy meer, nee, dat
wil ik niet".
Is er een bepaalde overeenkomst te
vinden in de manier van leven van al die
eeuwelingen? Fred van Dam komt dan
dicht in de buurt van die pastoor uit
Limburg. Hij zegt: „Vaak zijn het opti
mistische mensen, ze hebben een vrolij
ke kijk op het ieven gehad, een opge
wekt humeur. Een ruime kijk op het le
ven. Doorgaans hebben ze heel sober ge
leefd, matig gegeten. Vaak speelt ook de
erfelijkheidsfactor een rol. In elk geval
zijn het doorzetters. Ik ben eens op be
zoek geweest bij een vrouw in Wijk bij
Duurstede. Ze was vroedvrouw, baker.
Ze had precies bijgehouden wie ze alle
maal ter wereld had helpen brengen.
Daar aan de overkant van de Lek heb je
van die steenfabrieken met arbeiders
woningen erbij. Daar werden ook kinde
ren geboren".
„Ze vertelde dat ze soms bij nacht en
ontij naar de overkant moest. Eén keer
was het voorgekomen dat het zo storm
de, dat het water zo tekeer ging dat nie
mand haar naar de overkant wilde
roeien. Toen heeft ze zelf de roeiboot
naar de overzij geroeid, zo die wilde ri
vier over. Ze zei: 'Ik zie ze nog voor me,
al die kerels, ze stonden allemaal aan de
kant te kijken of ik 't zou redden!'. Zij
was ook de eerste vrouw die een rijbe
wijs haalde. Voor de motor, ze trok er
altijd op de motor op uit".
Ontroerend
Zo'n bezoek kan ook heel ontroerend
zgn. Van Dam: „Soms belt er een en die
zegt dan: komt u nog eens langs, want ik
ben er nog hoor! Ik was eens bij een me
vrouw die 102 geworden was. Een heel
charmant dametje. Ze had mooi grijs
golvend haar. Ik zeg: mevrouw, wat
heeft u nog een prachtig haar. Zachtjes
zei ze toen: Nee hoor. 't is een pruik. Ik
heb juist heel weinig haar. Maar tot het
laatst toe wil ik er mooi en verzorgd uit-
