WIEL
contactlenzen,
das pas fijn.
van der
Televisie toegelicht
IKON mag
jongen op
voettocht
niet tonen
PAGINA 20
DINSDAG 17 DECEMBER 1985
TELEAC
18.25 Nederlandse literatuur na 1830. Les 2
NCRV
18.55 De Fabeltjeskrant
19.00 De zonen van de Roze Panter, tekenfilmserie
19.25 The Cosby Show, Amerikaanse comedy-serie
met o.a. Bill Cosby, Phylicia Ayers-Allen en
Lisa Bonet. Pa Huxtable klaagt dat hij altijd
van die onzinnige cadeau's krijgt. Zijn kinde
ren besluiten daar tijdens de kerstdagen ver
andering in te brengen
NOS
20.00 Journaal
NCRV
20.28 It's all in the game, computerquiz voor mid
delbare scholieren. Presentatie: Hans Brian
21.20 Hill Street Blues, Amerikaanse politieserie
met o.a. Daniel J. Travanti, Veronica Hamel
en Robert Prosky. (afl. bekroond met een
Emmy Award.) Furillo is erg begaan met het
lot van de zoon van Perez, de agent die per
ongeluk een kind gedood heeft
22.05 Cheers, Amerikaanse comedy-serie. Woody,
de nieuwe barkeeper mist zijn vriendin Beth.
Ze besluiten hem te verrassen en laten Beth
onverwachts overkomen. Dan komen de
twee geliefden in de problemen. Met: Ted
Danson, Shelley Long en Thea Perlman
22.30 Hier en nu special. Het Palestina-Spiel. Het
overlevingsverhaal van 222 Nederlandse Jo
den, die in 1944 in het geheim werden uitge
wisseld tegen een groep gevangen Duitsers in
het toenmalige Palestina
23.10 Meditatief moment. Door ds. L.A.C. van Gin-
kel
NOS
23.20 Journaal
23.25 Nieuws vc
WOENSDAG
NOS
09.30 Nieuws voor doven en slechthorenden
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
VARA
14.30 Gil en Julie. Afl.: Het waterpistool
14.35 Bojan, tekenfilmserie. Afl.: De Picnic
14.40 Doris, Joegoslavische tekenfilmserie. Afl.2:
En dit is Leo
14.45 Marcelko en Opa Bonifac, Tsjechische te
kenfilm
14.55 Pippi Langkous, Zweedse kinderserie naar
de verhalen van Astrid Lindgren. Afi.: Pippi's
afscheidsfeest. Met: Inger Nilsson, Par Sund-
berg, Maria Persson e.a
15.20 Op Weg, Duitse serie over de mannen van de
grote weg. Afl.: Goudzoekers in Lapland
r doven en slechthorenden
16.10 Zo jong als je je voelt, Engelse comedy-serie.
Afl.: Als we maar op tijd zijn. Met: Julia
McKenzie, Anton Rogers, Ann Beach e.a
16.35 Sportlaan '80, American Football. Presenta
tie: Dolf Brouwers
NOS
17.30 Journaal
VARA
17.46 Büch, boekenprogramma met uitstapjes naar
andere kunstvormen. Presentatie: Boudwijn
Büch
NOS
18.15 Nieuws voor doven en slechthorenden
18.20 Paspoort voor Italianen
18.30 Sesamstraat
18.45 Jeugdjournaal
19.00 Journaal
IKON
19.12 'Niet thuis opgroeien', gesprekken met jon
geren over pleeggezinnen, opvangtehuizen en in
ternaten (herhaling).
IKON/RKK
19.38 Kenmerk, actualiteitenmagazine
NOS
20.00 Allemans Recht. Vandaag: Huwelijk en
scheiding
20.55 Panoramiek, achtergrondinformatie bij ac
tuele ontwikkelingen in de internationale po
litiek
21.30 Lied ter overleving. Documentaire over een
vrouwenkamp op Sumatra tijdens de Japan
se bezetting van Indonesië
22.30 Journaal
22.45 Den Haag Vandaag
KRO
23.00 KRO schaaktweekamp Timman-Kasparov,
analyse door Hans Böhm
NOS
23.10 Nieuws voor doven en slechthorenden
WOENSDAG
NOS
13.00 Nieuws voor doven en slechthorenden
VPRO
15.30 Laurel Hardy, film uit 1933. Afl.: Vuil werk
15.49 Blikskaters, kinderprogramma
16.04 Punky Brewster, serie. Afl.: Punky in de pla-
tenbusiness
16.29 Theo en Thea, kinderprogramma
16.39 Verhalen van de Zwarte Kraai, kinderpro
gramma
16.49 Hoogspanning, filmpje over een koorddans-
act hoog boven het centrum van New York
17.17 Hamm Hoppa, komische serie
18.00 Tik Tak, kleuterprogramma.
18.05 Plons, kinderprogramma. Afl.:
De Zonnebloem
18.10 Prikballon, kleutermagazine
over het maken van allerlei voor
werpen
18.25 De Smurfen, tekenfilmserie.
Afl.: De laatste smurfbei
18.50 Uit je doppen, jongerenmagazi
ne. Biotechnologie.
19.05 Kopen zonder kater. Afl. 6: 3
sterren
19.40 Lotto, mededelingen en pro
gramma-overzicht
19.45 Journaal
20.10 Weerbericht
20.15 Kunstzaken
20.251.Q., spelprogramma met denk
en weetvragen
20.55 Labyrint. 1.2.3. Wie niet weg is
is gezien. In welke mate kunnen
persoonlijkheidstrainingen aange
wend worden om mensen zo te ma
nipuleren en te brainwashen dat ze
sektair gaan denken? Een gesprek
met ex-sekteleden en deskundigen
21.45 Uitzending door derden: Pro
gramma van de Socialistische Om
roepvereniging
22.30 Journaal. Aansl.: Coda: Prélude
et ménuet pour cenrillon, van Hen
ry George d'Hoedt door Catherine
Mertens (piano)
WOENSDAG
17.55 Journaal
20.00 Billet de faveur: Peau de vache,
tv-film.
21.40 II était une fois la télé. Herha
ling van oude tv-programma's ge
volgd door discussie
22.55 Journaal
23.20 Tribune économique et sociale:
La C.S.C
WOENSDAG
11.30 Teletekst magazine
16.50 Nouba Nouba, gevarieerd kin
derprogramma
17.50 Carrefours, gevarieerd kinder
programma. (Met: 17.53 Dancin'
days, tv-serie. 18.24 Invités. 18.30
Nieuwsoverzicht. 18.32 Micro-défi,
spelprogramma. 18.49 Minute Pa-
pillon. J8.51 Actualité B.D.)
België 2
19.00 Sons and daughters, Australi
sche serie. Gordon wordt gecon
fronteerd met de gewelddadige
woede van zijn arbeiders. Beryl is
bezorgd om David's beslissing naar
Sydney te verhuizen
19.25 Tijdrover. Doe-het-zelf.
19.42 Mededelingen en programma-
overzicht
19.45 Journaal
20.10 Weerbericht
20.15 Videomatch
20.25 De kleine waarheid, Nederland
se serie van Willy van Hemert naar
de triologie van Jan Mens. Deel 14.
21.20 Hulde aan Sevilla (Hommage a
Sevilla)
22.35 Handel en wandel: Samen en
toch zelfstandig. Om de mogelijk
heden van hun beroep beter te be
nutten, werkt een aantal zelfstandi
gen samen.
WDR
18.00 Hier und Heute
18.25 Kontakt bitte... Afl.: Besluitelo
ze zoekt
19.00 Falcon Crest, Amerikaanse se-
19.58 Heute im Ersten
20.00 Tagesschau
20.15 Alles oder Nichts, spelprogram-
21.00 Report, actualiteiten
21.45 Dallas, Amerikaanse serie. Afl.
Gebroken harten.
22.30 Tagesthemen
23.00 Kulturweltspiegel, cultureel
magazine
23.45 Tagesschau
23.50 Nachtgedanken, overweging
door Hans Joachim Kulenkampff
WOENSDAG
09.45 ARD-Ratgeber. Das internatio
nale TV-Kochbuch. De Engelse
keuken: vruchten/sherry gelei
10.00 Heute
10.03 Diese Drombusch, serie. 2 afle
veringen
12.10 Report, actualiteiten
12.55 Persoverzicht
13.00 Heute
13.15 Teletekst-overzicht
13.30 Einde
15.40 Teletekst-overzicht
16.00 Tagesschau
16.10 Filmprobe. Halleluja-meisjes,
reportage over vrouwen in het Le
ger des Heils
16.55 Das Haus der Krokodile, mis
daadserie voor kinderen naar het
boek van Helmut Ballot. Afl.6: Een
onverwachte bekentenis.
17.25 Lilingo. Een dorp in Afrika. Do
cumentaire-serie.
17.50 Tagesschau
19.00 Heute
19.30 Es bleibt bei der Tod für Allah.
Reportage over Afghanistan in het
7de oorlogsjaar
20.10 Palast der Winde, Engelse tv-
film in drie delen. Slot:
21.45 Heute-journal
22.05 Der Park, toneelstuk van Botho
Strauss met in de hoofdrollen Lib-
gart Schwarz, Peter Simonischek,
Martina Krauael e.a.
00.55 Heute
WOENSDAG
09.45 Zie Duitsland 1
13.15 (S) Teletekst-overzicht
15.40 (S) Teletekst-overzicht
15.56 Programma-overzicht
16.00 Heute
16.04 Alles für die Katz. Afl. uit de se
rie 'Bettkantengeschichten'. (herh.)
Aansl.: Nieuwsoverzicht
16.35 Tao Tao, tekenfilm. Afl.: Das
Himmelskalb
17.00 Heute. Aansl.: Aus den Lan-
dern, regionaal nieuws
17.15 Tele-Illustrierte, gevarieerd ma
gazine
17.50 Silas, jeugdserie naar de ro
mans van Cecil Bodker
18.00 Telekolleg II: Cursus Wiskun
de. Afl.: Hauptsatz der Differen-
thal- und Integralrechnung
18.30 Sesamstraat
19.00 Aktuelle Stunde, regionaal ma
gazine met nieuws en sport
19.45 Raamprogramma van de regio
nale studio's
20.00 Tagesschau
20.15 Anders als die Anderen. 20 jaar
WDF, terugblik op de eerste jaren
met Werner Höfer
00.00 Laatste nieuws
WOENSDAG
08.00 Tele-Gymnastik
08.10 Schooltelevisie. 09.10 Sesam
straat
10.20 Einde
Helen Colijn, Antoinette
internering
Interneringskamp
„Als je zong was je niet in het
smerige interneringskamp, maar
ergens daarbqiten, in de vrij
heid", zegt een van de overleven
den van het vrouwenkamp op
het Indonesische eiland Sumatra
in de documentaire 'Lied ter
overleving'.
De NOS zendt deze documen
taire, die ontstaan is op initiatief
van de in Nederland geboren
journaliste Helen Colijn, dins
dagavond uit. Colijn, kleindoch
ter van de vooroorlogse premier
Hendrik Colijn, was vanaf 1942
een van de gevangenen in het
vrouwenkamp op Sumatra. In
dat kamp werden Nederlandse,
Indo-Nederlandse, Engelse en
Australische vrouwen geduren
de de hele Japanse bezetting ge
vangen gehouden onder zeer pri
mitieve omstandigheden.
Temidden van alle ellende na
men twee muzikaal geschoolde
Engelse vrouwen het initiatief
tot het oprichten van een vrou
wenkoor. Het was een bijzonder
koor, want bladmuziek, instru- £)e uitzending
Alette Colijn op Java, een jaar i
het concentratiekamp Bergen-
Belsen via Turkije naar Palestina
gebracht. Dit tot nog toe nauwe
lijks bekende relaas is gerecon
strueerd aan de hand van verha
len van mensen - zowel Duitsers
als joden - die destijds werden
uitgewisseld. (Nederland 1, 22.30
uur).
Kenmerk
In 'Kenmerk' vanavond aan
dacht voor de politieke situatie
op de Antillen. Aan de hand van
gesprekken met de toekomstige
prenier van de Antillen, Hennie
Eman, en minister Jan de Ko
ning zal onder meer worden in
gegaan op de vraag of Nederland
in de procedures en onderhande
lingen rond de onafhankelijk
heid de juiste weg heeft bewan
deld en of er nog een weg terug is
voor de Antillianen. (Nederland
2, 19.37 uur).
Panoramiek
i het NOS-tele-
menten en stemvorken ontbra- visieprogramma 'Panoramiek'
ken. Het koor gaf ook uitvoenn- zal vanavond zijn gewijd
Palestina Spiel
Onder de titel 'Palestina Spiel'
brengt NCRV's actualiteitenru
briek 'Hier en Nu' vanavond het
verhaal van een groep joden, die
in 1944 in het geheim werd uitge
wisseld tegen een groep Duitse
Tempeliers die in geallieerde ge
vangenschap verbleven.
Terwijl de vernietiging van het
Europese jodendom nog volop
aan de gang was werden 222 jo
den, onder wie 110 met de Neder
landse nationaliteit per trein van
Chili (Nederland 2, 20.55 uur).
de in Leiderdorp woonachtige
zangeres Glenda Peters. In het pro
gramma dat een uur zal duren wordt
haar carrière belicht door middel
van een interview en uiteraard
wordt haar muziek ten gehore ge
bracht. Het programma duurt van
half zeven tot half acht en wordt via
de FM-kabel uitgezonden op de 88.1
mHz.
18.00 John Craven's Newsround,
jeugdjournaal
18.10 Grange Hill, kinderserie
18.35 Masterteam, spelprogramma
19.00 Journaal en Weerbericht
19.35 London plus
20.00 Telly Addicts, spelprogramma
20.30 EastEnders, tv-serie. Met: Wen
dy Richard, Bill Treacher, Susan
Tully e.a
21.00 Hold the back page!, tv-serie.
Afl.: Running feuds
21.50 Points of view
22.00 Journaal en weerbericht
22.25 Cagney and Lacey, politie-se-
rie. Met: Sharon Gless, Tyne Daly
23.15 Film '85, filmmagazine
23.45 Your mind in their hands, infor
matieve serie. Afl.: Schizophrenia
00.10 The Rock gospel show. Presen
tatie: Sheila Walsh
00.45 Weerbericht
WOENSDAG
07.00 Teletekst
07.50 Breakfast Time
10.20 Teletekst
11.30 Play school, kinderprogramma
11.50 Gharbar, magazine voor Aziati
sche vrouwen
12.15 Teletekst
13.30 Journaal
13.55 Nieuwsoverzicht voor doven en
slechthorenden, regionaal nieuws
en weerbericht voor de landbouw
ADVERTENTIE
19.00 Ce soir, regionaal magazine
19.27 Quick et Flupke, tekenfilm
19.30 Journaal
18.15 Nieuwsoverzicht
18.56 Programma-overzicht
maar dan wel van een
ANVC-contactlensspecialist
Nieuwe Rijn 62
Leiden - 071-124108
14.00 Pebble Mill at one
14.45 Mop Smiff, kinderserie
15.00 Teletekst
16.52 Regionaal nieuws
16.55 Paddington, kinderprogramma
17.00 Fingermouse, kinderprogram-
17.15 The voyages of Dr. Doolittle,
kinderprogramma
17.35 Hartbeat, kinderprogramma
18.25 Nieuwsoverzicht met ondertite
ling en weerbericht
18.30 Distracted tymes
19.00 Tuckers luck, kinderprogram-
19.25 Vooruitblik op het kerstpro
gramma
19.30 Living by design
20.00 The Old Grey Whistle Test,
popprogramma
21.00 Call my Bluff, amusementspro
gramma
21.30 Food and drink, culinaire ru
briek
22.00 Ties of blood, tv-serie. Met:
Kenny Ireland, Jonathan Phillips,
Steve Delaney, e.a. Afl.: Military
Wing
23.00 Arena, serie interviews. Van
daag: Apollo Theatre II
00.00 Newsnight, actualiteiten
00.45 Weerbericht
WOENSDAG
18.30 The Brady Bunch. Pass the Ta
bu
19.00 The Flying Nun. Armando and
the Pool Table
19.30 Green Acres. I Didn't Raise my
Husband to be a Fireman
20.00 Charlie's Angels. Game, Set,
Death
20.55 A Country Practice
21.50 The Deputy. The Lucifer Urge
22.20 NFL American Football
23.40 Roving Report
00.10 Sky Trax. Popmuziek
00.55 Closedown
AMSTERDAM (ANP) - De IKON
mag in de televisiefilm 'Laat maar
lopen' geen beelden uitzenden
waarop het gezicht van de 19-jarige
Richard Langerak te zien is of zijn
stem te horen is. De vice-president
van de Amsterdamse rechtbank,
mr. R.C. Gisolf, heeft dat gisteren
gelast bij uitspraak in het kort ge
ding dat de ouders van de jongen
tegen de IKON hadden aangespan
nen.
Zij eisten dat uit het driedelige
filmverslag - waarvan vanavond de
eerste aflevering zou worden uitge
zonden - de fragmenten met hun
zoon er in wordt geschrapt. De ou
ders zijn van mening dat de film,
waarin o.m. het strafrechtelijk
verleden van Richard aan de orde
komt, stigmatiserend werkt voor
hun zoon.
De film gaat over een voettocht
van zes jongens met twee begelei
ders naar Noorwegen. Deze tocht
was bedoeld als alternatieve hulp
aan jongens die zeer veel proble
men hebben en voor wie andere
soorten hulpverlening niet hiel
pen. De IKON heeft een verslag ge
maakt van de reis, met als doel de
positieve uitwerking er van op de
jongens te tonen. Het filmverslag
zal als gevolg van de rechterlijke
uitspraak voorlopig niet worden
uitgezonden.
Rambo getrouwd
BEVERLY HILLS (DPA) - De
Amerikaanse filmacteur Sylvester
Stallone is voor de tweede keer ge
trouwd. Naar maandag in Beverly
Hills in Californië werd bekendge
maakt, werd het 39-jarige symbool
van brute kracht zondag in beslo
ten kring in de echt verbonden met
het 22-jarige Deense fotomodel
Brigitte Nielsen.
WOENSDAG
08.45 Dennis. Mr. Wilson's Safe
09.15 Sky Trax, popmuziek
14.15 Skyways. Flight 89
15.10 Family Hours. Pssst! Hammer
man's after You!
16.00 Sky Trax, popmuziek
Anglia TV
DINSDAG
Radio 1 na 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. VOO:
Veronica Nieuwsradio. VPRO:
19.05 Boeken. EO: 21.02 Kerstcon
cert vanuit de Doelen. KRO: 22.45
Man en Paard extra. NOS: 23.02 Met
het oog op morgen. VARA: 0.02 De
Radio 2 na 18 uur
NOS: Ieder heel i
Zie Radio I
Radio 3 na 18 uur
NOS: Ieder heel uur nws. 18.04 De
Avondspits. VARA: 19.02 Dubbel-
lisjes. 20.02 Popkrant. 21.02 Moon-
dogs. 23.02 Tracks
Radio 4 na 18 uur
NCRV: 18.00 Nws. 18.02 Lied van de
week. 18.15 Leger des Heilskwar-
tier. 18.30 Muziek in vrije tijd. 19.30
Pianowerken v. Schubert. 20.00
Nws. 20.02 Kerstzangdienst. 21.30
Literama. 22.30 Orgelconcert. 23.10
Schubertiade Hohenems 1985
Radio 5 na 18 uur
NCRV: 18.10 Literama-poëzie, uit
de bundel 'Voor het verdwijnt en
daarna'. P.P.: 18.20 Uitzending van
Democraten '66. NOS: 18.30 Radio
Thuisland. 19.00 Programma voor
buitenlandse werknemers. (19.00
Turks. 19.20 Marokkaans-Arabisch.
19.50 Spaans.). TELEAC: 20.30 Bio
technologie over DNA en geneti
sche manipulatie. Introductieles C.
(herh.) 21.00 Nederlandse literatuur
na 1830. les 2. 21.30 Leidinggeven.
Les 2 extra. 22.00 Grafische technie
ken. Les 3: Lithografie, (herh)
OMROEP RIJNLAND
17.30-18.30 Politiek en economie
18.30-19.00 de tussenfase (pro
gramma over maatschappelijke
veranderingen)
19.00-19.30 Regionale muziek
WOENSDAG
Radio 1 Voor 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. VARA:
7.03 De Rode Draad. (12.56 Medede
lingen voor land en tuinbouw.)
Klantenservice. 15.05 Helpers weg.
EO: 16.02 EO-Metterdaad Hulpver
lening. 16.05 Tijdsein
Radio 2 Voor 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. VOO:
7.00 Ook Goeiemorgen. (7.30 en 8.30
Veronica Nieuwsradio.) 9.03 Muziek
terwijl u werkt. (10.30 Veronica
Nieuwsradio.) 11.03 Kletskop. 12.03
Will wil wel. (12.30 Veronica
Nieuwsradio.) 14.03 Terug in de
Tijd. 15.03 Nederland Muziekland.
(16.30 Veronica Nieuwsradio.)
NCRV: 17.03 De nieuwe rozengeur
Radio 3 Voor 18 uur
NOS: Ieder heel uur nieuws. EO:
7.03 Ronduit music-time. 9.03 Mu
ziek motief. 10.03 Gospelsound.
11.03 Country Trail. 12.03 Rond-uit
op drie. VPRO: 13.03 Togaparty.
14.03 De Wilde Wereld. 17.03 Ron-
flonflon met Jacques Plafond. NOS:
16.04 De Nationale Hitparade
Radio 4 Voor 18 uur
NCRV: 8.00 Nws. 8.02 Het levende
Woord. 8.10 Preludium. 8.45 Te
Deum Laudamus. 9.15 Onder de
Hoogtezon. 10.00 Kamermuziek i
11.45 Contrabasconcert. 12.05 De
Orkestmuziek van Bach (19). 12.20
Promenade: composities van Saint-
Saens. EO: 13.00 Nws. 13.02 Lunch
Concert. 14.00 Songs of Praise. 14.30
Solisten. AVRO: 15.00 Telefoon
nummer 39211. 17.00 Muziekthea
ter, fragmenten uit opera, operette
en andere muziektheatervormen
Radio 5 Voor 18 uur
NOS: 9.00 Nieuws. 9.03 NOS-Spor-
tief, bewegingsprogramma voor ie
dereen o.l.v. Olga Commandeur.
Sport van de dag: skiën. 9.25 Water
standen. RVU: 9.30 RVU Taairevue,
programma rond de Nederlandse
taal. (Vandaag: Kerstverhaal.)
TROS: 10.00 Café chantant - Non
stop. 10.30 De duvel is oud. 11.00
Geachte jubilaris. Vandaag: Bel
gisch Koningspaar; 25 jaar ge
trouwd. IKON: 12.00 Nieuws. 12.05
Het oog van de naald, actualiteiten.
NOS: 13.00 Nieuws. 13.10 NOS Mid
weekmagazine. (Met om 13.15 Fron
taal. 13.45 Wereldwijzer. 14.15 Rand
stad en regio. 15.00 Meer over min
der.) TROS: 16.00 De Pina Colada
Show, tropisch programma vol reg
gae- en Socamuziek. 16.30 TROS
Huiswerklijn. 17.46 Overheidsvoor
lichting: Franco Huis. Informatie
voor het bedrijfsleven. 17.56 Mede
delingen en Nieuws
18.15 Emmerdale Farm
18.45 News at 6.45
19.00 About Anglia
19.35 Crossroads
20.00 Bygones
20.30 Name that Tune
21.00 Des O'Connor Tonight
22.00 Heart of the High Country
23.00 News at Eleven followed by
Anglia late News and Weather
23.30 God Knows where and Port
Talbot
00.30 Elton John in Central Park,
(herh.)
01.40 Waite Around, followed by Clo
sedown
WOENSDAG
10.25 Sesame Street
11.25 Cartoon Time
11.40 Spread your Wings
12.05 Captain Scarlet and the Myste-
12.30 That's Hollywood
13.00 The Little Green Man
13.10 Our Backyard
13.30 Whiskers and Wet Noses
14.00 News at Two
14.20 Anglia News and Weather
14.30 A Country Practice
15.30 On the Market
16.00 Short Story Theatre
16.25 Anglia News
16.30 Sons and Daughters. (Kinder
programma)
17.00 The Little Green Man
17.10 Thomas the Tank Engine and
Friends
17.15 The Krazy Kitchen
17.40 Danger - Marmalade at Work
12.00 Musicbox
20.00 Folklore en tradities
21.30 De Apenhoorn
22.00 Journaal
22.30 - 00.30 Les bonnes causes. Fran
se film uit 1963.
In de eerste jaren van de Peloppo-
nesische oorlog tussen Sparta en
Athene (tussen 430 tot 427 voor
Christus) werd Athene geteisterd
door een geheimzinnige ziekte, die
een groot deel van de bevolking het
leven kostte, onder wie de politieke
en militaire leider Pericles, die het
initiatief nam tot de herbouw van
de Akropolis. Wat was het voor
ziekte? Pest, pokken, tyfus, rood
vonk, vergiftiging,- alle mogelijke
mogelijkheden zijn in de loop der
eeuwen al geopperd. Dat deed men
dan aan de hand van de bschrij-
ving die de geschiedschrijver Thu
cydides van de ziekteverschijnselen
heeft gegeven. Een tijdje geleden
kwam de epidemioloog dr. Alexan
der Langmuir met een nieuwe theo
rie: Athene werd 2400 jaar geleden
getroffen door een ernstige griepe
pidemie, gevolgd dooreen bacteriè-
le infectie.
De ziekte wordt ook wel het Thu-
cydides-syndroom genoemd, omdat
Thucydides haar zo nauwkeurig
beschreef, dat hij de naam 'tyran-
nus febris' kreeg toebedeeld, al
leenheerser op het gebied der pest-
bestrijding'. Thucydides schrijft,
dat het jaar waarin de ziekte uit
brak juist merkwaardig vrij was
gebleven van andere ziekten, maar
als iemand van te voren ziek was,
mondde die kwaal ook steeds in de
gevreesde ziekte uit. Ik citeer nu, in
de vertaling van M. A. Schwartz:
„Maar de anderen, volkomen ge
zond, zonder enige aanwijsbare
oorzaak, werden plotseling aange
grepen eerst door brandende hitte
in het hoofd, door roodheid en ont
steking van de ogen en inwendig
werden terstond keel en tong bloe
dig en de adem werd onnatuurlijk
en kwalijk riekend. De volgende
symptomen waren niesbuien en
heesheid en dan duurde het niet
lang of de ziekte daalde af naar de
borst, gepaard met hevig hoesten.
Wanneer zij de maag aantastte
kéerde ze die binnenste buiten met
galbrakingen van elke soort waar
voor de dokters een naam hebben,
die hevige pijn veroorzaakten. Lo
ze brakingen overvielen de mees
ten, die heftige krampen meebrach
ten, die bij sommigen spoedig op
hielden, maar bij anderen eerst
veel later. Van buiten voelde het li
chaam niet al te warm aan en het
was niet bleek, maar de huid was
roodachtig en loodkleurig, uit
slaande met kleine blaren en zwe
ren. Maar van binnen gloeide het
zo, dat men zelfs de dunste kleren
en bedekking van linnen niet kon
verdragen en slechts naakt wenste
te zijn; het liefst zou men zich in
koud. water werpen. Velen van hen
die geen verzorging hadden deden
dat en dompelden zich in putten,
door onlesbare dorst gekweld. Of
zij veel of weinig dronken, de dorst
bleef dezelfde. En doorlopend teis
terde hen de ellende van onrust en
slapeloosheid. Zolang de ziekte op
haar Hevigst was vermagerde het
lichaam niet, maar boven ver
wachting weerstond het de ellende,
zodat de meesten, wanneer zij op
de negende of zevende dag door de
inwendige koortshitte stierven, nog
niet geheel verzwakt waren. Als zij
die crisis overleefden, daalde de
ziekte af naar de buik en veroor
zaakte hevige ettering en dunne
diarrhee, waaraan de meesten la
ter door uitputting'stierven. Want
de ziekte, die eerst post vatte in het
hoofd, van boven af beginnend
tastte het gehele lichaam geleide
lijk aan en wanneer iemand het
ergste had overleefd, liet zij de spo
ren van haar aanval achter op de
extremiteiten; want schaamdelen,
vingers en tenen werden aangetast
en velen van hen die herstelden
werden daarvan beroofd, anderen
weer van hun ogen. Sommigen ook,
zodra de genezing intrad, leden
aan een totaal verlies van geheu-
geN, zodat zij noch zichzelf noch
hun vrienden herkenden".
„Deze vorm van ziekte", gaat
Thucydides voort, „die geen woor
den kunnen beschrijven, overviel
een ieder met groter geweld dan de
menselijke natuur kon verdragen
en bleek onder meer van gewone
ziekten vooral in het volgend op
zicht te verschillen: de vogels en
dieren die lijken eten, hoewel er ve
le doden onbegraven lagen, kwa
men er niet op af, of als zij er van
hadden gegeten, stierven zij. Een
bewijs hiervan was de opvallende
afwezigheid van zulke vogels, die
noch bij de lijken noch elders te
zien waren. Maar de honden, die
met de mensen samenleven, gaven
meer gelegenheid om deze uitwer
king van de ziekte waar te nemen".
Morgen meer over de apocalypti
sche toestanden in Athene tijdens
die onstuitbare ziekte, die je, niet
naar haar aard maar wel naar
haar uitwerking, onwillekeurig
aan AIDS doet denken. Thucydides
heeft de ziekte zelf ook gehad, in het
jaar 430/429 voor Christus, maar
hij genas er weer van. Hij was toen
30 jaar. Hij leefde van circa 460 tot
circa 395 v. Chr. Op zichzelf al fas
cinerend, dat we niet precies weten
wanneer hij geboren werd en wan
neer hij overleed, terwijl we dank
zij hem weer wel zo gedetailleerd
over de Atheense ziekte zijn inge
licht dat een epidemioloog er 2416
jaar later zijn diagnose op kan ba
seren!
