Kleinschaligheid
van psychiatrie
wordt bedreigd
Volwassen schol
is zeldzaamheid
Fries in kerkremedie voor weerbarstige zielen
Bezuinigingsgaten gestopt met atv-gelden
DINSDAG 17 DECEMBER 1985
PAGINA 11
Interview
Het lijkt erop dat de psychiatrie
weer in het oude verdomhoekje te
recht komt. Als gevolg van bezuini
gingen worden de psychiatrische
ziekenhuizen gedwongen tot steeds
meer onprettige maatregelen.
De In
spectie voor de Geestelijke Volksge
zondheid signaleert in haar jaarver
slag eveneens dat de ziekenhuizen
worden geconfronteerd met een in
drukwekkende reeks van vraag
stukken en problemen. Dat slaat
dan niet alleen op geldelijke zaken,
maar ook op bijvoorbeeld de rechts
positie van de psychiatrische pa
tiënt, de beunhazerij en het registre
ren van klachten.
Naar aanleiding van het jaarver
slag van de inspectie hebben direc
ties van verschillende ziekenhuizen
nogal verdeeld gereageerd. In NRC/
Handelsblad verschenen verontrus
tende artikelen over het psychia
trisch centrum Wollheze waar als
gevolg van bezuinigingen zelfs
wordt geschrapt in de uitgaven voor
voeding. De sociale armoede dreigt
volgens dat ziekenhuis weer terug
te keren onder psychiatrische pa
tiënten.
Zo ver is het volgens geneeskun
dig-directeur J.L. van de Lande van
het psychiatrisch ziekenhuis Sint
Bavo in Noordwijkerhout zeker
niet. Hij geeft toe dat een enkele pa
tiënt er soms onverzorgd kan uit
zien, maar dat is niet de schuld van
de psychiatrische centra, maar van
de rijksoverheid. Het zakgeld dat
patiënten in het kader van de Alge
mene Wet Bijzondere Ziektekosten
krijgen is veel te gering om de per
soonlijke behoeften te kunnen beta
len. Wel staat voor de geneesheer
vast dat de rek er in de ziekenhuizen
absoluut uit is. Verder bezuinigen
betekent onherroepelijk schaalver
groting. Terug naar af. Terug naar
de grote paviljoens van toen?
NOORDWIJKERHOUT - Het zal zo'n tien jaar geleden
zijn dat psychiatrische centra het roer hebben omge
gooid. De oude, robuuste paviljoens voldeden al lang
niet meer aan de eisen van de moderne psychiatrie. Er
werd een plan opgesteld om de geweldige achterstand
in te halen. Een aantal jaren is er ook daadwerkelijk
hard aan gewerkt om de 'mensenfabrieken' om te trek
ken en te vervangen door kleinschalige, moderne ge
bouwen waar iedere patiënt over een privéruimte kon
beschikken.
De vermenselijking van de in
richting. Nog steeds is dat een
belangrijk streven van de psy
chiatrische ziekenhuizen, maar
de laatste tijd is in dat beleid de
klad gekomen. Als gevolg van dé
economische teruggang is er
flink geschrapt in de uitgaven
van het rijk voor de geestelijke
volksgezondheid. En ook voor
1986 moeten de psychiatrische
'ziekenhuizen bijna twee procent
inleveren.
door
Henk van der Post
Behalve een achterstand in
bouwactiviteiten, heeft de psy
chiatrie lange tijd te kampen ge
had met een ernstig tekort aan
personeel. Werden in vroeger ja
ren afdelingen door een handje
vol nonnen geleid, hedentendage
is de verhoudinbg tussen aantal
patiënten en personeelsleden
zo'n beetje een op een. En dat is
nog niet toereikend om de bewo
ners van de ziekenhuizen 24 uur
per dag, zeven dagen per week,
te verzorgen. Een voorbeeld: om
te bewerkstelligen dat er gedu
rende de gehele week een ver
pleegkundige aanwezig is, zijn-
op basis van een 38-urige werk
week bijna vier personeelsleden
nodig.
"In de afgelopen jaren zijn wat
de gebouwen betreft de grootste
verschrikkingen vervangen,
maar daarmee zijn we er nog
lang niet", aldus J.L. van de Lan
de van de Sint Bavo over de
bouwactiviteiten. "In plaats van
nieuwbouw is later al snel over
gegaan tot verbouw van de oude
paviljoens. Maar dat is een half
slachtige oplossing: het blijven
grote, logge gebouwen waarin
lang niet altijd de beoogde kleine
woonvormen mogelijk zijn. De
bezuinigingsoperatie die we voor
het nieuwe jaar hebben doorge
voerd, moet echt de laatste zijn.
Bij volgende ingrepen zijn we ge
noodzaakt de door zo velen ge
wenste kleinschaligheid in psy
chiatrische ziekenhuizen te ver
laten. Om verzorging en verple
ging van patiënten mogelijk te
houden, zullen dan groepen
moeten worden samengevoegd".
Daarom staat hy zeker niet te
springen. Het is een afwijking
van de beleidslijn die ook het rijk
en de Tweede Kamer voorstaan.
"Er zijn nog dringend nieuwe
voorzieningen nodig. Maar als de
benodigde gelden daarvoor niet
afkomen, dan worden de psy
chiatrische ziekenhuizen in een
keurslijf gedwongen".
Arbeidstijd
Er is volgens Van de Lande
geen sprake van dat er wordt be
zuinigd op de voeding of andere
materiële voorzieningen voor pa
tiënten. "Dat is wel het allerlaat
ste dat er gebeurt, zou ik zeggen.
En het mag nooit zo ver komen
dat dat gebeurt. Zonder daarop
te korten, hebben we met veel
sprokkelwerk de begroting voor
1986 sluitend gekregen. Maar we
zitten tot aan het plafond, er
blijft geen cent over. Dat is na
tuurlijk niet gunstig. Er is geen
enkele ruimte meer voor iets ex
tra's en dat is ronduit triest".
De verwarming is een graadje
lager gegaan. Therapeuten heb
ben grotere groepen gekregen
zodat ook daar een kleine bezui
niging is doorgevoerd. Maar de
geneesheer-directeur van de Ba
vo windt er geen doekjes om: "In
het kader van de arbeidsduur
verkorting heeft geen herbezet
ting plaats. De gelden verkregen
uit die maatregel worden als" be
zuiniging gebruikt. Dat mag na
tuurlijk niet, maar op die manier
kan worden bereikt dat er geen
mensen worden ontslagen. Als
de vrijgekomen gelden wel voor
herbezetting zou worden ge
bruikt, dan hadden we met in
gang van het nieuwe jaar mensen
moeten ontslaan om de begro
ting sluitend te krijgen".
Van de Lande realiseert zich
dat daardoor nog meer van het
personeel wordt gevraagd en ge
vergd op basis van vrijwilligheid.
Per slot van rekening kunnen
personeelsleden in theorie niet
korter werken als daar niet meer
arbeidskrachten tegenover
staan. Hoe gaat dat dan in de
praktijk? De directeur zegt niet
hardop dat zijn personeel 40 uur
blijft werken: "Ze hebben er in
het kader van de atv allemaal een
paar dagen bij gekregen. Dat zal
best soms tot problemen leiden.
Maar wellicht kan door herschik
king van werkzaamheden een en
ander worden bereikt. Maar wel
willende medewerking en soe
pelheid van het personeel is ver
eist". Daarmee geeft hij aan dat
er toch weieens een uurtje ge
smokkeld zal moeten worden.
Minder bedden
Ook al weer een aantal jaren
geleden heeft de overheid een
plan opgesteld om het aantal
bedden voor psychiatrische pa
tiënten evenwichtiger over Ne
derland te verdelen. Dat bete
kent onder meer dat de Bavo
moet verhuizen naar naar de re
gio Rotterdam en dat de op de
grens van Noordwijk en Noord
wijkerhout gevestigde Sancta
Maria een deel van haar activitei
ten moet onderbrengen in de re
gio Alphen aan den Rijn. Ende
geest en het achterblijvende deel
van Sancta Maria krijgen dan het
noordelijk deel van Zuid-Hol
land als verzorgingsgebied. Te
vens moet het aantal bedden
worden verminderd.
Maar van dat terugbrengen
van het aantal bedden dreigt wei
nig terecht te komen. "Er is inte
gendeel juist sprake van een gro
te toename van het aantal opna
mes. De oorzaak daarvan? Ik
weet het niet. Er dringen zich
vanuit de samenleving nou een
maal meer gevallen op. Vergele
ken met drie jaar geleden is dat
aantal met 15 procent toegeno
men van zo'n 550 toen tot 625 dit
jaar. Een vergelijkbare ontwik
keling is gaande bij Sancta Ma
ria. Voor ons brengt dat extra
problemen met zich mee omdat
de toename zich vooral voordoet
op de afdeling waar crisisgeval-
len worden behandeld. Dat zijn
mensen in acute geestelijke
nood, vaak agressief, die bij op
name veel aandacht opeisen. Dat
maakt het noodzakelijk dat op
die betreffende afdeling meer
mensen dan voorheen aanwezig
moeten zijn om toezicht te hou
den", aldus Van de Lande.
Paviljoens als deze op het terrein van de Bavo in Noordwijkerhout zouden voor huisvesting van patiën
ten al lang tot het verleden moeten behoren. Maar indien nog verder wordt bezuinigd, moeten psychiatri
sche ziekenhuizen de verworven kleinschaligheid weer prijsgeven en patiënten weer als vroeger onder
brengen in grote groepen (archieffoto)
Die moeilijkheid verdient zijns
inziens absoluut aandacht. De
vaak zeer acute gevallen van
agressiviteit vergen intensief toe
zicht en begeleiding. "Het aantal
op die afdeling werkzame men
sen is nauwelijks voldoende om
de grote stijging op te vangen.
De neiging ontstaat om dwang
maatregelen, zoals het isoleren
van patiënten, toe te passen. Dat
is volstrekt onwenselijk. Daar
aan moet iets worden gedaan".
Opnameduur
Het ziekenhuis is gedwongen
de opnameduur te verkorten om
dat het anders de opnamestroom
niet kan verwerken. "Het korter
maken van de opnametijd is op
zich gunstig, maar is lang niet
voor iedereen goed. De afbehan-
deling van patiënten laat soms te
wensen over. Er worden slechts
crisisachtige oplossingen gebo
den". Het risico van herhaalde
opname is groot.
Van de zijde van het zieken
huis zal zeker niet worden gekort
op materiële voorzieningen voor
de patiënten. Desalniettemin
kan directeur Van de Lande zich
voorstellen dat soms de indruk
van verwaarlozing wordt ge
wekt: "Het bedrag dat de patiën
ten als zakgeld krijgen is onvol
doende. Van zo'n 300 gulden in
de maand moeten zij zich kleden
en hun persoonlijke verzorging
betalen. Dat redt geen mens.
Soms springen familieleden bij,
maar dat gebeurt lang niet altijd.
Een en ander betekent dat kle
ding vaak wordt hersteld om du
re uitgaven te besparen. Dat
maakt soms een armoedige in
druk".
De directeur van het Noordwij-
kerhoutse ziekenhuis voorziet
als gevolg van de bezuinigingen
ook problemen voor de nieuw
bouw in Rotterdam. De Sint Ba
vo moet in fasen vijf vestigingen
betrekken in Rotterdam en om
geving. Het gaat om nieuwbouw
en verbouw. Met de operatie is in
totaal 51 miljoen gulden ge
moeid. De rijksoverheid zette
halverwege dit jaar het sein op
"Maar als we wat personeel be
treft niet ruimer in ons jasje ko
men te zitten, dan wordt het wel
heel erg moeilijk om de vijf klei
nere afdelingen draaiende te
houden", aldus de geneesheer-
directeur.
De overheid heeft als voor
waarde gesteld dat beheer en ex
ploitatie van de vestigingen in en
rond de havenstad geheel moet
worden betaald uit de verpleeg-
prijs. Maar met de verdergaande
arbeidstijdverkorting en bezuini
gingen gelooft Van de Lande niet
Jat de afdelingen in Rotterdam
voldoende kunnen worden be
mand: "Ik heb er ernstige twij
fels over. Ik hoop dat het rijk
toch extra gelden beschikbaar
stelt. Het gaat per slot van reke
ning om een uniek experiment
daar in Rotterdam. Het zou jam
mer zijn als dat wégens tekort
aan personeel niet goed uit de
verf zou komen".
Zeebioloog luidt noodklok
IJMUIDEN - „De situatie die in
1976 aanleiding was om een volle
dig haringvangstverbod in te stel
len, is niet te vergelijken met de
toestand van de schol op dit mo
ment. Haring dreigde destijds, in
een periode dat er sprake was van
een geringe natuurlijke aanwas,
door overbevissing volledig te wor
den uitgeroeid. Daarvan is nu met
de schol geen sprake. Voor ons is
wèl duidelijk dat het totaalbestand
van schol in de Noordzee geleide
lijk terugloopt.
door
Eli Vlessing
„Hoe dat bestand zich verder
ontwikkelt, is moeilijk te voorspel
len, omdat het nooit eerder zo laag
was. Vaststaat dat voortgang van
de huidige visserijdruk het totaal
bestand van de schol verder zal
doen afnemen. Het klinkt mis
schien wat somber, maar je zou
kunnen zeggen dat bij voortduring
van die situatie de scholvisserij op
een afgrond afstevent. Je kunt al
leen niet aangeven waar die af
grond zich bevindt".
Zeevisserij bioloog drs. Adriaan
Rijnsdorp toont zich niet duidelijk
ongerust over het feit dat een deel
van de Nederlandse vissersvloot
zich niet houdt aan de door de Eu
ropese Commissie voorgeschreven
„spelregels" van de professionele
scholvisserij.
Van de ruim 200.000 ton schol
die in 1985 door de Europese lid
staten uit de Noordzee mocht wor
den opgevist, viel het leeuwedeel
van niet minder dan 79.540 ton toe
aan de Nederlandse vissersvloot.
Dat kwantum lijkt intussen ruim
schoots te zijn overschreden. Ge
volg: een vangstverbod. Voor de
scholvissers en visverwerkende
bedrijven is Leiden in last.
Verdeelsleutel
Voor Rijnsdorp en zijn collega-
zeevisserijdeskundigen is de ver
deelsleutel van de beschikbare
hoeveelheid schol over de lidstaten
niet zo belangrijk. Wel belangrijk is
dat de totaal toegestane vangst niet
wordt overschreden. En nog be
langrijker is het voor de heren bio
logen dat zij exact worden geinfor-
meerd over de hoeveelheden schol
die door de Europese vissers aan
wal worden gebracht.
„Wij worden geacht op grond
van betrouwbare gegevens de Eu
ropese Commissie te adviseren in
zake de maximaal toegestane hoe
veelheid te vangen schol over een
kalenderjaar. De vangstgegevens
vormen in ieder geval een belang
rijk onderdeel van de informatie
die we daarvoor nodig hebben.
Over 1984 zijn nog geen officiële
gegevens beschikbaar. Hoe we dan
aan de benodigde informatie ko
men? Nee, daar zeg ik niets over.
Dat is puur vertrouwelijk. Maar
naast die vangstgegevens hebben
we natuurlijk ook onze eigen infor
matie".
Uit deze krant
vrijdag
„Jaarlijks wordt er een survey
(peiling, red.) gehouden. Aan de
hand van de op die manier verza
melde gegevens kunnen we vrij
nauwkeurig vaststellen hoe groot
de aanwas van het bestaande
scholbestand op termijn zal zijn.
De afgelopen jaren was er inder
daad sprake van een behoorlijke
aanwas. Op zichzelf is dat verheu
gend. Aan de andere kant weet je
dat daar een keer verandering in
komt."
Rijnsdorp is platvisspecialist. Hij
kent de levensgeheimen van de
pleuronectes platessa, zoals de La
tijnse benaming luidt van het visje
dat op het ogenblik zo ongeveer in
zet is van een kleine visserij-oorlog
tussen staatssecretaris Ploeg en de
scholvissers die weigeren gehoor
te geven aan het door de bewinds
man ingestelde vangstverbod.
Snelgroeiers
„De schol kom je eigenlijk over
de hele Noordzee tegen. Dat wil
zeggen tot op diepten van onge
veer honderd meter. De dieren
worden op volle zee geboren en
groeien op in ondiep water. Naar
mate ze ouder worden, zoeken ze
dieper water op. Het zyn wat je
noemt snelgroeiers. De dieren kun
nen een leeftijd van dertig jaar be
reiken. Ze hebben dan een lengte
van zo'n 75 centimeter en een ge
wicht van 5 kilogram. Maar derge
lijke exemplaren zijn wel heel erg
zeldzaam geworden", aldus Rijns
dorp.
Ook schollen van minder rigou
reuze omvang, maar volgens de in
deling van de vakhandel altijd nog
deel uitmakend van de categorie
„groot", worden zo langzamerhand
een zeldzaamheid. „Ze zijn er wel",
licht Adriaan Rijnsdorp toe. „Voor
al in de wat meer noordelijke stre
ken van de Noordzee. Zo ongeveer
ter hoogte van de 57e breedte
graad. Maar ja, vissen in dat gebied
betekent langere reizen maken"
„Het merendeel van de Neder
landse scholvissers geeft er de
voorkeur aan dichter bij huis te
blijven en neemt genoegen met
kleinere maten schol. Het gevolg is
dat jonge vissen de gelegenheid
niet krijgen oud te worden. Daar
mee wordt het evenwicht in leef
tijdsopbouw eigenlijk wreed ver
stoord. In 1960 hadden volwassen
schollen een kans van één op vijf
om te worden gevangen. Door de
toegenomen visserij is dat één op
drie geworden. Dat betekent dat
per jaar ongeveer 35 procent van
de vangbare schol de kans loopt te
worden opgevist. Anders gezegd:
de toename van het vermogen van
de vissersvloot heeft geleid tot ver
jonging van de scholstand. Een
soortgelijke ontwikkeling hebben
we vroeger gehad met tong. Visse
rij-biologisch gezien is de gang van
zaken met tong en schol goed ver
gelijkbaar".
Politiek
Toch dringt de vraag zich op of
de Nederlandse vissers niet een
klein beetje gelijk hebben als ze
stellen dat met het naleven van de
vangstvoorschriften en de weten
schap dat andere Europese visse-
rijstaten het hun toebedeelde quo
tum bij lange na niet opvissen, er
toe zal leiden dat straks de schol
spontaan het strand op zal zwem-
Adriaan Rijnsdorp: „Dat is een
discussie die thuis hoort op poli
tiek terrein. Daar hebben wij als
biologen in feite geen boodschap
aan. Persoonlijk ben ik van me
ning dat er in de visserij bedrijfstak
verschrikkelijk hard wordt ge
werkt. Misschien is het wel een
goeie zaak dat de Nederlandse vis
sers toestemming krijgen om dat
deel van de schol te vangen dat
hun buitenlandse collega's, om
welke reden dan ook, niet opvis
sen. Dat is echtereen beleidszaak".
„Wij adviseren zo eerlijk moge
lijk aan de hand van de ons ter be
schikking staande gegevens. Tot
nu toe zijn we in staat geweest
daarmee een beeld te scheppen dat
voor de heren beleidsmakers
bruikbaar is gebleken. Als wij zo'n
advies niet meer kunnen verstrek
ken omdat we over onvoldoende of
onvolledige gegevens zouden be
schikken, dan wordt het voor de
beleidsmakers denk ik ook heel
erg moeilijk om, op welke manier
dan ook, nog een bruikbaar be
leidsplan te creëren".
Toen de afdeling Berlikum van
het 'Kristlik Frysk Selskip' in
1931 de twee plaatselijke kerke
raden vroeg, bij gelegenheid een
dominee een Friese preek te laten
houden, werd dit verzoek prompt
afgewezen. Zowel de hervormde
als de gereformeerde kerkeraad
wilde de kerk alleen afstaan voor
een Friese bijbellezing op een
doordeweekse avond. De Friese
taal, door sommigen toen aange
duid als 'boerefries', stond op het
tweede plan.
Een van de verhalen in de deze
week verschenen aflevering van
de twaalfdelige serie 'Anderhal
ve eeuw gereformeerden in stad
en land' gaat over 'de kerken en
de Friese taal'. De schrijver, K.
Zondag, gaf zijn bijdrage de veel
zeggende titel 'Komedie of reme
die?'
"Ten aanzien van het Fries wa-
dat hun moedertaal
slechts geschikt is voor informe
le verbanden van bijvoorbeeld
gezin en vriendenkring", schrijft
Zondag. "Andere gebieden - zo
als rechtbank, kerk en onderwijs
- worden door hen (onbewust)
aangeduid als 'hoger'. Daarvoor
is volgens hen de nationale taal,
het Nederlands, het meest ge
schikt en wenselijk".
Het 'Kristlik Frysk Selskip'
werd in 1908 opgericht op initia
tief van de gereformeerde predi
kant Sipke Huismans (1873-
1924). Hij had aan de Vrije Uni
versiteit bij dr. Abraham Kuyper
colleges taalkunde gelopen en
riep de Friezen op, hun roeping
en plicht tegenover de eigen taal
te verstaan. Deze colleges, zo
schreef hij, hadden hem de ogen
geopend voor het wezen en recht
van de Friese taal.
De oprichting van het Selskip
betekende voor het protestants-
christelijke volksdeel een princi
piële wending. De reeds bestaan
de verenigingen tot bevordering
van de Friese taal en cultuur be
hoorden tot de 'moderne' en libe
rale richting. Ze speelden Friese
toneelstukken in herbergen. Die
sfeer paste niet zo bij het recht
zinnige levensgevoel.
Rechtzinnigen legden onmid
dellijk verband tussen Fries en
herberg, taal en kroeg. Toen in
1915 in Tzum de eerste kerk
dienst in de Friese taal werd ge
houden, verliet een vrouw de
kerk onder het hoorbare protest
dat er die morgen 'komedie' in
de kerk werd opgevoerd.
De emotionele weerstand te
gen het volwaardig gebruik van
het Fries heeft Sipke Huismans
als mens en predikant gekwetst.
Hij geloofde, dat de evangelie
verkondiging in de eigen taal
'stiller oandacht' en 'djipper
sneed' (diepere beleving) geeft,
maar mocht in zijn eigen ge
meente (Anjum) die taal niet ge
bruiken. En andere gemeenten
in Friesland wilden deze 'drijver'
niet beroepen, bevreesd als ze
waren voor incidenten. Teleurge
steld verliet Huismans zijn ge
boortegrond.
Gewoner en
directer
Toch begon de inzet voor de ei
gen taal langzaam vruchten af te
werpen. In 1923 kwam een Friese
psalmbundel (van Anders Wy-
benga) tot stand. Dankzij het
'Kristlik Frysk Selskip', dat daar
voor hulp kreeg van het Neder
lands Bijbelgenootschap, kon
tien jaar later het Nieuwe Testa-,
ment verschijnen. Midden in de
oorlog (1943) kwam het Oude
Testament gereed.
In die tijd werkte in Amster
dam de onderwijzer-dichter Fed-
de Schurer aan een psalmberij
ming in het Fries. Hij had geen
officiële opdracht, maar werkte,
naar hij zelf zei, uit innerlijke
aandrang. Aan zijn vriend de pre
dikant Buskes schreef hij eens:
"Psalm 119 heb ik nu af. Jammer
dat er maar 88 verzen zijn".
Schurers berijming werd in 1947
door het 'Kristlik Frysk Selskip'
gepubliceerd. In 1955 aanvaard
de de hervormde synode dit
'Frysk Psalm- en Gesangboek'.
Later werkten de gereformeer
den mee aan de vertaling van het
Liedboek (1977) en de Bijbel
(1978).
Officieel wordt de verkondi
ging in de eigen taal geen stro
breed meer in de weg gelegd.
Toch gaat volgens een recent on
derzoek maar 7 procent van de
gereformeerden in Friesland re
gelmatig naar Friese diensten.
En 22 procent is nog nooit in zo'n
dienst geweest.
De schrijver Zondag komt in
de aflevering Friesland van 'An
derhalve eeuw gereformeerden'
(uitgave J. H. Kok, Kampen, f.
12,60) tot de conclusie, dat het
bepleiten van het Fries in de ere
dienst ook de provinciale oecu
mene bevordert. Hervormden,
doopsgezinden, rooms-katholie-
ken en gereformeerden houden
momenteel Friese oecumenische
diensten. Het dorp Herbayum
(bij Franeker) is daarvan een
sprekend voorbeeld. Tien jaar
geleden was het kerkje daar bij
na leeg. Nu is een volle kerk nor
maal. Men ervaart een Friese
dienst als gewoner en directer.
"Die taal", zo besluit Zondag,
"spreekt tot het hart en is daar
mee een remedie voor weerbar
stige zielen, die in een onbarm
hartige wereld zoeken naar
troost en gerechtigheid". "Het
Fries in de kerk is geen doel. Het
is middel. Het leidt niet tot ver
deeldheid, maar staat in dienst
len".
Hervormde Kerk: aangeno
men naar Bussum J. C. Delbeek
Oostelijk Flevoland, de benoe
ming bij de Raad van de Zending
(secretaris voor educatie) N. van
Oosterzee Rotterdam.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Steenwijk
T. J. Havinga Broek op Langen-
dijk.
Baptistengemeenten: beroe
pen te Zwolle G. Pflaum
Vroomshoop.
Geen oproep. Het bestuur
van de Evangelische Kerk van
Duitsland (27 miljoen leden) zal
geen oproep doen tot algehele
boycot van Zuid-Afrika. Zo'n
maatregel, zegt het kerkbestuur,
heeft onoverzienbare gevolgen
en zal vermoedelijk tot chaos lei
den. Daarom kiest het voor 'rijp
overwogen, doelgerichte sanc
ties' ter afschaffing van de apart
heid. De relatie met kerken in
Zuid-Afrika moet duidelijk ma
ken, dat de Duitse kerk solidair
is met de verdrukten en voor
stander van een blank-zwarte
dialoog ter beëindiging van de
apartheid.
Het Duitse kerkbestuur hand
haaft zijn appèl van september
op regering, zakenleven, handel,
banken en iqdustrie om zich be
wust te zijn van hun zware ver
antwoordelijkheid voor verande
ring in Zuid-Afrika. Het steunt
de oproep van de Wereldraad
van Kerken tot het houden van
een 'wereldgebedsdag' voor dit
land op 16 juni 1986, als de op
stand in Soweto - dan tien jaar
geleden - wordt herdacht.
