Voorstellen De
Koning afgezwakt
Kamer schiet tekort
in controle op beleid
'Men kijkt liever
toe dan iemand
in nood te helpen'
Man en vrouw van dit jaar
Tweeënhalf jaar geëist
voor verzekeringsfraude
Kamer wil gesprek met NAVO-top
ZATERDAG 14 DECEMBER 1985
BINNENLAND
PAGINA 5
Lubbers: opwinding overdreven
DEN HAAG (ANP/GPD) - Premier Lubbers vindt de heftige opwinding over mogelijke
afschaffing van regelingen als huursubsidie, studiefinanciering en gezinszorg overdre-
Lubbers zei gisteren na afloop van
het kabinetsberaad dat de laagste
inkomensgroepen nooit de dupe
zullen worden van mogelijke be
zuinigingen op dit punt, zoals
PvdA-leider Den Uyl had voor
speld. Lubbers noemde de kritiek
van Den Uyl op de door minister
De Koning (sociale zaken) voorge
stelde afschaffingen 'grotesk'.
Lubbers zei niet te geloven dat
inkomensafhankelijke regelingen,
zoals huursubsidie, studiefinancie
ring en dergelijke, in de toekomst
zullen verdwijnen. De premier
nam hiermee wat terug van de uit
spraken van De Koning, die eerder
deze week had gepleit voor het af
schaffen van dergelijke regelingen
in ruil voor verlaging van belastin-
gen en premies.
Lubbers zei dat door de 'onge
lukkige formulering' van De Ko
ning ten onrechte de indruk was
gewekt dat het kabinet overweegt
de inkomensafhankelijke regelin
gen af te schaffen. Bijstelling is
niet uitgesloten, maar die moeten
DEN BOSCH (ANP) - De officier
van justitie heeft gisteren voor de
rechtbank in Den Bosch twee en
een halfjaar gevangenisstraf geëist
tegen een 34-jarige man uit Schijn-
del wegens verzekeringsfraude. De
man zou de laatste jaren voor een
kleine drie ton verzekeringspen
ningen hebben geïnd door valse
aangifte te doen van vooral aanrij
dingen.
"Zeven aanrijdingen in één jaar,
dat is geen pech meer", zei officier
mr. J. Pieters. Hij sprak over meer
dan twintig dubieuze aangiften. Bij
de aanrijdingen had telkens een
andere medeplichtige de schuld.
Daardoor werd ook steeds een an
dere verzekeringsmaatschappij op
gelicht.
De zaak kwam begin april aan
CULTURELE BOYCOT (ANP) -
Utrecht zal als eerste gemeente in
Nederland artiesten gaan boycot
ten die zich niet hebben gehouden
aan de door de Verenigde Naties
afgekondigde culturele boycot van
Zuid-Afrika. De boycot geldt voor
gemeentelijke instellingen als het
Muziekcentrum Vredenburg en de
Stadsschouwburg. Niet-gemeente-
lijke instellingen worden opgeroe
pen zich bij de boycot aan te slui
ten.
het rollen, toen een wandelaar in
de bossen bij Oirschot zag dat
mannen een BMW enkele keren te
gen een boom lieten botsen. Hij
meldde dat bij de politie die ont
dekte dat dezelfde auto een paar
dagen daarvoor was betrokken bij
een vermoedelijk eveneens geëns
ceneerde aanrijding in België.
Eind juni claimde de verdachte
voor de derde keer voor dezelfde
wagen en wel tachtigduizend gul
den, omdat de wagen gestolen zou
ziin.
In de zomer van 1984 zou de ver
dachte in Luxemburg een auto met
caravan brandend van een heuvel
hebben geduwd. Daarna claimde
hij meer dan een halve ton bij de
verzekering.
De verdachte wees alle beschul
digingen van de hand. Van de laat
ste zaak zei hij dat de auto vanzelf
in brand was geraakt en dat hij bij
het uitstappen de handrem niet
had aangetrokken. „Volstrekt on
geloofwaardig", vond de officier,
die zich gesteund wist door de ver
klaring van één van de twaalf ge
tuigen die in deze zaak optraden.
Die verklaarde hoe hij gezien had
dat de verdachte benzine over auto
en caravan gooide.
HOLTEN (GPD) - Een gewonde jongeman probeert een oude man uit
diens te water geraakte auto te halen. Een aantal omstanders staat zwij
gend toe te kijken, laat de jongen maar Wat aan modderen en steekt zelf
geen hand uit
In een achteraf-straatje in een grote stad wordt een vrouw aangerand.
Ze gilt om hulp. Boven haar wordt een raam opengeschoven en een boze
stem vraagt „of het niet wat rustiger kan". Het raam valt met een nijdige
klap terug in de sponning.
Twee kranteberichten. Nóg eentje, van zeer recente datum: in een res
taurant in Beilen wordt een vrouw gemolesteerd. Het overige publiek
heeft niets in de gaten...
Het is heel goed mogelijk dat je wordt getroffen door alle mogelijke
acute rampspoed onder de ogen van je medemensen, zonder dat deze ook
maar iets doen om je te helpen. Dat verschijnsel - een apathische, af
wachtende houding terwijl hulpverlening dringend gewenst is - is al
jaren voer voor psychologen.
De vakliteratuur kent vele schrijnende voorbeelden. Er zijn gevallen
bekend dat mensen als ratten stierven terwijl een menigte stond toe te
kijken. Professor dr. Oene Wiegman uit Holten, hoogleraar psychologie
aan de TH van Twenthe onderzoekt de invloed van de massamedia op het
gedrag van de mens en heeft zich ook diepgaand beziggehouden met de
hulpverlening-bij-ongelukken en alles wat daarbij fout gaat.
Waarom doen mensen niets terwijl voor hun ogen toch duidelijk ie
mand in nood verkeert? Dr. Wiegman noemt een heel rijtje oorzaken
waaruit eens te meer blijkt dat een mens maar raar in elkaar zit. Om
meteen maar even op het specifieke terrein van de professor te blijven:
onderzoek heeft uitgewezen dat ook de televisie er iets mee te maken
heeft.
„Geweld is troef op de buis. We raken er vertrouwd mee. Het wordt
moeilijk om nep en werkelijkheid uit elkaar te houden. Heel extreem
gesteld: als iemand op straat daadwerkelijk de keel wordt doorgesneden,
hébben we de neiging te denken dat ook dat niet echt gebeurt". Nog een
verwijzing naar de televisie: „Als op straat een ongeluk gebeurt en men
sen in de huiskamer zien dat, dan hebben ze in veel gevallen niet de drang
om naar buiten te rennen en te helpen. Nee, dan gaan ze op hun gemak
door de ruiten staan kijken hoe het allemaal afloopt. Alsof de tv
aanstaat".
Proeven hebben aangetoond: hoe meer omstanders, hoe minder hulp.
„Men kijkt de kat uit de boom. Iedereen verwacht dat de buurman als
eerste in actie komt. De verantwoordelijkheid wordt naar anderen ge
schoven. Mensen zijn gewoonte-dieren. Imitators. Veel meer dan we den
ken".
Het klinkt misschien gek maar ook het volgende is waar. Veel mensen
die hulp kunnen verlenen worden besprongen door de gedachte: word ik
er beter of slechter van als een ik een reddend handje toesteek. Er is veel
variatie mogelijk. Verknoei ik m'n goeie pak niet als ik dat brandende
huis binnenga. Of: zal het dankbare slachtoffer later met een aardigheidje
over de brug komen. Of: zet ik mijn prestige niet op het spel.
Zelfs het jaargetijde speelt een rol. Toevallig is het bijna Kerst, de tijd
bij uitstek dat iedereen met mooie gedachten rondloopt. Wiegman: „Men
denkt wat sneller aan een ander. Ik heb er geen onderzoek naar gedaan;
maar ik durf mijn hand ervoor in het vuur steken: je kunt beter om
streeks Kerst met je auto te water raken dan een week of wat later. De
kans dat je wordt geholpen is namelijk wèl groter". Ook de omvang van
het slachtoffer is van belang. „Men zal eerder een kind helpen dan een
zware vent van 300 pond".
Mensen die wel te hulp schieten komen vaak uit gezinnen waarin on
derling dienstbetoon de gewoonste zaak van de wereld is. Bewezen is ook
dat in de grote steden vaker gevallen van laksheid en apathie voorkomen
dan op het platteland. „In de dorpen bestaan nog altijd resten van de
oeroude burenhulp. Iets van vroeger, toen de hulp onder elkaar een nor
male zaak was".
dan wel in verband worden gezien
met een gelijktijdige verlaging van
de belastingen en de premies. Be
sluitvorming hierover wordt ech
ter een zaak voor het volgende ka
binet, aldus Lubbers
Bijstelling is vooral nodig wan
neer er 'gekke inkomenseffecten'
ontstaan als gevolg van de opstape
ling van huursubsidie, studietoela
gen en andere regelingen. Volgens
Lubbers spelen die effecten vooral
in de middeninkomens. Zo kan het
voorkomen dat ontvangers van bij
voorbeeld huursubsidie èn studie
toelage er per saldo op achteruit
gaan, omdat de uitkeringen lager
zijn dan de belasting die over het
totale inkomen moet worden be
taald. Lubbers was het met De Ko
ning eens dat dergelijke effecten
moeten worden bijgesteld.
Oppositieleider Den Uyl haalde
deze week hard uit in de richting
van minister De Koning naar aan
leiding van diens uitspraken. Hij
noemde het plan „ruïneus" en
meende dat het CDA zich opmaakt
voor een nieuwe aanslag op de
meest kwetsbare groepen. „De
reactie van Den Uyl is grotesk", al
dus Lubbers.
De minister-president consta
teerde ook een tegenstelling tussen
de reactie van Den Uyl en die van
de PvdA'er Leijnse. Deze laatste
zei donderdag in de Tweede Ka
mer dat de afschaffing van inko
mensafhankelijke regelingen voor
de PvdA bespreekbaar is, mits de
maatregel niet ten koste gaan van
de financiële positie van de laagste
inkomens.
Gemeenten niet
tevreden over
monumentenwet
HAARLEM (ANP) - Verscheidene
gemeenten in Nederland zijn onte
vreden over de plannen van minis
ter Brinkman (WVC) voor een
nieuwe monumentenwet. In het
stadhuis van Haarlem lieten giste
ren 26 gemeenten die over meer
dan 200 monumenten beschikken
hun ontevredenheid blijken. On
der de verontruste gemeenten zijn
Rotterdam, Den Haag, Groningen,
Deventer, Alkmaar en de twee ini
tiatiefnemers voor de bijeenkomst
Leiden en Haarlem.
De kritiek van de gemeenten
sluit in grote lijnen aan op het com
mentaar van de Vereniging van
Nederlandse gemeenten (VNG) op
het voorontwerp monumentenwet.
Minister Brinkman wil dat de ge
meenten voortaan jaarlijks een lijst
met monumenten leveren die moe
ten worden opgeknapt. Bovendien
zal voor de vier daaropvolgende ja
ren een globaal plan moeten wor
den ingediend.
AMSTERDAM (ANP) - Maviye Karaman (links op de foto), voorzitter en mede-oprichtster van de Turkse vrou
wenbeweging in Nederland, ontving gisteren in Amsterdam uit handen van Opzij-hoofdredactrice Cisca Dres-
selhuys de Harriet Freezer-ring voor haar inzet en inspanningen om vrouwen bewust te maken van hun situatie.
(foto ANP)
DEN HAAG (GPD) - Het debat
tussen Kamer en kabinet over het
kruisrakettenverdrag met de Ver
enigde Staten zal niet plaats vin
den voordat de Tweede Kamer met
de NAVO-top heeft gesproken
over de procedures voor de inzet
Kabinet regelt
verzekering voor
wwv'ers/wao'ers
UTRECHT (ANP) - De minister
raad is akkoord gegaan met een re
geling waardoor wwv'ers en wa-
o'ers met een inkomen boven de
loongrens niet langer via het ver
plichte ziekenfonds verzekerd zijn.
Door een verlaging van de wwv- en
wao-uitkeringen tot 70 procent,
kwamen alle mensen met zo n uit
kering in het verplichte zieken
fonds terecht, ook als hun inko
men boven de loongrens lag. De
meesten van hen hadden daar gro
te bezwaren tegen, omdat ze bij het
ziekenfonds vaak aanzienlijk meer
premie gingen betalen dan bij hun
particuliere verzekeraar.
Op aandrang van de Tweede Ka
mer heeft staatssecretaris Van der
Reijden (WVC) nu besloten de ver
zekeringsplicht -zo mogelijk per 1
januari 1986- te laten vervallen
voor uitkeringsgerechtigden met
een inkomen boven de loongrens
van het ziekenfonds (48.500 gul
den).
TELERS NIET BESTRAFT (ANP)
- De vijf fruittelers uit Marknesse
die ervan werden verdacht de ver
oorzakers te zijn van een massale
vissterfte dit voorjaar in de Noord
oostpolder, zijn gisteren door dé
economische politierechter vrijge
sproken. De vijf zouden onzorgvul
dig gebruik hebben gemaakt van
het bestrijdingsmiddel Endosulfan
om ongedierte in hun boomgaar
den te bestrijden. Na het bespuiten
van Endosulfan vloeide de giftige
stof in het water.
van kruisraketten. Desnoods zul
len leden van de kamercommissies
buitenlandse zaken en defensie
naar het NAVO-hoofdkwartier in
Brussel afreizen om over deze
kwestie met opperbevelhebber ge
neraal Rogers, secretaris-generaal
Lord Carrington en de chef van het
militair comité, generaal De Jager,
te spreken.
Dat hebben de commissies giste
ren gezamenlijk besloten naar aan
leiding van de weigering van de
NAVO-generaals om te verschij
nen op de hoorzitting over het
kruisraketverdrag met de Verenig
de Staten. Maandag en gisteren
spraken de commissieleden met
negen hoogleraren en de voormali
ge NAVO-topambtenaar dr. Van
Campen over de staats- en volken
rechtelijke aspecten van dit ver
drag.
Unaniem zijn de commissies van
mening dat de schriftelijke voorbe
reiding voor het debat over het
kruisraketverdrag, dat vermoede
lijk in februari zal plaats vinden,
niet kan worden afgesloten zonder
de informatie van de NAVO. Com
missievoorzitter Ter Beek geeft
toe, dat dit de PvdA (die met het
oog op de in mei volgend jaar te
houden verkiezingen voor zoveel
mogelijk uitstel is) goed uitkomt.
Het gesprek met Van Campen
maandag gaf de commissies, en
vooral de oppositiepartijen daarin,
nog meer reden om informatie van
de NAVO-top te eisen. De verkla
ring van Van Campen, dat de
kruisraketten vanaf Woensdrecht
kunnen worden afgevuurd zonder
toestemming van een Nederlandse
regering, gaat immers lijnrecht in
tegen het kabinetsstandpunt.
Drie hoogleraren van het zoge
noemde Vredestribunaal gingen
gisteren nog verder. Zij stelden dat
een Amerikaanse president geheel
buiten de NAVO om de opperbe
velhebber van de Amerikaanse
strijdkrachten (die tevens NAVO-
opperbevelhebber is) in Europa
opdracht kan geven kernwapens in
te zetten. De Groninger hoogleraar
Degenkamp: „NAVO-opperbevel-
hebber generaal Rogers blijft een
Amerikaanse generaal en dus af
hankelijk van Reagan".
Constantijn
Huygensprijs
uitgereikt
DEN HAAG (ANP) - Burgemeester
Havermans van Den Haag heeft
gisteren namens de Jan Campert-
stichting de Constantijn Huygens
prijs uitgereikt aan Pierre H. Du
bois. Dubois kreeg de prijs, een be
drag van 9000 gulden, voor zijn ge
hele letterkundige werk.
De Jan Campertprijs, een bedrag
van 4500 gulden, ging naar Kees
Ouwens voor zijn gedichtenbundel
„Klem". De even grote F. Borde-
wijkprijs was voor J.M.A. Biesheu
vel voor de verhalenbundel „Reis
door mijn kamer".
Willem Wilmink tenslotte kreeg
de Nienke van Hichtumprijs, 4500
gulden, voor zijn jeugdboek „Het
verkeerde pannetje".
De jury bestond uit H. Bekke
ring, M. Ferguson, H. Foppe, A.
Korteweg, A. Zuiderent, H. Schol
ten en P. de Wispelaere.
Negen maanden
geëist voor
fiscuszwendel
UTRECHT (ANP) - Officier van
justitie mr. H. Droesen heeft giste
ren voor de rechtbank in Utrecht
negen maanden onvoorwaardelij
ke cel geëist tegen een 24-jarige ex-
belastingambtenaar uit Amers
foort wegens een vermogensdelict.
Tussen november 1983 en april
1985 wist hij onder valse voor
wendsels de belasting ruim 900.00
gulden af te troggelen.
Hij had bij de Kamer van Koop
handel een gefingeerd bedrijf »n
technische artikelen laten inschrij
ven, terwijl hij er ook een kantoor
adres op nahield. Hij wist met for
muleren voor de omzetbelasting
van zijn bedrijf zo te rommelen dat
hij als "ondernemer" recht had op
teruggave. Als belastingambtenaar
was hij zelf betrokken bij de con
trole.
De man had geen zin meer in
kantoorwerk. Hij wilde een eigen
bedrijf beginnen, waarvoor hij geld
nodig had, zo verklaarde hij voor
de rechtbank. Het geld is op ruim
honderduizend gulden na weer ge
heel boven water gekomen. Het
ontbrekende bedrag is volgens de
man opgegaan aan allerlei kosten.
Uitspraak vrijdag 20 december.
DEN HAAG (ANP) - Koningin
Beatrix en premier Lubbers zijn
door het Nederlandse volk uitge
roepen tot respectievelijk vrouw
en man van het jaar 1985. Dat blijkt
uit een NIPO-enquête onder 1046
Nederlanders van 18 jaar en ouder.
Zij kregen de vraag voorgelegd
welke bekende Nederlandse man/
vrouw zij, op welk terrein dan ook,
tot man/vrouw van dit jaar zouden
willen uitroepen.
Tien procent van de ondervraag
den gaf bij de vrouwen de voor
keur aan koningin Beatrix. De
tweede plaats ging naar minister
Smit-Kroes, de derde naar Sinie
Strikwerda, voorzitter van Komi-
tee Kruisraketten Nee. Premier
Lubbers werd - overigens voor de
derde achtereenvolgende maal -
eerste bij de heren, gevolgd door
Wubbo Ockels en Joop den Uyl.
DEN HAAG (GPD) - De Tweede
Kamer maakt zich van tijd tot
tijd zorgen over haar eigen func
tioneren. Was in het verleden al
tijd de klacht dat kamerleden
over te weinig ondersteuning be
schikten om voldoende tegen
wicht te bieden tegen de giganti
sche ambtenarenapparaten
waarover ministers beschikken,
door
Henri Kruithof
deze week was vooral het func
tioneren van kamerleden zelf aan
de orde.
Een commissie, onder leiding
van kamervoorzitter Dolman,
kwam met een lijvig rapport,
waarin allerlei aanbevelingen
worden gedaan om de Tweede
Kamer meer macht te geven over
het kabinetsbeleid. Deze keer
wordt het niet (alleen) gezocht in
weer meer ambtenaren, maar
vooral in de werkwijze van ka
merleden en van de Tweede Ka
mer als geheel.
Tijdens de parlementaire en
quête naar het RSV-schandaal
werd één ding volstrekt duide
lijk. Behalve de scherpe kritiek
op minister Van Aardenne, was
er grote eenstemmigheid over
het feit dat de Kamer zelf ook
schromelijk tekort was gescho
ten in haar controlerende taak
ten opzichte van het kabinetsbe
leid. Grote sommen geld werden
beschikbaar gesteld voor het ten
dode opgeschreven RSV-bedrijf,
zonder dat de Kamer grondig na
ging of dat nog wel zinvol was.
De Kamer besteedt haar tijd
verkeerd, zou men kunnen con
stateren. Veel tijd gaat op aan het
discussiëren over beleidsnota's,
beleidsnotities en brieven van
het kabinet. Aan het echt contro
leren van het kabinetsbeleid
komt men vaak nauwelijks of
niet toe. Hoe de commissie-Dol
man denkt over veel van deze
discussies blijkt navrant uit het
volgende citaat: „De behande
ling van een nota kan door het
uiteenlopen van verwachtingen
en doelstellingen tussen minister
en Kamer makkelijk worden tot
een beschaafd langs elkaar heen
praten".
Ook wordt de nota door het ka
binet nogal eens misbruikt om
bepaalde onwelgevallige wensen
van de Kamer, geruime tijd uit te
stellen. „Ik zal de Kamer hier
over een nota doen toekomen",
zeggen ministers nogal eens als
ze ervan af willen zijn. Met zo'n
nota hoefje in het algemeen geen
haast te maken en bovendien
neemt daarna de behandeling zo
veel tijd in beslag, dat verwezen
lijking van het beleid vele jaren
kan duren. Dan zijn de omstan
digheden vaak weer veranderd,
zodat het niet meer hoeft.
Om dit soort zinloze discussies
te voorkomen, stelt Dolman nu
voor strakke eisen te stellen aan
beleidsnota's van het kabinet.
Deze eisen betreffen onder meer
een heldere weergave van de
echte beleidsvoornemens, een
strak tijdschema, een door
wrochte financiële paragraaf en
een overzicht van de consequen
ties voor de burger. Volgens Dol
man moet de Kamer nota's die
niet aan deze eisen voldoen,
'rücksichtlos' terugzenden aan
de betreffende minister.
De commissie-Dolman vindt
ook dat kamerleden voor een
deel zelf schuldig zijn aan het
minder goed functioneren van
de parlementaire controle. Te ge
makkelijk wordt gegrepen naar
machtsmiddelen als moties, in
terpellaties en mondelinge vra
gen, waardoor het effect van die
middelen drastisch afneemt. Wa
ren bewindslieden vroeger be
ducht voor deze middelen van de
Kamer, tegenwoordig worden ze
zo vaak toegepast dat het steeds
gemakkelijker voor hen wordt
om ze naast zich neer te leggen
en gewoon de eigen gang te gaan.
Het kabinet heeft de laatste ja
ren, als gevolg van de bezuini
gingsdrift, enkele malen voorge
steld het budget van de Kamer te
verminderen. Er moest maar wat
bezuinigd worden op de perso
neelslasten, zo betoogde Riet
kerk. Unaniem heeft de Kamer
dat afgewezen en zal dat ook in
de toekomst blijven doen, laat de
commissie-Dolman weten. Het
kabinet is gewaarschuwd.
Om toch over voldoende infor
matie te beschikken, wil de Ka
mer rechtstreeks informatie kun
nen inwinnen by departements
ambtenaren. Die wens bestaat al
veel langer by de Kamer, maar er
komt weinig van. Verwonderlijk
is dat niet. Ministers voelen er
niets voor hun ambtenaren te la
ten discussiëren met kamerle
den, met het risico dat deze iets
anders meedelen, dan zij zelf vin
den.
De enige manier om ambtena
ren te dwingen informatie aan de
Kamer te verstrekken is de parle
mentaire enquête. Zo ongeveer
het zwaarste middel, waarover
de Kamer beschikt. De Kamer
behandelt binnen kort een wets
voorstel van CDA en PvdA om
ook een minderheid van kamer
leden de mogelijkheid te geven
te besluiten tot een enquête.
Daarin schuilt echter een groot
gevaar. Het nu nog zeer zware en
gevreesde middel van de parle
mentaire enquête, zou gemakke
lijk kunnen verworden tot een
door de oppositie ge(mis)bruikt
middel om het kabinetsbeleid
aan de kaak te stellen. Daarmee
wordt het vooral een wapen in de
hand van de oppostie voor poli
tiek gewin en niet, zoals de be
doeling is, om achter de feiten te
komen.
In het juist deze week versche
nen boek 'Het recht van parle
mentaire enquête', wyst mr. drs.
A.H.M. Dólle op het gevaar van
'Duitse toestanden'. „De enquête
is in zulke gevallen een politiek
wapen met een duidelijk agitato
rische functie ten dienste van de
oppositie. Wie de oppositie dit
wapen wil toekennen betaalt de
prijs van een verhoogd risico van
chaotisering van de politiek".
De wens van de commissie-
Dolman om toch een, zij het be
scheiden, uitbreiding van het
ambtelijk apparaat van de Twee
de Kamer te bewerkstelligen, zal
waarschynlijk op grote weer
standen stuiten. Ook andere
voorstellen uit het rapport zijn
nog lang niet Verwezenlijkt. De
WD-fractie zei het misschien
nog wel het meest kernachtig in
reactie op het rapport-Dolman:
„Een organisatie, ook de Kamer,
kan alleen goed functioneren
wanneer haar leden doordron
gen zyn van de wil, de bereid
heid en het vermogen hun be
voegdheden voortvarend en in
dringend te gebruiken".
