Hoe betrouwbaar
is de tandarts?
De verloren zoon mag naar huis
Blik in de
Weekbladen
Aquino en Laurel toch
eensgezind tegen Marcos
'Stijging
heffing
Rijnland
beperken'
DONDERDAG 12 DECEMBER 1985
PAGINA 21
'Gaatjes worden over het hoofd gezien'
GRONINGEN - Stel, u heeft 10
gaatjes als u naar de tandarts gaat.
De tandarts neemt röntgenfoto's
en behandelt u zo goed mogelijk.
Het resultaat is dat hij 3 gaatjes
over het hoofd ziet, en 24 gezonde
tanden en kiezen uitboort en van
een vulling voorziet.
Het vaststellen van tandbederf
met röntgenfoto's door tandartsen
is dus, zacht gezegd, onbetrouw
baar. Dit is de derde stelling van
het proefschrift van P. A. Mileman.
Aan de hand van uitgebreid on
derzoek onder Nederlandse tand
artsen komt hij tot conclusies die
weinig heel laten van de weten
schappelijke pretenties van de
tandheelkundige praktijk:
door
Hans van Maanen
- Tandartsen zijn eerder bang te
weinig te doen dan te veel, en laten
zich meer door die angst dan door
hun kennis leiden;
- Tandartsen weten daarnaast
over het algemeen weinig over
tandbederf en het tempo waarin
gaatjes groter worden;
- Tandartsen hebben niet ge
leerd röntgenfoto's te beoordelen;
- Sommige tandartsen nemen te
veel, andere te weinig röntgenfo
to's.
Mileman, Brit van geboorte, sluit
aan in een inmiddels al vrij lange
rij onderzoekers die de gang van
zaken in de tandheelkundige prak
tijk kritisch doorlicht. Aangezien
de meeste tandartsen (71 procent)
een onderzoek in de mond van hun
patiënt in minder dan tien minuten
doen, zijn röntgenfoto's nodig om
gaatjes tussen de kiezen te ontdek
ken. Ongeveer de helft van de be
slissingen een vulling te leggen,
neemt de tandarts vervolgens uit
sluitend op grond van de röntgen
foto.
Op zo'n röntgenfoto tonen
gaatjes zich als donkere plekken in
de lichte tand. Maar andersom
blijkt het niet zo eenvoudig te con
cluderen of een donker plekje ook
een belangrijk gaatje is - ook al
hebben de Nederlandse tandartsen
„veel vertrouwen" in hun eigen be
slissing. Mileman stuurde röntgen
foto's van kiezen naar 444 wille
keurige tandartsen. Hij vroeg de
tandartsen, naast uiteraard allerlei
achtergrondzaken, de foto's te be
kijken op gaatjes tussen de kiezen,
en een behandelplan op te stellen
voor de in totaal 105 vlakken. Hun
resultaten vergeleek hij met het
oordeel van erkende experts pp dit
gebied. Later werden de elemen
ten ook in het laboratorium op ca
ries onderzocht.
De tandartsen herkenden gemid
deld niet meer dan zestig procent
van de door de experts gevonden
gaatjes, en slechts veertig procent
van de werkelijk aanwezige caries.
Sommige tandartsen haalden tach
tig procent van alle gaatjes, andere
niet meer dan vijf procent. Dit is
dus het eerste probleem, te weinig
gaatjes te zien.
Daar staat tegenover dat heel wat
tandartsen gaatjes zagen waar ze
niet waren. Twee procent van de
vlakken werden geacht carieus te
zijn terwijl ze geheel gaaf waren.
Ook hier loopt de vaardigheid nog
al uiteen: sommige tandartsen
haalden inderdaad nul procent,
maar er waren er ook die 16 pro
cent te veel zagen. Ziedaar het pro
bleem van het te veel gaatjes zien.
De behandelplannen die werden
opgesteld, waren navenant. Qua
gemiddelde zaten de tandartsen re
delijk in de buurt van de deskundi
gen, maar er was een tandarts die
12 gaatjes wilde behandelen, en er
waren vijf tandartsen die meer dan
50 'gaatjes' zouden hebben gevuld
als het meisje hun patiënt was. Een
tandarts zou zelfs zestig vullingen
hebben gelegd.
Samengevat betekent het, dat de
helft van de tandartsen een of meer
overbodige vullingen per behande
ling leggen. Een derde deel van de
gaatjes wordt over het hoofd ge
zien, een vijfentwintigste deel van
de gezonde vlakken wordt onte
recht gevuld. Aangezien er veel
meer gezonde dan ongezonde vlak
ken zijn, wordt er behoorlijk teveel
gevuld. En, zo zegt Mileman, aan
gezien caries steeds minder voor
komt (wellicht door betere voe-
dings- en poetsgewoonten en fluo
ride in de tandpasta) wordt het ont
erecht vullen steeds ernstiger.
In elk geval is de conclusie ge
wettigd dat tandartsen niet bedre
ven zijn in het lezen van röntgenfo
to's en geen duidelijke criteria heb
ben waarmee zij vervolgens tot een
behandeling besluiten. Maar er zit
meer achter: de moderne inzichten
in de tandheelkunde zijn de mees
te tandartsen voorbijgegaan. Tand
artsen vullen ook te snel omdat ze
menen dat elk beginnend gaatje
een groot gaalje zal worden, en om
dat ze geen kijk hebben op de snel
heid van het cariesproces.
Inmiddels is in wetenschappe
lijk onderzoek genoegzaam vastge
steld dat niet elk klein gaatje fataal
is. Vooral door toepassing van fluo
ride (in tandpasta of plaatselijk)
kan een gaalje 'remineraliseren':
het cariesproces stopt en het gaatje
wordt weer opgevuld met nieuw
glazuur. Meer dan de helft van de
tandartsen wil niettemin een gaatje
in het glazuur restaureren.
Recenter is de bevinding dat
tandbederf, bij gebruik van fluori
de, een langdurig proces is. Van
beginnend gaatje tot gat duurt vier
jaar, waarbij zelfs na vier jaar bijna
zestig procent van de gaatjes nog
niet tot op het tandbeen is doorge
drongen. Ook dat betekent dat be
handeling meer op preventie dan
op vullen moet zijn gericht.
Al deze zaken zijn van belang
voor de tandheelkunde, maar wat
heeft de patiënt eraan?
Uit Milemans onderzoek blijkt
dat jonge tandartsen het niet beter
doen dan oude, dorpstandartsen
niet beter zijn dan stadstandartsen,
en ziekenfondspatiënten niet beter
worden behandeld dan particulier-
verzekerden, dus wat dat betreft
blijft de keuze van tandarts altijd
blind. Het allerbelangrijkste is de
houding die de tandarts heeft over
te veel en te weinig behandelen, en
verder zijn kennis van tandbederf.
Daar is weinig deskundigs of spe
cialistisch aan, en daarover kunt u
nu meepraten en uw tandarts on
dervragen.
De tandarts moet in elk geval, al
dus Mileman, veel meer met de pa
tiënt overleggen over het behan
delplan. De ene patiënt wil alle
gaatjes meteen gevuld hebben, bij
voorbeeld omdat hij of zij voor vijf
jaar de rimboe ingaat, de andere
De Nederlandse tandartsen volgen een conservatief sanerings-
beleid. Dat betekent dat ze kleine gaatjes niet altijd meteen vul
len. Daarnaast leren tandartsen tijdens hun studie wel degelijk
röntgenfoto's inpreteren. Zo reageert woordvoerder Van de
Horst, van de Nederlandse Maatschappij Tandheelkunde (NMT)
op de beschuldigingen van dr. P. Mileman.
Mileman heeft het volgens de NMT vooral over kleine gaatjes.
Door goed poetsen kunnen die weer 'vanzelf verdwijnen, meent
Van de Horst. De gaatjes die de tandarts over het hoofd ziet,
komt hij bij de volgende halfjaarlijkse controlebeurt wel weer
^Over de beschuldiging dat de tandartsen vaak verkeerde diag
noses stellen, merkt de woordvoerder op dat oordelen van medi
ci altijd discutabel zijn. De 'goede diagnose' die Miteman als
controle gebruikt, hoeft daarom volgens de Maatschappij Tand
heelkunde ook niet te deugen.
gelooft meer in preventie en is van tandarts, in de zienswijze van Mile-
plan eens per jaar naar de tandarts man, voortaan moeten onderhan-
te gaan. Over de behandeling zal de delen.
Bij de tussentijdse verkiezingen in
Leerdam behaalde ze een verras
sende vijf procent, maar landelijk
bezien lijkt er ook na volgend jaar
mei geen rol van betekenis meer
weggelegd voor de Centrumpartij.
Interne verdeeldheid bezegelde
het lot van de leider van weleer,
Janmaat, van wie sinds zijn af
scheiding en bekering tot de Cen
trum Democraten weinig meer
wordt vernomen. De klaagzangen
van zijn voormalig fractie-assistent
Vierling over de onder het toene-*"
mend gewicht van buitenlanders
wel tot wegkwijnen gedoemde va
derlandse identiteit zijn eveneens
verstomd, wellicht onder invloed
van de liefde die zijn voordeurde-
lende Filippijnse vriend hem
schenkt.
Tijd kortom voor een nieuw ge
heim wapen in de vorm van een
echte charismaticus. 'King Lier',
de verloren, want onwettige zoon
(zo houdt hij tenminste zelf vol)
van wijlen prins Hendrik zal bij de
aanstaande verkiezingen de lijst
van de Centrumpartij gaan trek
ken.
Het interview in De Tijd van de
ze week met de zes jaar geleden uit
de anonimiteit getreden Albrecht
Willem Lier (67) geeft een aardige
schets van de jongste verwikkelin
gen rond de door politiek Den
Haag immer onhandig tegemoet
getreden pleitbezorgers van een
"herstel van de rechtsstaat", want
dat is de invalshoek
Centrumpartij ditmaal naar de kie
zers gaat lonken. P. van der Eijk
noteert in zijn artikel licht vergoe
lijkend dat Lier "veel te netjes is
voor de Centrumpartij en veel te
naïef, maar net in staat dat in te
zien". Een wat merkwaardige ob
servatie over een man die er wel
blijk van geeft goed ie beseffen
waarom juist hij tot de leiding van
de partij werd geroepen.
Volgens onderzoeker Maurice de
Hond haalt de Centrumpartij zoals
het er nu voorstaat hooguit één ze
tel. Genoeg voor Lier om tot de
Tweede Kamer door te dringen;
genoeg ook om eindelijk de gast te
zijn van zijn nicht, de koningin. Zij
zal tijdens de kabinetsformatie ook
hem als fractieleider moeten ont
vangen bij een kopje thee op paleis
Noordeinde, waar grootvader Hen
drik zich volgens de overlevering
dermate verveelde dat heimelijke
uitstapjes onvermijdelijk bleken.
In De Tijd deze week een gewel
dige samenvatting van Het Proces
tegen de leden van de Argentijnse
militaire junta. Omstreden, omdat
volgens mensenrechtenorganisa-
.ties te lage straffen zouden zijn uit-
gesproken en nog te veel vormge
vers van het schrikbewind vrijuit
gaan. Uniek omdat voor het eerst
na de omzetting van een Latijnsa-
merikaanse dictatuur in een demo
cratie, een poging wordt onderno
men recht te doen.
Antisemitisme
Toneelschrijver en regisseur
Fassbinder is niet antisemitisch,
maar hij heeft met de reacties op
zijn gewraakte stuk Der Müll, die
Stadt und der Tod wel het overwe
gend antisemitische Duitsland
bloot gelegd, aldus de strekking
van een VN-artikel van Henryk
Broder dat eerder in The Jerusa
lem Post verscheen. Broder is een
naar Israël uitgeweken jood die en
kele jaren geleden besloot dat het
hem in West-Duitsland te heet on
der de voeten werd. Zijn overigens
nauwelijks met feiten of aan te ne
men overwegingen gestaafde stel
ling: "Dat het antisemitisme van
de nazi's wordt veroordeeld is zelfs
noodzakelijk als voorwaarde voor
een levensvatbare vorm van antise
mitisme die zichzelf niet bijvoor
baat in diskrediet wil brengen".
D66-parlementariër Gerrit Mik
lucht in Vrij Nederland zijn hart
over de onduidelijkheid die zich
sinds het (her)aantreden van Van
Mierlo als lijsttrekker, van zijn par
tij heeft meester gemaakt. Een
keuze voor regeren samen met zo
wel WD als CDA en een keuze
voor berusting in plaatsing van
kruisraketten dient te worden uit
gesloten, zo zegt Mik, die overigens
erkent dat veel wordt opgeofferd
aan het leiderschap van de oprich
ter. Blijft dat zo, dan stapt Mik over
naar de PvdA.
Maaskantprijs
Architect Rem Koolhaas wordt
zowel in VN als in de Haagse Post
aan de tand gevoeld over de reke
ning die hem de laatste jaren ten
deel is gevallen en die onlangs re
sulteerde in de toekenning van de
Maaskantprijs. Hij maakte een
plan voor het Amsterdamse IJ-
plein, voor het Haagse danstheater
en voor een kantoorgebouw aan
het Rotterdamse Churchillplein.
Zijn realisme: "Doordat ik niet al
tijd architect ben geweest, heb ik
een ingehouden terughoudend
heid ten opzichte van architectuur
op zichzelf. Ik heb geen onherroe
pelijke lust in het maken van vorm.
'Als architect ben je volkomen
overgeleverd aan een aantal on
voorspelbare condities en krach
ten. Soms lukt het, soms wordt het
belangrijk, soms wat minder. Ik
bedoel, iedereen die architect
wordt weet - hoe dogmatisch hij
ook is - dat hij nooit de kans krijgt
zijn dogma's uit te leven".
Harry van den Bergs lidmaat
schap van het comité van aanbeve
ling van de Boekovski-stichting
komt in de HP wederom aan bod,
ditmaal in een "bezighedenge-
sprek" met voorman Henk Wolzak,
die alle aantijgingen over een
WD-monopolie op de vruchten
van zijn werkzaamheden tracht te
weerspreken. Rond de Novib
wordt in Vrij Nederland weer het
tegendeel beweerd. Ondanks ver
woede pogingen van het bestuur
blijkt geen WD'er tot een lidmaat
schap bereid, hoewel de hulporga
nisatie juist angstvallig probeert
politiek sektarisme te vermijden.
Van onrecht getuigen is en actie
voeren blijft kortom een vruchtba
re akker voor politieke ambities.
Ten tijde van de neutraliteit be
schikte Nederland over een minis
terie van oorlog, na de blokken-
bouw werd het een ministerie van
defensie en let op: nu het sein voor
de plaatsing van kruisraketten op
groen staat, wordt dat veelbespro
ken departement bij de aanstaande
kabinetsformatie vast omgedoopt
in het ministerie voor vrede en vei-
ligheid. Zo heet in elk geval al de
jongste adviesclub in die sector,
die defensie en buitenlandse zaken
van overwegingen moet bedienen
in de strijd de oprukkende Rus
buiten de deur te houden en de
verongelijkte Amerikaan tot ver
trouwen in het bondgenootschap
te bewegen.
De pluriformiteit van het gezel
schap blijkt volgens de Groene nog
poverder dan bij de presentatie,
want op de eerste vergadering
maakte één van de schaarse disso
nanten in dit op de overzijde van
de oceaan georiënteerde gezel
schap melding van zijn breuk met
de PPR, terwijl, aldus Bart Tromp,
"Egbert Boeker duidelijk op die
ticket is gekozen".
De legertop toont zich nu de
strijd rond 1 november is gestre
den niet overtuigd van de zin van
zo'n club, maar zo zegt een voor
man: "De adviesraad is altijd goed
voor een paar mooie zinnen die je
bij een beleidsnota kunt gebrui
ken. Zo'n Brands (de hoogleraar-
voorzitter) kan mooie zinnen ma
ken als je die wat informatie geeft.
Dat geeft wat meer gewicht. Dan is
er op gestudeerd".
Annemarie Grewel, merkwaar
dig genoeg twijfelen velen er aan,
maar niets menselijk is haar
vreemd, zo blijkt deze week ten
overvloede uit haar column in de
Groene. Prins Claus had het Privé-
vuil moeten laten liggen, het
schunnige nieuws is zo beneden
peil, dat het niet opgeraapt moet
worden, schrijft ze, om vervolgens
af te rekenen met de roddel dat zij
kroegbazin is en in de markt is als
hoofdredacteur van de Haagse
Post.
TON VAN BRUSSEL
LEIDEN - Het Hoogheemraad
schap van Rijnland is bereid te on
derzoeken of betere voorlichting
over de mogelijkheden tot kwijt
schelding van de verontreinigings
heffing kan worden gegeven. Dijk
graaf Van Tuyll van Serooskerken
deed deze toezegging gisteroch
tend, nadat verschillende leden
van de verenigde vergadering van
het schap daarom hadden ge
vraagd.
Vooral van de Leidse PvdA-wet-
houder Peters (hoofdingeland voor
Rijnland informeert over kwijtschelding
Milieuheffing toegelicht
Leiden) was dit verzoek afkomstig.
"Betere voorlichting is een recht
van de burger", zei hij. De voor
lichting over het kwijtscheldings-
beleid en over de bezwaarprocedu
re die burgers tegen de heffing
kunnen volgen, moet volgens Pe
ters bij de versturing van de aan
slagen worden gegeven.
De Leidse wethouder merkte dit
onder meer op, naar aanleiding van
een brief van het Leidse SP-raads-
lid Vergeer aan het hoogheemraad
schap. Vergeer drong daarin aan
op een duidelijker en soepeler
kwijtscheldingsbeleid. Het schap
scheldt slechts enkele honderden
heffingen per jaar kwijt. In de
meeste probleemgevallen wordt
niet kwijtgescholden maar een be
talingsregeling getroffen.
De suggestie dat ook Rijnland
een soepeler kwijtscheldingsbe
leid moet hanteren bestreed dijk
graaf Van Tuyll met verve. "We
moeten samen met de andere wa
terschappen een evenwichtig be
leid voeren". Peters: "Ik vraag niet
om het kwijtscheldingsbeleid te
veranderen. Hoewel het geen
kwaad kan als er één voorop loopt.
Anders houd je het tempo van de
traagste aan".
Kort voor middernacht (Filipijnse tijd) verschenen mevrouw Aquino,
weduwe van de vermoorde Filipijnse oppositieleider Benigno Aquino, en
Salvador Laurel voor de verkiezingscommissie om mee te delen dat zij
niet afzonderlijk, maar samen aan de presidentsverkiezingen zouden
deelnemen. Zij zullen de verkiezingen ingaan als kandidaten van Laurels
partij, de UNIDO (Verenigde Nationalistische Democratische Organisa
tie). (foto AP)
MANILLA iKtr./UPI) - Corazon
Aquino en Salvador Laurel hebben
besloten toch samen de verkie
zingsstrijd aan te binden met presi
dent Marcos van de Filippijnen. Zij
maakten gisteren bekend dat me
vrouw Aquino presidentskandi
daat zal zijn en Laurel kandidaat
voor het vice-presidentschap. Ze
deelden hun beslissing mee nadat
de regeringspartij Marcos officieel
had benoemd tot haar presidents-
kanidaat.
Aanvankelijk hadden zij zich al
afgelopen weekeinde gezamenlijk
kandidaat zullen stellen. Maar zij
konden het niet eens worden voor
welke partij. Laurel stond erop dat
zij onder de vlag van de Unido aan
de verkiezingen mee zouden doen
en mevrouw Aquino wilde alleen
voor haar eigen partij, de pas opge
richte Laban, kandidaat zijn. De
besprekingen liepen vast en maan
dag stelde Laurel zich kandidaat
voor het presidentschap. Maar na
bemiddeling door kardinaal Jaime
Sin werden de twee het er toch
over eens onder de vlag van de
Unido samen aan de verkiezingen
mee te doen, mevrowu Aquino als
presidentskandidaat en Laurel als
haar vice-president.
'Parijs moet schade betalen'
WELLINGTON (AFP) - Nieuw-Zeeland eist van Frankrijk 10 miljoen
dollar (30 miljoen gulden) schadevergoeding voor het tot zinken brengen
van het Greenpeace-schip Rainbow Warrior. Dit heeft de Nieuwzeeland-
se premier David Lange donderdag bekendgemaakt.
Volgens Lange dekt dit bedrag de kosten die Nieuw-Zeeland heeft
moeten maken bij het politie-onderzoek en het proces tegen de daders
van de aanslag. Ook is rekening gehouden met de „algemene schade en
belangen". De som gelds die Nieuw-Zeeland eist is conform de interna
tionale normen, zei Lange.'
De onderhandelingen tussen Wellington en Parijs over de schadever
goeding werden deze week in New York hervat. Tot dusverre was niet
bekend hoeveel geld Nieuw-Zeeland eiste.
De Rainbow Warrior werd 10 juli in de haven van Auckland tot zinken
gebracht, vlak voordat het zou uitvaren om te protesteren tegen de Fran
se kernproeven op het atol Mururoa in het zuidelijke deel van de Stille
Oceean. Bij de aanslag viel een dode. Twee Franse geheime agenten -- een
man en een vrouw -- zijn inmiddels tot 10 jaar gevangenis veroordeeld.
Omroep Rijnland gekant tegen
commerciële kabelkrant in regio
LEIDEN - De Stichting Omroep
Rijnland is tegen het gebruik van
de kabel door instanties buiten het
gebied van Rijnland. In een brief
aan de beheerscommissie van de
stadskabei Leiden verklaart deze
omroep zich een tegenstander van
het voorstel van het Bentveldse be
drijf Infokab, dat grootse plannen
heeft voor het verzorgen van een
commerciële kabelkrant.
De Stichting Omroep Rijnland is
van mening dat de opbrengst van
een kabelkrant ten goede moet ko
men van de lokale omroep. De mo
gelijkheid van nauwe samenwer
king met commerciële uitgeverijen
in de regio bij het maken van een
dergelijke kabelkrant, wordt daar
bij niet uit de weg gegaan.
LEIDEN - Leden van de verenigde
vergadering van het Hoogheem
raadschap van Rijnland zijn van
mening, dat een stijging van het ta
rief van de verontreinigingsheffing
met zes procent jaarlijks tot 1990 te
fors is. Om dergelijke tariefstijgin
gen, veroorzaakt door de bouw van
een aantal gemalen een zuiverings
installaties, te vermijden moet het
schap sommige investeringen uit
stellen en de reserves aanspreken.
Het algemeen bestuur van Rijn
land ging gisteren akkoord met het
voorstel tot de verwezenlijking van
gemalen onder meer in Aarlander-
veen, Hazerswoude Rijndijk, en
Koudekerk en van afvalwaterin
stallaties in Nieuwe Wetering, Lei-
muiden en Aalsmeer. In totpal is
hiermee 96 miljoen gulden ge
moeid. De verhoging van de hef
fing, onder meer om deze investe
ringen te bekostigen, wil het schap
tot maximaal zes procent beperkt
houden.
Een aantal ingelanden, onder
wie de Leidse PvdA-wqjhouder
Peters, zei deze verhoging van de
verontreinigingsheffing erg fors te
vinden. Peters suggereerde dat
Rijnland de reserves zou aanspre
ken om de stijging beperkt te hou
den. Ook het uitstellen van sommi
ge werken kan een gunstige in
vloed op het tarief hebben.
Het dagelijks bestuur van het
hoogheemraadschap, bij monde
van dijkgraaf Van Tuyll van Se
rooskerken, deed echter geen toe
zeggingen. Voor een betere water
kwaliteit moet worden betaald,
stelde hij vast. "We hebben wel
eens eerder investeringen vooruit
geschoven en toen wiel men aan
verschillende kanten over ons
heen". Van Tuyll wees er voorts op
dat van alle schappen in Nederland
Rijnlands tarieven op een 'accepta
bele elfde plaats staan'.
Leids centrum
voor bedrijven
fors uitgebreid
LEIDEN - Het is vrijwel zeker dat
het academisch bedrijven centrum
(ABC) in Leiden wordt uitgebreid
van 400 tot 1400 vierkante meter.
Op 19 december neemt het stich
tingsbestuur, waarin vertegen
woordigers zitten van de universi
teit, de gemeente en de Kamer van
Koophandel, hierover een beslis
sing. Voorzitter E. Keijser deelde
vanochtend mee dat nog enkele
details moeten worden geregeld en
dat de financiering bijna rond is.
"Het ziet er zeer positief uit", aldus
Keijser.
