'Vrouw is vrijer
bed geworden
m
Huting zou eigenlijk moeten emigreren.
Seksuologe Gerda de Bruijn schrijft boek
Turkse vrouw heeft zich ontwikkeld
DONDERDAG 12 DECEMBER 1985
PAGINA 11
Reportage
Maviye Karaman - begiftigd met Harriët Freezerring:
De uit Turkije afkomstige Maviye Karaman (36) krijgt morgen de Har
riët Freezerring, de jaarlijkse prijs die door het maandblad Opzij wordt
uitgereikt aan iemand die zich belangeloos aan de basis inzet voor vrou
wen en wier werk een 'bewustmakende en emanciperende invloed' heeft.
Maviye was tien jaar geleden een van de oprichtsters van de Turkse vrou
wenorganisatie HTKB (Hollanda Turkiye Kadinlar Birligi). Behalve
taal- en alfabetiseringscursussen organiseert HTKB ook bijeenkomsten
waar Turkse vrouwen kunnen praten over politieke en maatschappelijke
zaken.
AMSTERDAM (GPD) - Maviye
Karaman kwam twaalf jaar gele
den met haar man naar Nederland,
zij als afgestudeerd taalkundige en
hij als maatschappelijk werker. De
weinig rooskleurige politieke en
economische situatie in Turkije
vormde de reden van hun vertrek.
In Turkije behoorden ze tot de
middenklasse maar in Nederland
begonnen ze weer onder aan de
ladder. Ze hadden voornamelijk
positieve verhalen over Europa ge
hoord. Je zou er makkelijk een
baan en een huis kunnen vinden.
Zelf had Maviye niet zoveel illu
sies, maar dat het zo moeilijk zou
zijn, had ze niet verwacht.
Hun eerste behuizing was niet al 1
te riant: twee kamertjes bij een
kennis in Leiden. Na een aantal
omzwervingen vonden ze een flat
in Amsterdam-Noord, ook niet di
rect een van de meest opwekkende
plaatsen. Maar ze hebben allebei
werk dat ze leuk vinden. Maviye
werkt, naast haar activiteiten voor
de Turkse vrouwenorganisatie, bij
de schooladviesdienst van de ge
meente Amsterdam als begeleid
ster van Turkse leerkrachten. Haar
man is drie dagen per week maat
schappelijk werker en zorgt de rest
van de tijd voor hun drie kinderen.
Aan teruggaan naar Turkije heeft
Maviye, ondanks de aanpassings
problemen hier, nooit gedacht, om
dat de politieke situatie daar niet
makkelijk is voor mensen die zich
kritisch opstellen. Begin jaren ze
ventig, toen ze Turks en - als bij
vak - Duits studeerde in Istanboel
en Erzurum, maakte ze mee dat
scholen werden gesloten, studen
ten werden opgepakt en zelfs opge
hangen. Vooral tussen 1975 en 1980
gebeurden er in haar land onder
het ultra-rechtse regime 'ongeloof
lijke dingen', censuur, gevangen
neming en martelingen van 'be
wuste, actievoerende' mensen.
De officiële kranten in Turkije
schrijven over haar nu geregeld ne
gatief. "Het laatste jaar schrijven ze
pure leugens over me. Twee maan
den terug stond er iets over myn
werk hier in een krant, die alleen in
Turkije wordt gedrukt. Je vraagt je
af hoe ze aan die informatie ko
men. Ik heet daar communist, een
die bovendien nog actief is voor
vrouwen, dus dubbel bedreigend.
Maar je bent in mijn land al com
munist als je wilt scheiden of met
veel mannen naar bed gaat. De
communistische partij is daar, net
als de socialistische, verboden en
wordt er op een hele simpele en
eenzijdige manier afgeschilderd".
Toch is er in Turkije sinds 1980
wel het een en ander veranderd.
Maviye toont het augustusnummer
van het Turkse, links georiënteer
de maandblad Nokta. Het omslag
verhaal gaat over - seksueel - ge
weld tegen vrouwen en is geïllu
streerd door een foto van een naak
te vrouw die, op haar borsten na,
geheel met krantenknipsels is be
plakt. Zo'n onderwerp en een paar
blote borsten op de voorpagina wa
ren tien jaar geleden ondenkbaar.
"Er is veel veranderd. Nu is het
heel gewoon dat families hun kin
deren naar de stad sturen om naar
de universiteit te gaan, ook meis
jes. Ik merk die verandering ook in
mijn werk voor de HTKB. Tien jaar
geleden was ik een soort vraag
baak voor Turkse vrouwen - ik
sprak de taal, ik had gestudeerd en
ik kon hun problemen oplossen,
dachten ze. Maar ik heb ze samen
met anderen geleerd om zelf hun
problemen op te lossen. In het be
gin van HTKB waren het vooral
praktische vragen: hoe kom ik aan
een huis, waar moet ik zijn, naar
welke school moet ik mijn kinde
ren sturen, hoe moet ik dat formu
lier invullen. Nu willen ze praten
over hun werk, hun arbeidsom
standigheden, anti-racisme. Ze
vragen zich af: wat kunnen we met
de Nederlanders samen doen, wij
kunnen ook wel eens iets organise
ren. Ze hebben zich ontwikkeld.
Ze zijn ook veel meer dan vroeger
economisch onafhankelijk, wat
voor werk ze ook doen. Veel Turk
se vrouwen doen hier ongeschoold
werk als schoonmaakster of werk
ster - ze hebben trouwens weinig
keus - maar ze schamen zich er
niet meer zo over als wanneer ze
datzelfde werk m Turkije zouden
doen. En doordat ze veel meer dan
vroeger economisch onafhankelijk
zijn, beginnen ze zich af te vragen
of het wel zo leuk is dat hun man
nen 's avonds in het koffiehuis zit
ten en dat zij na hun werk nog eens
thuis de boel op kunnen i
Maviye Karaman: er is veel
veranderd
VEGIN
ACTIE ZUINIG STOKEN
TABEL VOOR DE WEEK
VAN 2 DECC. T/M 8 DEC. 1985
WEERSTATION VALKENBURG
Normaal verbruik
800 m3
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
2.600
2.800
3.000
3.300
3.600
3.900
4.200
4.500
5.000
5.500
6.000
1094
1206
1317
Ook de Leidse predikant dr. S.
Meijers, lid van de hervormde sy
node, sluit niet uit, dat synode
voorzitter ds. H. Huting (Rotter
dam) zich door zijn emoties heeft
laten leiden toen hij de mogelijk
heid openliet van steun aan des
noods gewelddadig verzet tegen
het apartheidsbewind in Zuid-
Afrika. Meijers gaf zijn reactie
gisteren in het IKON-radiopro-
gramma 'Oog van de naald'. In
dat programma erkende hij, dat
apartheid als ketterij moet wor
den aangemerkt als ze door een
ideologie wordt onderbouwd.
Over zijn synodevoorzitter zei
dr. Meijers: "Als hij zijn uitspra
ken heeft gemeend, zou hij ei
genlijk moeten emigreren naar
Zuid-Afrika om daar de gevolgen
lijfelijk te dragen". Huting - die
ook in dit programma voorkwam
- reageerde prompt: "Als u mijn
taak hier overneemt". "Dat wil ik
graag doen", antwoordde Meij
ers, er nog aan toevoegend, dat
als iemand op goede gronden
meent de wapens te moeten op
nemen hij dan ook leven en goed
moet wagen.
Huting is van oordeel dat de si
tuatie in Zuid-Afrika kan worden
vergeleken met het door de ker
ken gesteunde verzet tegen de
overweldiger in de Tweede We
reldoorlog als alle vreedzame
middelen, zoals een algehele
boycot, niet het gewenste resul*
taat opleveren. Hij was het met
dr. Meijers eens, dat de beslis
sing bij de Zuidafrikaanse ker
ken ligt, maar verschilde weer
grondig met hem van mening
toen Meijers 'gebed en waar
schuwing' als kerkelijke wapens
wilde hanteren.
Ook ir. J. van der Graaf, secre
taris van de Gereformeerde
Bond in de Hervormde Kerk,
heeft zich inmiddels tegenover
enkele kranten over de 'kwestie-
Huting' uitgelaten. Hij vindt, dat
Huting als voorzitter van de sy
node moet aftreden als de syno
de zich niet schaart achter zijn
uitspraak over eventuele kerke
lijke steun aan gewapend verzet
in Zuid-Afrika.
Natuurlijk mag ds. Huting een
persoonlijke mening hebben
over bevrijding in Zuid-Afrika,
maar als hij zo'n vergadering als
in Zimbabwe bezoekt kan hij
zich niet losmaken van het feit
dat hij voorzitter van de synode
is. Volgens Van der Graaf is hij
daar in die kwaliteit ook heen ge
gaan. (Op initiatief van de We
reldraad van Kerken werd in Ha
rare een conferentie met kerke
lijke leiders gehouden over de si
tuatie in Zuid-Afrika. Een van de
aanbevelingen was een algehele
boycot).
De secretaris van de Bond
vindt de manier waarop ds. Hu
ling deze zaak aan de orde heeft
gesteld, 'uitermate ondiploma
tiek'. De Hervormde Kerk heeft
nog nooit openlijk steun betuigd
aan de verboden Zuidafrikaanse
bevrijdingsbeweging ANC (Afri
can National Congress). Wat Van
der Graaf van zijn kerk verwacht
is: een 'profetisch nee' tegen de
onrechtvaardigheid van de
apartheid, 'nee' tegen onnodig
geweld van de Zuidafrikaanse
regering en 'nee' tegen elke vorm
van revolutie die haar eigen kin
deren verslindt. "De kerk", zei
Van der Graaf, "preekt verzoe
ning, geen geweld".
De vraag waar alles om draait
is hoe men de Zuidafrikaanse re
gering ziet. Van der Graaf vindt
die regering niet onwettig. Ook
op grond daarvan zegt hij, dat de
kerk gewapend verzet tegen deze
overheid niet mag steunen. Hu
ting denkt meer in de richting
van de zwarte theologen in Zuid-
Afrika, die in een document de
wettigheid van de regering ont
kennen gewapend verzet tegen
dit bewind rechtvaardigen.
Vrij. De rooms-katholieke
bisschoppen van Zuidelijk Afri
ka eisen in een gisteren uitgege
ven verklaring de onmiddellijke
vrijlating van alle politieke ge
vangenen. "Alleen langs die weg
kan het tot werkelijke vrede in
het land komen". "De vrijlating
van zwarte leiders in Pieterma-
ritzburg is wel een teken van
hoop, maar het is niet genoeg".
De bisschoppen wijzen erop,
dat de nu van hoogverraad vrij
gesproken gevangenen een hoge
prijs hebben moeten betalen
voor het bewijs van hun on
schuld. "Het kostte vele maan
den opsluiting, verstoring van
hun leven en een massa geld".
Mooie woorden. De daden
van het Vaticaan voor de oecu
mene blijven achter bij de mooie
woorden. Zo reageerde oud-se
cretaris dr. Fiolet van de Raad
van Kerken in Nederland op de
in Rome gehouden bisschoppen
synode.
Voor de IKON-radio las Fiolet
gisteren nog eens een uitspraak
van. de paus voor tijdens diens
bezoek aan Nederland. Die was
zo: "Met alle mogelijke nadruk
wil ik u verzekeren, dat het her
stel van de eenheid van de chris
tenen een hoge prioriteit heeft in
het leven van de Rooms-Katho-
heke Kerk",
Fiolet gisteren: "Waar zie je dat
dan? Er zijn te weinig moedige
daden". "Zolang de relatie tus
sen de Wereldraad van Kerken
en de Rooms-Katholieke Kerk
niet beter wordt, gaat het niet
goed met de oecumene en heeft
Rome zijn mooie woorden niet
waargemaakt".
Geen sprake van. Er kan
geen sprake van zijn, dat in de
Rooms-Katholieke Kerk her
trouwde mensen ter communie
gaan. Kardinaal Joseph Höffner,
voorzitter van de Duitse bis
schoppenconferentie, zei dat te
genover een krant. Op de bis
schoppensynode klonken stem
men dat dit verbod toch weinig
mededogen kent voor menselij
ke nood.
Het niet toelaten van geschei
den en later hertrouwde mensen
is geen kerkelijke maatregel of
kerkelijke straf, maar een onder
deel van de geloofsleer. "De kerk
is gebonden aan wat God ge
biedt. Dat houdt in, dat een wet
tig kerkelijk gesloten huwelijk
niet kan worden ontbonden. Als
de kerk zich voor de wil van God
buigt, is dat niet wettisch of
wreed tegenover hertrouwden".
Voör tal van priesters en leken
zou toelating van hertrouwden
tot de communie een zware be
lasting van het geweten beteke
nen, meent kardinaal Hoffner.
Zij zouden dan niet meer weten,
wat er in het geloof van de kerk
nog voor vast en zeker wordt ge
houden.
Lezing. Vrijdagavond 8 uur
houdt de heer W. J. Ouweneel uit
De Bilt in de Lokhorstkerk aan
de Pieterskerkstraat in Leiden
zijn laatste lezing in de serie
'Zoekt Mij en leeft'. Het gaat nu
over de profeet Zefanja (Oude
Testament).
Hervormde Kerk: beroepen
te Zwolle W. Tijink Ommen: be
noemd tot secretaris voor educa
tie bij de Raad van de Zending N.
van Oosterzee Rotterdam; aange
nomen de benoeming bij de pro
vinciale kerkvergadering Gel
derland J. Franken Grave, naar
Klooster ter Apel (buitengewone
wijkgemeente Kapel) J. Bakker
Kolderveen.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Berkenwoude A
Bac Bodegraven.
ZEIST - Dat mensen nu geva
rieerder durven vrijen is volgens
dr. Gerda de Bruijn (38) niet al
leen toe te schrijven aan de in
spanningen van seksuologen.
Ook de emancipatie heeft daar-
t bijgedragen. Bovendien be
schikken mensen nu over meer
tijd dan vroeger om over relaties
na te denken, wat niet wegneemt
dat het nog steeds vaker vrou
wen dan mannen zijn die zich
met de 'gevoelsmatige' kant be
zighouden.
Toch zijn er kanttekeningen te
plaatsen bij het gegeven dat
lensen nu meer in bed durven
i dat vrouwen er gemiddeld ge-
omen meer plezier aan beleven.
Dat kan wel zo zijn, maar dat be
tekent niet dat het vrijen van
vandaag de dag vlekkeloos en tot
ieders tevredenheid verloopt.
Onderzoeker Paul Vennix kwam
in 1982 tot de slotsom dat 'bijna
de helft van de Nederlandse
vrouwen het vrijen met haar man
nogal eens (dat wil zeggen soms,
vaak of altijd) beleeft als iets dat
voor haar eigenlijk niet hoeft'.
Bovendien vrijt bijna de helft
i de door hem ondervraagde
282 vrouwen tussen de 20 en 55
jaar nogal eens terwijl ze er ei
genlijk geen zin in hebben.
door
Patricia van der Zalm
Uit de gegevens van Vennix
bleek ook dat mannen bij het
vrijen wat meer de nadruk leg
gen op het doen terwijl vrouwen
het vaker hebben over het voe
len. Mannen willen met andere
woorden vaak 'meer van hetzelf
de', vrouwen willen 'hetzelfde
iets 'anders'. Gerda de Bruijn:
"Veel mannen zeggen wel dat ze
zouden willen dat hun vrouw in
bed actiever zou zijn, maar o wee
als het gebeurt. Als puntje bij
paaltje komt staan veel mannen
er tweeslachtig tegenover. Som
migen geven ook eerlijk toe dat
e ervan in de war raken. Illustra
tief is daarbij een onderzoekje
van de seksuologen Masters en
Sarrel, die een geval beschreven
van een uiterst actieve vrouw en
een afwachtende man. Wat die
vrouw deed - ze trok zijn kleren
uit en ging gewoon haar gang,
die man raakte beteuterd, voelde
zich verward en had na dat voor
val tijden geen zin meer in vrijen
- werd door de onderzoekers
'misbruik' genoemd. Het enige
wat zij had gedaan, was het om
keren van de sekserollen. Ik heb
het woordje 'man' in de tekst
steeds vervangen door 'vrouw'.
Vermoedelijk zouden Masters en
Sarrel dergelijk gedrag niet als
misbruik zien als het 'slachtoffer'
een vrouw was in plaats van een
man".
Traditie
In haar boek schrijft De
Bruijn: "Hoe pijnlijk het mis
schien ook is om onder ogen te
zien: de machtsongelijkheid tus
sen mannen en vrouwen zoals
we die zien in veel pornografie,
het geweld dat we bij uitstek ge
symboliseerd zien in het ver
schijnsel verkrachting, is betrek
kelijk gewoon. Het is voor velen
een deel van ons alledaags leven,
iets wat wij zelf doen en wat we
laten gebeuren".
"In homoseksuele relaties",
zegt Gerda de Bruijn, "kom je
tussen de vaste partners wat
meer gelijkwaardigheid tegen. In
elk geval wordt er doorgaans met
meer gevoel gevrijd, uitgebrei
der, en praten ze meer met elkaar
over wat ze fijn vinden. De ano
nieme contacten in het mannelij
ke honocircuit buiten beschou
wing gelaten. Waar 'm dat in zit?
Ze zullen eikaars lichamelijheid
beter begrijpen. Een van de
bronnen van machtsongelijk
heid bij hetero's is namelijk dat
man en vrouw zo vaak gericht
zijn op eenworden en de vrouw
zal, door angst om af te wijken of
doordat ze niet goed voor zich
zelf durft op te komen, daarbij
vaker het onderspit delven. Man-
Vrijen met een man, kan dat dan?. Gerda de Bruijn,
sinds 1973 werkzaam als pedagoge-seksuologe bij het
Nisso in Zeist, vraagt het zich af getuige de gelijkna
mige titel van haar pas verschenen boek. Daarin ver
tellen vrouwen onder meer over hun liefdesleven. Het
boek is het resulaat van jarenlang 'studieus' met het
onderwerp vrouwelijke seksualiteit bezig zijn. "Ik
had zoveel gegevens opgepikt, dat ik behoefte had ze
op te schrijven en er wat meer persoonlijke opinies
bij te zetten". Naarmate meer vrouwen zich zijn gaan
bekwamen in de seksuologie heeft er een langzame
verschuiving plaats gevonden. De exclusieve feiten
over de technische kanten, de lichamelijke processen
voor en tijdens het orgasme zijn aangevuld met meer
gegevens over de verhouding tussen het 'doen' en het
'voelen'. Een voordeel heeft dat zeker opeleverd: men
sen vrijen nu in elk geval meer gevarieerd en vrou
wen beleven er gmiddeld meer plezier aan dan vroe
ger. Niettemin wordt er nog heel wat afgetobd in bed.
Seksuologe Gerda de Bruijn: mannen willen nog steeds 'vaker', en
vrouwen nog steeds 'anders'. (foto gpd>
nen kunnén, vergeleken met
vrouwen, ook beter genegenheid
en seks loskoppelen. Zij gaan
naar de hoeren, terwijl vrouwen
nooit veel belangstelling hebben
getoond voor mannelijke prosti
tutie'*.
'Complot'
Zonder uit te gaan van de
'complot-theorie' is toch de sek
suologie heel lang een 'mannen
wetenschap' geweest. De nadruk
heeft daardoor lang gelegen op
de technische kant van het vrij
en. Er werd meer gefilosofeerd
over de vraag waarom vrouwen
doorgaans minder vaak dan
mannen willen vrijen dan over
de vraag waarom mannen in veel
gevallen zo weinig 'zacht en
warm' zijn in bed. De vrouwelij
ke seksualiteit is vanuit het
'mannelijke' standpunt heel lang
afgeschilderd als een mysterie:
"Als ik. met haar wil vrijen bete
kent dat toch dat ik om haar
geef? En nu is het weer niet
goed. Wat willen die vrouwen
toch?".
Het Amerikaanse onderzoe
kersechtpaar Masters en John
son is ook pas geleidelijk aan
meer gaan kijken naar de man-
vrouwverhoudingen. De Ameri
kaanse seksuologe Helen Kaplan
heeft dat gebied halverwege de
jaren '70 enorm uitgebreid. Ze
besteedde veel aandacht aan de
invloed van vijandigheid tussen
partners op het verlangen naar
vrijen. Gerda de Bruijn: "Als je
als vrouw de laatste jaren veel
dingen hebt opgegeven voor een
relatie, als de ander steeds meer
gaat domineren en je je daardoor
steeds meer gaat aanpassen, ga je
je op den duur akelig en beperkt
voelen. Een mistig gevoel van
verlangen, zonder dat duidelijk
wordt hoe dat komt, omdat het
zo geleidelijk en sluipend gaat.
De zin om te vrijen kan daaraan
ten gronde gaan. Kaplans ideeën
zijn toen heel positief ontvan
gen".
Kloof
Waardering voor jezelf is een
van de voorwaarden voor het
vermogen van vrouwen om van
seks te genieten, is de strekking
van De Bruijns boek. Vrouwen
zijn beter geschoold dan vroeger,
hebben vaker een baan, soms
zelfs een hele leuke, en zijn on
der invloed van onder meer de
vrouwenemancipatie zelfbewus
ter geworden. Maar is er veel ver
anderd in bed? Mannen willen
nog steeds 'vaker' en vrouv
nog steeds 'anders'. De boeken-
stroom van Lilian Rubin heeft
ook als thema de kloof tussen de
seksen. In Zweden werd zelfs
ooit een onderzoekje gepresen
teerd waaruit zou blijken dat
mannen impotent worden t
geëmancipeerde vrouwen.
Voor de seksuele revolutie was
genot voor vrouwen taboe, als zij
al iets 'voelden'. Vond ze het vrij
en niet fijn, dan sloot zij haar
ogen en dacht aan de boodschap
penlijst. Of ze genoot 'stiekem'
want alles wat niet mag is verlei
delijk om toch te doen. Nu 'moe
ten' vrouwen van alles en als hun
orgasmen niet via de boekjes
verlopen raken ze in de war en
vragen zij zich af: ben ik wel nor
maal.
Was vrijen vroeger fijner voor
vrouwen? Gerda de Brijn: "E
nu meer ruimte en tijd voor lust,
voor variatie en vrouwen bele
ven er gemiddeld genomen meer
plezier aan dan vroeger. Maar je
kan ook zeggen: het taboe is i
omgekeerd. Vrouwen kunnen
net zo geblokkeerd raken door
het heilige moeten en hun 'a
spreekbaarheid' op seks. Dat
blijkt ook wel uit de gegevens
van Paul Vennix. Maar er is een
tendens dat vrouwen tegenwoor
dig in bed minder doen alsof, dat
ze dus eerder dan vroeger opko
men voor hun eigen wensen en
verlangens. Vrouwen zijn zich
vrijer gaan gedragen, vrijer tus
sen aanhalingstekens. Ze doen
meer maar er is ook meer desillu
sie over het gebrek aan intimi
teit. Dat verlangen van vrouwen
naar intimiteit was er altijd al,
maar er was geen woord voor. En
dan nog is het moeilijk te om
schrijven. Je krijgt dan rare din
gen als: hij neemt nooit meer
bloemen voor me mee. Dan doet
hij het een keer en zegt ze: dat
doe je alleen omdat je met me
naar bed wilt".
('Vrijen met een man, kan dat
dan?' van Gerda de Bruijn is
een uitgave van Anthos in
Baarn. Prijs f 24,50).
