Opvallende
vertolking
'The Turn of
the Screw'
Jan Decleir toont
overrompelend
vakmanschap aan
Leerzaam
LESKO -
avondje
Spoor van traditie bij Bob's Seven
'Con Amore' evenwichtig in Bachs' Weihnachtsoratorium
MAANDAG 9 DECEMBER 1985
KUNST
PAGINA 11
K&O concerten
LEIDEN - K&O ontplooit in deze
donkere decemberdagen tal van
muzikale activiteiten. Een greep
uit het gevarieerde aanbod. Op
woensdag 11 december wordt in de
Kapelzaal van het K&O-gebouw in
Leiden het derde en tevens laatste
concert uit de 'Bach-Handel-Scar-
latti-cyclus' door de clavecinist
Vaughan Schlepp en de fluitist Ro
bert Bakker gegeven.
Op vrijdag 13 december speelt de
violiste Kaoru Kakudo, aan de
vleugel begeleid door Herman Uhl-
horn, in de Kapelzaal. Op het pro
gramma staan composities van o.a.
Mozart, Brahms, Smetana en Fi-
bich.
Op zondag 15 december volgt
dan het koffieconcert in de Stads
gehoorzaal. De nestor van de Ne
derlandse pianisten, George van
Renesse, geeft dan een recital. Hij
speelt o.a. werken van Haydn,
Tsjaikowski, Schumann en Rach-
maninov. Na de pauze zal George
van Renesse improviseren op mo
tieven die de aanwezigen kunnen
opgeven. (Het concert begint om
11.30 uur).
Op 16 december speelt de zeer in
de belangstelling staande violist
Johannes Leertouwer in de Kapel
zaal. Deze winnaar van de Elisa
beth Back-prijs en van de Buma-
prijs, speelt samen met de pianist
Derk Pik, sonates van Mozart.
Een kerstconcert door het kathe
draalkoor van Poznan wordt op 17
december in de St. Willibrordkerk
te Oegstgeest gegeven.
Violiste Irene den Herder en pia
niste Lanny Kho maken op 18 de
cember hun opwachting in ae Ka
pelzaal om het eerste van de twee
Schubert-avonden - het tweede
concert volgt op 15 januari - te ge-
LEIDEN - Nadat enkele weken geleden Joost Prinsen een premièrevoorstelling in de Leidse Schouwburg gaf.
brengt op zaterdagavond 21 december Gerrie van der Klei haar eerste soloprogramma in het theater aan de
Oude Vest uit.
Gerrie van der Klei, die destijds samen met haar zuster Dorien het duo De Sissies vormde en later als jazz
zangeres en als musical-ster bekendheid genoot, ku>am eind vorige week speciaal naar Leiden om het de plaatse
lijke pers te vertellen. In aanwezigheid wan haar regisseur, Nick van den Boezem, en schouwburgdirecteur
Frans Boelen (zie foto) legde ze uit waarom ze er voor gekozen had haar programma 'Op doorreis' in dit theater
uit te brengen. De intimiteit van de Leidse Schouwburg leek haar uitermate geschikt om een muzikaal solo
programma als dit met als voornaamste attributen een stoel en een kruk voor het eerst uit te brengen. Een
programma gebaseerd op het internationale repertoire van deze eeuw en gezongen in het Duits, Engels, Frans en
Nederlands. De voorstelling zal volgens Gerrie van der Klei visueel in sterke mate worden bepaald door licht en
kleur en in tegenstelling tot haar jazz-oplredens geen ruimte bieden voor ook maar enige improvisatie. De
zangeres, aan de piano begeleid door Rob van Kreeveld, trekt na de Leidse première met haar programma
gedurende één seizoen het land door. <r0to hoIv.m»
'Het offer is te kort'
'Het offer is te kort' van Pjeroo
Roobjee naar motieven van Jan De
cleir. Gezien op 7 december in de
Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Na de drie uur duren
de solovoorstelling van de zeer
uitbundig spelende acteur Jan
Decleir verlaat je enigszins be
duusd de schouwburg. Een eer
ste reactie is dan om te zeggen,
dat het programma te lang heeft
geduurd. Met een knipoog naar
de titel 'Het offer is te kort' zou
dat een goedkoop woordspelletje
zijn. Het is ook niet de juiste for
mulering om aan te geven, dat er
iets in deze voorstelling niet he
lemaal goed zit.
Het vakmanschap van deze ac
teur is zo overrompelend en zijn
inzet is zo optimaal, dat die tijds
duur op zichzelf geen probleem
hoeft te zijn. Het is eerder de niet
duidelijk genoeg gestructureer
de opbouw van het geheel, waar
door de rijkdom aan ideeèn on
voldoende tot zijn recht kan ko
men. Want te mager van inhoud
kun je de voorstelling zeker niet
noemen. Integendeel; op een ge
geven ogenblik raak je temidden
van alle levensbeschouwelijke
gedachten over de relatie tussen
het leven en de dood en over de
liefde de draad kwijt.
Na de pauze is er dan zelfs
sprake van een inzinking - niet
eens zo zeer bij Decleir, wiens
energie onuitputtelijk lijkt, maar
bij het publiek. Hoe de aanslui
ting op het voorafgaande gezien
moet worden, vraagt namelijk
weer eens zo veel fantasie van de
toeschouwer, die al een overstel
pende hoeveelheid materiaal
heeft moeten verwerken.
Concert door het Leids Studenten
Kamerorkest (LESKO), dirigenten
Jac. van Steen en Pieter Cox, met
werken van Mark van Platen. C. Ives
en B. Martinu. Gehoord 8 december
in het LAK theater Leiden.
LEIDEN - De doelstelling, die
het oorspronkelijk als Leids stu
denten Kamerorkest opgerichte
LESKO huldigt, werd gister
avond weer eens verwezenlijkt;
van drie twintigsteeuwe compo
nisten, onder wie één Nederlan
der, werden vier werken dyna
misch en suggestief in het LAK-
theater ten gehore gebracht on
der leiding van Jac. van der
Steen. Met 'Variazioni' van Mark
van Platen opende LESKO zijn
concert. Van Platen, afgestu
deerd aan het Brabants Conser
vatorium in piano, orgel en koor-
directie, heeft al verscheidene
composites op zijn naam staan.
Het uitgangspunt van deze 'Va
riazioni' is een reeks van twaalf
tonen, die zonder onderbreking
verschijnt in de piano in het
tweede deel, een presto preciosi,
waarin ook de pauken, trommels
met alle blazers voor een waar
hoogtepunt zorgen, gevolgd door
een gedragen, bijna melancho
lisch adagio.
De pas laat ontdekte pionier
van de nieuwere muziek in Ame-
De reacties uit het publiek zijn
dan ook erg bedeesd. Bij zgn vo
rige - zeer succesvolle en ook be
kroonde - solovoorstelling 'Ob
scene fabels' was dat wel anders.
En het gekke is, dat hij toen op
een geheel leeg toneel uitslui
tend op zijn vertellerskunst ver
trouwde Daarentegen pakt hg
nu groots uit met een imposante
theatermachinerie, waarmee hij
overigens een paar mooie grap
pen uithaalt.
In deze produktie vertelt hij
geen verhalen, maar speelt hij als
eenling verscheidene rollen op
verschillende niveaus binnen het
gegeven. Hg speelt een toneel
knecht, die met de urn met as te
rugkeert van de crematie van
zijn geliefde actrice. In het thea
ter krijgt hij (via een naar bene
den dwarrelend papier) de op
dracht om alsnog in zijn eentje
de afgelaste voorstelling te spe
len voor de mensen, die naar het
theater gekomen zijn.
Op het repertoire staat het ver
haal van de grafverdeler en me
vrouw de dood, waarin naast al
gemene ook heel wat eigentijdse
thema's zitten. De theaterillusie
wordt een paar keer flink door
geprikt en voor de goede ver
staanders vallen er enkele uitha
len naar de theaterwereld te be
luisteren. Maar op lang niet alles
is vat te krijgen. Daarom zou het
waarschijnlijk beter zijn, als Jan
Decleir een volgend keer zijn
aanstekelijke en bewonderens
waardige bezetenheid voor het
theater in een strakker opgezette
opbouw uitleeft. In die beper
king kan hij zich dan weer nog
beter een groot meester tonen.
WIJNAND ZEILSTRA
rika van Charles Ives (1874—
1954). Ives bekommerde zich
niet om problemen van de uit
voeringspraktijk. Volgens hem is
muziek een levend wezen; "de
componist noteert een embryo,
dat geschikt moet zijn om door
de vertolker ontwikkeld te wor
den". Deze avond ontwikkelde
het orkest met zijn dirigent Ives'
derde symfonie en 'Central Park
in the dark' tot voldragen welge
schapen kinderen. In zijn derde
symfonie, ondertiteld The camp
meeting', serene vioolpartijen,
bijna nergens overheersend, in
contrast met markante hoorn en
trompet blazers of verfijnde mo
tieven of fluit of hobo. Het uit
stervende klokgelui in het largo
gaf dit deel een pastoraal karak
ter. Ook in 'Central Park in the
dark' bleven de strijkers steeds
op de achtergrond en suggereer
den de nachtelijke stilte, de
wind, de mysterieuze geluiden in
het park, telkens uiteenge-
scheurd door de herrie uit de
stad aan de overkant van de vij
ver, soms aanzwellend tot een ca-
roussel van menselijke oergelui-
den, door fagot, hobo, dwarsfluit
en twee piano's expressief weer
gegeven.
Bohuslav Martinu (1890-1959),
Tsjech van afkomst, schreef zijn
Sinfonietta "La Jolla' in zgn
Amerikaanse periode, toen de
sterk op hem afkomende politie
ke, moderne, folkloristische in
vloeden een mildere vorm had
den aangenomen. Zuiver, sterk
en lyrisch werd in het allegro de
vioolpartij gespeeld. In het an
dante had de piano een promi
nente rol, die op een enkele mis
ser na uitstekend werd vertolkt.
Met een kleine, robuste trompet
solo eindigde het allegro én deze
leerzame avond.
LI DY VAN DER SPEK
Jazzconcert door 'Bob's Seven' o.l.v.
Bob Driessen bestaande uit drum
mer Martin van Duynhoven, pianist
Jeroen van Vliet, bassist Rob Zeilen-
burg, rietbespelers Eckhard Kol ter-
mann, Jeldrik Yland en Bob Dries-
sen en op bugel Louis Lanzing. Ge
hoord: zaterdag 7 december in het
LAK-restaurant.
LEIDEN - Dat in Nederland in
20 jaar de jazz zich ontwikkelde
van het zo precies mogelijk na
spelen van de toenmalige Ameri
kaanse jazz tot een eigen vorm
geving en speelwijze, bewijst de
groep, die bariton saxofonist
Bob Driessen voor een korte pe
riode heeft samengesteld. Er is
zelfs al een spoor van een tradi
tie, want Driessens muziek ligt in
het verlengde van het 'Loeven-
die Consort' en het 'Willem Breu-
ker Kollektief zonder de humor
en theaterkanten, die de laatste
zo kenmerken. De lange en vaak
gedragen gearrangeerde thema's
en tussenstukken nemen een
praktisch even grote plaats in als
de soli van de blazers en de pia
nist. Hoewel in de soli veel ge
bruik wordt gemaakt van de
Amerikaanse jazz zonder de
overduidelijke blues en swing, is
die vaak vervangen door Europe
se wijsjes en blaasmuziek.
In zijn saxspel toont Driessen
zich een leerling van Breuker
door zijn forse toon. Zijn spel
lijkt soms op een onvervalste
donderpreek gelardeerd met
vloeken. De bugelspeler Louis
Lanzing en de Duite basclarinet-
tist en bespeler van diverse saxo
foons, Eckhard Koltermann.
hebben een meer jazzachtige be
nadering. Ze spelen ook in Wil
lem van Maanens contraband en
het blaasorkest 'De Volharding'.
Koltermann citeert op de bascla-
rinet de legendarische Eric Dol-
phy en in zijn laatste solo bracht
hij een sterke emotie over. Louis
Lanzing roept op bugel herinne
ringen op aan de melancholieke
en warme toon van Art Farmer.
En dat is een tweede belangrijk
element in deze muziek. Door ge
bruikmaking van stijlen en mu-
ziekflarden uit de Amerikaanse
jazz en de vele contrasten - hard
en zacht, emotie en technisch
kunnen - wordt de muziek zeer
herkenbaar zonder in clichés te
vervallen.
Fraai was het duet voor twee
knorrende en gillende baritonsa
xofoons in het nummer 'Polder
kracht', waarin alle registers wer
den opengetrokken. Vijf van de
tien gespeelde stukken waren
impressies van het weer en land
schappen uit onder meer Frank
rijk en Friesland.
De grote ontdekking van de
avond is de 20-jarige pianist Je
roen van Vliet uit Tilburg. Hij
maakt gebruik van een groot ar
senaal pianostijlen van Stride tot
modern klassiek en bereikte
hiermee bijna een eigen, herken
bare stijl.
De totaal-indruk is 'Spierbal-
lenmuziek' afgewisseld met ge
voelige passages goed onder
steund door drummer Martin
van Duynhoven, die onopval
lend opvallend was met een gro
te variatie aan ritmische patro-
WILLEM WINSEMIUS
Weihnachtsoratorium van J.S. Bach
gezongen door de Chr. Oratorium
vereniging 'Con Amore', o.l.v. Piet
Kiel. Medewerkenden: Marijke
Nieuwenweg, sopraan, Caren van
Oijen, alt, Jos van der Lans, tenor,
Charles van Tassel, bas. Margriet
den Hertog, orgel en het Randstede
lijk Begeleidingsorkest. Gehoord: 7
december in de Stadsgehoorzaal,
Leiden.
LEIDEN - De eerste vier canta
tes uit het Weihnachtsoratorium,
die Bach schreef voor eerste,
tweede, derde kerstdag en voor
nieuwjaarsdag, waren zaterdag
avond te beluisteren in de Stads
gehoorzaal. Onder leiding van
Piet Kiel droeg de avond, zeker
vóór de pauze een indrukwek
kend en evenwichtig karakte,
solisten, koor en orkest vormden
een uitgebalanceerde eenheid.
Het orkest gaf de juiste forse on
dersteuning die een groot koor
nodig heeft; solisten vulden el
kaar aan in expressiviteit en in
getogenheid. Om met het koor te
beginnen: het 'Jauchzet frohloc-
ket! auf, preiset die Tage!' was
doortrokken van een stralende
maar strakke eenvoud. De kora
len kregen muzikaal en inhoude
lijk o.a. hun zeggingskracht door
consequent doorvoeren van de
vrij snel gqkozen tempi. Zoals
het koraal 'Brich an, o schönes
Morgenlicht' dat niet zweverig,
maar evocatief en duidelijk
staanbaar werd gezongen, e
als het 'Ehre sei Gott in der Hö
he', omlijst door felle en inspire
rende streken van de eerste
list. Jammer dat het laatste ko
raal van de vierde cantate weinig
imposant was, wat ten dele ook
aan de tekst ligt.
Het orkest heeft in dit werk
een zeer dankbare rol te vervul
len; niet alleen de strijkers, maar
ook de blazers hebben prachtige
solistische en begeleidende par
tijen te spelen. Zo viel mij de he
le avond de eerste contrabassiste
Elsje Fokkelman op door haar
suggestieve en stevige strijktech-
niek, reeds vanaf de orkestrale
inleiding en tijdens het ope
ningskoor tot de subtiele timing
van haar pizzicati bij de tenoraria
'Frohe Hirten eilt', gezongen
door de heldere, wat vibrerende
tenor Jos van der Lans. Ook de
blazers mogen genoemd worden,
die in de symfonie aan het begin
van de tweede cantate een prach
tig tegenspel boden aan de strij
kers.
Een heel eigen extroverte uit
straling had de alt Caren van Oij
en, met name in de aria 'schlafe
mein Liebster, geniesse der
Ruh', die zij met een naar mezzo
sopraan neigend gloedvol timbre
zong, zeer betrokken bij de tekst.
Op een geheel andere wijze
bracht de sopraan Marijke Nieu
wenweg haar aria's en recitatie
ven tot Teven; klaar en ingetogen,
misschien met nog wat te weinig
volume, maar met een verstilde
kracht zong zij samen met de
welluidende bas Charles van
Tassel, die een warm tegenwicht
vormde, het duet 'Herr. Dein
Mitleid, Dein Erbarmen tröstet
uns', en na de pauze de toch al
tijd weer moeilijk te interprete
ren echo-aria 'Flösst, mein Hei
land, flösst Dein Namen'.
LIDY VAN DER SPEK
DEYA (ANP) - De Britse dichter,
romanschrijver en essayist Robert
Graves, die vooral bekend is door
zijn twee boeken over de Romein
se keizer Claudius, is zaterdag
overleden. Hij was- 90 jaar. Een
woordvoerster van zijn familie zei
dat Graves thuis in Deya op Major
ca, omringd door zijn familie,
.vreedzaam' is gestorven.
Graves woonde al sinds 1929 op
Majorca, op onderbrekingen tij
dens de Spaanse Burgeroorlog en
de Tweede Wereldoorlog na. Zgn
gezondheid was de laatste jaren
niet meer al te best. Hij leed aan
aderverkalking. Met schrijven was
Graves al 10 jaar geleden opgehou
den. De Brit wordt begraven op het
plaatselijke kerkhof van Deya.
Graves heeft bij elkaar 140 boe
ken en 800 essays geschreven over
tal van onderwerpen. Hij schreef
naast romans biografieën, kritie
ken en mythologische werken, es
says maar vooral poezië.
Met ,1, Claudius' en .Claudius the
God', beide uit 1934, vestigde Gra
ves voorgoed zijn reputatie. Deze
biograflscheen historische boeken
over de halfkrankzinnige keizer
Claudius I (10 voor Chr. - 54 na
Chr.) werden in 1977 door de BBC
verfilmd. De serie is ook te zien ge
weest op de Nederlandse televisie.
Robert Graves, schrijver van 'Ik, Claudius'.
'The Turn of the Screw' van Benja
min Britten, opgevoerd door de Ned.
Operastichting, m.m.v. het Ned.
Philharmonisch Orkest. Dirigent:
Bruce Ferden. Regie: Rhoda Levine.
Gezien in het Circustheater op 7 de
cember. Voorstellingen in Amster
dam op 10,12,15 (matinee) en 16 de
cember.
SCHEVENINGEN - Het aantal
bezoekers bij de eerste van een
nieuw reeks voorstellingen van
'The Turn of the Screw' was niet
overweldigend, maar lag wel ho
ger dan bij de première van deze
produktie tijdens het Holland
Festival 1982. De ontvangst was
echter aanmerkelijk enthousias
ter en het bravo-geroep wekte
even de indruk dat er een ge
slaagde voorstelling van 'II Tro-
vatore' of 'Madama Butterfly'
over de planken was gegaan.
Terecht overigens, want deze
voorstelling werd indertijd sober
en smaakvol op de planken gezet
en de uitvoering van afgelopen
zaterdag gaf wel degelijk aanlei
ding tot grote bijval. De aankle
ding van John Conklin en de re
gie van Rhoda Levine bleken na
drie jaar niets van hun effectivi
teit verloren te hebben, al bleven
de vraagtekens omtrent de ware
aard van de gebeurtenissen be
staan. Bij de interpretatie kan
men namelijk kiezen tussen twee
mogelijkheden: de twee kinde
ren in deze opera worden inder
daad door twee geesten getérro-
riseerd of de hele geschiedenis
speelt zich af in de geest van een
labiele gouvernante die haar hal
lucinaties op de beide kinderen
overbrengt. Regisseus Rhoda
Levine leek opnieuw tussen deze
twee mogelijkheden heen en
weer geslingerd te worden, maar
het voordeel is, dat het pubhek
bij gebrek aan een pasklare op
lossing misschien aan het den
ken wordt gezet.
In de markant vertolkte gou
vernante van Helen Field waren
in ieder geval beide mogelijkhe
den aanwezig zonder dat dit tot
een breuk in haar vertolking
leidde en de beide geesten (Djo-
ke Winkler Prins als Miss Jessel
en een uitmuntende Alexander
Oliver als Peter Quint) waren zo
danig geregisseerd, dat die in
valshoek eveneens open bleef.
Goede vertolkingen kwamen bo
vendien van Enid Hartle als een
goedmoedige huishoudster, van
Emma Stuart als het meisje Flo
ra en van de door Bruce Ferden
het groot gevoel voor helderheid
en lyriek behandelde kamerfor
matie van het Ned. Philharmo
nisch Orkest, dat men hooguit
een al te sterke invloed van de
premièrezenuwen onmiddellijk
na de pauze kan verwijten.
De opvallendste vertolking
kwam echter van de Engelse jon
genssopraan James Lewis, die
na een timide opening kennelijk
opeens het ware theaterbloed
Helen Field vertolkte haar rol als gouvernante in 'The Turn of the Screw' uitstekend. (foto Jaap Pieper)
door zijn aderen voelde stromen menige volwassen operazanger ook toegejuicht als een stertenor.
en die met name in de tweede ak- een voorbeeld aan kan nemen. en terecht!
te een spelprestatie leverde, waar Bij het slotapplaus werd hij dan PAUL KORENHOF
