De Franse verering van
vingerkootje van Sinterklaas
'Boos? Eigenlijk ben
ik meer dufgeslagen'
Lunch met brood en wijn na openbare verkoping
Reportage
DONDERDAG 5 DECEMBER 1985
PAGINA 13
SAINT-NICHOLAS-DE-PORT -
Toen Sinterklaas nog klein was
woonde hij in Patara, dat was
rond het jaar 270. Patara ligt in
Klein-Aziê en uit die jaren is
niets over het ventje bekend. Pas
toen hij groot was en bisschop
werd van de hoofdstad Myra, be
gonnen verhalen over hem de
ronde te doen.
door
Rudolph Bakker
Tenslotte was hij zo beroemd
dat men nog eeuwen na zijn
dood een van zijn vingerkootjes
stal en er een kerk omheen
bouwde. Dat gebeurde in Saint-
N icholas-de-Port, even ten
zuiden van Nancy. Elzas en Lo
tharingen zijn de enige gebieden
in Frankrijk waar kinderen Sint
Nicolaas vieren. De rest doet het
met de kerstman. Toch komt de
ene man bij wijze van spreken
uit de andere voort en het begon
allemaal in het dorpje aan de
Meurthe, dat in de 17e eeuw een
van de belangrijkste bedevaart
plaatsen van Europa was.
Sinds bisschop Nicolaas op 6
december 329 in Myra overleed
is er met zijn stoffelijke resten al
heel wat heen en weer gesold.
Toen al stond hij als wonderdoe
ner bekend en kwamen er pel
grims naar de kerk van myra,
waar h(j begraven lag. Maar ook
Myra werd bezocht door de gesel
die in alle schoolboekjes be
schreven staat: de Saracenen he
ten overal klonten van torens
achter, benevens de herinnering
aan moord, verkrachting en roof.
Toen die anarchisten eraan
kwamen werd het lijk van Nico
laas overgebracht op een schip
dat naar het Italiaanse Bari voer,
waar het na heel wat avonturen
en wonderen tenslotte heelhuids
aankwam. De heilige werd in Ba
ri verwelkomd met een eigen
kerk en hij voelde zich er zo op
zijn gemak dat hij meteen begon
met het afscheiden van een soort
manna, een zoetruikende vloei
stof die helende kracht bezat. En
nog steeds bezit, volgens de pel
grims. Kort na de aankomst van
Sint Nicolaas in Bari doen ook
de Lotharingers in de historie
hun intrede.
Het nieuws van het wonder
doende manna was doogedron-
gen tot kruisridder Aubert de
Varangeville (uit het dorpje aan
de overkant van de Meurthe,
recht tegenover het huidige
Saint-Nicholas-de-Port). Hij pel-
grimde terug via Bari en wat
wonder meteen al dat hij daar bij
het graf als een van de bewakers
een landgenoot aantrof, welis
waar van mindere komaf dan hij,
maar daarom ook al gauw ge
neigd op de dringende wens van
de ridder in te gaan en hem een
vingerkootje van de heilige Nico
laas mee te geven, voor thuis.
Jeanne d'Arc
eigen kerk, in het onaanzienlijk
Sainte Marie de Port, recht te
genover hét riddergoed van de
Varangeville. De uitstraling van
de heilige Nicolaas bleek zo
groot, dat zelfs het kootje alleen
al de kracht bezat de in steeds
dichtere massa's aanstormende
pelgrims gelukkig te maken. Een
van die beroemde pelgrims was
Jeanne d'Arc. Ze kwam in 1429
speciaal voor het kootje en bad
er, geknield voor het relikwie,
vlak voordat ze vanuit Vaucou-
leurs haar beroemde reis naar
Charles VII aan het hof van Chi-
non begon.
Een van de recentere bezoek
sters aan de kerk van St. Nicho
las was de Engelse koningin-
moeder, gestoken in een zacht
groen complet. Op de foto van
dat bezoek staat ook de springle
vende burgemeester van St. Ni-
De heiligman met de Franse versie van Zwarte Piet
cholas afgebeeld. Hij heet Au
bert en komt uit Varangeville.
Dit toeval is daarom alleen al een
wonder.
Sinterklaas is een super-heili
ge. Hij is niet alleen de schutspa
troon van de jonge-meisjes-
deugd, maar ook van de gevan
genen, de zeevaarders, de reizi
gers en de kinderen. Al die sagen
over het optreden van de heilige
Nicolas als sociaal werker vullen
boekdelen. En steeds weer keert
het getal drie in de verhalen te
rug. Nicolaas redt drie meisjes
van hun boze vader, die ze het
slechte pad wil opsturen. Drie
onschuldig ter dood veroordeel
den worden na een goed woordje
van de heilige op vrije voeten ge
steld. En drie kinderen zijn zo
juist in duizend stukken gehakt
als de goede Sint eraan komt en
ze weer in elkaar past.
Als de Heilige Lodewijk ('Saint
Louis') met zijn vrouw en gevolg
op weg is tijdens de onzalige
kruistocht van 1254 steekt er een
storm op en de kruisridders drei
gen met man en muis te vergaan.
Dan bidt de koningin St. Nico
laas om hulp en waarom doen
koninginnen dat niet meer, want
de storm gaat meteen liggen, als
een blaffende hond die door zijn
baas naar de mat verwezen
wordt.
In Saint-Nicholas-de-Port is
men er heilig van overtuigd dat
Jeanne d'Arc de strijd tegen de
Engelsen gewonnen heeft omdat
ze eerst in hun kerk gebeden
had. Dat ze in een later stadium
door diezelfde Engelsen levend
kon worden verbrand, doet aan
de faam van Sint Nicolaas niets
af.
Diamanten
Komend van Nancy ligt Saint-
Nicolas-de-Port in een trieste
vlakte en is de natuur er verdron
gen door de industrie. De flam
boyante kathedraal rijst uit deze
miezerigheid omhoog als een gi
gantische vingerwijzing uit een
andere wereld.' Zijn torens zijn
niet minder dan 87 meter hoog,
terwijl het lange, vanaf het koor
iets buigende middenschip, ver
borgen gaat achter metalen stel
lingen voor een ingrijpende res
tauratie. Saint-Nicholas-de-Port
lijkt daarom uit de verte wel wat
op Cape Canavarel. En waar is te
midden van al deze gotische
krachtpatserij het kootje?
Het kootje heeft al zoveel mee
gemaakt dat daar een boek over
te schrijven viel. Om te beginnen
stortte alles om het kootje heen,
de kerk incluis, op een zeker
ogenblik in elkaar. De kerk van
nu stamt pas uit het eind van de
15e eeuw, maar het kootje bleef.
Het is nu in een gouden arm, na
dat andere gouden armen verlo
ren gingen, uit 1892. Het is gevat
in een ovalen omhulsel van
goud, dat bezet is met 42 diaman
ten. Het rust op een kussentje
van rood velours, met goud be-
stikt en ook al weer met diaman
ten afgezet.
Rond dit relikwie vinden op 6
december, of als dat niet op een
zaterdag valt op de dichtstbij
zijnde zaterdag, de Sinterklaas
feesten in de kerk plaats. De
kerk heet sinds het begin van de
ze eeuw trouwens basiliek, als
speciaal eerbetoon van het Vati-
caan. Op 6 december is de kerk
met honderden kaarsen verlicht,
terwijl de bevolking, ook met
kaarsen in de hand, er het officië
le, maar desondanks blijmoedige
Sinterklaaslied zingt. En dan
gaat iedereen in optocht naar
buiten, opgewacht door zeven
trompetters, om door het dorp te
trekken onder het zingen van
een ander en volkser lied over de
goedheiligman.
In de bakkerswinkels van
Saint-Nicholas-de-Port geurt het
dan naar chocolade-sinterklazen
en kruidkoekheiligen, die met
gesmolten suiker zijn bedekt.
Verder zijn er besuikerde kruid
koeken en af en toe, maar min
der, een zwarte Piet, die in deze
streken 'le père Fouettard' wordt
genoemd, zoiets als 'vader met
de zweep'. Toen burgemeester
Aubert nog kind was, zo vertelde
hij me, en dat kan niet zo vrese
lijk lang geleden zijn, kregen de
kinderen ook nog sinaasappelen
en mandarijnen cadeau, maar
dat was in de tijd dat mandarij
nen en sinaasappelen nog een
bijzonderheid waren en die doen
aan het feest nu niet meer mee.
Oliebusiness
Burgemeester Aubert is ook
oprichter en voorzitter van de or
ganisatie die verantwoordelijk is
voor de zo goed als totale restau
ratie van de basiliek. Een oud-in
woonster van het dorp liet de or
ganisatie de miljoenen na, die
haar Amerikaanse man in de
oliebusiness had verdiend. Daar
mee is Saint-Nicholas-de-Port de
enige plek in Frankrijk waar een
basiliek wordt gerestaureerd
zonder financiële zorgen en zon
der staatsinmenging.
Vanuit dit kleine dorp aan de
Meurthe verspreidde de Sin
terklaaslegende zich naar Zuid-
Duitsland, Zwitserland en
Noord-Italië, en in het noorden
naar Luxemburg, België en Ne
derland. De rest van Frankrijk
beroerde het niet. In zijn boek
'La France Mythologique' vertelt
de geleerde Henri Dontenville
hoe de Sint in de loop van de
eeuwen steeds meer van zijn hei
ligheid verloor en tenslotte ont
aardde in de oude man met de
witte baard, die er louter is om te
geven. Als na de Franse neder
laag in de Frans-Duits oorlog van
1870 zo'n 200.000 Elzassers en
Lotharingers hun aan het Duitse
keizerrijk afgestane geboorte
grond verlaten, vestigen ze zich
in de Bourgogne ei\ nemen ze het
Sinterklaasfeest met zich mee.
De meeste Fransen vierden het
kerstfeest, maar verdachten het
kindeke Jezus er nooit van dat
het zou overgaan tot het uitdelen
van chocoladerepen, bouwdozen
en miniatuurtreinen. Rond de
eeuwwisseling neemt de Franse
gelovigheid echter sterk af, waar
van de opkomst van de openbare
lekenschool bijdraagt. Vanaf die
tijd wordt de Sinterklaas van de
Lotharingers ingelijfd bij het
kerstfeest en heet hij voortaan
kerstman. Vooral de constante
aanwezigheid van de 'Père
Fouettard' in de omgeving van
dit nieuwe, in een rode mantel
gestoken, fenomeen, trok de
Franse ouders wel aan. Ze gre
pen de gelegenheid om hun
kroost althans tijdens de kerst
dagen met deze 'geselaar' onder
de duim te houden.
Deze ontkerstening van het
kerstfeest leidde nog in de jaren
vijftig tot een opstand van katho
lieke zeloten in het bourgondi-
sche Dyon. Een kleine meute
verbrandde in het openbaar een
kerstpop en deed de bevolking
kond dat men slechts de ware
God diende te aanbidden, bij wie
vader, zoon en heilige geest één
zijn. De burgemeester van Dyon
was toen de legendarische ka
nunnik Kir, de uitvinder van het
populaire apéritif. Hij liet een
echte kerstman op het dak van
het stadhuis verschijnen, die
door de praktischer ingestelde
inwoners van Dyon met luid ge
juich werd begroet.
En dan zegt nog de geleerde
Dontenville: iedere aanval op de
kerstman (ook als hij Sinterklaas
heet) kan alleen maar leiden tot
grotere vijandigheid jegens de
religieuze praktijken. Oude my
then en modernè religie zijn lo
ten van dezelfde stam. In Saint-
Nicholas-de-Port is de ideale
vorm van samengaan gevonden.
landicap kost CDA-raadslid zijn plaats
HEERHUGOWAARD - „Ik moet
zeggen dat het nogal een slecht
motief is van het bestuur. Echt
boos ben ik er niet om. Ik ben ei
genlijk meer dufgeslagen. Maar dat
betekent niet dat ik in de situatie
berust. Verre van dat. Vooral de ge
handicapten hier in Heerhugo-
waard voelen zich erg beledigd".
Piet de Boer zal volgend jaar niet
terugkeren als raadslid in Heerhu-
gowaard. Zijn partij, het CDA,
heeft hem niet op een verkiesbare
plaats gezet. Hij zou als gehandi
capte niet mobiel genoeg zijn om
het raadslidmaatschap te blijven
vervullen. Bovendien heeft hij de
afgelopen twee jaar niet kunnen
functioneren, vanwege zijn revali
datie.
Een klap in het gezicht voor oud
wethouder De Boer, die vanaf 1973
de belangen van het Christelijk De
mocratisch Appel in de raad heeft
behartigd. Drie jaar geleden werk
te Piet de Boer nog als uitvoerder
in de bouw. De toenemende reuma
maakte een nek-operatie noodza
kelijk. De in oktober 1983 uitge
voerde ingreep pakte anders uit
dan was verwacht. De geplande
verbetering sloeg om in een ernsti
ge verslechtering. De Boer moest
leren wennen aan een nieuwe ma
nier van leven. In een rolstoel.
Niet alleen lichamelijk, maar ook
geestelijk kreeg Piet de Boer een
forse dreun. Zijn hulpverleners
haalden hem echter uit de put door
er op te blijven hameren dat hij
geen nutteloos mens meer zou zijn.
Integendeel. Als raadslid zou hij
zich juist goed kunnen inzetten
voor de maatschappij. Dat vooruit
zicht bracht Piet de Boer er weer
bovenop. Maar op 12 november
van dit jaar kreeg hij te horen dat
hij op de kandidatenlijst voor de
komende verkiezingen van de laat
ste verkiesbare plaats is verdron
gen door de heer Broers.
Knoklust
„Ik werd bij het bestuur geroe
pen en kreeg te h'oren dat men wel
iswaar veel respect had voor mijn
knoklust om weer terug te komen,
maar dat ze me toch niet op de lijst
zouden zetten omdat ik niet mobiel
genoeg was. Ze wilden me ook
geen onverkiesbare plaats geven
omdat ze vonden dat ik daarvoor te
veel voor de partij had gedaan de
afgelopen jaren. Ik heb nog even
op mijn jasje gekeken of ik mis
schien iets besmettelijks had".
Sinds twee jaar verplaatst De
Boer zich in een elektrisch aange
dreven rolstoel, maar de plaats
waar hij zijn werk doet als raadslid
is voor hem uitermate handig is te
bereiken. „Evengoed is dat wel
wrang", aldus De Boer. „Ik zat des
tijds in de bouwcommissie voor
het nieuwe gemeentehuis. Ik heb
er toen erg op gehamerd dat er goe
de voorzieningen zouden komen
voor rolstoelgebruikers, niet we
tende dat ik een paar jaar later zelf
een zou zijn. Maar goed, die voor
zieningen zijn er gekomen en het
gemeentehuis hier is een van de
best op gehandicapten ingerichte
gebouwen van Heerhugowaard.
Het feit dat ik me niet goed zou
door
Wouter Hendrikse
kunnen verplaatsen is dus uit de
lucht gegrepen. Als het weer goed
is ga op eigen gelegenheid naar de
raad, regent het of ligt er sneeuw
dan bel ik een taxi. Heel eenvou
dig".
Hij is overrompeld door alle pu
bliciteit. „Ik hoop maar dat het de
partij geen stemmen gaat kosten
want dat is wel het laatste wat ik
wil. In het CDA zitten immers nog
genoeg mensen die de partij wel
waardig zijn. Van enkele van mijn
fractiegenoten heb ik veel steun.
Die zijn erg boos, terneergeslagen
en verbaasd dat zo iets mogelijk is.
De mensen die nu dank zij mij om
hoogkruipen op de lijst hoor je na
tuurlijk niet. Dat is logisch".
De Boer'is niet boos op het CDA,
dat met 8 zetels de meeste stem
men heeft in de gemeenteraad. Hij
is alleen maar verdrietig. „Ik denk
er niet over om zelfstandig verder
te gaan. Dat heb ik anderen altijd
kwalijk genomen. Je stelt als een
mansfractie toch niets voor. Je zit
er dan alleen ter genoegdoening
van jezelf en daar heb ik weinig
trek in. Een andere partij zie ik ook
niet. Ik ben katholiek, dus waar
moet ik naar toe? Bovendien vind
ik het onzin om een hele groep te
veroordelen om één menselijke
fout".
Het bestuur van het CDA in
Heerhugowaard is er inmiddels
wel achter dat er op z'n zachtst ge
zegd ontactisch is gesproken met
raadslid De Boer. Secretaris Wage
naar zit duidelijk met de hele affai
re in zijn maag, maar noemt het
„nonsens" te veronderstellen dat
De Boer niet meer op de lijst staat
omdat hij invalide is. „Hij functio
neerde gewoon slecht. Buiten zijn
schuld overigens, doordat hij twee
jaar ziek is geweest. Het bestuur
heeft dus gewoon een voorstel ge
daan dat door de ledenvergadering
is overgenomen. De leden waren
voor Broers omdat deze beter in
zetbaar is. We hebben gewoon
moeten kiezen. Welke voordelen
heeft die en wélke nadelen heeft
die. Het is nu niet echt een voor
deel om gehandicapt te zijn".
VEGIN
ACTIE ZUINIG STOKEN
TABEL VOOR DE WEEK
VAN 25 NOV. T/M 1 DEC. 1985
WEERSTATION VALKENBURG
1.000
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
2.600
2.800
3.000
3.300
3.600
3.900
4.200
4.500
5.000
5.500
6.000
270
299
348
Een deurwaarder van de belas
tingen heeft gisteren met een
openbare verkoping van meubel
stukken de achterstallige belas
ting (f1144) geïnd bij de doops
gezinde hoogleraar theologie dr.
H. B. Kossen in Amsterdam. Dat
gebeurde in diens etagewoning
in Zuid.
Kossen had in 1983 en 1984
f 572 inkomstenbelasting inge
houden en gestort in het vredes-
fonds van de Beweging Weige
ring Defensiebelasting. Daarmee
protesteerde hij tegen het Navo-
besluit om in West-Europa 572
kernraketten te plaatsen.
De spullen van de professor
werden gekocht door een mede
werker van de beweging, die dit
uit het vredesfonds betaalde. Het
goedkoopste meubelstuk was
een ronde salontafel (f60), het
duurste de piano (f 350). In totaal
bracht de verkoping f1680 op,
iets meer dan tweemaal f572
plus de proceskosten.
Voordat de verkoping begon,
legde dr. Kossen hog uit, waar
om hij tot deze daad was geko
men. "Ik heb me heel bewust
willen opstellen in de doperse
traditie, waarvan de volgelingen
in de zestiende eeuw dochters en
zonen des vredes werden ge
noemd". Hij zal het belang van
de staat niet ontkennen, "maar
de noodzakelijke zwaardmacht
is uitgegroeid tot wat de Wereld
raad van Kerken een misdaad te
gen de mensheid heeft ge
noemd". "Geen christen, geen
mens kan verantwoordelijkheid
nemen voor de voorbereiding
van zo'n oorlogsvoering".
Na de verkoping bood het
echtpaar Kossen een aantal gas
ten een lunch met brood en wijn
aan. "In Genesis 14 komt voor
het eerst een vredesgave van
brood en wijn ter sprake", ver
klaarde Kossen. Onder de gasten
waren politici en vertegenwoor
digers van de Raad van Kerken
en de groep 'Theologen tegen
kernwapens'.
Open brief. In een 'open
brief aan de ministerraad bindt
een aantal predikanten uit ver
schillende protestantse kerken
de regering op het hart, haar nor
men en waarden niet zonder
rpeer te ontlenen aan de publieke
opinie, "maar allereerst ernstig
rekening te houden met de God
van de Bijbel en Zijn geboden".
De schrijvers - die een af
schrift van hun brief stuurden
naar de leden van de Tweede Ka
mer - stellen 'met smart' vast,
dat de overheid deze hoge roe
ping in toenemende mate niét
betracht. Zij neemt de bijbelse
normen voor de inrichting van
de samenleving niet als uitgangs
punt van haar beleid. Wat tegen
Gods wet ingaat wordt meer en
meer als alternatieve levensprak
tijk aanvaard. En de vrijheid om
naar Gods Woord te leven dreigt
te worden beknot met een be
roep op het anti-discriminatiebe
ginsel.
Dat laatste spitsen de brief
schrijvers toe op de vraag of het
bestuur van een bijzondere
school van het personeel instem
ming mag vragen met grondslag
en doel van de school en zich te
onthouden van gedragingen die
daarmee in strijd zijn.
"Mocht de wet 'gelijke behan
deling' er toch komen, dan moe
ten wij nü al zeggen, dat we Gode
meer gehoorzaam moeten zijn
dan de mensen, zelfs al zou er
vervolging worden ingesteld".
De brief besluit met een zegen
wens aan de regering 'voor uw
zware en verantwoordelijke taak'
en een bereidverklaring voor een
gesprek.
De veertien ondertekenaars
komen uit de Hervormde Kerk
en uit alle gereformeerde richtin
gen.
Op zondag. Burgemeester en
wethouders van Tholen zullen de
Marokkaanse inwoners niet vra
gen, hun lessen Nederlands
voortaan niet op zondag te hou
den. Een SGP-raadslid, gesteund
door de RPF/GPV-vertegen-
woordiger, wilde dat. Hij be
greep wel, dat dit niet op zater
dag kan, omdat de zaterdag hun
zondag is, maar dan moest het
maar op een doordeweekse
avond.
CDA, WD en PvdA echter
voelden daar niets voor. De
PvdA-wethouder betreurde de
vraag en de loco-burgemeester
weigerde pertinent de vraag aan
de Marokkanen over te brengen
omdat hij dat 'niet zinnig' vond.
"Ieder brengt de zondag op z'n
eigen manier door", zei de wet
houder. De zondagse lessen gaan
gewoon door.
Echtscheiding. 'Centraal
Weekblad' van de Gereformeer
de Kerken in Nederland (Jac
ques Veltmanstraat 29, 1065 EG
Amsterdam) heeft deze week een
groot verhaal over 'echtschei
ding in de pastorie'. De schrijf
ster Mink van Rijsdijk voerde
hiervoor gesprekken met ex-pre
dikantsvrouwen.
De meeste predikanten komen
hertrouwd wel weer in de pasto
rie terecht, maar waar blijft de
eerste vrouw? Eén van de reac
ties: "Ik heb dertig jaar naast
mijn man de kerk met vreugde
gediend. Toen bleek, dat hij een
vriendin had. Na de scheiding
liet de kerk mij vallen als een
baksteen. Die dertig jaar zijn
door niemand gehonoreerd. Ik
bestond eenvoudig niet meer. De
gemeente wist niet wat te doen,
en dus deed men niets".
Overleden. Op 62-jarige leef
tijd is in Amsterdam professor
dr. G. N. Lammens overleden.
Hij was van 1969 tot 1981 ver
bonden aan de Vrije Universiteit
(faculteit godgeleerdheid) voor
het onderwijs in de liturgiologie
en de homiletiek (predikkunde).
Ook gaf hij colleges in Kampen.
wm gezondheidsredenen nam hij
vier jaar geleden afscheid. Voor
dien werkte dr. Lammens als ge
meentepredikant achtereenvol
gens in Heinkenszand, Rotto-
dam-Kralingen en Heemstede.
Hervormde Kerk: beroepen
te Vries (Dr.) mevrouw Th. Bar
nard, Bergen (Noord-H.); aange
nomen naar Lienden kandidaat
A. van Dijk Hardinxveld.
Gereformeerde Kerken: aan
genomen de benoeming tot
geestelijk verzorger van het be
jaardenhuis 'De Kemme' te Am
sterdam T. Ferwerda Sassen-
heim, naar Doezum (Gr.) kandi
daat J. de Vries aldaar, naar Om
moord-Zevenkamp (in samen
werking met hervormde wijkge-
meente Ommoord) J. W. Doff
Scheveningen.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Kra-
lingseveer-Krimpen aan de IJs-
sel C. J. de Ruijter Rotterdam-
centrum.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Benthuizen (ook te
Wolfaarstsdyk en Klaaswaal) J.
Mijnders Veenendaal, die be
dankte voor Oudemirdum (Fr.);
bedankt voor Den Haag-Zuid H.
Paul Vlissingen, voor Almelo-
Wierden T. M. van Dijk Rotter-
dam-Alexanderpolder.
Rome. De kardinalen en bis
schoppen op de bisschoppensy
node in Rome namen gisteren
met de vertegenwoordigers van
andere kerken deel aan een oecu
menische gebedsamenkomst.
Zondag loopt de synode af. Dan
komt er een korte slotverklaring,
gericht tot de kerk én de wereld.
De synodeleden kregen al een
eerste ontwerp voor deze verkla
ring te horen, maar de voorlezing
daarvan duurde wel acht minu
ten en dat vond men veel te lang.
