Leidsch Dagblad | 1985 | 30 november 1985 | pagina 13

'Niet vergeten, dat we twee oren hebben'

Geest van fanatisme en verkettering

Lutherse reserves tegenover 'Samen op weg'

Bisschoppen tonen eendracht

Scherpe reactie vrouwelijke religieuzen

ZATERDAG 30 NOVEMBER 1985

GEESTELIJK LEVEN

PAGINA 13

De lutheranen van Nederland hebben niet in koor staan jui
chen toen hun synode zich begin deze maand uitsprak voor een
volwaardig meedoen met hervormden en gereformeerden in
het herenigingsproces 'Samen op weg'.

Ook onder de predikanten en synodeleden is er geen enthou
siaste eenstemmigheid. De een zegt: "Een heilloze versplinte
ring van de lutherse krachten in Nederland zal het gevolg zijn"
(ds. W. Boon uit Pekela). En de ander: "We zijn een uitermate
boeiend stadium van kerkelijk leven binnengegaan" (ds. J.
Happee uit Amsterdam, vroeger in Leiden).

Ds. Boon projecteert zijn stemming zelfs op de hele lutherse
gemeenschap als hij in het blad ELK (officieel orgaan van de
Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlan
den) schrijft: "Met verontrusting moet iedereen er wel kennis
van nemen, dat onze synode besloten heeft tot deelneming met
de beide grote calvinistische kerken aan 'Samen op weg'".

Begin dit jaar werd in veel lutherse
gemeenten een peiling gehouden
over de positie van de eigen kerk.
Die peiling viel positief uit voor
een zelfstandig voortbestaan. De
grief van het synodelid ds. Boon
uit Pekela is, dat het besluit van de
synode 'volledig voorbijgaat' aan
de meningen en pastorale verlan
gens van de gemeenteleden.

In april van dit jaar nam de alge
mene kerkelijke vergadering met
overgrote meerderheid een motie
aan waarin synodeleden en af
gevaardigden van kerkeraden uit
spraken, dat zij hun verantwoorde
lijkheid voor de gemeenten moes
ten blijven dragen. Alleen waar
men helemaal geen verantwoorde
lijkheid voor het voortbestaan van
een gemeente meer kon of wilde
nemen, zou ter plaatse een bepaal
de samenwerking met andere ker
ken gezocht kunnen worden.

Boon verwacht, dat velen niet
willen meewerken aan de uitvoe
ring van het nu genomen besluit,
"omdat het gewoonweg niet wordt
gedragen door het grondvlak van
de kerk".

Overigens moeten de hervorm
den en gereformeerden nog be
raadslagen over het lutherse ver
zoek om te mogen meedoen. Om
dat er in deze beide kerken 'grote
stromingen' zijn met een 'zeer
sterk calvinistisch karakter', is het
voor ds. Boon nog de vraag of de
lutheranen wel zonder meer wel
kom zijn. -

Zorgen heeft ook de lutherse
hoogleraar J. P. Boendermaker.

Aan de ene kant vindt hij het een
'dapper besluit' - "je moet het ne
men nu er nog leven is, nu het nog
niet te laat is" -, maar hij vraagt
zich wel af "of de mensen het zul
len begrijpen".

"Ik ben bezorgd voor mensen die
houden van hun eigen kleine kerk,

ROME - De vermoede aanvaring
tussen 'concilie-aanhangers' en
'voorvechters van kerkrestauratie'
(die terug zouden willen naar de
tijd van vóór het concilie) is tot nu
toe op de bisschoppensynode in
Rome uitgebleven. Eendrachtig
hebben de 165 stemgerechtigde le
den zich gesteld achter het concilie
en de daardoor op gang gekomen
hervormingen in de wereldkerk,
zonder overigens een blad voor de
mond te nemen wat hun wensen
en verlangens betreft.

De rode draad door dit alles blijft
de wens,-dat de conciliebesluiten

(Opgaven van de kerkdiensten voor de
hele maand december, met volledige
vermelding van plaatsen, tijden en
voorgangers, zijn zeer welkom. Wij
kunnen ze in deze drukke maand dan
tijdig intikken. Graag naar redactie
Leidsch Dagblad, afdeling geestelijk
leven, postbus 54, 2300 AB Leiden).

LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Kramer, mmv cantorij, 11.45 studente-
nekklesia; Marekerk 10 dr. Meijers, 5 ds.
Blenk, Amsterdam; Maranathak. (L.
Morsweg) 10 ds. Koolstra, ha; oecume
nische geloofsgemeenschap De Regen
boog (Merenwijk) 9.30 en 11.15 pastoors
Van Breukelen en v. Well; Bethlehemk.
(Driftstr.) 10 ds. Pannekoek; Bevrij-
dingsk. (Montgomerystr.) 10 ds. Riet
veld, ha; Vredesk. (Burggravenl.) 10 vi
caris mevr. A. Hoogerbrugge, mmv can
torij; Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg
6) 10.30 ds. Ribs; jeugdkapel Vredes-
kerk 10 ds. Schouten; jeugdkapel Be
vrijdingskerk 10 hr. J. P. Karstens. Wijk
'Stevenshof zie na geref. kerk. Acad.
Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds. v. Bei-
num en ds. Bovenberg, ha; Diakones-
senhuis elke zat. 10.30 rk. dienst, mor
gen 10.30 ds. v. 't Hof; Endegeest zie
Oegstgeest.

Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten-
sius; Oude Vest 10 ds. Keyser, Utrecht,
ha; Maranathak. zie herv. gem.; Bevrij-
dingsk. 10 ds. Rietveld, ha, 5 ds. Horten-
sius; bejaardenhuis Groenhoven 10 dr.
v.d. Zwaan, ha; Merenwijk zie herv.
gem. Wijk Stevenshof, gebouwtje 'Dijk-
hof (Rijndijk) 10 mevr. K. Mak-de Heer.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. v.d.
Jagt, 3 ds. Grutter. Chr. Geref. K.
(Steenschuur) 10 en 5 ds. Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds.
Boogaard. Geref. Gem. in Ned. (Bethl-
.kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-
Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds.
Mostert. Doopsgez.-Remonstr. Gem.
(Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10.30 ds.
Koek. Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds.
Bosveld, ha. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 10 evang. Dikkes.
Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5)
7.45 nam. Zendingswerk Middernachts-
roep (Zoeterw.singel 21) 5 hr. A. v. Dig
gelen. Evangeliecentrum-Pinksterbew.
J. Maasbach-Wereldzending (aula
Noachstr. 2) 10 evang. Zijlstra, wo. 8
evang. Zijlstra (Zijlsingel 2), vr. 8 jeugd-
avond (Zijls. 2). Pinkstergem. (O. Vest
13) 10 ds. v. Twillert. Leger des Heils
(hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8. Zevendedag-adventisten
(Ontmoetingskerk Voorschoten) elke
zat. 9.45 bijbelstudie, 10.45 predik
dienst. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10.30. Genootschap der
Vrienden (Quakers) 10.30 (Rapenburg
6). Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen der L.
Dagen (Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20.

door

S.J. de Groot

van dat goede dak boven hun
hoofd en de warmte van de hechte
gemeenschap, en die bang zijn dat
dit wordt bedreigd. Kunnen wij
hen ervan overtuigen, dat het ons
juist gaat om het behoud van de
warmte van het evangelie, die nu
zoveel mensen niet meer bereikt?"

Er zijn lutheranen die zich in de
steek gelaten voelen. Wat zullen zij
zich nog inspannen? Boenderma
ker zou hun willen toeroepen:
"Juist nu doorgaan; dan staan we
straks niet met lege handen bij die
nieuwe contacten". "Maar zullen
ze ons horen en vertrouwen?"

Hij is ook bang dat kerkeraden
de reparatie van het kerkdak zul
len uitstellen omdat ze denken:
straks gaat die kerk toch dicht.
"Terwijl bij meer samenwerking
juist die intieme lutherse kerken
wel eens de kerken van de toe
komst zouden kunnen zijn".

"Zullen ze ons geloven als we
zeggen, dat er echt voorlopig niets
verandert en dat het helemaal van
de situatie ter plaatse afhangt wat
dit besluit voor de toekomst gaat
betekenen? 'Samen op weg' bete
kent toch ook bij de hervormden
en gereformeerden niet, dat alles in
één pot gaat. Er zal een eigen orga
nisatie moeten blijven binnen het
geheel, alleen al voor onze buiten
landse contacten".
Boendermaker mag dan zorgen
hebben, zélf gelooft hij er wel in.

Voor de vroegere Leidse predi
kant Happee werd op de synode
één ding duidelijk: dat het niet lan
ger kan doorgaan zoals de afgelo
pen jaren. "Om financiële redenen
niet, maar nog meer om de druk
die nu op een kleine groep mensen

verder worden beoordeeld, toege
past en verdiept. Dat is in de afge
lopen twintig jaar lang niet overal
op bevredigende manier gebeurd,
zo werd vastgesteld. De paus, die
zich temidden van zijn bisschop
pen opstelt als een geduldig
toehoorder, denkt er ook zo over.

Gisteren is de tweede fase van de
synode begonnen. Na een algeme
ne bespreking 's morgens gingen
negen groepen aan de slag voor het
'fijnere theologische werk'.

De synode gaat pas op 8 decem
ber uiteen. Met een boodschap aan
de wereld of aan de 'gehele chris
tenheid'.

Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 9 en
10.45; Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30; Steenschuur zat. 7, zo.
8.30, 10, 11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerka-
de zat. 7, zo. 9.30 en 11; Lammenschans-
weg zat. 7, zo. 9 en 10.30; Haarl.straat zat.
7, zo. 9.30, 10.45 en 12.15; Merenwijk zie
herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwou-
de).

Raad van Kerken: elke di.av. 7-7.30 oe-
cum. avondgebed in oud-kath. k. Zoe
terw.singel.

ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
sma, 7 ds. Ten Voorde.

AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. Klein Kranenburg. Ge
ref. Kerk 10 ds. Boer, 6.30 ds. Stolk,
Zuidwolde. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5
ds. De Vries, Heerde. Rk Kerk zat. 7, zo.
10.30.

ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Romein, R.dam, 5
ds. v.d. Kamp, Rijnsaterwoude; Kruis
kerk 10 ds. De Graaf, H.woude; Opstan-
dingskerk 10 ds. v.d. Heiden; G. Herder
kerk 10 en 6.30 ds. Moll; De Bron 9.15
ds. Nieuwenhuis, 10.15 oecum. jeugd
dienst, 6.30 ds. Nieuwenhuis, vesper;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Mulder;
Oudshoornse kerk 10 ds. Smids,
A.foort; Sionskerk (Planetensingel) 9.30
ds. Ouwendijk, 6.30 ds. Koudstaal,
Baarn. Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds.
Schuddebeurs, Papendrecht, 6.30 ds.
Boer; Salv.kerk 10 ds. Te Winkel, Leus
den, 5 hr. Goedhart, Nieuwkoop, jeugd
dienst. Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn.
school) 9.30 en 5 ds. Room, ha. Ned. Ge
ref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds. M.
de Jong, 4.30 ds. Louwerse, Langerak.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 2.30 ds. Den
Butter, wo. 7.30 ds. Bouw. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt-
.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds. Mietes,
6.30 ds. Koekkoek. Bapt.gem. Noord
(school Kalkovenw. 62) 10 ds. v. 't Wout,
6.30 hr. C. Stavleu. Volle-evang.gem.
('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr. v.d.
Hoorn. Pinkstergem. (school Batestein
16) 10. Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en
7. Remonstr. Kring (Van Mandersloostr.
36) geen dienst. Rk Kerk: Bonifaciusk-
zat. 7, zo. 9.45 en 11.30; Piusk. zat. 7;zo. 9
en 10.30; De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.

BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
Abma, Gouda, 6 ds. G. C. de Jong, Zoe-
termeer. Geref./Herv. Gem. (dorpshuis
'De Tas') 10.30 ds. v.d. Linden, Zoeter-
meer. Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst,
wo. 7.30 ds. Blok, Capelle a.d. IJssel.

BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. Wieman, 6.30 ds. Rothfusz,
Hillegom; Salv.kerk 10 ds. Vreugdenhil,
Gouda, 6.30 ds. v.d. Hoef; Bethl.kerk 10

Happee ...druk wordt steeds
zwaarder....

rust. Zij krijgen steeds meer ver
antwoordelijkheden op hun schou
ders".

"Wat plaatselijk nog niet overal
even voelbaar was, werd landelijk
onmiskenbaar: wij moeten de eer
ste stap zetten en het gesprek ope
nen over hoe wij een eigen plaats
in het grote geheel van hervormd-
gereformeerd kunnen innemen.
Onze bedoeling is niet, de lutherse
gemeenten te ontbinden. Mis
schien leidt deze weg ertoe, dat we
te zijner tijd als bond van lutherse
gemeenten deel kunnen zijn van
een evangelische kerk in Neder
land, of hoe die ook zal gaan he
ten".

Happee - die een vergelijking
maakte met de positie van de Waal
se gemeenten binnen de Hervorm
de Kerk - vindt het boeiend om te
zien hoe de gemeenten het synode-

ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Kleermaker,
R.dam. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Berg, 6.30
ds. Elderman. Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) 9.30 ds. Mouissie, 4.30 ds. v.d.
Scheer. Geref. Gem. (Stationsweg 17) 10
en 6.30 ds. Bac. Evang.-Luth. Gem. 9 ds.
v. Beek, ha.

BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 dr. Haitsma; De Stek
9.30 ds. v.d. Pol. Geref. Kerk 9.30 en 5
ds. G. de Jong. Chr. Geref. Kerk 9.30 en
5 ds. Ijlibbers. Geref. Gem. 9.30 lees
dienst,'? ds. Boogaard.

HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 dr.
Haitsma, Boskoop, 6.30 ds. De Graaf.
Geref. Kerk 10 ds. v. 't Hoff, Boskoop, 5
ds. Smink, Haastrecht. Rk Kerk: dorp
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30; Anker zat. 7, zo.
8.45 en 11.15; Rijndijk zat. 7, zo. 10.

HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref.
kerk. Geref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds.
Rothfusz, 5 kand. v. Wallinga, Leider
dorp, gez. diensten. Chr. Geref. Kerk 10
en 5 kand. M. Mulder, Apeldoorn. Rk
Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9.30 en 11; Jozefk.
zat. 7, zo. 10 en 11.30.

HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.

DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
wijn. Rk Kerk zat. 7, zo. 8 en 10.

KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.

besluit opnemen en hoe 'Samen op
weg' zal reageren als de lutheranen
toch een 'bepaalde eigenheid' wil
len bewaren. "Kan men ruimte ge
ven aan een oude traditie met een
lange voorgeschiedenis? En kan
die ruimte naast de lutheranen
misschien ook plaats geven aan de
doopsgezinden met hün traditie?"

Richting

Synodepresident ds. A. Burg
hoorn is realistisch genoeg om te
beseffen dat het besluit bij veel lu
theranen met 'gemengde gevoe
lens' is ontvangen. Immers, bij een
peiling in de gemeenten was na
drukkelijk gekozen voor een zelf
standig voortbestaan.

"Maar daarom heeft de synode
ook met nadruk gezegd, dat de be
staande levende kernen van lu
thers Nederland niet mogen ver
vluchtigen. Het synodebesluit
geeft een richting aan om als kerk
samen met andere kerken zo goed
mogelijk de opdracht te volbren
gen. En die opdracht is en blijft:
het Woord te dienen en te verkon
digen. Daarnaast is er de pastorale
zorg voor de vele lutheranen in de
verstrooiing, een zorg die wij zon
der samenwerking met anderen
niet meer aan kunnen".

Kleine 30.000

Volgens de allernieuwste cijfers
uit het pas verschenen lutherse
jaarboek 1985/1986 zijn er 62 evan-
gelisch-lutherse gemeenten in ons
land.

Bij de samenstelling van het jaar
boek hadden zij in totaal 13.065 le
den en 16.418 doopleden, een klei
ne 30.000 dus.

De grootste gemeente is Amster
dam met 2570 leden en 3923 doop
leden.

De enige gemeenten binnen het
verschijningsgebied van deze

Holvast»

Gem. Dorpsk. 1U ds. Aarents, 6 ds. Ge
braad; Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30
ds. Aarents. Herv. Gem. 'De Rank' (P.
Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Ge
ref. Kerk 10 en 5 ds. v. Breevoort, ha.
Vliegkamp Valkenburg 10.30 ds. Verse-
put. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.

KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Driebergen, 6 ds. De Jong;
O. Kerk 10 ds. Hovius, 6 ds. v. Roon;
Ichthusk. 10 ds. Vroegindewey, 5 ds.
Sjollema; Pniëlk. 9.30 ds. v. Roon, 6 ds.
v. Sliedregt; aula Bestevaer-mavo
(Rijnsoever) 10 ds. De Jong; Overduin
2.15 ds. v.d. Beid; 'De Hoeksteen' (Bur-
gersdijkstr. 23) 10 dovendienst, hr. P. C.
v.d. Bos. Herv. Gem. 'De Rank' (aula P-
Groen-college Pr. Frederikdreef 15) 10
ds. H. Nortier, O.geest. Geref. Kerk
Vr.kerk 9.30 en 5 ds. Kersten, ha; Trium-
fatork. 9.30 en 5 ds. Koster, ha. Geref. K.
Vrijg. 10.30 en 5.30 ds. Heida. Ned. Ge
ref. K. 11 en 7 ds. Stuij, Kampen, ha, in
Vredeskerk. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds.
Slagboom. Vrije Chr. Geref. Gem. (Uni-
zaal) 10 en 5 ds. v.d. Belt. Geref. Gem.
(Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem. in Ned.
(Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
'('Tripodia') 9.45.,Onafh. baptistengem.
(Ambachtsweg 2) 10 br. H. Bakker, He-
verlee, ha.

KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 zie geref. kerk. Ge
ref. Kerk 10 dr. Bade, 7 oecum. advents-
dienst.

krant zijn Leiden en Bodegraven.
De eerste met 377 leden en 506
doopleden, de tweede met 146 le
den en 268 doopleden.

Van de 62 lutherse gemeenten -
verspreid over het hele land - zijn
er liefst 27 met minder dan 100 le
den. En van die 27 zijn er 10 bene
den de 50 leden.

De kleinste is De Rijp (Noord-
Holland) met 8 leden en 2 doople
den, gevolgd door Maastricht met
20 leden en 23 doopleden, Zierik-
zee met 22 leden en 25 doopleden,
Heusden met 23 leden en 14 doop
leden en Culemborg met 23 leden
en 42 doopleden.

De stedelijke aantallen lopen
ook sterk uiteen. Zo telt Rotterdam
861 leden en 1537 doopleden, maar
Nijmegen slechts 183 en 173. Den
Haag 782 leden en Den Bosch 49,
Utrecht 716 en Vlissingen 52,

LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. v.d. Bom, 6.30 ds.
Knorth; Hoofdstr. 10 ds. Knorth; Schep-
pingsk. 9 en 10.30 ds. Westera-Franke.E-
lis.ziekenhuis 10 rector Vijftigschild.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de
Vries. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.

LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 kand.
mevr. Teusink, Alphen. Geref. Kerk 9.30
ds. Los, Pijnacker, 7 ds. Fernhout, Al
phen. Rk Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en
11.15.

LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. 't
Hooft; Pauluskerk 10 en 7 ds. De Gel
der. Geref. Kerk 10 ds. v.d. Woude, Was
senaar, 5 ds. Boswijk. Geref. K. Vrijg.
10.30 en 4.30 ds. De Putter, ha. Ned. Ge
ref. Kerk (Salvatori) 10 ds. Vos, 7 ds. De
Lange. Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v.
Dijken. Geref. Gem. 10 en 4 leesdienst,
wo. 7.30 ds. Hakkenberg, Groningen.
Evangeliegemeente (Ooievaarstr. 27a)
'9.45 hr. C. v.d. Meij. Rk Kerk: Agatha-
kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30; Poelpolder
zat. 7, zo. 9 en 11.30; Mariakerk zat. 7, zo.
8.30, 10 en 11.45; Engelbew. zat. 7, zo.
9.30 en 11.

NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, 6.30 ds. Stoutjesdijk, Ouder
kerk a.d. Amstel, jeugddienst. Geref.
Kerk 9.30 ds. S. de Jong, Woerden, 4.30
oecum. vesper in rk. kerk. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30 ds. v. Leeuwen, Drie
bergen. Remonstr. Gem. 10 mevr. ds.
Bosman, O.geest, vesper. Evang. gem.
(Kruispunt, Kennedylaan 33) 9.30. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.

NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds. De
Graaff, 6.30 ds. Nicolai, Nieuwendijk.
Geref. Kerk 9.30 ds. Biewenga, Kame-
rik, 7 ds. Broer. Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en
11.

NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Ten Voorde, 7 ds. Bergsma. Geref. Kerk
9.30 ds. Wijngaarden, 4.30 ontmoetings-
dienst. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds.
Visser. Rk Kerk zat. 7, zo. 10 (greg.),
11.15 gezinsdienst.

NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze, ha. Geref. Kerk (W. Verlaat) 10
ds. Nooteboom, 7 ds. Rang, N.-Vennep.

NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds.
Hovius, Katwijk aan Zee; Hoofdstr.
(Zee) 10 ds. Franken, Zeist, met gehoor
gestoorden, 5 ds. v.d. Lee; Sole Mio 9 ds.
Elgersma; De Rank (Golfbaan) 10 kand.
A. van Zwet. Geref. Kerk Buurtkerk
(Hoofdstr.) 10 ds. Korenhoff; Vinkenl.
(Binnen) 10 ds. Elgersma, 7 drs. P. Wa-
melink; Stichtingskerk 11 ds. Slofstra.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 dr.
Metering, O.geest. Rk Kerk Zee zat. 7,
zo. 10.30; Binnen zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.

Zwolle 266 en Zutphen 88, Schie
dam 298 en Enschede 60, Haarlem
451 en Groningen 170.

Van tweeën één

De Bodegraafse predikant W.
van Beek heeft geen grote vrees
voor een opgaan van lutheranen in
het grote geheel van hervormden
en gereformeerden.

"Zomin de lutherse kerk in Ne
derland verdronken is in de luther
se wereldkerk, hoeft ze daarvoor
ook niet bang te zijn tegenover de
kerken uit de calvinistische tradi
tie. Van tweeën één: óf we kunnen
vanuit onze traditie niets vertellen
omdat we die zelf niet kennen of
beleven - en dan is het terecht als
we opgaan in een andere kerk - óf
we hebben wél veel te vertellen, en
dan is er geen reden onze mond te
houden. En dat hoeft ook niet. Als
we maar niet vergeten, dat we ook
nog oren hebben gekregen. Twee
oren en één mond".

Leiden niet negatief

En dan nog een reactie van de
Leidse predikant J. Mostert.

Negatieve geluiden uit zijn ge
meente heeft hij niet gehoord toen
hij het synodebesluit in een kerk
dienst had voorgelezen. Zelfheeft
hij er ook geen moeite mee, hoewel
hij de teleurstelling over het be
sluit wel kan begrijpen.

"Maar we zien wel hoe het nu
verder gaat. Als je als deelnemer in
een samenwerkingsproces een be
paalde identiteit hebt - en dat heb
ben we toch -, dan raak je die echt
niet zo gauw kwijt".

Overigens heeft zich in 1973 het
zelfde voorgedaan in omgekeerde
richting, zo vertelde ds. Mostert.
Toen tendeerde een peiling in de
gemeenten naar een soort 'samen
op weg' met anderen, maar besloot
de synode tot een zelfstandig
voortbestaan.

Het kan verkeren.

NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds.
v.d. Mey, gezinsdienst; De Zilk 10 ds. J.
Sierat, L.dorp. Rk Kerk Victork. zat. 7,
zo. 9.30 en 11; Jozefk. zat. 7, zo. 9 en
10.30; De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.

OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10
ds. Da Costa; Gemeentecentrum
(Lijtw.) 10.30 ds. Stenfert Kroese, Bilt-
hoven, 7 ds. v. Niel, Rijnsburg. Geref.
Kerk 10 ds. v.d. Wal, Hillegom. Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
8.45 en 7 ds. De Putter, ha. Ned. Geref.
Kerk (Gem.centrum) 8.45 en 4 ds. De
Lange. Van Wijckerslooth 4 mevr. ds.
Visch, ha. Endegeest 10 ds. Friederich.
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4.
Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.

OUD-ADE: Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30 en
10.30.

OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 ds. Jaspers Focks, 6.30
ds. Jaspers Focks, jeugdteam-dienst.
Geref. K. 9.30 ds. De Korte, 6.30 zie herv.
gem. Remonstr. Gem. geen dienst. Rk
Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.

ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11; Petrus-B.
zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.

RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
ds. v.d. Kamp, ha, 7 ds. v.d. Heiden, Al
phen. Chr. Geref. K. 2.15 ds. Bouw.

RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentius-
kerk 9.30 ds. Smaling, 5 ds. Wagter; Be-
thelkerk 9.30 ds. Snel. Geref. Kerk Imm-
.kerk 9 en 10.30 ds. Wagter, 5 ds. Cziria;
Mar.kerk 9 en 10.30 ds. Ribberink, 5 ds.
Damsma. Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15
ds. Grutter, ha. Chr. Geref. K. 9.30 en 5
ds. v. Sorge. Evang. Christengem. (aula
mavo) 10 br. H. v.d. Steen. Rk Kerk zat.
7, zo. 10.30.

RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7, zo. 9
en 10.30.

SASSENHEIM: Herv. Gem. 10 ds. Ger
mans, ha, 7 ds. Ferwerda, ha. Geref.
Kerk 10 ds. Baas, ha. Zie ook herv. gem.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aamoudse.
Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) geen
dienst. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.

TER AAR: Herv. Gem. 9.30 kand. R. v.
Mourik, Bergambacht, 6.30 ds. Stam.
Geref. Kerk 9.30 ds. Broer, 6.30 ds. Bie
wenga, Kamerik. Rk Kerk Aardam zat.
7, zo. 9 en 12; kerk Langeraar zat. 7, zo.
9.30 en 11.30.

VALKENBURG: Herv. Gem. 10 en 6.30
ds. Vermeulen. Geref. Kerk 9.30 ds.
Veenstra, Leiden, 6.30 ds. Snel. Geref.
K. Vrijg. 8.30 en 3.45 ds. Heida, ha.
Vliegkamp Valkenburg 10.30 ds. Verse-
put.

Leiden. De centrale kerkeraad
van de hervormde gemeente en de
kerkeraad algemene zaken van de
gereformeerde kerk in Leiden heb
ben onlangs samen vergaderd over
het samen op weg gaan in deze
stad. Er zullen nu commissies wor
den gevormd die zich gaan buigen
over het gezamenlijke gebouwen
bestand, de financiën van de wijk-
gemeenten en de uitgave van een
gemeenschappelijk kerkblad.

Ds. R. J. Koolstra van de gerefor
meerde kerk schrijft in het kerk
blad van deze week, dat de zaak
dringt. Ondanks de verkoop van de
Zuiderkerk is de begroting voor
1986 van de gereformeerde kerk
niet sluitend. Koolstra spreekt van
een 'angstig tekort'. "Er zijn gren
zen aan wat kan". "Wijkraden kun
nen nog denken vanuit de wijk
zelf, maar een algemene kerkeraad
heeft het geheel te overzien". Ds.
Koolstra bereidt de mensen al
voor, dat er 'emotionele beslissin
gen' genomen moeten worden.

Vrouw. "Om een eind te maken
aan onbillijkheid, onrechtvaardig
heid en discriminatie ten aanzien
van de in Christus gedoopte
vrouw", heeft de Nijmeegse hoog
leraar theologie dr. A. J. de Groot
gisteren een pleidooi gehouden
voor gelijkstelling van man en
vrouw wat betreft de toelating tot
het kerkelijk ambt. Hij deed dat bij
zijn afscheid als bijzonder hoogle
raar in de geschiedenis van het ca
noniek recht aan de theologische
faculteit van de Katholieke Univer
siteit in Nijmegen.

De Groot, die zich vooral baseer
de op oude canoniek-rechtelijke
teksten, was sinds 1 januari 1984
bijzonder hoogleraar namens de
Stichting Nijmeegs Universiteits
fonds. Daaruit worden onder meer
reizen van studenten naar het bui
tenland bekostigd en krijgen stu-
denten-in-nood ondersteuning.

Gereformeerde Gemeenten:

bedankt voor Oud-Beijerland N.
W. Schreuder Goes. Doopsgezinde
Broederschap: aangenomen naar
Sneek W. J. Maas Nes (Ameland).

- Op veler verzoek heeft de her
vormde Bijlmermeer-predikant A. A.
Spijkerboer opnieuw een aantal ra
diopraatjes (NCRV) gebundeld. Hij
houdt die regelmatig in de rubriek 'In
't voorbijgaan' en heeft zijn nieuwe
boekje de titel 'Nog méér onderweg
gezien' meegegeven. De eerste bun
del verscheen in 1983 onder de titel
'Onderweg gezien'.

Spijkerboer heeft het vermogen om
dingen waarover vanuit de bijbel iets
kan worden gezegd, zó aan de orde te
stellen dat het veel mensen kan aan
spreken, misschien juist minder- of
niet-kerkelijken. Moeilijke zaken als
liefde, echtscheiding, God en de poli
tiek, antisemitisme, zelfmoord, biech
ten laat hij niet liggen. Hij heeft niet
veel woorden nodig om er toch diep
op in te gaan.

Al zou de lezer hem soms vragen
willen stellen omdat hij hem op het
geloofspad niet helemaal of helemaal
niet kan volgen, het is toch altijd weer
boeiend, Spijkerboers mening te ho
ren. Niet dat hij over alles en nog wat
een vaste mening heeft. Hij geeft zijn
hoorders en lezers alle ruimte om zelf
na te denken en eigen opvattingen en
gevoelens te toetsen.

Het boekje - een uitgave van Kok
(Kampen) - telt 84 bladzijden en kost
f 12,90.

VOORHOUT: Herv. Gem. 10 hr. J. W.
Hoffenaar. Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.

VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. De Zwart; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds. De Zeeuw. In
Laurentiuskerk 5 oecum. zangdienst.
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. Ho
nig. Herv. evang. op geref. grondslag
(Lucas-college, Beeth.laan) 9.30 ds. v.
Schoonhoven, Hardinxveld, 4.30 ds. De
Jager, Schoonhoven. Geref. Kerk 10 ds.
v.d. Schoot. Zie ook herv. gemeente.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds.
Blokland, ha. Aulagemeenschap Noord
hofland geen dienst. Rk Kerk Laur.kerk
zat. 7, zo. 11.30, 5 oecum. zangdienst; M.
Godskerk. zat. 7, zo. 10. Kerk van Enge
land (British school in The Netherlands,
J. v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse
dienst.

WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Roetman, 5 ds. v. Roest, Groot-
Ammers;Hoeksteen 9.30 ds. Goossen,
6.30 ds. Roetman; Bethelk. 9.30 ds.
Maasland, 5 ds. Goossen; Imm.kerk 10
ds. v. Gelder, Doorn, 5 ds. Quartel, Gou
da. Geref. Kerk Kruisk. 10 ds. De Moor,
5 ds. Bruijn, Gouda; Ontm.kerk 10 ds.
De Winter, Den Haag. Remonstr. Gem.
10 ds. Paardekooper, A.dam.

WARMOND: Herv. Gem. 10 ds. Muis.
Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.30.

WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. v.d. Plas, Zwijn-
drecht, 7 ds. v.d. Woude, opendeur-
dienst; Kievietk. 10 dr. v.d. Kamp; Mes-
siask. 10 ds. v. Waasbergen; Dorpscen
trum 9.30 ds. Riphagen, Papendrecht.
Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. Boswijk, Lis-
se, 7 zie Dorpskerk; Zuid (Bloemcamp-
laan) zie Kievietkerk. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 prof. dr. Sperna Wei
land, R.dam.

WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Koelewijn. Geref. Kerk 9.30 ds. Aal-
ders, 6.30 ds. Buikema. Ned. Prot. Bond
(De Wijk) 11 pater R; van Sasse van Ys-
selt. Rk Kerk zat. 7, zo. 10.

ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 hr. De
Haan. Geref. Kerk 9.30 en 7 hr. Schreu
der.

ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Wolthaus, 5 adventsyesper in St. Jan.
Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30, 5 oe
cum. adventsvesper; Chr. Dienaark. zat.
7, zo. 10; Meerburgkerk H. Rijndijk zat.
7, zo. 10 en 11.30.

ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 en
6.30 ds. Eijsenga. Geref. Kerk 10 ds. Bui
kema, 6.30 ds. Aalders. Remonstr. Gem.
geen dienst.

Binnen de Nederlandse kerkgemeenschap
zijn steeds meer krachten aan het werk die
stelselmatig in diskrediet proberen te brengen
wat in de afgelopen jaren met veel geloof en
moeite tot stand werd gebracht.

Zo begint een deze week uitgegeven verkla
ring van het dagelijks bestuur van de 'Samen
werking Nederlandse Vrouwelijke Religieu
zen'.

Woordvoerders van deze groepen, zeggen de
religieuzen, maken zich zogenaamd tolk van
'vele óprechte rooms-katholieken', maar ap
pelleren in feite aan duistere en niet zelden
rancuneuze gevoelens van ongenoegen. De
laatste tijd moeten ook landelijke samenwer
kingsverbanden van religieuzen het ontgel
den.

Naast oproepen tot aansluiting bij alternatie
ve verenigingen verschijnen regelmatig ten
dentieuze commentaren op activiteiten of uit
latingen van religieuzen. In plaats van een
open discussie aan te gaan met de eerst-ver-
antwoordelijken - zodat hoor en wederhoor
mogelijk wordt - geeft men de .voorkeur aan
sterk gekleurde berichtgeving. Sommige reli
gieuzen laten zich gemakkelijk door de stroom
van verdachtmakingen meevoeren. Zo wordt
een sfeer geschapen waarin gelovigen onder

ling tot vijandigheid en wantrouwen worden
aangemoedigd.

Verdachtmaking

Volgens het dagelijks bestuur van de 'Sa
menwerking Nederlandse Vrouwelijke Reli
gieuzen' stelt vooral het 'Katholiek Nieuws
blad' zijn kolommen hiervoor open. Uit elke
editie klinkt een toon van 'agressieve onver
draagzaamheid'.

Zo verleende het blad onlangs gastvrijheid
aan een zekere pater Tiberius. Hij lanceerde
een aanval op de Konferentie Nederlandse Re
ligieuzen naar aanleiding van een pas versche
nen beleidsnota. Hetzelfde verhaal circuleert
in gestencilde vorm al langer onder de ware
naam van de schrijver, de bekende publicist
pater Jan Bots.

Volgens de religieuzen ademt het een sfeer
van verdachtmaking aan het adres van alle zo
genaamde 'buitenkerkelijke bewegingen'
waarmee religieuzen sympathiseren of zich
verbonden weten, zoals de vredesbeweging
(met inbegrip van 'Pax Christi'), sociaal-poli
tieke bevrijdingsbewegingen in de Derde We
reld en de vrouwenbeweging (naar Bots' oor
deel met haar 'veelal agressief-feministische
inslag').

Onheus

'Buitengewoon onheus' noemt het bestuur
de persoonlijke aanval op de voorzitster van
de 'Samenwerking Nederlandse Vrouwelijke
Religieuzen', zuster Teresine Metternich. Zij
zou goede sier maken op kosten van haar me
dezusters, "die geen tijd en behoefte hebben
om zich te ontwikkelen, zich mooi te kleden en
vergaderingen te bezoeken". De religieuzen
noemen deze aantijging kenmerkend voor de
methode, ook van officieel-kerkelijke zijde,
om kritiek op één enkel persoon te richten en
deze zodoende te isoleren van de groep na
méns wie hij of zij optreedt.

De vrouwelijke religieuzen ervaren binnen
de Nederlandse kerkprovincie een klimaat
waarin gemeenschapszin en verdraagzaam
heid hebben plaats gemaakt voor broedertwist
en verkettering. Zij vrezen dat op die manier
geesten worden opgeroepen die straks niet
meer te bezweren zijn, van fanatisme, liefde
loosheid en verbittering.

Het bestuur roept alle religieuzen op, hier
aan weerstand te bieden. En de leiders van de
geloofsgemeenschap, in het bijzonder de bis
schoppen, om door optreden en beleid deze
ontwikkelingen te keren.

De kerk 'De Menswording' rk) in Leiderdorp.