Leidsch Dagblad | 1985 | 16 november 1985 | pagina 18

Opmars van

de lokale
verwarming

VEGIN

Isolatie heeft ook
zijn schaduwkanten

Afwijkende cijfers

PAGINA 18

ZATERDAG 16 NOVEMBER 1985

ACTIE ZUINIG STOKEN

Heeft CV zijn tijd gehad

1

LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD

LEIDEN - De energiebespa
ring in veel Nederlandse huis
houdens kan ook z'n ongezon
de kantjes hebben. Technische
tekortkomingen bij de warmte-
isolatie en 'de thermostaat een
graadje lager' veroorzaken in
sommige huizen een goed mi
lieu voor schimmels en huis
stofmijten. Vooral mensen met
allergie-verschijnselen hebben
vaak veel last van deze parasie
ten. De problemen zijn niet al
leen te wijten aan de isolatie,
maar aan een samengaan van
factoren, aldus het tijdschrift
Blauwdruk van de Gasunie.

Verschillende wetenschap
pers zijn op het ogenblik bezig
met studies naar het verband
tussen isolatie, stookgedrag en
ziekteverschijnselen. Hoewel
de resultaten van die onderzoe
ken nog maar mondjesmaat
voorhanden zijn, is nu al duide
lijk dat in veel huizen een te
kort aan ventilatie en daardoor
een hoge luchtvochtigheid op
treedt, waarin met name de
huisstofmijt goed gedijt.

De huisstofmijt is een micro
scopisch klein diertje, dat in
bijna alle huizen voorkomt. Het
voedt zich voornamelijk met
huidschilfers van mensen of
huisdieren, die in de vorm van
stof overal voorkomen. Het zijn
bepaalde eiwitten in de uit
werpselen van deze mijten die
problemen veroorzaken bij
mensen met cara (aandoenin
gen van de luchtwegen), aldus
Johan Huizing van de Gronin
ger Wetenschapswinkel voor
de Volksgezondheid. Naar
schatting 5 procent van de
mensen heeft last van deze
huisstof-allergie. Maar ook
voor anderen vormen schim

mels en mijten een bedreiging
voor de gezondheid.

De wetenschapswinkels wor
den de laatste tijd overstroomd
met vragen van bewonersgroe-
pen, die het verband leggen
tussen vochtproblemen en de
isolatie. Door de naoorlogse
woningnood en later door de
relatief lage gasprijzen zijn er
tot 1970 veel huizen gebouwd,
die warmtetechnisch onder de
maat waren. Maar met de ont
snappende warmte verliet ook
het overtollig vocht de woning.
Met de stijgende gasprijzen
werden die huizen geisoleerd,
waardoor de de warmte binnen
blijft, maar ook het vocht.

Tegelijkertijd hebben veel
mensen zich iets aangetrokken
van de advertentiecampagnes
om zuinig te zijn. Er wordt een
graadje lager gestookt en in
sommige kamers komt de ver
warming nooit meer aan. Daar
bij is de isolatie van veel oudere
huizen verre van volmaakt.
Door de bouwkundige con
structie blijven er bepaalde
'koudebruggen' aanwezig, die
plaatselijke koude veroorzaken
in een huis, met alle kans op
condensvocht en schimmelvor
ming. Een betonvloer die tot de
buitenmuur doorloopt, is bij
voorbeeld zo'n koudebrug
waar alleen tegen hoge kosten
iets aan kan worden gedaan.

Tenslotte is de 'grote schoon
maak' in onbruik geraakt.
Steeds meer mensen vinden
het overdreven om hun huis in
het vooijaar helemaal onderste
boven te halen, maar langza
merhand beginnen weten
schappers zich af te vragen of
de ouderwetse mattenklopper
geen flinke bijdrage aan de
volksgezondheid leverde.

LEIDEN - Misschien wist u het
niet: in ongeveer 150.000 Neder
landse woningen wordt nog steeds
een kolenkachel of oliekachel ge
stookt, terwijl naar schatting 1,8
miljoen bewoners hun huis met
een gashaard of gasgevelkachel
verwarmen. In de overige 60 pro
cent van de woningen staat een cv-
ketel die de zogeheten centrale ver
warming levert.

De kolen-, olie- en gaskachelsto
kers behoren tot de categorie die
over lokale verwarming beschik
ken: in één of meer vertrekken
staat een apart verwarmingstoestel
opgesteld. Die lokale verwarming
is de laatste tijd in opmars; de men
sen willen weer graag terug naar
een wijze van verwarmen die gezel
ligheid brengt. Voor de een is dat
een knapperend houtvuur, voor de
ander het achter glas zichtbare spel
van gasvlammetjes. Daar komt nog
iets bij: centrale verwarming mag
dan comfortabel zijn (,je hebt er
bijna geen omkijken naar"), zo zui
nig als ons altijd is voorgespiegeld
is ze zeker niet. Men is op dit mo
ment nog druk doende met een on
derzoek naar het economische
voordeel van lokale verwarming
ten opzichte van centrale verwar
ming.

Eén conclusie kan nu al worden
getrokken, wanneer je in een wo
ning tot vijf gasgestookte kachels
hebt staan, in elk vertrek één, dan
ben je in principe goedkoper uit
dan met een cv-installatie. Dat
heeft minder te maken met ver
meende zuinigheid van het kachel
type als wel met een ander stook
gedrag. Eigenaars van lokale ver
warming blijken sneller geneigd
hun kachels op een lagere tempe
ratuur in te stellen of zelfs de knop
op „uit" te zetten. Anders gezegd:
zijn zijn meer energiebewust.

Een andere factor die lokale ver

warming goedkoper maakt is het
ontbreken van het zogenaamde lei-
dingverlies. Een cv-installatie
heeft een leidingsysteem nodig dat
heet water of hete lucht van de ke
tel naar de elders opgestelde radia
toren voert, en omgekeerd. Via dit
leidingsysteem ontstaat warmte
verlies, warmte dus die niet direct
bijdraagt aan de verlangde tempe
ratuur in een vertrek. Daarnaast
kost een cv-installatie nog aardig
wat stroom, want de pomp, de
thermostaat en de andere elek
trisch gestuurde componenten ver
hogen de elektriciteitsrekening
met gemiddeld 300 gulden per jaar
en voor die 300 gulden kun je onge
veer 450 m3 aardgas stoken.

Lokale verwarming door middel
van gasgestookte haarden, convec-
toren of gevelkachels heeft dat be
zwaar niet. Er is geen stroom voor
nodig, geen water dat opgewarmd
moet worden, geen lange leidin
gen, kortom, een gasgestookte ka
chel in een lokaal verwarmingssys
teem is als het ware self-suppor
ting. Een gastoevoerleiding is alles
wat hij nodig heeft om warmte te
produceren. En een rookgasafvoer,
vanzelf.

De toepassing van gasgestookte
lokale verwarming neemt sinds
vijf jaar hand over hand toe. Met
name gasgevelkachels doen het
goed in de huidige woningbouw,
vooral in de niet al te grote wonin
gen, mede omdat tengevolge van
het beter isoleren de warmtevraag
kleiner is geworden. In een goed
geisoleerde woning bereik je snel
ler een „temperatuur-evenwicht"
tussen de verschillende vertrek
ken. Die vertrekken bevinden zich
immers allemaal binnen een zelfde
„isolatie-schil". Een vertrek waarin
niet wordt gestookt koelt daardoor
niet meer zo snel af en de tempera
tuur blijft relatief gezien vrij hoog.

Met deze constatering kom je al
gauw op de vraag of het bij goede
isolatie wel noodzakelijk is alle
vertrekken te verwarmen. Uit een
onderzoek in 80 gemeenten is ge
bleken, dat in goed geïsoleerde
eengezinswoningen, waarin op de
begane grond met gasgevelkachels
op 20 graden Celsius werd ge
stookt, de andere vertrekken nog
ruimschoots vorstvrij bleven bij
een buitentemperatuur van min 10
graden C. De op de verdieping ge
legen slaapkamers hadden bij deze
buitentemperatuur nog een bin-
nentemperatuur van plus 5 graden
C. Onverwacht gunstige uitkom
sten, die een direct gevolg waren
van goede isolatie.

Het ligt voor de hand te veron
derstellen dat de service- en onder
houdskosten voor lokale gasver-
warming hoger zijn dan bij centra
le verwarming. Want, kun je rede
neren, als je bijvoorbeeld vijf gas
kachels in huis hebt, dan heb je
ook vijf hoofdbranders. Wanneer
daar echter het ontbreken van ex
pansie vat, pomp, overstortventiel,
en mogelijke storingen in het elek
trische gedeelte bij betrokken
wordt, kunnen de verschillen in
onderhoudskosten tegen elkaar
worden weggestreept.

Bij nieuwbouw en renovatie
wordt nog te vaak met een zeker
automatisme gekozen voor cv, on
danks de relatief hoge investe
ringskosten. Betrekt men straks
een nieuwe woning en heeft men
de keus tussen centrale en lokale
verwarming, dan doet men er ver
standig aan de installateur te vra
gen om een vergelijkende kosten-
specificatie. Bedenk ook dat een

<fotr.r,l>0)

gasgevelkachel geen schoorsteen
of afvoerkanaal nodig heeft en niet
afhankelijk is van luchttoevoer
binnenshuis: zowel de aanvoer van
zuurstof als de afvoer van de ver
brandingsgassen vindt bij gevelka
chels geheel buitenshuis plaats.

Dat heeft het voordeel van een be
tere beheersing van het binnenkli
maat, iets wat bij optimaal geiso
leerde woningen nogal wat proble
men oplevert. Vaak zijn dergelijke
woningen namelijk zó dichtge-
stopt met isolatiemateriaal en
tochtstrippen, dat er nauwelijks
voldoende verse lucht de woning
binnenkomt. Niet zonder reden
wordt in bouwfysische kringen
wel eens smalend gesproken over
de „nationale kierenjacht".

Terug naar de lokale verwar
ming: men heeft nog niet lang gele
den vastgesteld dat de hoofdver
warming in de woonkamer het
leeuwedeel van het gasverbruik
voor zijn rekening neemt, en dat
gas(gevel)kachels) in de andere
vertrekken maar weinig gebruiken
omdat ze lager of minder vaak wor
den gestookt. Bij een lage warmte
vraag (bijvoorbeeld als het buiten
minder koud is) zet je bij lokale
verwarming gewoon één of meer
kachels uit, waardoor de kachels
die aanblijven op een normale tem-
peratuurbelasting doorverwarmen
met een voldoende rendement.

Bij cv kan dat niet, daar zul je bij
een lage warmtevraag genoegen
moeten nemen met het dan optre
dende verschijnsel van een lager
systeemrendement bij een lagere
belasting van de ketel. Draai je bij

voorbeeld een cv-radiator dicht
met de bedoeling verspilling van
warmte te voorkomen, dan wil de
theorie dat de „gespaarde" verspil
ling zich naar andere punten in het
systeem verplaatst. Met andere
woorden: er ontstaat extra leiding-
verlies, hoger stilstandsverlies en
een lager ketelrendement.

Overigens is dat bij Hoog-Rende-
mentsketels niét het geval, deze
ketels hebben het voordeel dat bij
verlaging van de benuttingsvraag
het rendement van de ketel eerder
toe- dan afneemt. Ook hier zal
energiebewust handelen worden
beloond met een verlaagd gasver
bruik. Niettemin blijkt ondanks de
op cv-radiatoren aangebrachte
thermostaatkranen het regelen van
de personlijke warmtebehoefte
nog steeds erg lastig en zeker niet
efficiënt. Nog steeds moeten er in
een centraal-verwarmde woning
eerst een heleboel kubieke meters
lucht worden opgewarmd voordat
men iets merkt van een hoger inge
stelde temperatuur.

Met de elektrisch gestuurde cv-
ketel is ook de kans op het uitval
len van de verwarming groter. Niet
door het falen van het systeem zelf,
maar door oorzaken als bijvoor
beeld het uitvallen van de stroom
voorziening. Een cv-ketel is im
mers niet alleen aardgasafhanke-
lijk, maar ook elektriciteitsafhan-
kelijk. Lokale gasverwarming laat
pas verstek gaan wanneer de gas-
aanvoer zou uitvallen. Wanneer
zich zo'n calamiteit voordoet is het
toch wel gemakkelijk een hout- of
kolenkacheltje voorhanden te heb
ben; je zit dan niet meteen voor het
koude-blok.

Tenminste, als er een rookkanaal
in de kamer voorhanden is. In al te
veel nieuwbouwwoningen ont
breekt een schoorsteen, hetgeen
een woon- en bouwtechnisch man
co mag worden genoemd. Stel je
voor dat midden in de winter het
gas uitvalt: in miljoenen huizen
doen zich in dat geval rampen voor
die herinneringen oproepen aan de
hongerwinter van 1945! Met de ge
wenste aanwezigheid van een
schoorsteenkanaal en een op zol
der voorhanden staand hout-, ko
len- of oliekacheltje komen we als
vanzelf op de hooggewaardeerde
factor „gezelligheid".

Een groot aantal deelnemers aan
onze actie Zuinig Stoken is in ver
warring geraakt door het feit dat de
door ons gepubliceerde cijfers
soms in sterke mate afwijken van
die welke staan vermeld in de huis-
aan-huisbladen.

Een en ander wordt veroorzaakt
door een verschil in berekenings
methode. De cijfers die wij publi
ceren worden ons verstrekt door
de Vegin het overkoepelende or
gaan van de gasdistributiebedrij-
ven in Nederland. Daarbij wordt
rekening gehouden met de weersi-

tuatie zoals die bestaat op de vlieg
basis Valkenburg.

De cijfers in de huis-aan-huisbla-
den worden verstrekt door het
Haags energiebedrijf dat eigen me
tingen verricht. Een woordvoerder
van de Vegin liet gistermiddag des
gevraagd weten dat in de door haar
verstrekte cijfers wordt gewerkt
met het systeem van gewogen
graaddagen.

Die methode leidt in begin no
vember en begin maart tot een ze
ker schokeffect maar geeft over het
geheel een zeer betrouwbaar over
zicht van het streefverbruik.

Programma van 14 november tot 21

november:

Leiden

LUXOR (121239): 'Amadeus', dag.

14.00 en 20.00 uur, al.

LIDO 1, 2, 3, 4 en STUDIO, (124130/

133210):

Prizzi's honor', 12 jaar.

'AU of me', al.

'Mad Max in de donderkooi', 12 jr.

'Traffic school', al.

dag. 14.30, 19.00 en 21.15 uur

'Purple rose of Cairo', 12 jr.

dag. 19.00 en 21.15 uur, do., vr., ma. en

di. ook 14.30 uur.

Kindermatinee: 'Sneeuwwitje', za.,
zo. en woe. 14.30 uur, al.

TRIANON (123875): 'EmmanueUe',
da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, zo. 14.15,
16.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
REX (125414): 'Orgie in New York',
da. 14.30, 19.00 en 21.15 uur, 16 jr.
Nachtvoorstelling: 'Jong en op drift',
vr. en za. 23.30 uur, 18 jr.

KIJKHUIS (142895): 'Les Enfants',
do. t/m woe. 20.00 en 22.15 uur.
Alphen

(voor reserveringen 01720-20800)
EURO: 'Runaway', dag. 14.30 en 19.00

Bioscopen

jr.

ook 14.00 uur, 12

Nachtvoorstelling: 'Runaway', za.
24.00 uur, 16 jr.

EURO: 'Desperately seeking Susan',
dag. 18.30 en 21.00 uur, za., zo. en woe.
•ook 14.00 uur, al.

Nachtvoorsteiling: 'Erotische kunst
jes', za. 24.00 uur, 18 jr.

EURO: 'Liveforce', da. 18.30 en 21.00
uur, al.

Kindermatinee: 'Vol gas met Herbie',
za., zo. en woe. 14.15 uur, al.
Nachtvoorstelling: 'Live Force', za.
24.00 uur, 16 jr.

EURO: 'Porky's revenge', dag. 19.00
en 20.30 uur. za., zo. en woe. ook 14.15

Greenway: 'Flesh and blood', do. t/m
za. 19.00 en 21.15 uur, zo. 19.00 uur, di.
en woe. 20.15 uur, 12 jr.

'Via degli specchi', zo. 21.15 uur, ma.
20.15 uur, 16 jr.

'Het grote Ewok-avontuur', za., zo. en
woe. 15.45 uur, al.

Kinderfilm: 'Dik Trom weet raad', za.,
zo. en woe. 14.00 uur.

Katwijk

(voor reserveringen 01718-74075)
CITY 1: 'Rambo', do., vr., za., zo. en
woe. 14.45, 19.00 en 21.15 uur, ma., di.
19.00 en 21.15 uur, 12 jr.

CITY 2: 'The last breed', zie tijden Ci
ty 1, 16 jr.

CITY 3: 'Ninja 3: de overheersing', zie
tijden City 1, 16 jr.

CITY 4: 'Young warriors', zie tijden
City 1, beh. za. en woe. middag, 16 jr.
Kindermatinee: 'Pipo en de piraten
van toen', za. en woe. 14,45 uur.

Noordwijk

LIDO: Wegens omstandigheden de
komende week gesloten.

Ongevallendienst
ziekenhuizen Leiden

Ongevallendienst elke dag Acade
misch Ziekenhuis behalve van dins
dag 13.00 uur tot woensdag 13.00 uur
(Diaconessenhuis) en van vrijdag
13.00 uur tot zaterdag 13.00 uur (Elisa
beth Ziekenhuis).

Bezoekuren
ziekenhuizen

Diaconessenhuis:

Dagelijks van 16.00-17.00 uur en van
18.30-19.30 uur. met uitzondering van:
Afdelingintensieve zorg: van 10.30-
11.00 uur en van 19.00-19.30 uur en na
overleg met de dienstdoende ver
pleegkundige.

Kinderafdeling: van 10.30-19.00 uur
en na overleg met de dienstdoende
verpleegkundige.

Jongerenafdeling: van 16.00-17.00 uur
en van 18 30-19.30 uur.

Sportmedisch Advies Centrum:

Blessurespreekuur: Elisabeth Zie
kenhuis Leiderdorp, 's maandags van
19.30-20.30 uur.

Ziekenhuizen

Bezoekuren

St. Elisabeth Ziekenhuis:

Volwassenen: dagelijks van 14.00-
14.45 en van 18.30-19.30 uur.

Klasse afd. dagelijks van 11.15-12.00
uur. van 14.00-14.45 uur en van 18.30-
19.30 uur.

Kraamafdeling: dagelijks van 11.15-
12.00 uur (alleen voor echtgenoot), en
van 15.00-16.00 uur en van 19.30-21.00

Kinderafdeling: dagelijks van 15.00-
18.30 uur.

Afdeling C.C.U. (hartbewaking) dage
lijks van 14.00-14.30 uur en van 19.00-
19.30 uur.

Intensieve verpleging: dagelijks van
14.00-14.30 uur en van 19.00-19.30 uur.
Academisch ziekenhuis:
Tel. [phone]

Voor alle patiënten (behalve kinde
ren) zijn de bezoekuren als volgt:
Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
.19.30 uur.

Avondbezoekuur afdeling Verlos
kunde 18.00-19.00 uur.
Prematurenafdeling: voor ouders en
familie in overleg met de verpleging
doorlopend bezoek mogelijk.

Bezoek aan ernstige patiënten:
Wanneer voor ernstige patiënten
doorlopend bezoek wordt toegestaan
kan de -hoofdverpleegkundige hier
voor speciale kaarten verstrekken.
Bezoektijden Kinderkliniek:

Dagelijks 15.00-15.45 uur en 18.30-
19.00 uur.

Bezoektijden kinderafdelingen:

Elke dag: 14.15-15.00 uur en 18.30-
19.00 uur. (Alleen voor ouders van
kinderen kan er een afwijkende tijd
worden afgesproken met de hoofd
verpleegkundige).

Alphen aan den Rijn

Rijnoord:

Bezoektijden 's middags 14.30-15.15
uur, 's avonds 18.30-19.30 uur. Extra
bezoek voor de hartbewaking: 's och
tends 11.00-11.30 uur. Extra bezoek
voor vaders op de kraamafdeling: 's
avonds 19.30-20.30 uur. Kinderafde
ling 's middags 14.30-15.30 uur, 's
middags alleen voor ouders 14.30-
18.30 uur.

16 november 1985

Honderd jaar geleden stond i
deze krant:

- Een onderwijzer had zijnen
leerlingen aan het verstand ge
bracht dat men ongelijknamige
grootheden niet bij elkaar kan
optellen en dat bijvoorbeeld twee
paarden en twee koeien te zamen
geen vier paarden of vier koeien
kunnen uitmaken. 'Maar mees
ter', riep de jeugdige spruit van
een melkboer, 'twee kan melk en
twee kan water maken samen
toch vier kan melk!'. De onder-

- De eigenaar van een groote
fabriek te Lyon, dus vertelt 'Figa
ro', meende redenen te hebben om
aan de eerlijkheid van zijn pro
curatiehouder te twijfelen. Om
den man lot inkeer te brengen,
schreef hij hem een briefje, waar-
in hij hem over zijn misdrijf on
derhield en uitnoodigde den vol
genden dag op zijn kantoor te ko
men. De chef vergiste zich echter
en adresseerde het schrijven aan
zijn kassier. Den volgenden dag
ontving hij een groot couvert,
waarin zich eene som van zestig
duizend franken bevond met de
volgende regelen: 'Mijnheer! Ik
heb in het geheel twee en zeventig
duizend franken verduisterd en

zal u de ontbrekende twaalf dui
zend, franken ook nog doen toeko
men; stort het hoofd van een huis
gezin niet in het ongeluk!'.

Vijftig jaar geleden:

- Automobilisten, motorrijders
en trambestuurders, helpt mede
het stadsrumoer te bestrijden.
Veilig verkeer is ook heel wel mo
gelijk zonder een permanent ge
bruik van uw claxon.

- Oppassen is de boodschap -
Ook onze gemeente (Valkenburg)
mag zich gaan 'verheugen' in be
zoeken van leden van het gilde
der 'Langvingers'. Werden een
paar dagen geleden een viertal
konijnen gestolen, nu is bij den
heer J.V. een 12-tal kippen ont
vreemd. Voor bezitters dus:
'Weest od uw hoede!'.

ZB HE0&EN N06/M44R
ZEIPEN ICT5 /MOETEN
WPCPOPPEN

APAM,
pg weer r

ZÉ^EK AL

vau mp#

M&nP EEHT

£p(<nez44... hz&EM
AL HPT HZJI4 LA\T
EN I7lTk<OMOO<

niet mee

Lieven niet
eoAreoA eipim^PNI

IcZJMNEM HEEL
&£4/VlETrÊLlJ(<£

ZiM.