1
Rivaliteit dreigt Duitse
wijnboeren te vellen
Gerefonneerden welkom
Schok van gifschandaal leidt niet tot eenheid
Het 'failliet' van
het onderwijssysteem
Opinie
DONDERDAG 7 NOVEMBER 1985
PAGINA 17
Reportage
Pünderich aan de Moezel,
elf uur op een zeer fraaie
najaarsochtend. Een heer
lijk herfstzonnetje weer
spiegelt zich niet alleen in
de Moezel, maar ook op de
berijpte wijnhellingen
langs de rivier. Een heel
ontvangstcomité staat
klaar. De landraad
Schwan, wijnsecretaris
Römer, de vice-voorzitter
van de kleine wijnboeren,
de persoonlijke assistent
van minister-president
Bernhard Vogel, een di
recteur van de grootste
Kellerei, dorpsburge
meester Josef Busch en
een schuchtere wijnko
ningin. Net geen meisje
meer en net geen vrouw,
een grote bokaal wijn in
haar hand, een nog wat
onwennig uitgesproken
welkomstwoord, maar ja,
ze is ook maar net geko
zen. Een ontvangst die na
de onvermijdelijke be
groetingswoorden van de
notabelen wordt voortge
zet in de plaatselijke
Weinstube annex restau
rant.
door
Hans Hoogendijk
Reden voor al dit vlagvertoon is
de komst van een groepje buiten
landse journalisten die wel eens
wat meer willen weten over de
problematiek in het wijngebied
Mosel-Saar-Rüwer. En dan wil
len de machtigen van Rijnland-
Pfalz wel even uitpakken. Per
slot van rekening heeft hun wijn
verkoop een enorme dreun ge
kregen door het di-ethyleengly-
colscHandaal. De glazen worden
geheven. Eerst de kleur-bekij
ken, dan de wijn laten rondcirke
len in het glas, de neus erin en
hoppa. Kauwen en doorslikken.
Een kind kan na een paar Wein-
probes de was doen. Maar of je
nu gelijk eventuele vergiften er
uit haalt, is zeer de vraag.
Rijnland-Pfalz en zijn wijnen,
het blijft moeilijk. Alleen al in
het gebied Mosel-Saar-Rüwer le
ven ruim elfduizend wijnboeren.
Ongeveer 9000 van hen bebou
wen stukjes die niet groter zijn
dan twee hectare. Veruit de
meesten hebben er dan ook een
baantje bij. Vader op de wijnhel
ling, moeder in de keuken voor
de toeristen. Een bord aan de
deur: Zimmer frei en Weinprobe.
Je bent wijnboer of je bent het
niet.
Duizenden van die kleine zelf
standigen verkopen hun wijn di
rect aan de klant. Eigen etiket, ei
gen klanten, zo ging het jaren
goed, hoewel zoals ook elke boer
en tuinder, klaagt ook de wijn
boer steen en been. Het werk is
zwaarder geworden, de op
brengst minder. Vroeger waren
de boerenbanken van ons, nu
zijn wij van de banken. Een be
kend klaaglied, maar de boer, hij
ploegde voort. Ook in Pünde
rich. Coöperatie is inmiddels het
toverwoord aan de StammtiSch.
Maar ruim elfduizend individu
eel ingestelde boeren op één lijn
brengen is monnikenwerk. De
nood is groot, de oplossing ver
weg, vinden de regeerders in
Mainz, de hoofdstad van Rijn
land-Pfalz.
Een rampjaar tot nu toe, 1985.
Eerst bevroor een flink deel van
de druivenstokken, in het voor
jaar kregen de wijngaarden een
enorme klap door de hagel, en
toen kwam het di-ethyleengly-
colschandaal. Uit Oostenrijk,
wordt er dan in één adem bij ge
zegd. In Duitsland 55 op 50.000
soorten wijn, betoogt wijnsecre
taris Römer. Desalniettemin
kwam de klap hard aan. De ex
port van Duitse wijn kreeg een
enorme dreun. Omzetten van de
grote „Kellereien" daalden, ook
al zeggen de directeuren dat het
nu weer wat beter gaat. Maar de
gifklap heeft iedereen aan het
denken gezet. De duizenden
wijnverbouwers, coöperatieve
telers en de handel moeten el
kaar vinden om hun „milde, zui
vere Mosel-Saar-Rüwer-wijnen"
te verkopen.
Ook in Pünderich bestaat daar
over geen enkel meningsver
schil. De flessen zijn leeg en op
een pontje steekt het gezelschap
de bijna droog gevallen Moezel
over om de praktijk te beleven.
Die liegt er niet om. Een van de
speciale problemen van dit wijn
gebied is dat van de Steilhange".
Ruim de helft van al die piepklei
ne druivenperceeltjes heeft hel
lingspercentages van 15 tot over
de 25 procent. En daar kom je
met geen druivenplukkende ma
chine bij. Burgemeester Josef
Busch heeft zijn steile hellingen
beschikbaar gesteld. Druiven
plukken in het najaar. Vrijwel
uitsluitend Riessling-druiven
kweekt Busch. En dat is al zo
sinds keurvorst Clemens Wen-
zeslaus in de 18e eeuw een eind
maakte aan de ruzie tussen de
boeren toen en de Riessling
voorschreef. Tot voor een tiental
jaren. Toen begonnen steeds
meer boeren met de Riessling-
kruising Müller-Thurgau en
daardoor nam het aantal ver
schillende soorten wijn opnieuw
toe.
De wijnhellingen van de bur
gemeester. Ze zijn steil, je hebt al
de grootste moeite om op de
been te blijven, laat staan ook
nog druiven te plukken. Machi
naal oogsten is er niet bij en daar
om liggen de produktiekosten in
dit gebied twee keer zo hoog als
in de andere wijngebieden. De
Moezel-wijnverbouwer is ook
vier keer zoveel tijd aan zijn drui
ven kwijt als zijn collega's in an
dere Duitse wijngebieden, die op
hun beurt weer veel meer werk
aan de produktie hebben dan de
telers in de warmere landen. Ge
middeld inkomen uit de druiven:
20.000 mark.
Bedden
Josef Busch heeft voor zijn
broodnodige extra inkomsten
een Gastehaus met elf bedden.
De toekomst zal moeten uitwij
zen of Busch en zijn vrienden het
redden als onafhankelijke wijn
producenten. Ze geven toe een
beste klap te hebben gekregen
door het wijnschandaal. Vooral
de vrees dat in het kerstpakket
de traditionele Moezelwijn dit
jaar ontbreekt, maakt hen er niet
optimistischer op. In totaal ne
men dit soort clubs 30 procent
van de Moezel-verkoop voor hun
rekening.
Andere geluiden bij de gebroe
ders Simon in het gehucht Lös-
nisch. De twee broers zetten een
wijnbouwtraditie van bijna 400
jaar voort en ook de opvolging is
al geregeld. Ze doen alles zelf, al
leen bij de oogst worden zo'n 25
hulpkrachten ingehuurd voor 60
mark per dag. De grijze haren
overheersen dan op de wijnhel
lingen. De oude romantiek is ei
genlijk alleen nog maar op de
steilste hellingen te vinden. De
Simons hebben de zaakjes goed
voor elkaar. Een piekfijn eigen
proeflokaal, wijnen van 5 tot 120
mark de fles en een flinke omzet
stijging sinds het wijnschandaal.
„Onze klanten weten dat wij
niet rommelen. Zelfs klanten van
vroeger weten de weg weer te
vinden. Het gaat ons goed". De
broers bekijken hun glas, laten
u-.W-
KWJ IH'hag
USaar^u«i8
Cfunlitdtsajcin
De wijnverkoop heeft
de wijn rondcirkelen en nemen
er nog een. Kamers verhuren
hoeven ze niet, ze hebben een
best bestaan en aan een coöpera
tie hebben ze niet veel behoefte.
De directe verkopers, zelf ver
werkende en verhandelende
wijnboeren, nemen 50 procent
van de totale omzet voor hun re
kening.
Macht
De Kellerei, de derde oplos
sing voor de wijnboeren, is goed
voor ruim 20 procent. Maar ze
hebben wel de meeste macht. De
grootste, de coöperatieve centra
le Kellerei Mosel-Saar-Rüwer
staat in Bernkassel. In vijftien
jaar is het aantal leden van de co
öperatie gegroeid van 1500 tot
5500. Deze gigant verwerkt al
naar gelang de oogst tot 35 mil
joen kilo druiven per jaar. De op
slagcapaciteit is 65 miljoen liter.
Op dit moment draait de verwer
king op volle toeren. Bijna 20.000
flessen wijn in alle soorten en
maten per uur.
Traditie is een groot goed in de
gemeenschap aan Saar en Moe
zel. Zeventien keer per jaar loopt
de wijnboer om zijn druivenstok,
zegt een oud gezegde. En dat
klopt ook nu nog. Mesten,
snoeien, wieden, weer snoeien,
opbinden en uiteindelijk pluk
ken en dan natuurlijk wijn ma
ken. De oogst loopt vaak door tot
diep in de winter. Dan plukt de
Moezel-boer, als hij geluk heeft,
zijn Eislase, een onbetaalbare
specialiteit.
Ergens blijft het toch roman
tisch. Ook omdat elk stukje
grond zijn aparte eigenschappen
heeft en dus individuele wijn op
levert. Alleen hier al 11.000 wijn
boeren, 50.000 verschillende wij
nen. Probeer daar maar eens een
heid in te brengen. Ze proberen
het wel, daar aan de Moezel. Er
moet een standaard-wijn komen,
makkelijk te herkennen aan de
groene fles, een banderol met de
Duitse vlag. Tot zover is iedereen
het eens. Maar dan: de kleine
boer met zijn stijle hellingen eist
een aparte klassificatie voor zijn
produkt. Hogere prijs en een toe
voeging op het etiket.
Kortom, met typische Duitse
grondigheid wordt alles maar
dan ook alles vermeld. De consu
ment heeft een heel boekwerk
nodig om, als hij het al zou willen
weten, ongeveer er achter te ko
men wat hij nu eigenlijk drinkt.
Moezelwijn is duidelijk meer dan
een Moselblümchen.
Orde
De regering heeft hele studies
laten verrichten hoe er enige or
de in deze chaos kan komen.
Maar om1 de honderdduizend
druiventelers in het hele land op
één lijn te krijgen, is onbegonnen
werk. Daar zijn nog minstens
tien glycolschandalen voor no
dig en tegen die tijd is er geen
teler meer over. Een wijnboer:
„Arme wijnkoningin, je zult
overal heel wat uit te leggen heb
ben".
Twee dagen wijn proeven, wijn
drinken en praten met wijnboe
ren hebben in ieder geval duide
lijk gemaakt dat de Westduitse
druiventelers pure individualis
ten zijn, die er waarschijnlijk
nooit in zullen slagen één ge
meenschappelijke koers te va
ren. En dat is jammer, want over
het algemeen maken ze beste
wijn.
DEN HAAG - De laatste maanden
worden met de regelmaat van de
klok berichten de wereld inge
stuurd waaruit blijkt dat het onder
wijs in Nederland failliet is: op de
lagere school kunnen ze niet lezen,
het beroepsonderwijs levert men
sen af die het bedrijfsleven niet
kan gebruiken. De mavo leidt op
tot werkloosheid, van de havo
klanten blijkt de helft te misluk
ken in het hoger beroepsonder
wijs, dat ook al niet aan zijn doel
stellingen kan beantwoorden. En
op de universiteit kunnen ze niet
eens een behoorlijke sollicitatie
brief schrijven.
door
Ben Rogmans
Begin deze week schaarden drie
Leidse onderzoekers zich in de rij
van onheilsbodes door te verklaren
dat bijna de helft van de studenten
in het hoger beroepsonderwijs in
het eerste jaar zakt of ophoudt met
studeren. Vooral studenten met
een havo-achtergrond blijken het
slecht te doen. Voor een deel wor
den de studenten zeker op de havo
niet goed genoeg voorbereid op
wat in het hbo van ze wordt ver
langd. De onderzoekers laten in
het midden wat er dan aan de havo
veranderd moet worden om dat
probleem de wereld uit te helpen,
maar vertellen wel dat de plannen
van staatssecretaris Ginjaar-Maas
om havo en vwo samen te voegen
tot een 'lyceum', nauwelijks zullen
helpen.
Vooral die laatste conclusie is
politiek pikant. Staatssecretaris
Ginjaar maakt zich juist nu op om,
na overleg met allerlei onderwijs
organisaties, het lyceum met
kracht te gaan verdedigen in de
Tweede Kamer. Het lyceum (stok
paardje van de WD) wordt gepre
senteerd als de opleiding die voor
al het lage niveau van de havo
moet opkrikken. In ruil voor het ly
ceum heeft de WD beloofd om het
CDA niet al te zeer te dwarsbomen
bij het experimenteren met het
voortgezet basisonderwijs, de
vroegere middenschool.
De Partij van de Arbeid is alvast
verklaard tegenstander van het ly
ceum, en deze partij zal de vraag
stellen waarom dat nieuwe school
type zonodig moet, als uit onder
zoek blijkt dat het de havo'ers nau
welijks vooruit helpt op het hbo.
Oriëntatie
Het is misschien beter om, alvo
rens overhaast de bovenbouw van
het voortgezet onderwijs overhoop
te halen door het lyceum in te voe
ren, eens te kijken naar wat er in
het hóger beroepsonderwijs zelf
veranderd kan worden, teneinde
de resultaten te verbeteren.
Mogelijkheden te over, zo stellen
de Leidse onderzoekers. Concrete
maatregelen zijn bijvoorbeeld:
goede voorlichting vooraf, ver
plichte oriëntatie-dagen, verplich-
te introductietijd met nadruk op de
sociale kant, praktijkgericht on
derwijs in het eerste jaar, onder
wijs dat niet alleen maar theore
tisch en abstract is, betere contac
ten tussen studenten en docenten,
meer inspraak, vaste leergroepen,
eigen lokalen, een vast gebouw en
huisvesting in studentenflats.
Dergelijke maatregelen leveren
meer op dan de invoering van het
lyceum, ze kunnen sneller worden
genomen en ze zijn goedkoper.
Veel van de genoemde positief uit
werkende maatregelen vonden we
vroeger terug in het voorbereidend
jaar van het hbo. Dat jaar echter is*
tijdens de bezuinigingsslag van dit
kabinet gesneuveld. Het leverde
minister Ruding (financiën) een
luttel aantal miljoenen op. Nu ziet
het ernaar uit dat men het paard
achter de wagen heeft gespannen.
Nu het hbo toch al in een om
vangrijke fusie-operatie is verwik
keld, is het beter om wat extra geld
uit te trekken en een aantal van de
voorgestelde maatregelen gewoon
maar te nemen. Helaas is het on
waarschijnlijk dat dat gebeurt. Po
litiek is het veel aantrekkelijker
om achter het lyceum aan te hollen
en het 'slechte' middelbaar onder
wijs de schuld te geven. Voor on
derzoekers betekent dat brood op
de plank: over tien jaar wordt op
nieuw een rapport uitgebracht
over het lage rendement van het
hoger onderwijs.
VEGIN
ACTIE ZUINIG STOKEN
TABEL VOOR DE WEEK
VAN 21 OKT. T/M 3 NOV. 1985
WEERSTATION VALKENBURG
800 r
1.000 r
1.200 r
1.400 r
1.600 r
1.800 r
2.000 r
2.200 r
2.400 r
2.600 r
2.800 r
3.000 r
3.300 r
3.600 r
3.900 r
4.200 r
4.500 r
5.000 r
5.500 r
6.000 r
Het antwoord van de hervorm
de wijkgemeente 'Marewijk' op
het samengaan van hervormden
en gereformeerden (bekend on
der het motto 'Samen op weg') is
duidelijk 'nee', tenzij er binden
de garanties komen voor het
voortbestaan van haar eigen pre
diking. Dat is haar reactie op de
'Verklaring van overeenstem
ming' voor een samen-op-weg-
gaan van de Hervormde Kerk en
de Gereformeerde Kerken.
De 'Marewijk' - een gemeente
in de sfeer van de (rechts-ortho-
doxe) Gereformeerde Bond in de
Hervormde Kerk - blijft onver
kort bij haar prediking, zo blijkt
uit een verklaring vandaag in het
blad 'De Waarheidsvriend'. "Ook
de broeders en zusters van de ge
reformeerde kerk zijn welkom in
de Marekerk. Zij kunnen hun
plaats weer innemen. Er ligt nog
steeds dezelfde bijbel op de kan
sel als in 1834 en 1886. En er wor
den nog steeds dezelfde psalmen
gezongen".
(Ter verduidelijking: in 1834
en 1886 scheidden grote groepen
rechtzinnigen zich af van de Her
vormde Kerk wegens bezwaren
tegen haar organisatie van toen
en haar ruimte voor onbijbelse le-
de 'Marewijk' is dr. S. Meijers
(57). Hij is lid van de hervormde
synode en - namens de Gerefor
meerde Bond - lid van een werk
groep binnen 'Samen op weg' die
zich speciaal bezighoudt met de
belijdenis van een eventueel her
enigde kerk.
Nog een aanvulling: de Mare
kerk heeft een centrumfunctie;
door de eigen aard van de predi
king die daar wordt geboden ko
men er mensen uit de hele stad en
ook uit de randgemeenten).
Een voorwaarde van de 'Mare-
wijk'-kerkeraad is, dat bij een
veranderde pastorale indeling
van hervormd en gereformeerd
Leiden de Marekerk haar streek-
functie volledig behoudt, ook in
pastoraat en catechese. "Dit
standpunt dient te worden ge
noemd in alle mededelingen
over het 'Samen op weg'-proces
binnen de Leidse hervormde ge
meente".
De kerkeraad roept verder op
tot 'grondige bezinning', vooral
op de plaats van de Hervormde
Kerk in de geschiedenis, de mo
gelijke bezwaren van de gerefor
meerden tegen terugkeer naar de
Hervormde Kerk, de verschillen
tussen beide kerken, bezinning
op onderwerpen als bijbelgezag
en de betekenis van de belijde
nisgeschriften en het betrekken
van andere kerken (die de refor
matorische belijdenis onder
schrijven) in het proces naar her
eniging.
De kerkeraad van de 'Mare
wijk' beschouwt de Hervormde
Kerk als 'een planting Gods in de
geschiedenis'. Vraag: "Doen wij
recht aan Gods handelen als wij
deze kerk laten opgaan in een
verenigde kerk?" Terugkomst
van de gereformeerden in deze
kerk lijkt de kerkeraad 'de eerst
aangewezen weg'.
De 'Marewijk'-kerkeraad
vraagt zich af, of de voorgestelde
eenwording wel echte eenheid is.
Is het geen 'zelfbedrog' of een
'geestelijk luchtkasteel'? "Naar
onze stellige overtuiging is dat
niet de eenheid waarom Christus
heeft gebeden. Het voorgestelde
huis met de vele woningen
brengt het gevaar met zich, een
broeinest te worden van verdere
ondermijning van het Schriftge
zag en nog verdergaande ver
deeldheid".
Conclusie van deze kerkeraad:
een 'ja' tot 'Samen op weg' zou
een slag in de lucht zijn. Hij ziet
ook wel de gespletenheid in ei
gen kerk. Daarom vindt hij be
zinning in eigen huis het eerst
nodig voordat naar verbonden
heid met andere kerken wordt
gestreefd.
Hervormde Kerk. De advies
commissie 'Beleid en bezuini
ging' heeft het bestuur ('breed
moderamen') van de hervormde
synode voorgesteld, een beleids
adviesorgaan in het leven te roe
pen ter ondersteuning van het
bestuur. Dat orgaan moet het be
leid voorbereiden en coördine
ren en toezicht houden op de uit
voering. Bij het 'breed modera
men' ligt dan de verantwoorde
lijkheid.
Aan de top van de kerk is er tot
nu toe geen instantie die een to
tale visie heeft of tot ontwikke
ling brengt, schrijft de in 1983 in
gestelde commissie in haar rap
port aan de synode, die óp 21, 22
en 23 november op 'Hydepark' in
Doorn bijeenkomt. Het adviesor
gaan zal een aantal afdelingen
moeten hebben, zoals pastoraat,
getuigenis-gerechtigheid-dienst
(zending en diakonaat), kerkelij
ke aangelegenheden (eredienst,
liturgie en theologie) en oecume
ne (inclusief 'Samen op weg').
Een van grote voordelen van
deze opzet is, dat er beter priori
teiten gesteld kunnen worden,
schrijft de commissie aan de sy
node. Dat is vooral belangrijk als
de financiële mogelijkheden be
perkt zijn. Het adviesorgaan
moet er ook op toezien, dat in het
kader van 'Samen op weg' zoveel
mogelijk samen met de gerefor
meerden wordt gedaan.
- In hun vijfjaarlijkse overzicht
voor de synode stellen de 'visita
toren-generaal' (toezichthou
dend college) van de Hervormde
Kerk de vraag of de positie van
predikanten in de kerkorde niet
al te beschermd is. "Moet er niet
sneller kunnen worden opgetre
den tegen predikanten die in hun
gemeente of ander werkverband
niet meer functioneren? Nu zijn
vaak de gemeenten daarvan het
slachtoffer",
Er wordt de laatste tijd nogal
eens gebruik gemaakt van het
kerkorde-artikel dat de 'gedwon- -
gen losmaking' regelt van predi
kanten die, als ze niet goed meer
functioneren, weigeren een an
dere gemeente te zoeken. De vi
sitatoren stellen de synode voor,
de uitwerking van deze procedu
re te onderzoeken.
Wijding. Bisschop Bar zal za
terdag (11 uur) in de kathedrale
kerk aan de Mathenesserlaan in
Rotterdam Joost van der Mee
(24) wijden tot priester. Van der
Mee werkt sinds vorig jaar, toen
hij tot diaken werd gewijd, in de
Heilige Geest-parochie in Al
phen aan den Rijn.
Hervormde Kerk: beroepen
te Uithuizen J. Bakker Kolder
veen; bedankt voor Aalsmeer H.
Mast De Lier. Gereformeerde
Kerken: aangenomen naar Worn-
mels (deelwerk) kandidaat W.
Loosman aldaar, de benoeming
voor jeugd- en jongerenpastoraat
in Drente J. L. Bakker (pastoraal
medewerker) Hardegarijp. Gere
formeerde Kerken Vrijgemaakt:
beroepen te Almelo H. Drost
Eemdijk. Nederlands Gerefor
meerde Kerken: beroepen te
Marknesse-Zwartsluis H. Zuid
hof Breukelen.
Overleden. In Salt Lake City
(Verenigde Staten) is, 90 jaar
oud, de president van de Mor-
moonse Kerk (Kerk van Jezus
Christus van de Heiligen der
Laatste Dagen), Spencer Kim
ball, overleden.
