Chr.-democraat Cerezo aan kop in Guatemala Hoge KGB-overloper wil terug naar Moskou 'Geen misbruik NAVO-bases' INPRUS VERLAAGD! Interview ANC-leider in Zuid afrik, krant Sacharov belt naar VS Spionage-toestel VS boven Cuba beschoten Joertsjenko:CIA ontvoerde me, gaf me drugs en hield me drie maanden vast Een Oost-West-stoelendans DINSDAG 5 NOVEMBER 1985 GUATEMALA - Vinicio Cerezo, de christen-democrati sche presidentskandidaat bij de verkiezingen die zondag in Guatemala werden gehouden, stevent af op een belang rijke overwinning. De eerste uitslagen wijzen erop dat Ce rezo rond de 40 procent van de stemmen heeft behaald. Die 40 procent is niet genoeg om nu al tot president te worden uitge roepen. Bij gebrek aan een absolu te meerderheid voor een van de kandidaten moet er op 8 december een tweede ronde worden gehou den. door Rob Sprenkels Vanwege zijn grote voorsprong is Cerezo de absolute favoriet bij die tweede ronde. Wie zijn tegen stander zal worden, is nog niet he lemaal duidelijk. De beste kansen maakt de centrum-rechtse kran tenmagnaat Jorge Carpio Nicolle. Carpio zit rond de 18 procent, maar wordt op de hielen gezeten door Jorge Serrano Elias, een volgeling van de evangelistische dictator ge neraal Efrain Rios Montt, de voor ganger van generaal Oscar Mejia Victores, het huidige staatshoofd. De Guatemalaanse verkiezingen werden gekenmerkt door een lage opkomst. De voorzitter van de ver- kiezingsraad, Arturo Herburger, had het over 60 a 70 procent van de ruim 2,7 miljoen kiezers, nog min- ADVERTENTIE der dan bij de vorig jaar gehouden verkiezingen voor een grondwet gevende raad. Volgens de eerste schattingen stemde bijna 10 pro cent van de kiezers blanco of on geldig. Tal van vakbonden en ook de linkse guerrillero's hadden opge roepen om niet, blanco of ongeldig te stemmen. In de ogen van pro gressief links zijn de verkiezingen alleen maar bedoeld om het mili taire regime, dat in feite al sinds 1954 aan de macht is, een burger lijk uiterlijk te geven. Ook de aarts bisschop van Guatemala, monse- nor Prospero Penados del Barrio, voorspelde dit weekeinde dat de militairen niet zomaar zonder meer de macht uit handen zullen geven. Van de acht presidentskandida ten is de 43-jarige Vinicio Cerezo degene geweest die de meeste na druk heeft gelegd op het verdedi gen van de mensenrechten. Hij is echter niet van plan om de militai ren voor hun vele misdaden te be rechten. Cerezo wil dat de dan 100.000 doden dictaturen worden vergeten, om op die manier de basis te kunnen leg gen voor een nationale verzoening. Italiaan Craxi in regeringsverklaring: LONDEN (AP) - De Pakistaanse oppositieleider Benazir Bhoetto, die sinds augustus in haar vaderland onder huisarrest stond, is gisteren in Londen aangekomen. Zij zei zo snel mogelijk terug te willen naar haar vaderland, zelfs als dat haar het leven kan kosten. Enige uren na haar vrijlating in Karachi zei mevrouw Bhoetto dat het Pakistaanse volk haar nodig heeft. 'Op de een of andere manier geeft mijn fysieke aanwezigheid hen morele kracht en inspiratie,' zei zij. (foto api JOHANNESBURG (Rtr- Een prominente krant in Zuid-Afrika heeft gisteren een vraaggesprek gepubliceerd met de verbannen de militaire ANC-guerrillaleider Oliver Tambo. Het citeren van verbannen politie- ba" ke tegenstanders is in Zuid-Afrika bij wet verboden. De Cape Times zei het interview, it in Londen plaatsvond, te publi- jren 'als een bijdrage aan vreedza- ie oplossingen in Zuid-Afrika in zaak van overweldigend open- ALLE MERKEN KOFFIE kom maar halen bij DIRK VAN DEN BROEK DASVANDERHEUDEN OIGROS en DIRKSON NEWTON (AP) - De Russische dissident Andrej Sacharov heelt gisteren per telefoon met familieleden gesproken in de Verenigde Staten. In het telefoongesprek deelde hij mee dat hij gestopt was met de hongerstaking nu zijn vrouw naar het buitenland mag voor een medische behandeling. Hij zou 20 kilo lichaamsgewicht hebben verloren. Het was het eerste telefoonsgesprek in zes jaar tijd dat Sacharov met „°°eipneici zijn kleinkinderen en schoonmoeder had. Zowel Sacharov als zijn vrouw Wm Jelena Bonner spraken met de familieleden. Efram Jankelevitsj liet weten dat Sacharovs enige probleem nu nog zijn hart is. Jankelevitsj' vrouw Tatiana Het artikel in de Cape Times was het eerste in Zuid-Afrika gepubli ceerde interview van enige om vang met ANC-leider Tambo sinds het Afrikaans Nationaal Congres een kwart eeuw geleden werd ver boden. In het interview drong hij er bij de regering op aan een kli maat te scheppen voor besprekin gen met het ANC, dat zich ten doel heeft gesteld het blanke minder heidsbewind desnoods met geweld te werpen. 'Er is altijd een een bestand. Het zou zeer, zeer eenvoudig zijn als wij zouden gaan onderhande len', aldus Tambo, die echter als foongesprek. 'Het is duidelijk dat z i verrast te zijn door het tele- voorwaarde stelde dat dan eerst de 3 willen laten weten dat hij leeft'. Mevrouw Bonner zei dat ze eind deze maand naar Siena in Italië ver trekt voor een oogoperatie en na haar herstel doorreist naar de Verenigde Staten. De familie zou op 18 november,de definitieve reisplannen bespre ken. Sacharov, die in 1975 de Nobelprijs voor de vrede won, werd in 1980 dan 20 jaar in gevangen schap zittende ANC-leider Nelson Mandela moet worden vrijgelaten. Een woordvoerder voor minister van justitie Louis le Grange ver klaarde dat het te vroeg was om te kunnen zeggen of het blad nam- Gorki verbannen na kritiek te hebben geleverd op de Russische yolgd zal worden. Op de wetsover- interventie in Afghanistan. Jelena Bonner werd in 1984 verbannen naar treding staat een gevangenisstraf de stad Gorki. 1 maximaal drie jaar. ROME - De Italiaanse premier Bettino Craxi heeft gisteren in de Kamer van Afgevaardigden een re geringsverklaring afgelegd als in leiding op het debat over het ver trouwensvotum. Hiermee wordt de kabinetscrisis, veroorzaakt door het uittreden van drie republikein se ministers, voor gesloten ver klaard en kan het kabinet in zijn oude samenstelling verder rege ren. Zoals verwacht, was een groot deel van de verklaring gewijd aan de buitenlandse politiek, die im mers de reden was geweest voor het republikeinse protest. door Hein ten Kortenaar Over het Midden-Oosten ver klaarde Craxi, dat zijn regering zich zal blijven inzetten voor een vreedzame oplossing door middel van onderhandelingen. Hij sprak de wens uit, dat ook de Palestjnse bevrijdingsorganisatie hierin een rol zal kunnen spelen, „maar uit sluitend als de PLO zonder enig voorbehoud voor de weg van vreedzame onderhandelingen kiest". Het terrorisme, „in welke vorm ook en van welke zijde ook afkomstig", zal Italië uit alle macht blijven bestrijden. Een ander deel van de verklaring betrof de verhouding van Italië tot de NAVO en tot de voornaamste NAVO-bondgenoot Amerika. Aan de absolute trouw van Italië aan het Atlantische bondgenootschap, zo verklaarde Craxi. kan door nie mand worden getwijfeld, maar in zijn onderhoud met president Rea gan had hij er de nadruk op gelegd. Missie Ockels niet verlengd OBERPFAFFENHOFEN (UPI/ ANP) - Het ruimteveer Challenger, dat het ruimtelaboratorium Space lab aan boord heeft, keert op het in het programma vastgestelde tijd stip terug. Plannen om de vlucht met twee dagen te verlengen gaan niet door. Dit hebben functionaris sen in het ruimtecentrum Oberp- faffenhofen, West-Duitsland, giste ren besloten. Zij zeiden dat de brandstofreser ve van het ruimteveer een verlen ging niet toestaat, aangezien bij een langer verblijf in de ruimte tal van experimenten in Spacelab stopgezet zouden moeten worden om energie te sparen en dat vond men niet verantwoord. De Challenger landt morgen om 18.44 uur onze tijd op de lucht machtbasis Edwards, in Californië. dut de NAVO-bases in Italic uit sluitend mogen worden gebruikt voor de specifieke doeleinden van het bondgenootschap en niet voor eenzijdige initiatieven van een van de bondgenoten die daarbuiten vallen. „Een situatie als op Sigonella mag niet meer voorkomen", zei Craxi met enige stemverheffing. Sigonella is het NAVO-vliegveld op Sicilië, waar Italiaanse en Ame rikaanse troepen enkele uren ge wapend tegenover elkaar stonden, na de gedwongen landing van het Egyptische vliegtuig met de ka pers van de Achille Lauro aan boord. De kwestie van het gebruik van de NAVO-basis zal in het ka merdebat in Rome zeker aan de or de komen, maar vermoedelijk ook het daarmee samenhangende vraagstuk van het uitgebreide kernwapenarsenaal op Italiaans grondgebied en dat van de zoge- nnamHo .diihhpl*» slpiitpl" d w z. de zekerheid dat deze wapens niet mogen worden gebruikt zonder in stemming van de Italiaanse rege ring. Ondanks geruststellende rege ringsverklaringen (het laatst door minister Spadolini in april 1984) heerst hierover nog altijd onzeker heid. die door het eigenmachtige optreden van de Amerikaanse luchtmacht op Sigonella alleen maar is aangewakkerd. Het laatste deel van Craxi's ver klaring was gewijd aan de econo mische situatie van het land en aan de noodzaak van een snelle behan deling door het parlement van de begroting en van de daarmee sa menhangende financieel-economi- sche maatregelen van de regering Naar verwachting zal het kabinet nog voor het eind van de week het vertrouwen van de beide kamers ontvangen, waarna het normale politieke werk kan worden hervat. WASHINGTON (UPI) - Een Ame rikaans spionagevliegtuig is vorige week beschoten toen het boven Cuba foto's maakte van het verla den van grote hoeveelheden oor- logsmaterieel uit Russische en Bulgaarse vrachtschepen in moge lijk voor Nicaragua bestemde kust vaartuigen. De Washington Times, die dit gisteren publiceerde, zei dat het toestel onbeschadigd op zijn basis was teruggekeerd. De foto's van het overladen van wapens, waaron der tanks, artillerie en mogelijk vliegtuigen, worden momenteel door Amerikaanse specialisten be studeerd, aldus het blad, dat deze informatie van niet nader genoem de regeringsbronnen gekregen zei te hebben. Het spionagevliegtuig, een SR-71 'Blackbird', had de van Cuba gelanceerde raketten van het Russische type SAM kunnen ont wijken. De Amerikaanse regering, zo ging de Washington Times verder, heeft al enkele weken geleden ge zegd aanwijzingen te hebben voor dergelijke indirecte militaire be voorrading van Nicaragua. Zij be schikte toen echter niet over hard bewijsmateriaal, gedeeltelijk door dat de lucht boven Cuba geruime tijd bewolkt was. De foto's die nu door het spiona gevliegtuig zijn gemaakt leveren de eerste bevestiging van de Ame rikaanse beschuldiging dat de Rus sen een techniek van indirecte be voorrading van de sandinistische regering met oorlogstuig toepas sen. Moskou zou deze methode volgen om aan de vooravond van de Amerikaans-Russische top in Genève de aandacht van hun rol in Nicaragua af te leiden, aldus het blad. Shultz in Moskou MOSKOU (AP) - De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Shultz en zijn Russische ambtge noot Sjevardnadze hebben giste ren van gedachten gewisseld over een agenda voor de topontmoeting deze maand tussen president Rea gan en partijleider Gorbatsjov. Shultz had een brief op zak van Reagan aan Gorbatsjov, waarvan de inhoud niet is onthuld. Shultz en Sjevardnadze spraken van ruw weg twaalf uur 's middags tot ze ven uur in de avond, inclusief een werklunch, in een gebouw van het Russische ministerie van buiten landse zaken. De Amerikaanse mi nister zal vandaag een ontmoeting hebben met Gorbatsjov. WASHINGTON - Een van de hoogste KGB-functionai issen die ooit naar het Westen is overgelo pen, KGB-kolonel Vitaly Joerts jenko, heeft de VS er gisteren van beschuldigd hem in Rome te heb ben ontvoerd, geslagen en be wusteloos, onder verdoving naar Amerika te hebben gebracht. Hij verscheen gistermiddag bij volsla gen verrassing tijdens een perscon ferentie op de Russische ambassa de, waar hij verklaarde zaterdag aan zijn CIA-bewakers te hebben kunnen ontsnappen. door Henk Kolb onwettige of onethische midde len", aldus Charles Redman, waar nemend woordvoerder van het mi nisterie van buitenlandse zaken in een haastig samengestelde verkla ring. Redman zei ook dat Joerts jenko pas toestemming zal krijgen om naar Rusland te vertrekken als Amerikaanse functionarissen met hem hebben kunnen spreken in een omgeving vrij van Russische invloeden om vast te stellen dat hij inderdaad uit vrije wil naar zijn va derland wil afreizen. Verdwijning Joertsjenko had tot zijn kelijk spoorloze verdwijning in Ro me (in juli) de leiding van alle Rus sische spionage-actviteiten in Noord-Amerika. Pas op 11 oktober verklaarde het ministerie van bui tenlandse zaken in Washington of ficieel dat hij in de VS was. De Sowjet-Unie heeft gisteren formeel een protest ingediend te gen de behandeling van Joerts.jen- ko dat de VS ogenblikkelijk van de hand hebben gewezen. „De heer Joertsjenko is nimmer vastgehou den of gedwongen met ongepaste. Noch het Witte Huis, noch het ministerie van Justitie, was onmid dellijk op de hoogte gebracht van Joertsjenko's nieuwste verdwij ning. Ook de senaatscommissie die toezicht houdt op de inlichtingen diensten wist van niets. Pas na de aankondiging van de Russische ambassade dat Joertsjenko tijdens een'persconferentie zou optreden, zou zijn ontsnapping zijn gemeld. Washington was dan ook gister avond met stomheid geslagen over dit bizarre vervolg van een zomer waarin spionnen van Oost en West in ongekende aantallen overliepen. Met grote voldoening had het Amerikaanse spionagewezen in de afgelopen weken te kennen gege ven dat Joertsjenko hoogst belang rijke inlichtingen had verstrekt over Russische agenten binnen de CIA (en naar men zegt ook binnen de nog geheimere Nationale Veilig heids Dienst). Volgens een Britse expert was hij „ongeveer 20.000 verleide secretaresses van de West- duitse regering" waard. De Ameri kanen sloegen hem hoger aan dan al hun andere vangsten te zamen. Ongeloof Het verhaal dat Joertsjenko gis teren - in het Russisch - vertelde is in Washington met ongeloof aange hoord. Hij zei drie maanden te zijn vastgehouden in een voorstad van Washington, waar hij was verdoofd en ondervraagd. „Als ik bij be wustzijn was zeiden ze: 'zie je wel, iedereen denkt dat je een verrader bent'. Ze lieten me documenten zien die in mijn handschrift waren geschreven. Maar ik geloofde hen niet. Ze zeiden dat ik uit eigen be weging was gekomen. Vrienden zouden mij naar de Amerikanen hebben gebracht. Dat is bedrog, ik heb dat nooit geloofd. Ik geloof niet dat ik informatie heb gegeve- n.Ik denk dat zij hoopten dat ik uit eindelijk zou, beginnen te geloven WASHINGTON - Deze zomer zijn in drie maanden tijd vier hoge spionnen van het Oostblok (drie Russen en een Tsjech) naar het Westen overgelopen en vol gens sommige zegslieden zou een vijfde, nog belang rijker dan zijn vier voorgangers, zich ook in geallieer de handen bevinden. Tezelfder tijd is het Pentagon nog steeds bezig de schade te schatten van het verraad dat een voormalig marine-officier John Walker jr. gedurende 18 jaar heeft gepleegd, in samenwerking met zijn broer, zijn zoon en een vriend. In West-Duitsland bleek de chef van de spionage tegen Oost-Duitsland een dubbel spion te zijn. Hij verdween achter het ijzeren gordijn, evenals een aantal van zijn medewerkers. In de Sowjet-Unie werd een specialist op het gebied van vliegtuig-elektronica, Tolkatsjov, als spion voor de Amerikanen verraden. De Russen kregen hun in lichtingen van een voormalige CIA-functionaris, Ed ward Howard, die in 1983 was ontslagen, juist voordat hij naar Moskou zou worden overgeplaatst en nadat hij bij een proef met een leugenontdekker had ge faald. Howard is gevlucht en zou zich in Helsinki be vinden. Twee andere voormalige medewerkers van de CIA en van de Nationale Veiligheids Dienst, worden verdacht, maar zijn nog niet gearresteerd. De Amerikanen werden over Howard ook ingelicht door Vitaly Joertsjenko (50), de chef van de KGB-spio nage in Noord-Amerika, die in Rome overliep, maar gisteren bij verrassing opdook tijdens een persconfe rentie van de Russische ambassade in Washington. Op 14 mei van dit jaar liep Milan Svec, tweede man op de Tsjechische ambassade in Washington, over. Hij dat ik inderdaad wat informatie van geheime aard had verstrekt. Maar terwijl ik bij bewustzijn was heb ik nooit geheimen verraden. Ze keken naar me zoals je naar die ren in een dierentuin kijkt". Joertsjenko verzekerde te zijn vastgehouden op een landgoed van zo'n 300 hectaren nabij Fredericks burg, een klein uur per auto verwij derd van Washingtons centrum en dat de Amerikanen hem een mil joen dollar hadden geboden voor zijn geheimen. Zaterdagavond zou hij volgens Amerikaanse zegslie den hebben moeten verschijnen bij een diner op het hoofdkwartier van de CIA, maar was hij niet ko men opdagen. Joertsjenko's verhaal over 'drie afschuwelijke maanden' bestreek ook een ander diner en een ge sprek met CIA-directeur William Casey in het hoofdkwartier vamn deze dienst, in Langley, op een mi nuut of twintig rijden van het Witte Huis. Ook bij die gelegenheid zou den hem tevoren drugs zijn toege diend, maar niet zoveel als tijdens de ondervragingen. Herinneringen Spionagezaken van betekenis waren met Casey niet besproken. Volgens Yurchenko had hij „vage herinneringen aan de conversatie. Het was een gesprek over alge meenheden... over de topconferen tie. Het soort dingen dat je door gaans in de krant leest". Maar van wege de verdoving had hij moeite gehad Casey te herkennen en hij verzocht de verslaggevers Casey verschafte bijzonder!icden over de militaire inlichtin gendiensten van het Warschau-pact. Op 25 mei meldde Sergei Bokhan, eerste secretaris van de Russische ambassade in Athene zich bij de Amerikanen, met informatie over de penetratie van Russische spionnen in het Griekse leger. Bokhan was plaatsvervangend hoofd van de Russische militaire in lichtingendienst in Griekenland. Oleg Gordievsky, KGB-hoofd in Londen liep naar het Westen over, na een carrière van 19 jaar als dubbel spion. Op grond van zijn inlichtingen wezen de Brit ten 25 diplomaten, journalisten en leden van een han delsmissie uit. Gordievsky ging defintief naar het Westen over. nadat Joertsjenko de VS had geinfor meerd over Russische verdenkingen ten aanzien van zijn activiteiten. Joertsjenko bevestigde tegenover de Amerikanen ook de dood van Nicholas Sjadrin, een jonge kapitein van de Russische marine, die in 1959 naar het Westen vluchtte. Hij werkte als analyst voor de Amerikaanse inlichtingendienst. De Sowjet-Unie poogde hem in 1966 te recruteren en Sjadrin werd dubbel-agent. In december 1975 ging hij naar Wenen om contact te leg gen met zijn Russische superieuren en verdween spoorloos terwijl zijn vrouw van een operavoorstelling genoot. Naar Joertsjenko zei hadden de Russen hem bij een ontvoering met teveel chloroform voorgoed bedwelmd. Volgens Sjadrins echtgenote zou de CIA haar man bewust hebben opgeofferd om de geloofwaardigheid te vergroten van een belangrijker dubbelagent, die van Moskou opdracht zou hebben gekregen Sjadrin in een val te lokken. „Dankzij een tijdelijk gebrek aan oplettendhied van degene die mij bewaakte was ik in staat naar de vrijheid uit te breken en naar de Sowjet-ambassade te komen", al dus Joertsjenko. een kwiek ogende vijftiger met grote snor, die la chend verklaarde dat hij sedert dien voor het eerst bij het opstaan geen hoofdpijn had gehad. De persconferentie, zei hij in redelijk Engels aanvankelijk, was op zijn verzoek bijeengeroepen.. Gelogen Senator Dave Durenberger. voorzitter van de Commissie voor de Inlichtingendiensten zei gister avond, dat alles wat Joertsjenko nu verklaarde gelogen is. „Hij heeft genoeg waardevolle inlichtingen verschaft", aldus Durenberger. Zijn vice-voorzitter Patrick Leahy zei: „Hij is vrijwillig gekomen en vrijwillig weggegaan. Hij is niet ontvoerd en dan zijn er twee moge lijkheden: of hij wil weer in de gra tie komen bij de Sowjet-Unie, of hij is altijd een dubbel-spion ge weest". Volgens Leahy was de hele zaak opgezet om de VS in grote verlegenheid te brengen. Andere Amerikaanse deskundi gen zeggen dat Joertsjenko's infor maties klopten en dat de Russen gegeven de schade die daarmee in het KGB-apparaat werd aangericht dan wel een zeer hoge prijs hebben betaald voor een complot om de VS in een kwaad daglicht te stellen aan de vooravond van de topconfe rentie. Ray Cline. vroeger een hoge functionaris van de CIA, nu werk zaam bij het Instituut voor Strate gische Studie, zegt dat de Russen de zaak hebben opgezet om de aan dacht af te leiden van het overlo pen van een andere KGB-officier. Oleg Gordievsky, die in Londen met alleen chef was van de KGB maar al 19 jaar als dubbelspion voor het Westen had gewerkt (Aan de vooravond van Gorbatsjovs reis naar Londen in december 1984 in formeerde hij niet alleen de Sow- jet-leider, maar ook de Britse pre mier Thatcher). Maar de kwestie blijft dat Joerts jenko hetzij is gebruikt om een val te zetten, hetzij is overgelopen en van gedachten veranderd. Indien dat laatste het geval is zijn Joertsj- neko's aanvankelijke inlichtingen vermoedelijk juist. Hij heeft een reeks proeven met leugenontdek kers en andere onderzoekingen naar zijn betrouwbaarheid zonder problemen doorstaan. Maar als Joertsjenko inderdaad „aas was aan de haak, moet alles wat hij heeft gezegd met paranoide zorg vuldigheid worden onderzocht". Amerikaanse zegslieden zijn niet bereid te geloven dat de CIA inder daad de middelen zou hebben ge bruikt waarvan Joertsjenko sprak. Anderen beweren te weten dat de Rus een vriendin had in Canada „die hem wel liefhad als KGB- agent, maar niet als deserteur". Hoe het ook zij: Joertsjneko's ver haal, dat een Amerikaanse nieuws lezer betitelde als een 'spy drama showstopper', maakt ruimte voor eindeloze speculatie en zal leiden tot officiële onderzoeken naar de gang van zaken by de CIA. ADVERTENTIE J. HOWARD'S Zuiver als het Schotse water; natuurlijk als het Schotse land schap. geadeld als een Schots edelman. cDelcav% wijn en gedistilleerd Tel 0)151569324'

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1985 | | pagina 7