'Er zullen nog meer
Heizeldramas komen'
Leger Guatemala
perst indianen
in 'modeldorpen'
Ter Schegget: staatsleeuw niet aan de staart trekken
Interview
Dr. Cees Ekkers en het
geweld op de voetbalmat
Achtergrond
DINSDAG 5 NOVEMBER 1S)B5
Brussel, eind mei 1985. Liverpool-Juventus. Finale
Europa-Cup I. Engelse 'voetbalsupporters' hakken in
op Italianen. Een afrastering stort in. Italiaanse sup
porters worden bedolven onder neerstortend puin. De
gangen van het Heizel-stadion worden gebruikt om
de tientallen doden aan het oog van de toeschouwers
te onttrekken. Om nóg erger te voorkomen, gaat de
wedstrijd gewoon door.
November. Vijf maanden na het Heizeldrama zijn de
nationale en Europese competities weer in volle
gang. En met dit treffen ook het geweld. Vóór, tijdens
en na de wedstrijden. 'Heizei' lijkt vergeten. Of wordt
dit drama toch een keerpunt?
Sociaal-psycholoog dr. Cees Ekkers - onderdirec
teur van het Nederlands Instituut voor Praeventieve
Gezondheidszorg TNO in Leiden - is somber gestemd.
De Heizelramp, hoe schokkend
ook, benadrukt Cees Ekkers,
was geen op zichzelf staand inci
dent. Eens móest zo'n drama ko
men. Jarenlang is er een toene-
ming van het geweld geweest.
Eerst vooral op en later om het
voetbalveld. "Daarom mag je
aannemen dat het drama zich zal
herhalen. Er zullen meer 'Hei
zeis' komen. De maatregelen die
overal in West-Europa zijn geno
men zullen het geweld, denk ik,
niet terugdringen".
Ekkers, dié in 1977 promoveer
de op een proefschrift over
agressie, trok veertien jaar gele
den al aan de bel over het toene
mend voetbalgeweld in de eredi
visie. Samen met de Rotterdam
se criminoloog prof. G. Hoefna
gels adviseerde hij de KNVB
welke maatregelen er nodig zou
den zijn om gewelddadig gedrag
aan banden te leggen.
Adviezen
Enkele van die adviezen van
Ekkers en Hoefnagels, bestemd
voor de trainers, KNVB-officials
en scheidsrechters:
•Met het plaatsen van hogere
hekken voorkom je geen agres
sie bij het publiek. Een aantrek
kelijker schouwspel zonder ge
welddadige incidenten vergroot
de kans op meer spel- en kijkple-
•Agressief gedrag op het veld
dat tot doel heeft om de tegen
stander een doelrijpe kans te ont
nemen, moet in het algemeen
worden bestraft met onmiddellij
ke uitsluiting van de speler die
de overtreding heeft begaan;
•Wanneer een speler een be
straffing krijgt die in strijd is met
het doel van het spel, dan zal dit
niet alleen binnen de lijnen tot
agressie leiden, maar ook het pu-
biiek.zal op de een of andere ma
nier laten merken dat het het niet
eens is met de beslissing;
•Het' gebruik van alcohol ver
hoogt de agressie van het pu
bliek;
•Tenslotte, bevalen Ekkers en
Hoefnagels aan om de doelstel-,
ling van het voetbal zo snel mo
egelijk te realiseren. Met behulp
van een sanctiesysteem. Deze
ontwikkeling trekt een andere
publiek naar de velden. Publiek
dat het heeft voorzien op geweld
dadig voetbal.
Dat was wat Ekkers veertien
jaar geleden stelde. De agressie
van de toeschouwers hadden hij
en Hoefnagels er wel bij betrok
ken, maar hoofdzaak was toen
het geweld op hei veld zelf. Tus
sen de profvoetballers onderling
en gericht', tegen het arbitrale
trio. Nog vers in het geheugen
ligt het bierblik-incident in 1974
in Eindhoven waar PSV strijd le
verde in de Europa Cup. Een lijn
rechter liep daarbij een gapende
hoofdwond op. "Je kunt dat zo'n
beetje als het begin zien van het
publieksgeweld
Boodschap
De boodschap van het tweetal
in 1971 was duidelijk: de verru
wing op de voetbalvelden werd
steeds heviger. Daarop zouden
op de duur andere mensen afko
men dan zij die van een pot voet
bal wilden genieten.
door
Jan Westerlaken
Cees Ekkers: "Geweld op de velden roept bij de toeschouwers emoties op. Er ontslaat bereidheid tot
agressief gedrag" (foto Holvast)
Cees Ekkers: "We stelden dat
er rekening mee moest worden
gehouden, dat dat mensen kon
den zijn die niet voor de sport
kwamen, maar louter en alleen
voor het schoppen van rellen.
Natuurlijk, je kunt dan repressie
ve maatregelen treffen zoals ho
ge hekken om de velden plaaten,
het verbieden van alcohol in de
stadions. Ik wil dat zeker niet ba
gatelliseren. Maar het is een illu
sie als je denkt dat die maatrege
len het geweld buiten, de deur
houden".
Geweld zien, lokt dikwijls ge
weld uit. Krakersrellen, zoals in
Amsterdam waar mensen elkaar
op het gezicht timmeren. Rellen,
zegt Cees Ekkers, die niet kun
nen worden vergeleken met het
geweld op de voetbalvelden.
"Want wat hier gebeurt is aan re
gels gebonden. Je ziet dat er ook
dingen gebeuren die in strijd zijn
met de regels".
Als voorbeeld noemt hij de
speler die op het moment staat te
scoren en, vervolgens ruw onder
uit wordt gehaald. Cees Ekkers
is er duidelijk over: "Zulke over
tredingen accepteert het publiek
niet. Bovendien vervuilen ze het
spel. Helaas treden de scheids
rechters daar niet voldoende te
gen op. Wanneer er sprake is van
een lichte overtreding kan die
worden afgedaan met een waar
schuwing, maar is het vergrijp
grof, dan moet die speler direct
naar de kant worden gezonden.
Het wegzenden van die speler is
ook in het belang van het voet
bal".
Geweld en de kijkers. Cees Ek
kers: "Geweld op de velden
roept bij de toeschouwers emo
ties op. Er ontstaat bereidheid
tot agressief gedrag. Dat ver
schijnsel is onomstreden. Het
zien van gëweld, lokt geweld uit.
We hebben dat gesignaleerd.
Kijk maar naar het PSV-inci-
dent. Problemen in het veld gin
gen vooraf aan het gooien van
het bierblikje. Toen al hebben
Hoefnagels en ik gezegd, dat, als
we niet zouden oppassen, ge
weld structureel zou worden.
Wanneer je het publiek elke
week opnieuw een schouwspel
vol gewelddadigheden voorzet,
vergroot je de kans op inciden-
ten".
De verruwing op het veld en de
op rellen beluste aanhangers.
Cees Ekkers: "De KNVB wilde
van die koppeling niets horen.
Volgens de voetbalbond waren
het de maatschappelijke facto
ren die hierin een belangrijke rol
speelden. Ik zie dat anders. Er is
een aanleiding nodig om dit ge
drag uit te lokken. Weer de kra
kers even. Als je aankondigt om
een kraakpand te ontruimen,
dan geef je de relzoekers de kans
zich aldus te gedragen. Wat zie je
nu bij de aanhang van clubs? Ze
hebben geweld op het veld niet
meer nodig om tot een uitbar
sting te komen. Neem de vernie
lingen in de trein of de bus maar.
Maar zo is het niet begonnen. Het
probleem is dus structureel".
Pessimistisch
Het drama in het Heizelstadion
noemt Cees Ekkers een trieste
samenloop van omstandigheden.
Een drama dat zich in deze om
vang niet zo gauw meer zal voor
doen. Hoe onderdruk je de ge
welddadigheden? Cees Ekkers:
"Op de een of andere manier zul
je moeten proberen de zaak te
rug te draaien. Een poging moe
ten doen om de geweldsver-
wachting bij de rellenzoekers te
doorbreken. Ja, dat is gemakke
lijker gezegd dan gedaan. Ik
weet het. Overzie ik de situatie
op dit moment, dan ben ik heel
pessimistisch".
De klok terugdraaien. Hoe
stelt Ekkers zich dat voor?
"Met alleen repressieve maat
regelen (geen alcohol, hoge hek
ken, enz.) red je het niet. Onder
bepaalde omstandigheden zou
den dergelijke ingrepen juist wel
eens een averechtse uitwerking
kunnen hebben. Politie aanwe
zig, fouilleren. Ik denk dat de
toeschouwers zoiets als vernede
rend kunnen ervaren. Overkomt
je zoiets, dan ga je toch niet echt
lekker het stadion binnen. Re
pressieve maatregelen, zé zijn
nodig, maar er zit ook een nega
tief kantje aan".
Terugdringen van het geweld
moet, maar dan blijf je toch nog
zitten met het produkt dat ge
weld oproept: voetbal op het
veld. "Inderdaad", beaamt Ek
kers, "dat roept de emoties bij
het publiek op. Eigenlijk zou de
KNVB de toeschouwers een sig
naal moeten geven dat zij geweld
i op het veld een serieuze zaak
vindt. En van plan is er wat aan
.tp doen. Waarmee ik niet gezegd
heb dat het dan allemaal is afge
lopen. Het is een onderdeel van
de maatregelen die nodig zijn om
gewelddadigheden te bestrijden.
Net als het plaatsen van hekken
om het veld en het verbieden van
alcohol. Ban je geweld op het
veld uit, dan kun je proberen het
spiraal terug te draaien om uit
eindelijk uit te komen bij het be
ginpunt dat alles met sport en
niets met geweld te maken
heeft".
Afwenden
Hebben we, met het terug
draaien van die klok, niet veel te
lang gewacht?
Cees Ekkers: "Het is nu erg ver
gekomen. Je mag je best afvra
gen of dit probleem nog wel is op
te lossen. Voor mij is het zelfs
denkbaar dat de jeugd zich op
een gegeven moment van het
voetbal afwendt en een andere
sport gaat bedrijven".
Mentaliteit van de voetballers
veranderen, repressieve maatre
gelen, maar ook de toeschouwers
ervan doordringen dat geweld
niet op de tribunes thuishoort.
Wat te denken van een andere
vorm van arbitrage?
Ekkers: "Zeker, de regels moe
ten consequent worden toege
past. Een speler die een tegen
stander met geweld benadert,
moet direct uit het veld worden
gezet. Dat komt het spel ook ten
goede. De gele kaart? Tja, dat is
eigenlijk niet meer dan een uit
gestelde straf. De tegenstander is
benadeeld, zeker als er sprake
was van een doelrijpe kans. Wat
overblijft is slechts een vrije trap.
De voordelen van zo'n gele kaart
komen bij andere clubs die niets
met de affaire te maken hebben.
Je ziet het aan Van Basten en
Kieft. België heeft er voordelen
van, omdat ze in een vorige wed
strijd werden gestraft".
Wanneer Nederland in z'n een
tje zou besluiten de voetballers
streng aan te pakken en het bui
tenland doet niets, dan heeft het
weinig zin. "Inderdaad", zegt Ek
kers. "Ik kan me daarom best
voorstellen dat de KNVB kri
tisch is. Je zit op een eilandje als
je zoiets in je eentje doet. Maak je
internationaal afspraken, dan
zijn de regels best te manipule-
Kinderen
Geweld helemaal uitroeien.
Ekkers voorziet grote proble
men. Technisch zou het volgens
hem wel haalbaar zijn, maar dan
de uitvoering. Overheid en
KNVB, denkt hij, moeten hier
samenwerken.
"Op nationaal niveau kun je al
bij de kinderen beginnen door
ze, bij voorbeeld, tijdelijk uit het
veld te sturen. Ik vind het jam
mer dat dit niet (meer) gebeurt.
Om te beginnen was dit een uit
stekende start geweest. We laten
zaken waaraan we wat kunnen
doen op z'n beloop. Als maat
schappij ben je collectief bezig
drama's, zoals die zich in het Hei
zelstadion hebben voorgedaan,
te accepteren. De grenzen wor
den verlegd. Het wordt tijd dat
de mensen zich eens gaan afvra
gen of de situatie nog verder
moet escaleren of dat er geza
menlijk iets aan moet worden ge
daan".
Rob de Bakker, hoofd van het
bureau veiligheid van de KNVB,
is het helemaal niet eens met wat
Ekkers beweert. Volgens hem
heeft geweld op het voetbalveld
niet aan de wieg gestaan van het
publieksgeweld. Bakker meent
dat algemene maatschappelijke
factoren de oorzaak zijn van het
agressieve gedrag en vandalisme
van groepen jongeren. "Ze ko
men ook op plaatsen voor die
volstrekt losstaan van het voet
bal. De uitzichtloze jeugdwerk
loosheid en de algehele gezags
crisis in de samenleving moeten
als diepere achtergrond van het
geweld in de stadion en daarbui
ten worden gezien".
De Bakker zegt, dat agressieve
tonelen op het veld en verkeerde
beslissingen van een scheids
rechter alleen maar een argu
ment van groepen jongeren zijn
om geweld te gebruiken. Jonge
voetbalvandalen komen veelal
niet naar het stadion voor de
wedstrijd. Ze hebben het voor
opgezette doel om rotzooi te
trappen.
Hardheid
De Bakker: "Met de hardheid
in het betaalde voetbal valt het
de laatste tijd best mee. Er is
geen sprake van een escalatie in
het geweld op de Nederlandse
voetbalvelden. Het geweld onder
profvoetballers is de laatste jaren
zelfs afgenomen".
TZALBAL - Ook in betere tijden,
voordat zij door het politieke ge
weld uit hun woongebieden in de
mistige bergen werden verdreven,
kenden de indianen van Guatema
la armoede. Maar zij konden zich
tenminste nog voeden met zelfge-
teelde gewassen en vee; nu hebben
zij dikwijls weinig meer te eten dan
bladeren en knollen.
'Wij eten tortillas met bladeren
uit het veld, knollen met suiker als
die er zijn. Zijn die er niet, dan eten
we niets,' zegt Vicente, een in
diaanse campesino in een 'model-
dorp', opgezet door het Guatema-
laanse leger. 'Vroeger aten wij
vlees. Toen brak de slechte tijd
aan. Nu is er geen geld, geen vee.'
De 'slechte tijd' was het ergst aan
het einde van de jaren zeventig en
het begin van de jaren tachtig, toen
de linkse guerrilla actiever werd en
het leger een uitgebreide campag
ne startte tegen iedereen die ook
maar van medewerking met de re
bellen werd verdacht. De groten
deels indiaanse plattelandsbevol
king kwam midden in het conflict
terecht en dit gebied, bekend als
de Ixil-driehoek, ruwweg begrensd
door de plaatsen Nebaj, Chajul en
San Juan Cozal, behoorde samen
met de rest van de provincie Qui
che tot de hardst getroffen streken.
door
Chris Angelo/AP)
'Het geweld veroorzaakte werk
loosheid en teruggang in economi
sche bedrijvigheid,' zegt Jacinto de
Paz, burgemeester van Nebaj,
hoofdstad van het district waarin
het dorp Tzalbal ligt. 'De land-
bouwproduktie is drastisch ver
minderd, zodat er geen geld meer
omgaat. Veel land blijft onbe
bouwd. De mensen zijn in hun hui
zen, maar hun land ligt ver van hun
woningen.'
Hun oude huizen zijn platge
brand. Sommigen zeggen dat het
leger verantwoordelijk is; het leger
'legt de schuld bij de guerrillabewe
ging. De indianen zijn nu samen
gebracht in wat het leger een mo
deldorp noemt.
Westers
Buren die naast de deur wonen
zijn een van de veranderingen voor
de mensen, die sinds jaar en dag
verspreid over de heuvels hebben
gewoond en wier leefwijze vier
eeuwen lang door de westerse mo
dernisering grotendeels onaange
tast bleef.
Mannen in Tzalbal wijzen naar
de heuvels en het land dat zij moes
ten verlaten. Zij zeggen dat het le
ger hun verbiedt terug te keren
omdat er nog steeds guerrillastrij
ders in de bergen zijn.
Vicente zegt dat hij nu maar een
kleine 800 vierkante meter grond
tot zijn beschikking heeft, vergele
ken met vroeger 15.000 vierkante
meter. Zijn vrouw zit in een hoek
bij het vuur en bereidt een wateri-
Het leger van Guatemala dwingt
de inheemse indiaanse bevolking
een westers leefpatroon op (foto ad
ge soep van maïsmeel en suiker.
Het enige meubilair in de 4 bij 5
meter grote kamer zijn ruwhouten
vlonders, een bank, twee stoelen
en een paar tafeltjes. Vicente zegt
dat hun gezin van 12 personen nog
drie jaar in de bergen woonde na
dat verscheidene broers en zusters
van hem waren gedood.
Campesinos verklaren dat er nog
veel mensen in de bergen leven
omdat zij vrezen door soldaten te
worden afgeslacht. Het leger ont
kent wijdverbreide beschuldigin
gen dat het bloedbaden aanricht en
in afgelegen gebieden woningen
en gewassen plat brandt om de
guerrilla haar bescherming onder
de burgerbevolking te ontnemen.
Volgens het leger zijn de moord
partijen en brandstichtingen het
werk van rebellen.
Op iedere straathoek in Nebaj
staan soldaten, duidelijker aanwe
zig dan in de dorpen.
In de dorpen wordt regelmatig
appèl gehouden. Dat vergt dikwijls
drie tot vier uur per dag. Boven
dien zeggen de dorpelingen dat zij
wekelijks aan 24-uurspatrouilles
moeten deelnemen en op gezette
tijden voor 48 uur achtereen wor
den ingezet bij de jacht op guerril
lastrijders. Daardoor blijft voor an
dere bezigheden weinig tijd over.
Koffiepluk
Wie naar een ander dorp of een
andere stad wil reizen of naar de
kust om werk te zoeken bij het
oogsten van koffie, katoen of sui
kerriet, heeft toestemming nodig
van het leger. De indiaanse boeren
moeten van oudsher zulke neven
werkzaamheden verrichten om in
hun bestaan te voorzien. Vicente 1
verdient met de koffiepluk onge
veer 1,15 per dag plus voedsel en
onderdak.
Majoor Luis Sieckavizza, een ad
viseur van het leger voor burge
raangelegenheden, verklaart dat
de modeldorpen onderdeel zijn
van de strategie tegen de guerrilla.
Doel is een bufferzone in te stellen
langs de grens met Mexico waar de t
guerrillastrijders het actiefst zijn.
De modeldorpen zijn reconstruc
ties van nederzettingen die door
guerrillastrijders zijn vernield, zegt
hij. 'Het zijn geen concentratie
kampen want zij (de Indianen)
kunnen gaan en staan waar zij wil
len.'
Het leger zegt elektriciteit, water
en onderwijs te bieden aan de dor
pen, voorzieningen waarvan de be
woners verstoken zouden zijn als
zij verspreid in de bergen woon
den. Maar burgemeester de Paz
zegt dat veel families uiteen zijn
gevallen. 'Je kunt dat zien omdat
de weduwen werkelijk overal naar
toe gaan om werk te zoeken om
hun kinderen te kunnen onderhou
den.'
In Santa Cruz del Quiche, de
hoofdstad van de provincie, zegt
de 23-jarige Ana Maria dat zij vier
jaar geleden met haar drie kinde
ren naar de stad is gevlucht nadat
haar man, vader en broers werden
gedood bij een massamoord op 48
mensen in haar dorp. Tegenwoor
dig doet zij zeven dagen per week
de was voor een gezin van zes per
sonen, voor een loon van 25 cent
per dag plus eten en een kamer.
"Acties van burgerlijke onge-
hoorzaamheid als protest tegen
de mogelijke komst van kruisra
ketten zijn nu nog niet aan de or
de. Daar is veel te vroeg en te on
besuisd mee gewerkt". Dat zei de
Leidse hervormde hoogleraar
ethiek G. H. ter Schegget giste
ren voor de NCRV-radio.
Het deed hem denken aan Ita
lië in de jaren 20. Toen zijn ook
zulke processen op gang geko
men. "Het eindigt ermee, dat je
de staatsleeuw zo aan het pesten
bent, dat die met zijn klauwen
gaat slaan".
Ter Schegget verwees naar de
vroegere Zwitserse theoloog
Karl Barth, die eens zei, dat Da
niël in het bijbelverhaal van de
leeuwenkuil niet geroepen was
de leeuwen aan hun staart te
trekken. "Je moet in ieder geval
geen dingen doen die een verhe
viging van het conflict in de ver
keerde richting op gang bren
gen".
"De staat", zei dr. Ter Scheg
get, "moet het recht handhaven".
"Daarbij heeft zij het gewelds
monopolie. Dat moetje respecte-
reri. Ook bij het nadenken over
burgerlijke ongehoorzaamheid
moet je altijd dat monopolie er
kennen. Acties moeten in ieder
geval geweldloos zijn en de deel
nemers zullen bereid moeten zijn
de straf ervoor te dragen".
Ter Schegget is geen voorstan
der van eigen rechter spelen.
Ook niet in de zaak van de kruis
raketten. Toch kan een christe
lijk ethicus burgerlijke onge
hoorzaamheid nooit helemaal
uitsluiten. "Er blijft heel simpel
de regel gelden, dat je op een be
paald moment in geweten God
méér moet gehoorzamen dan de
mens. Dat voorbehoud moet een
christen kunnen blijven maken.
Het is pas toelaatbaar als alle
middelen zijn uitgeput. Dat is
ook de reden dat ik er nu nee te
gen zeg".
Volgens Ter Schegget zijn lang
niet alle middelen uitgeput. "Er
zijn veel hoopvolle tekenen. Ik
heb zelf heel goede moed dat we
in de komende jaren tot omke
ring van de spiraal komen".
Zaligverklaring. Van de
heer Jacques de Coo (Leiden)
kregen wij de volgende aanvul
ling op het artikel van zaterdag
over de zaligverklaring van Titus
Brandsma.
"De zaligverklaring van Titus
Brandsma zou na die van Peerke
Donders de tweede zijn van een
Nederlander na de oorlog. Het is
echter de derde. In 1946 werden
door Pius XII 29 martelaren van
de Boxeropstand in China (1900)
zalig verklaard. Onder hen was
zuster Adolphine van de Francis
canessen Missionarissen van Ma
ria te Amsterdam.
Voor drie Nederlanders, zo
schreef u, loopt nog een proces,
te weten pater Roothaan, mgr.
Hamer en Ariëns. Maar al vele ja
ren is de zaligverklaring aanhan
gig van de Martelaren van Alk
maar, vier Franciscanen die in
1572 te Enkhuizen door de Geu
zen werden vermoord".
Dank u, mijnheer De Coo, voor
deze aanvulling.
Pelgrims. De paus hield gis
teren een audiëntie voor de pel
grims die naar Rome waren ge
komen om de zaligverklaring
van Titus Brandsma mee te ma
ken. Onder de 9000 aanwezigen
waren vele Nederlanders. De au
diëntie werd opgeluisterd door
het koor van de karmelieten en
het kamerorkest uit Nijmegen,
die ook hadden meegewerkt aan
de viering van zondag in de Sint
Pieter.
Op aansporing van kardinaal
Simonis zongen de pelgrims een
'lang zal hij leven' voor de paus.
Op 4 november viert deze kerk
namelijk het feest van Karolus
Borromeüs, de heilige aan wie de
paus zijn voornaam heeft te dan
ken. Een koortje van Friezen
(waarbij verwanten van Titus
Brandsma) zong, al zwaaiend
met de Friese vlag, het Friese
volkslied.
Simonis sprak de paus in het
Italiaans toe, maar gaf vooraf een
Nederlandse vertaling. Hij
noemde het leven van Brandsma
een les voor iedereen "die au
thentiek christelijk wil leven".
Hervormde Kerk: bedankt
voor streekgemeente Midden-
Limburg D. W. Koelman Terneu-
Gereformeerde Kerken: aan
genomen naar Oudewater R. A.
van Kooij Bodegraven (werk
zaam in Den Haag als directeur
van het instituut 'Kerk en Sa
menleving').
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: bedankt voor Zeist J.
Janssen Loppersum, voor En
schede J. Oldenhuis Helpman
(Gr.).
Raad van Kerken. De Raad
van Kerken spreekt in een brief
aan minister Van den Broek van
buitenlandse zaken zijn zorg uit
over de situatie in Midden-Ame-
rika. De minister gaat volgende
week naar een bijeenkomst van
ministers van buitenlandse za
ken van Europese en vertegen
woordigers uit Middenameri-
kaanse landen.
Het grote probleem van Mid-
den-Amerika is, volgens de Raad
van Kerken, de sociale en econo
mische ongelijkheid. Bezorgd is
de raad over interventies van
buitenaf in dit gebied. Europa
moet de Verenigde Staten vra
gen het gesprek met Nicaragua
te hervatten, en de regeerders
van Nicaragua (de sandinisten)
het gesprek met de hele opposi
tie te beginnen.
De Raad van Kerken ziet veel
in een gedemilitariseerde zone
tussen Costa Rica, Nicaragua en
Honduras. Desgevraagd zal de
Europese Gemeenschap militai
re waarnemers beschikbaar moe
ten stellen.
Zuid-Afrika. De Zuidafri-
kaanse Baptistenunie heeft op
haar algemene vergadering in
George met 151 stemmen voor.
51 tegen en 13 onthoudingen de
apartheid veroordeeld als "een
zonde waarover wij berouw moe
ten tonen". De regering werd op
geroepen, een eind te maken aan
de staat van beleg in zwarte
woongebieden.
- De Westduitse predikant
Gottfried Kraatz, verbonden aan
een lutherse gemeente in de
kleurlingenwyk Mitchell bij
Kaapstad, is in voorlopige hech
tenis genomen. Binnenkort moet
hij voorkomen. Kraatz deed eind
augustus mee aan een demon
stratie voor de gevangen verzets
leider Nelson Mandela.
- Dr. C. Beyers Naudé, secreta
ris-generaal van de Zuidafri-
kaanse Raad van Kerken, zal op
22 november in Londen de syno
de van de Anglicaanse Kerk van
Engeland toespreken.
- De Wereldraad van Kerken
houdt van 4 tot 6 december in
Harare, de hoofdstad van Zim
babwe, een kerkelijke topont
moeting naar aanleiding van de
toestand in Zuid-Afrika. Daar
worden kerkleiders uit het Wes
ten en uit Zuidelijk Afrika ver
wacht. Onder meer zullen ge
meenschappelijke acties punt
van bespreking ziin.
