Erica Beheer koopt
vroegere drukkerij
In Nederland is alles mogelijk
De vrijgezellen
van San Juan
ploeteren voort
Leiden wil scholen
voor biotechnologie
DIRK VAN DEN BROEK
BAS VAN DER HEUDEN
DIGROS en DIRKSON
v
ZATERDAG 2 NOVEMBER 1985
LEIDEN
LEIDEN - De gemeente Leiden
wil twee biotechnologische oplei
dingen in het leven roepen. Ze
heeft hiervoor subsidie-aanvragen
ingediend bij het Europees Sociaal
Fonds (ESF). Ook de ministeries
voor economische zaken en onder
wijs zijn verzocht eraan bij te dra
gen. In totaal wordt om een subsi
die van 2,1 miljoen gulden ge
vraagd. Een eventuele beslissing
wordt volgend jaar maart ver
wacht.
De projecten die Leiden nu heeft
ingediend gaan om een opleiding
waar afgestudeerde academici zich
verder kunnen bekwamen in de
biotechnologie en een opleiding
voor afgestudeerden in het hoger
beroepsonderwijs. Het initiatief
van de gemeente houdt nauw ver
band met het bio-sciencepark dat
in Leiden moet verrijzen.
De biotechnologische opleiding
voor academici is vergelijkbaar
met de informatica-hogeschool -
een project overigens waar Leiden
ook voor in de race is. Het verschil
is dat Leiden nu de enige is met
een plan voor een biotechnologie-
hogeschool. "Wij zijn de eerste die
een subsidie-aanvraag hebben in
gediend hiervoor. Mochten ande
ren later hetzelfde willen doen, dan
nemen wij aan dat wij bij het ESF
met voorrang worden behandeld",
aldus E. Keijser, hoofd van de di
rectie economische zaken van de
gemeente Leiden. Hij zegt dat de
subsidie-aanvraag er goed voor
staat, zo heeft hij althans informeel
gehoord.
Buitenland
Het is de bedoeling dat de bio
technologische opleiding voor af
gestudeerde academici wordt ver
bonden aan de Leidse universiteit
en mogelijk de technische hoge
school Delft. Beide instituten
werken overigens samen in de
BDL: Biotechnologie Delft-Lei
den. Keijser hoopt dat de opleiding
de enige in zijn soort wordt in Eu
ropa. Op die manier zou Leiden in
de toekomst ook studenten en do
centen uit het buitenland kunnen
aantrekken.
De opleiding aan academici
moet plaats bieden aan ongeveer
30 studenten per jaar. De opleiding
duurt in totaal drie jaar. Gehoopt
wordt dat deze onderwijsvoorzie
ning in bestaande gebouwen kan
worden ondergebracht.
Het geld voor de opleiding voor
academici moet, zoals gezegd, ko
men van onder meer het Europees
Sociaal Fonds. Een eventuele sub
sidie uit dit fonds wordt voor drie
jaar verstrekt. Daarnaast hoopt
Leiden ook een 'startsubsidie' te
krijgen van de ministeries voor
economische zaken en onderwijs.
De overige kosten voor de oplei
ding zullen moeten worden be
taald uit college-gelden, al dan niet
beschikbaar gesteld door het be
drijfsleven.
De vervolgopleiding voor
HBO'ers moet plaats bieden aan
eveneens 30 studenten per jaar. Hij
duurt telkens een half jaar. Voor
dit project is een eenmalige start
subsidie van vier ton gevraagd bij
het ESF. De school zal zich na dat
eerste jaar zelf moeten bedruipen
door middel van collegegelden of
bijdragen van bedrijven. Het is de
bedoeling dat de opleiding wordt
verbonden aan de Laboratorium-
school Rijnland.
Stichting wil
gegevens oude
stoomspuit
LEIDEN - Omdat bij de stad
huisbrand in 1929 ook het ar
chief van dè Leidse brandweer
verloren is gegaan, ontbreken
gegevens over de stoombrand-
spuit die door de Stichting His
torisch Brandweermateriecl zal
worden gerestaureerd. Daarom
vraagt die stichting personen
die informatie over de geschie
denis van deze stoomspuit kun
nen verschaffen, contact op te
nemen met de secretaris, tele
foon 01721-9897. Ook degenen
die het leuk vinden op zaterda
gen mee te helpen aan de res
tauratie van de spuit kunnen
dit nummer bellen om zich op
te geven. De commandant van
de Leidse Brandweer B. Mark
heeft gistermiddag officeel de
bruikleenovereenkomst van de
stoomspuit tussen de gemeente
Leiden en de SHB overhandigd
consumentengids
oktober 1985
KOM MAAR HALEN BIJ
Handschriften
Hugo de Groot
op expositie
Gerard Reve houdt eerste gastcollege in Pieterskerk
LEIDEN - De handschriften van
Hugo de Groot zijn een van de
hoogtepunten op een tentoonstel
ling over oude rechtsbronnen in de
Leidse universiteitsbibliotheek.
Aanleiding daartoe is het afscheid
van prof. mr. R. Feenstra, gewoon
hoogleraar in het Romeinse recht
en zijn geschiedenis, van de Rijks-
unversiteit Leiden.
De tentoonstelling beperkt zich
niet tot De Groot. Naast Hugo De
Groot valt de nadruk op in hun tijd
vermaarde internationale juristen
als Vinnius, Voet en Bijnkershoek.
De laatste is vertegenwoordigd
met zijn veertien delen.
Niet minder dan acht stukken
dateren uit de vroegste periode
voordat de universiteiten -zich
meester maakten van de studie van
het recht. Een hoogtepunt daarbij
is de Lex romana Visigothorum
(de Romeinse Wet van de Oostgo-
ten) in een handschrift van het ein
de van de achtste eeuw en enkele
nauwelijks latere getuigen van de
Salische wet, die nooit eerder zijn
tentoongesteld.
De tentoonstelling van hand
schriften en oude drukken op het
gebied van de rechstgeschiedenis
duurt tot 7 december. Vrij toegan
kelijk van maandag tot en met za
terdag van 9.00 tot 17.00 uur en op
werkdagen bovendien 's avonds
van 19.15 tot 22.00 uur.
LEIDEN - "En dan nu aan de slag
want de kabouters doen het niet",
aldus begon Gerard Reve gister
avond in een 'uitverkochte' Pie
terskerk zijn eerste Albert Verwey-
college. Tijdens dat eerste openba
re college, 'Hoop Doet Leven', do
ceerde de auteur, die momenteel
als gastschrijver is verbonden aan
de Leidse universiteit, over de ver
wevenheid van kunst en religie.
Maar hij stond ook stil bij de onlus
ten die plaatsvonden tijdens het
bezoek van de paus aan ons land.
Die furie, zoals de 'volksschrijver'
de onlusten benoemde, valt vol
gens hem in bepaalde opzichten te
vergelijken met die andere furie:
de jodenvervolging.
De vereniging voor O.K.&W. (on
derwijs, kunst en wetenschap) en
de faculteit der letteren hebben
Reve naar Leiden gehaald. Hij
geeft werkcolleges aan studenten,
maar zal tevens een aantal keren de
kansel in de Pieterskerk beklim
men teneinde openbare lezingen te
geven.
De Professor Nederlands An-
beek, door Reve even later aange
duid als 'mijn chef, zei tijdens zijn
introductie dat men tijdens 'Hoop
Doet Leven' zijn/haar gram niet
kon spuien. Wie de schrijver ver
baal wilde aanvallen moest zijn
gram maar opsparen tot het vierde
college dat gevarieerder van opzet
zal zijn. De eerste drie lezingen zijn
duidelijk hoorcolleges, aldus An-
beek. Het vierde zal daarentegen
een mengeling van ernst en luim
Bij twee religies wilde hy stil
staan, begon Reve. Het rooms-ka-
tholicisme en het socialisme. Gis
teravond hield hij een collegé over
de eerstgenoemde godsdienst, vol
gende week zal hij het socialisme
onder de loep nemen, onder de
veelzeggende titel; 'Hoop Doet
Sterven'.
Nadrukkelijk stelde Reve dat hij
niet was gekomen om ook maar ie
mand te stichten. Waarna hij uit
eenzette dat hij in de loop der jaren
meer en meer was gaan inzien dat
er een verband bestaat tussen
kunst en religie. Natuurlijk, het be
staan van kunst is een mysterie en
zal dat altijd blijven, maar daarom
is het nog niet verboden om een
definitie van kunst te bedenken,
ging Reve door. Hoe zijn definitie
dan luidde? "Kunst is gestileerd
menselijk handelen, of een pro-
dukt daarvan, dat ontroering te
weegbrengt".
Macaber
Hij verduidelijkte zijn theorie
met een Reviaans voorbeeld: een
moeder die aan het bed van haar
gestorven kind staat te schreeu
wen ontroert wel, maar bedrijft na
tuurlijk geen kunst. Iets anders
wordt het wanneer zij een lied
maakt over die gebeurtenis. Hij gaf
toe: een tamelijk macaber voor
beeld, "maar u zult het niet verge
ten".
En toen begon hij over de verwe
venheid van religie en kunst. Alle
kunst duidt de werkelijkheid,
sprak Reve. zonder dat die
werkelijkheid ontraadseld hoeft te
worden. Alle kunst is bovendien
religieus. En het grondthema van
kunst is altijd: de dood. Bestudeer
je nu de religie, zo ging hij verder,
dan kom je al gauw tot de slotsom
dat religie en kunst veel gemeen
hebben, zoveel zelfs dat het zusjes
van elkaar zijn. Immers: ook de re
ligie duidt de werkelijkheid zonder
dat er sprake is van ontraadselen,
verder is religie artistiek en het
meest wezenlijke van religie, het
grondthema zogezegd, is: de dood.
En de doodscultus van het rooms-
katholicisme is niet afkeurens
waardig. zei hij even later, die cul
tus is doodgewoon, "het woord
zegt hel al".
Waarna de auteur een uitvoerige
verhandeling hield over het rooms-
katholicisme - vooral de Maria-ver-
ering had zijn aandacht - om ver
volgens weer terug te komen op de
verhouding kunst/religie. Is het
rooms-katholicisme artistiek,
vroeg hij zich af. Jazeker: "de
rooms-katholieke kerk laat zich
zonder kunst niet voorstellen".
Keurslijf
Dat die niet bij name genoemde
dagbladscribent had beweerd dat
de kunst zich eindelijk uit het
keurslijf van de godsdienst had
weten te wringen was dan ook be
paald onzinnig te noemen, aldus
Reve. Hij somde een aantal feiten
op die volgens hem duidelijk aan
toonden dat de rooms-katholieke
kerk bepaald kunstvriendelijk is.
Alleen met het toneel had men
het moeilijk gehad, beweerde hij.
Als er komedianten in het dorp
kwamen was de pastoor bepaald
niet gelukkig, hij bekeek het spek
takel argwanend. Wat ook wel lo
gisch was volgens Reve. want die
pastoor vreesde natuurlijk concur
rentie met zijn eigen theater.
Aan het einde van de lezing be
streed Reve de mensen die verant
woordelijk waren voor de onlusten
tijdens het pausbezoek. Dat de fu
rie losbarstte vond hij logisch,
"want de mensen zijn niet tevre
den". Hij kreeg wel eens de indruk
dat veel Nederlanders halfdronken
in hun gesubsidieerde woning za
ten te morren omdat er nog steeds
geen gif onder hun huis was on-
dekt.
Ondertussen beangstigde die fu
rie hem wel. En volgens hem wa
ren er ook parallellen te trekken
met die andere uitbarsting van
haat: de jodenvervolging. Eén van
de overeenkomsten die hij zag:
ging het ook nu niet om mensen
die zich niet kunnen verdedigen?
Gelukkig, zei hij, waren naderhand
veel mensen wel tot het inzicht ge
komen dat het allemaal niet zo
fraai was geweest! die onlusten tij
dens het pausbezoek.
Waarna hij even later eindigde
met de woorden: "Bij God en in
Nederland is alles mogelijk".
Appartementen in pand Batteljee Terpstra
LEIDEN - De voormalige
drukkerij Batteljee Terp
stra aan de Oude Rijn in
Leiden, is verkocht aan de
Haagse projectontwikke
laar Erica Beheer BV.
Het drukkerijbedrijf werd in juli
1981 failliet verklaard maar draaide
daarna, in afgeslankte vorm en on
der verschillende eigenaren, nog
enige tijd door. De nieuwe eigena
ren voorspelden aanvankelijk weer
gouden tijden voor het bedrijf,
maar uiteindelijk gingen alle toe
komstverwachtingen in rook op.
Het drukkerijbedrijf ging op de
fles en alleen de uitgeverij Battel
jee Terpstra bleef, als klein be
drijfje, voortbestaan. Het voormali
ge fabrieksgebouw en de monu
mentale kantoorpanden aan de Ou
de Rijn en Hooglandse Kerk-
gracht, staan sinds 1981 leeg.
Luxe
De Haagse ontwikkelaar Erica is
onlangs de nieuwe eigenaar gewor
den van de voormalige bedrijfsge
bouwen. Het architectenbureau
Barkema Mulder, uit Leiden,
werkt aan een plan om de voorma
lige kantoorgebouwen aan de
Nieuwe Rijn en Hooglandse Kerk-
gracht geschikt te maken vopr be
woning. In de panden komen zes
luxe appartementen, waarvan één
met atelier. Het voormalige fa
briekscomplex op het binnenter
rein zal worden gesloopt om plaats
te maken voor bergingen en gara
ges. De vroegere fabrieksingang
zal straks als inrit naar het binnen
terrein, met de garages, dienst
gaan doen.
Het plan verkeert op dit moment
nog in een pril stadium. Directeur
Swaak van Erica BV weet nog niet
of hij de appartementen zal verhu
ren of verkopen. De bedoeling van
de ontwikkelaar is wel om het res
tauratieplan zo snel mogelijk te
verwezenlijken.
Mexicaans
altaar in
Volkenkunde
LEIDEN - In het Rijksmuseum
voor Volkenkunde zal tol en met
zondag 10 november op de Mexi
caanse afdeling een huisaltaar te
zien zijn dat speciaal voor Aller
heiligen en Allerzielen versierd is.
Rond en op deze dagen eert de Me
xicaan zijn geliefde doden.
Dit resulteert aan de ene kant in
een intens herdenken van de gestor
venen waarbij men de graven be
wierookt en met bloemen en kaar
sen versiert. Aan de andere kant
steekt men de draak met de dood.
Doodshoofdjes van suikergoed wor
den bijvoorbeeld aan de kinderen
te eten gegeven.
In het kader van Allerzielen zal
vanmiddag te 14.30 uur een film.
Shantolovertoond worden over
deze viering onder de Nahua In
dianen van Mexico. (Franse tekst
met Nederlandse ondertiteling20
niillUten). (fotu Holvast)
Film Leidse studentes
LEIDEN - Een boeiende film over
een saai onderwerp, is dat wel mo
gelijk? Vijf antropologiestudentes
van de Leidse universiteit slaag
den erin om over het alledaagse le
ven in een Spaans bergdorp een
film van een uur te maken. In
zwart-wit. maar boeiend.
door
Arinemiek Ruygrok
Begin van dit jaar stonden in
kranten berichten over zo'n berg
dorp, Plan. De jonge vrijgezellen
van dat dorp, tweehonderd in ge
tal, hadden een advertentie ge
plaatst. Daarin werden jonge vrou
wen opgeroepen naar het dorp te
komen. Er zou een groot feest wor
den georganiseerd en uit die ken
nismakingsbijeenkomst zouden
dan misschien huwelijken voort
vloeien. Ruim honderd vrouwen
gaven aan de oproep gehoor. Het
resultaat: enkele huwelijken. Maar
de rest van de jongemannen ploe
tert nog in zijn eentje voort op de
boerderij. Want veeteelt is de voor
naamste bron van bestaan voor de
ze bewoners van de Pyreneeën.
San Juan is net zo'n dorpje. Het
telt wat boerderijen en een dorps
café. De bevolking, vooral de jonge
meisjes, trekt weg naar de grote
stad. Wie overblijven zijn de oude
ren en de oudste zonen, want die
erven de boerderij. Over de conse
quenties van die migratie gaat de
film 'Por que se van?' ('Waar moet
dat naartoe?') van Marijke van Kes-
ter, Agnes Meijs, Metje Postma, Ja-
Corrie Zeeuw. Janine Prins en
nine Prins en Corrie Zeeuw. Zij
maakten de film voor hun docto
raalstudie culturele antropologie
in het kader van de cursus etnoci-
nematografie, die zij op de univer
siteit hadden gevolgd. Gisteren be
leefde de film in het Rijksmuseum
van Volkenkunde zijn 'Leidse' pre
miere, maar hij was al op het Festi-
kon te zien.
Migratie
Op dit filfn festival van voorna
melijk films met een educatief ka
rakter werd hij 'goed' ontvangen.
Het is de bedoeling van het vijftal
om de film in de verhuur te gooien
voor scholen, club- en buurthuizen
en andere min of meer educatieve
instellingen. "Verenigingen van
plattelandsvrouwen bijvoorbeeld,
- want hier in Nederland kennen we
dit probleem onder de boerenbe
volking ook een beetje". 'Por que
se van?' behandelt de oorzaken en
gevolgen van migratie (het weg
trekken naar de stad) in een berg
dorp, waar men van de veeteelt
leeft. De oudste zoon erft het be
drijf, zijn ouders blijven daar tot
hun dood wonen en de vrouw trekt
bij haar schoonouders in. Maar in
San Juan wonen twintig jonge vrij
gezellen en slechts drie meisjes. De
rest is verdwenen naar de steden.
Postma (vlnr) in de monl
Het gevolg is dat vooral de oudere
vrouwen zich rot moeten werken
om het bedrijf gaande te houden.
De film toont het leven van één fa-'
milie, de Castillo's. De 56-jarige Ce
cilia heeft, behalve het huishou
den, de zorg voor de tuin. 's Zo
mers helpt zij haar man met het
hooien. "Vroeger zorgde je schoon
moeder voor het huishouden en de
kinderen. Dan kon je al je tijd be
steden aan het helpen van je man.
Nu komt dat huishouden er nog
bij", zegt Cecilia. Zij heeft een zoon
en een dochter. De zoon werkt als
dagloner, de dochter is getrouwd
en woont in de stad.
Zo gaat het met bijna alle gezin
nen in het dorp. De migratie heeft
niet alleen consequenties voor de
familie, maar het hele dorp wordt
erdoor met uitsterven bedreigd. De
antropologes kwamen al een paar
'spookdorpen' in deze streek op
het spoor.
Argwaan
Bij elkaar woonde en leefde het
vijftal zo'n tien maanden bij de fa
milie Castillo in San Juan. Elk van
hen hanteerde zowel de camera als
de geluidsapparatuur. Ook de
montage werd in gezamenlijk over
leg uitgevoerd, zodat zeker van een
'co-produktie' kan worden gespro
co-produklie over Spaans bergdorp.
(foto Holvast)
ken. Uniek is ook het budget waar
mee is gewerkt: 15.000 gulden.
Toch wordt in universitaire krin
gen met grote argwaan naar deze
manier van rapporteren gekeken.
Al is er nog zo goedkoop gefilmd,
een 'papieren scriptie' is toch altijd
goedkoper. Janine: "Elk jaar dreigt
deze afdeling wegbezuinigd te
worden. Tot nu toe houden we het
hoofd boven water, maar ik ben be
vreesd voor de toekomst'.
Toch heeft film grote voordelen
boven een scriptie. Janine en Cor
rie: "Op deze manier kun je men
sen prikkelen, geïnteresseerder
maken. Anders dan by documen
taires op de televisie zijn het de
beelden die het verhaal vertellen.
Het zijn geen plaatjes bij praatjes".
Vooral Janine zou, na haar afstude
ren, willen doorgaan in de (etno)ci-
nematografie. "Ik ben beeldziek
geworden". "We hopen op deze
manier het gevoel van een ander le
ven over te brengen. We willen
mensen via de buik raken".
De distributie van 'Por que se
van' berust onder verantwoorde
lijkheid van de Filmotheek, Insti
tuut voor Culturele Antropologie
en Sociologie der niet-westerse
volken, Stationsplein 10. 2300 RA
Leiden, telefoon 148333, toestel
6450.
djn ongelukkig'
Gerard Reve: "Want de
