'De strijd is niet
verloren, maar
hoe houden we vol?'
'En geen rondjes
om de basis, Hein?'
BHBeigië
Vredesbeweging moet nederlagen slikken
Veel Amerikanen, maar weinig banen
„Het gaat de verkeerde kant op met de democratie. We krijgen zo
langzamerhand Oosteuropese situaties, waarbij inspraak van de bevolking
geen rol meer speelt. Ironisch gezegd: straks krijgen we nog een toenadering
tussen Oost en West, omdat we meer en meer op elkaar gaan lijken".
André Bogaert, voorzitter van het Vlaams Aktiekomitee tegen Atoomwapens,
(VAKA) maakt zich zorgen. Zorgen over de politiek van de regerende politici
in België, maar ook in Nederland. „Ze zijn duidelijk geschrokken van de
krachten die de vredesbeweging heeft opgeroepen, maar durven ér niet aan
toe te geven uit vrees dat dat als een nederlaag wordt opgevat".
AncLré Bogaert: De Waalse
vredesbeweging bestaat bij- door Wim Fortuyn
na niet. De bevolking is er
minder gevoelig voor, laten
we zeggen, moderne proble
men. (foto Belga)
De 'Belgische Mient-Jan
Faber' heeft enige reden om
somber te zijn over het de
mocratisch gehalte van de
heersende politieke macht.
Twee keer al heeft premier
Martens de Belgische vre
desbeweging een loer ge
draaid. Eerst op 15 maart
van dit jaar, toen de rooms-
blauwe regering vriend en
vijand verraste met een
plaatsingsbeluit voor de
eerste 16 kruisraketten. Een
besluit dat bovendien ge
lijktijdig werd uitgevoerd,
zodat elk protest als mos
terd na de maaltijd kwam.
Zo ook de demonstratie in
Brussel op 17 maart.
Dit najaar sneed Martens de
vredesactivisten opnieuw de
pas af door de voor december
geplande parlementsverkiezin
gen met twee maanden te ver
vroegen. De gang naar de stem
bus vond nu precies een" week
eerder plaats dan een tweede
betoging, die zich juist richtte
op die verkiezingen. Want wat
moet de vredesbeweging als er
de raketten er eenmaal staan?
Hopen op een andere meerder
heid in het parlement, die ze
weer weg laat halen.
De Vlaamse kiezer had de re
gering natuurlijk kunnen straf
fen voor haar opzichtige ont-
moedigingspolitiek. Maar nee,
de vervroegde gang naar de
stembus bezorgde de christen
democratische CVP op 13 okto
ber een zodanige winst, dat de
positie van de regering er on
danks verlies van de liberale
PVV alleen maar sterker op is
geworden. Daar sta je dan als
vredesbeweging.
Comedie
Bogaert geeft zich niet over
aan verbittering. Uit zijn mond
geen beschuldigingen over ma
nipulatie aan het adres van
Martens en zijn makkers. Er is
natuurlijk wel „een hoop come
die" opgevoerd rond zowel de
plaatsing in maart als het ver
vroegen van de verkiezingen.
Maar of dit nu uitsluitend tacti
sche manoeuvres Zijn geweest
om de vredesbeweging te ont
regelen? „Men zegt het", houdt
Bogaert zich enigszins op de
vlakte.
Het resultaat is in elk geval
dat de eerste kruisraketten er
plotseling stonden, dat Martens
weer wat jaren vooruit kan en
dat de vredesbeweging zich 'in
het oude sukkelstraatje' be
vindt. Concrete richtpunten
zijn er niet meer, of het moet de
komst van nog eens 32 raketten
in 1987 of '88 zijn.
André Bogaert geeft toe: het
wordt een „heel moeilijke
zaak" die raketten nog weg te
krijgen en nog mensen op de
been te krijgen. „De komst van
die raketten was een heel con
creet probleem. Nu ze er staan
ebt dat weg. De mensen raken
er gewoon aan".
Misschien moet de vredesbe
weging wat slagvaardigheid be
treft de hand ook een beetje in
eigen boezem steken. Zo werd
de demonstratie in maart wel
erg laat op poten gezet. Im
mers, de 15de bleek reeds lang
tevoren als Belgische bepalen
de datum te zijn genoteerd in
de NAVO-agenda.
Bogaert wijst er echter op dat
„zelfs Martens" pas op het al
lerlaatste moment daarvan
hoorde. „In februari werd pas
duidelijk dat er voor eind maart
wel eens een beslissing zou
kunnen vallen. We hebben toen
na enige aarzelingen voor een
demonstratie op 17 maart geko
zen, omdat de zondagen daar
voor problemen gaven".
Vreemd
Vreemd is ook, aldus Bo
gaert, dat Reagan wel op de
hoogte was van een Nederlands
maar niet van een Belgisch
voorbehoud bij het NAVO-
dubbelbesluit uit 1979. Dat kan
die geforceerde gang van zaken
op 15 maart mede verklaren.
Want het blijft opmerkelijk dat
Martens en Tindemans (buiten
landse zaken) na een bezoek
aan de VS increrhaast het kabi
net bijeenriepen voor een ma
rathonzitting, dat tegelijkertijd
de raketten werden overgevlo
gen en dat de premier achteraf
verklaarde „dat hij niet anders
kon".
Zonder slag of stoot ging dat
overigens niet. Volgens Bo
gaert is het kabinet twee keer
bijna gevallen. „Met name mi
nister De Haene (sociale zaken)
heeft zich verzet. Het is eigen
lijk nog steeds niet duidelijk
waarom hij door de bocht is ge
gaan. Misschien omdat er nog
nooit een kabinet is gestruikeld
over defensie of het buiten
lands beleid. Dat zal wel heb
ben meegespeeld".
'Truc'
Aan de tweede 'truc' van
Martens, het vervroegen van de
verkiezingen, lagen weer heel
andere redenen ten grondslag.
In de eerste plaats de weigering
van Nothomb, de Waalse minis
ter van binnenlandse zaken,
om op te stappen als gevolg van
het Heizeldrama. In de tweede
plaats de fel omstreden 'regio
nalisering' van het onderwijs,
nu nog een nationale zaak in
het door de taalstrijd gespleten
België. Beide kwesties werden
zodanig opgeblazen dat een
versnelde uitspraak van de kie
zer nodig werd geacht.
Nu die uitspraak er is (zes ze
tels winst voor de Vlaamse so
cialisten, maar ook voor Mar
tens' CVP), doet de VAKA-
voorzitter geen pogingen zijn
teleurstelling te verbergen.
Toch gelooft Bogaert niet dat
de meerderheid in België plot
seling onverschillig staat tegen
over de atoomwapens.
Hij blijft er van overtuigd dat
de raketten „aan de basis" een
grote rol blijven spelen. „Maar
het kiesgedrag van mensen
wordt nu eenmaal door veel
factoren bepaald. Ze hebben in
de media ook niet de rol ge
speeld die we er van verwacht
hadden. Vooral de sociaal-eco
nomische politiek is in de ver
kiezingsstrijd naar voren geko
men. CVP en PW hebben ook
alles gedaan om de aandacht
van de raketten af te leiden".
De verkiezingsuitslag heeft
hem bevestigd in de opvatting
dat het een langzaam proces is
om mensen zelfstandig te leren
afwegen en ze los te weken van
hun traditionele stemgedrag.
Dat christen-democraten en li
beralen in het zadel zijn geble
ven is weliswaar een zware te
genvaller, maar op zichzelf
geen bewijs dat de strijd verlo
ren is. Hoe die strijd vol te hou
den, dat is - op zijn Vlaams ge
zegd - een paar andere mou-
Want, verklaart Bogaert, wie
de macht in handen heeft, be
schikt in België ook over de
middelen om ze te behouden.
„Radio en tv zijn hier een
staatszaak. De pas naar die me
dia toe is voor ons afgesneden.
Het probleem voor ons is dat
het harde, taaie werk niet kan
resulteren in machtsvorming.
Een andere meerderheid had
de discussie mogelijk gemaakt.
Maar als de vredesbeweging
geen politieke macht krijgt,
droogt gewoon de financiële
bron op. Dan zullen ze ons de
nek omdraaien".
Taalstrijd
Zoals bij alles in België,
speelt ook de taalstrijd de vre
desbeweging parten. In Wallo
nië spelen de kruisraketten
nauwelijks een rol in de poli
tiek. De Waalse socialisten, per
traditie een sterke politieke
macht, hadden van de kruisra
ketten ook geen strijdpunt ge
maakt zoals de Vlaamse zuster
partij. Hernieuwde deelname
aan de regering stond daar
voorop.
Bogaert geeft grif toe: „De
Waalse vredesbeweging be
staat bijna niet. De bevolking is
er minder gevoelig voor, laten
we zeggen, moderne proble
men en zit vooral met het ver
val van de vroegere industrie
en de opmars van Vlaanderen.
De traditionele sociale strijd
staat er voorop. De mensen zijn
er ook minder christelijk en
niet zo gebonden aan vereni
gingen. De cultuurkloof is
enorm. Daar komt nog bij dat
de meeste Walen geen Neder
lands spreken en dat de Vlaam
se jeugd zich steeds meer op
het Engels oriënteert. Er is, be
halve aan de top, weinig con
tact tussen de vredesbewegin
gen".
Het zal daarom geen toeval
zijn dat de Belgische regering
het Waalse Florennes heeft ge
kozen als basis voor de 48
kruisraketten. Enig gescherm
met impulsen voor de plaatse
lijke economie was voldoende
om het plaatselijk verzet, voor
zover daar al sprake van was, te
breken. Feit is hoe dan ook dat
de plaatsing voorlopig een ge
passeerd station is. De vredes
beweging 'in België heeft haar
strategie aan dat gegeven moe
ten aanpassen.
Niet alleen
André Bogaert: „Duidelijk is
nu wel dat het met de plaatsing
niet is afgelopen. Het maakt
uiteindelijk niet uit of ze nu in
België staan of net over de
grens in Duitsland. Je krijgt
een verdieping van de proble
matiek, waarbij het niet langer
alleen om kruisraketten gaat
maar om de hele oost-west rela
tie. Een zaak van de lange
adem, waarbij je een andere ac-
tievorm moet hanteren. We zul
len meer op de politieke toer
moeten. We moeten toe naar
meer autonomie in de buiten
landse politiek, naar een eigen
rol in de NAVO".
En Nederland? Een cynische
Bogaert: „Het zou natuurlijk,
ook voor ons, een enorme aan
moediging zijn als ze besluiten
niet te plaatsen. Juist daarom
zullen de raketten er in Woens-
drecht wel komen. Ze zien de
vredesbeweging als een bedrei
ging voor hun eigen macht. Je
kunt bijna zeggen dat de plaat
sing is te danken - of te wijten -
aan de vredesbeweging".
Zware camions rijden af
en aan. Zwarte dennen
contrasteren tegen het
helwitte lamplicht, ver
achter de slagbomen.
Wie zich dicht bij het
prikkeldraad waagt, stuit
op de onderstreepte
waarschuwing dat
enkele stappen verder
gevaar dreigt. De
eenvoudige burger heeft
hier niets te zoeken. De
eenvoudige verslaggever
besluit recht op het doel
af te gaan.
Hij constateert dat er ook na
het invallen van de duister
nis hard wordt gewerkt op
de vliegbasis Florennes,
sinds maart van dit jaar de
standplaats van 16 kruisra
ketten en zo'n 1000 Ameri
kaanse soldaten. Binnen
twee jaar zullen daar nog 32
'tuigen' en drie- tot vierdui
zend Amerikanen (familie
leden inbegrepen) bijko
men.
Daarmee is de drukte ver
klaard, maar de nieuwsgie
righeid niet bevredigd. Na
tuurlijk, het is idioot: wie
gaat er nu op zo'n tijdstip, in
gebrekkig Frans, vragen po
seren aan een militair, die
de weg verspert naar de
meest omstreden wapens
van deze tijd. Maar alia, Bel
gië is een vrij land niet
waar? En als we de officiële
weg bewandelen zijn we
weer twee weken verder en
is het resultaat een reeks
nietszeggende antwoorden,
gedicteerd vanuit het NA-
VO-hoofdkwartier in Brus:
sel. Zeker en vast.
Nee heb je, ja kun je krijgen.
Maar niet in Florennes. De
vreemdeling die daar ziin pen
in de aanslag brengt, drukt als
het ware op een openliggende
zenuw in het NAVO-gebit. Bin
nen een half uur zal het gealar
meerde inlichtingenapparaat
alles in het werk stellen om de
mogelijke spion te ontmaske
ren. Misschien ligt een enigs
zins nerveuze reactie voor de
hand, sinds de Canadees John
Wood er in slaagde enkele gra-
natën te stelen in Florennes
voordat hij in Woensdrecht als
vermeend vredesactivist tegen
de lamp liep.
Aanvankelijk gaat het er alle
maal gemoedelijk aan toe, al
kunnen de Belgische wacht
post en zijn meerdere uiteraard
niets zeggen. De monden zijn
stijf dichtgesnoerd en laten
zich slechts plooien in een be
minnelijke glimlach. Ook de
meest onschuldige vragen zak-
kfen weg in een moeras van ge
veinsde onwetendheid. Buiten
gemeen groot daarentegen is
de interesse in de identiteitspa
pieren van de journalist, die
heeft verzuimd een perskaart
mee te nemen. Een aanstel-
lingsbrief, wel aanwezig tussen
de paperassen, moet als zoda
nig dienst doen.
Maar toch. Na een half uurtje
bellen komt de officier van de
wacht met de blij dé tijding dat
de legerleiding morgen wel een
uurtje de tijd heeft, terwijl hij
verontschuldigend meedeelt
dat men zich op het hoofdkwar
tier aan gewone kantoortijden
houdt. Donderdag om negen
uur moet ik mij maar melden
bij de hoofdingang van de
vliegbasis.
Amerikanen
Daarmee lijkt de kous af, wa
re het niet dat er ook nog Ame-
rikanen zijn in Florennes. 'Pri-
vat' Armstrong en zijn maat uit
door Wim Fortuyn
Philadelphia, beide gewapend
met automatisch geweer, heb
ben al die tijd niet stilgezeten.
De diensttelefoon is geen mo
ment buiten gebruik; Arm
strong heeft voor de zekerheid
zijn enorme kauwgombal tijde
lijk geparkeerd tussen wang en
bovenkaak.
Op het moment dat ik aan
stalten maak te vertrekken,
zegt hij dat er twee mensen zijn
die nu wel wat vragen willen
beantwoorden. Er is geen ruimr
te meer voor twijfel: ik ben ver
dacht. Nog geen minuut later
wordt mijn auto klemgezet
door een politiebusje. Twee le
den van de rijkswacht, op de
voet gevolgd door een Ameri
kaan in burger, geven acte de
presence.
Ze schudden verbaasd de uit
gestrekte hand - mijn montere
poging tot ontwapening - maar
geven hun namen niet prijs. De
aanval wordt geopend met de
'beschuldiging' - ingefluisterd
door de Amerikaan - dat ze
mijn naam niet kennen bij de
krant waarvoor ik zeg te
werken. Naderhand wordt dui
delijk waarom: de marechaus
see in Nederland heeft mijn di
recte chef thuis gebeld met de
vraag of hij ene Willem Lam
bert kent. Die kent hij (allicht)
niet. Het zijn mijn twee voorna
men in omgekeerde volgorde.
Daarvan op dat moment niets
wetende, gok ik er op dat ze
bluffen. De bewering dat ze
staan te liegen zorgt inderdaad
voor enige verwarring, maar ik
besef dat deze schijnoverwin
ning gemakkelijk kan leiden
tot het onvrijwillige bezoek aan
een Belgisch verhoorkamertje.
Dus maar snel het aanbod op
tafel gelegd een collega in Ne
derland öp te bellen, die mijn
beweringen kan bevestigen.
Dat helpt. Er blijft de heren
niets anders over dan precies te
vragen wat mijn plannen zijn,
alle gegevens uit mijn nu flink
beduimelde paspoort nauw
keurig over te nemen en mijn
auto aan een onderzoek te on
derwerpen. Als een schooljon
gen word ik uiteindelijk de laan
uitgestuurd: geen foto's, hein?
En geen rondjes rijden om de
basis. Mijn tegenwerping dat
het hier publieke wegen betreft
levert een dreigend stilzwijgen
op.
Bij het wegrijden klinkt luidt
gelach op. 'Privat' Armstrong
heeft met een brede grijns zijn
kauwactiviteiten hervat en
spuwt een ferme straal speek
sel in de roodkleurige modder:
die hebben we mooi te grazen
genomen.
Mariginaal
Zo druk als het is op de vlieg
basis, zo rustig is het in het
plaatsje Florennes. Niets wijst
op de aanwezigheid van Ameri
kanen, die in aantal toch een
omgeving - tot op 30,40 kilome
ter afstand", aldus LeBrun, die
er aan toevoegt dat ze boven
dien niet altijd beschikken over
vervoersmiddelen.
De komst van de Amerika
nen heeft er wel toe geleid dat
sommige huren in Florennes
zijn verdubbeld. „Het gaat dan
om de betere, de mooie huizen.
Die kostten vroeger 12.000
francs (ongeveer 700 gulden
per maand) en nu 25.000", aldus
LeBrun. Verder zijn er dus de
bouwactiviteiten. Of die nog
werk opleveren voor de Floren-
nois? LeBrun schat dat er zo'n
twintig, dertig burgers bij de
bouw betrokken zijn. Het aan
tal werklozen (200 op een totale
bevolking van 4000) is er niet
3 door verminderd.
kwart van de dorpsbevolking
omvatten. Hoewel de kruisra
ketten vooral met economische
argumenten aan de Florennois
zijn 'verkocht', lijkt het lokale
effect zowel in sociaal als zake
lijk opzicht marginaal.
Gemeentesecretaris René Le
Brun haalt zijn schouders op.
„Pfff, wat is marginaal. Men
ziet hier veel Amerikanen. Ze
kopen hier ook spullen. Geen
levensmiddelen, maar vooral
luxe-artikelen - voor fotografie
en zo. Bepaalde sectoren heb
ben zeker een impuls gekregen.
Met name de banken hebben
het drukker. Ook de autoverko
pen zijn fors gestegen".
Eigen winkels voor dat soort
inkopen, zoals in Soesterberg,
hebben de Amerikanen niet.
Nóg niet, benadrukt LeBrun.
Het sociale leven van de Ameri
kanen speelt zich echter wel af
buiten het zicht van de plaatse
lijke bevolking. Het dorp heeft
hen niet veel vertier te bieden.
Tien kilometer verderop, langs
de weg naar Charleroi, staan de
hoerenkasten rij aan rij, maar
in Florennes is geen rode lamp
te ontdekken.
Niet alle Amerikanen zijn
ook in Florennes gehuisvest.
Een deel van hen is tijdelijk on
dergebracht in een vakantie
dorp bij Hastière (nabij Di-
nant). „Er zijn er zo'n drie- tot
vierhonderd gelegerd op de ba
sis in voorlopige kazernes. De
rest zit verspreid over de wijde
Donderdag is marktdag in
Florennes. Veel drukte, maar
Amerikanen laten zich niet
zien. Dat geldt, ondanks de
aanloop naar de parlementsver
kiezingen, ook voor de lokale
vredesbeweging, de Mouve
ment de Lutte pour la Sauve-
garde de la Region Florennois
(MLSRF). De enige 'activist' op
straat is een man die namens de
Parti Socialiste (PS) een ander
beleid aanprijst. Maar terwijl
de Vlaamse zusterpartij, de SP.
de kiezers belooft de plaatsing
ongedaan te maken, rept het
verkiezingskrantje van de PS
rept met geen woord over ra
ketten of vredesvraagstukken.
Sociale strijd
In Wallonië draait alles om de
sociale strijd. De plaatsing van
raketten heeft ook in Florennes
die traditie niet doorbroken.
Volgens René LeBrun staan de
Florennois onverschillig tegen
over de raketten en vertegen
woordigt de MLSRF slechts
een fractie van de dorpelingen.
Niets wijst op het tegendeel, of
het moeten de bordjes zijn bij
de toegangwegen naar het
dorp, die verklaren dat Floren
nes is uitgeroepen tot kemwa-
penvrije gemeente.
Volgens Benoit van den Hee-
de van de MLSRF is de politie
verordening drie jaar geleden
inderdaad in die zin gewijzigd,
toen Florennes tijdelijk een so
cialistische burgemeester rijk
was, de huidige wethouder
Jeantyl. Achteraf is dat niet
meer dan een loos gebaar ge
bleken in reactie op een succes
vol referendum van de actie
groep. Veertig procent van de
kiesgerechtigde Florennois
deed destijds mee aan de en
quête, waarvan 70 procent zich
uitsprak tegen plaatsing van de
raketten.
Inmiddels is er alweer een
nieuw artikel aan de politiever
ordening toegevoegd: sinds 26
juli geldt een samenscholings
verbod voor meer dan drie per
sonen. Van den Heede erkent
niettemin dat de bevolking niet
warmloopt voor de strijd tegen
de kernraketten. Hij verklaart
dat mede uit het feit, dat veel
mensen familie hebben op de
vliegbasis of er zelf werken.
Toch legt hij het hoofd niet in
.de schoot, tenzij de hongersta
king die momenteel op het pro
gramma staat hem daartoe
dwingt.
Eenvoudig
„Eigenlijk^', zegt hij, „is voor
ons eenvoudiger geworden
sinds de Amerikanen hier zijn.
De bevolking ziet nu dat het al
lemaal niets oplevert en dat die
raketten alleen maar miljarden
kosten. De regering heeft het
natuurlijk h,andig gespeeld.
Een paar jaar geleden hebben
ze hier het aanmeldingsbureau
van Shape (de communicatie-
poot van de NAVO, red) gëim
stalleerd. Dat zou duizenden
banen opleveren. Er kwamen
inderdaad 3000 sollicitanten op
af, maar daar bleven er maar
tachtig van over. Het heeft uit
eindelijk niet meer dan Jertig
banen voor de streek gele
verd".
