Tuinstadwijk: meer dan een kreet
Reinigingsdienst: verhuizen en improviseren
Twijfel aan voordeel van gjj|jgf jp
ontwikkelingsmaatschappij yfjjg jjjfl
Nieuw complex in De Waard is nog niet voltooid
ONDER D/\K
Ambitieuze plannen komen moeizaam van de grond
PAGINA 4
LEIDEN
DONDERDAG 10 OKTOBER 1985
LEIDEN - 'Improviseren' luidt het
parool momenteel nog bij de direc
tie reiniging, havens en waren
markten in het nieuwe onderko
men. Gisteren werd de verhuizing
naar het nieuwe complex in het in
dustriegebied De Waard voltooid.
Hoewel nog niet alles in kannen en
kruiken is, kan de reiniging er haar
werk doen.
Enigszins opgetogen gaat M
Bekker voor naar de eerste verdie
ping, waar de administratie zit en
vrijwel alles op orde is. "Kijk", zegt
hij, "beneden is het nog een puin
hoop. We moeten wat improvise
ren, dat is niet anders zo kort na
een verhuizing. Maar over een
maand is iedereen dat weer verge
ten. Het blijft immers een schitte
rend gebouw".
Kantine
Bekker illustreert dit tijdens een
rondleiding met onder meer de
verbetering van de kantine. "Vroe-
LEIDEN - De 'plannen' voor de
oprichting van een zogeheten pro
vinciale ontwikkelingsmaatschap
pij zijn gisteren door de raadscom
missie voor economische zaken
nog niet met gejuich ontvangen.
De commissieleden hebben op een
aantal punten flinke bedenkingen
tegen een dergelijk instituut.
Ze hebben gisteren overigens
nog geen definitieve standpunten
ingenomen. Dat hoeft pas later te
gebeuren wanneer de ideeën rond
de ontwikkelingsmaatschappij
meer gestalte hebben gekregen. De
bespreking van gisteren was meer
bedoeld om te peilen welke ge
dachten hierover in de commissie
leven.
De ontwikkelingsmaatschappij
zal zich moeten bezighouden met
het ontwikkelen en aantrekken
van bedrijvigheid. De verschillen
de mogelijkheden van een dergelij
ke instelling zijn opgesomd in een
notitie van E. Keijser, hoofd van de
directie economische zaken van de
gemeente Leiden. De notitie is ge
schreven nadat enkele raadsfrac
ties hadden gevraagd om te onder
zoeken wat de kansen zijn van een
Leidse ontwikkelingsmaatschap
pij-
Keijser komt in zijn geschrift tot
de conclusie dat het oprichten van
een puur Leidse 'maatschappij'
ger rotzooiden we zelf wat op een
gaspitje. Nu is er een cateringbe
drijf. Er was vanochtend koffie,
vanmiddag heeft iedereen een
lunch gekregen. Van hoog tot laag
heeft iedereen meegewerktver
telt Bekker lovend.
Niet zonder trots maakt de reini
gingsman verder duidelijk dat on
danks de verhuizing de reinigings
dienst gewoon doordraait. Gister
avond werd de gebruikelijke puin
hoop na de woensdagse markt ver
werkt. Vanochtend is de grofvuil-
ploeg weer gewoon op stap gegaan.
Ook het bouwafval dat bij het be
trekken van de nieuwbouw naar
buiten komt, gaat zonder manke
ren de verhuizende vuilnisauto's
Dat neemt echter niet weg dat
aan de nieuwbouw nog het nodige
moet gebeuren. Onder meer de
herstelwerkplaats voor de vuilnis
auto's is nog niet bruikbaar, omdat
de grote hefbruggen er ontbreken.
weinig zin heeft. Leiden kan de
kosten daarvoor niet alleen op
brengen. Het in het leven roepen
van een regionale of zelfs provin
ciale ontwikkelingsmaatschappij
ligt daarom volgens hem meer
voor de hand.
Streepje voor
Keijser verduidelijkte gisteren
dat de ontwikkelingsmaatschappij
bij voorkeur zal moeten worden
gerund door een particuliere orga
nisatie. Ze moet vooral activiteiten
ontplooien die nu niet of nauwe
lijks worden gedaan. Zo zou de
maatschappij leningen kunnen
verstrekken die banken als te ris
kant beschouwen. Een dergelijke
organisatie kan echter ook een be
langrijke gesprekspartner zijn voor
het ministerie van economische za
ken als het gaat om het verkrijgen
van overheidsgelden en bij het
aantrekken van buitenlandse be
drijven. Wat dat betreft hebben an
dere regio's en provincies die wel
een ontwikkelingsmaatschappij
hebben, een streepje voor op Zuid-
Holland.
Onontkoombaar is echter wel
dat de 'maatschappij' een deel van
de wervingsactiviteiten overneemt
die de verschillende gemeenten nu
zelf uitvoeren. Keijser: "Als je gaat
werven, weet je van tevoren dat
De stalling van de vuilnisauto's is.
zoals Bekker vertelde, een puin
hoop. "Maar als het nodig is kan
alles toch binnen worden gestald",
tekent hü hierbij aan.
Op rolletjes
Ook de benzinepompen zijn nog
niet bruikbaar omdat de bestrating
er omheen ontbreekt. In de fietsen
stalling schitteren de fietsenrek
ken door afwezigheid. Tevens is er
nog geen spoor te bekennen van de
vuiloverslagplaats. De reinigings
wagens rijden na hun ophaalronde
linea recta naar de vuilverbran
ding.
En als het over de mobilofoon
klinkt 'kan je even wc-papier bren
gen?' is wel overduidelijk dat als
de zaak op rolletjes loopt er een
zucht van verlichting door het ge
bouw zal klinken. Sommige werk
nemers van de reiniging zouden
dan ook liever een maand hebben
gewacht met verhuizen.
drie van de tien zaken 'floppen'
Dan moet je de ontwikkelings
maatschappij ook een paar kansrij
ker zaken gunnen en als gemeente
niet de krenten uit de pap halen".
Hij voegde er wel aan toe dat over
het werven van bedrijven goede af
spraken moeten worden gemaakt.
De vertegenwoordigers van de
PvdA lieten gisteren echter weten
dat ze juist met het afstaan van ge
meentelijke (wervings)taken aan
een provinciale 'maatschappij' gro
te moeite hadden. Ook Bakker
(WD) en Hoekema (D'66) vroegen
zich af of er wel zo veel voordelen
zijn voor Leiden als zij meedoet
met eeir provinciale ontwikke
lingsmaatschappij. Ze zijn onder
meer bang dat de belangen van
Leiden minder tot hun recht ko
men als ook gekeken moet worden
naar de belangen van andere ste
den. De la Mar (PSP) vroeg zich af
waarom er niet allang een provin
ciale ontwikkelingsmaatschappij
is opgericht als dit werkelijk een
goed idee is.
Zoals gezegd, is het laatste
woord over een eventuele ontwik
kelingsmaatschappij nog niet ge
vallen. Het is de bedoeling dat de
ideeën over een dergelijk instituut
nader worden uitgewerkt en later
weer worden besproken in onder
meer de raadscommissie voor eco
nomische aangelegenheden.
Schrijfkring
In de tweede helft van oktober
begint bij de Leidse volksuniver
siteit K&O de cursus Schrijf
kring. Met de dagelijkse taal
creatief bezig zijn, dat is het doel
van deze cursus onder leiding
van de Neerlandica drs. Eliza
beth Stranders. Gedurende tien
maandagavonden is het de be
doeling door opdrachten en oefe
ningen de eigen schrijfmogelijk-
heden te ontdekken. Belangstel
lenden kunnen zich tot K&O
wenden: Oude Vest 45, tel.
141141.
Hengelsport
VVL '85 hield een viswedstrijd
in de Ringvaart. Uitslag: 1 C.
Kaffa 2525 gram-24 stuks, 2 G.
v.d. Blom 2275-213 N. v.d. Blom
jr. 2225-16,4 F. Slagwein 2200-20
5 F. Noordermeer 1575-14, 6 J.
Wijling 1125-12, 7 B. Diersman
875-10, 8 J. Siebert 1500-7, 9 J.
Pardon 700-8, 10 G. Pardon 600-
5.
DGV viste een competitiewed
strijd in het Noordzeekanaal. 1 J.
Verbiest 613 cm-17 stuks, 2 W.
Blom 159-43 P. Kluivers sr. 149-
4, 4 W. Kluivers 51-2, overige
deelnemers 0-0.
Huisvrouwen
Wie kennis wil maken met de
Nederlandse Vereniging van
Huisvrouwen kan vrijdagoch
tend om tien uur terecht in het
verenigingsgebouw aan de Cae-
ciliastraat 18 in Leiden. Voor te
lefonische inlichtingen: 220467 en
155568.
Folk
Folkclub Horus organiseert
vrijdagavond weer een 'Open
Podium'. Iedereen die folkmu
ziek beoefent is welkom om op te
treden in Le Bambou, Heren
straat 1. Mits men zich vantevo-
ren opgeeft via tel. 01717-2726 of
ter plaatse vóór negen uur. Als er
tijd genoeg is wordt er na afloop
een sessie gehouden; belangstel
lenden doen er dus goed aan hun
instrumenten mee te nemen.
Astrologie
De Emin Foundation aan de
Cobetstraat la organiseert zater
dag een astrologïe-dagvan één
tot zes uur, met een lezing in het
Engels over hel Aquarius-tijd-
perk. Verder een tentoonstelling,
een dia-show over de planeten in
relatie tot de twaalf tekenen van
de dierenriem, mini-lezingen enz.
Ook wordt de negenmaandse
Astrologiekaart gepresenteerd.
De entree is vijftien gulden.
Breehuys
Het Breehuys opent zaterdag
avond na de zomervakantie zijn
deuren weer. In het jongerencen
trum aan de Breestraat 19 staat
een hard-rockavond op het pro
gramma.
Wethouder:
'Nu de knoop
doorhakken
over toekomst
Jelgersma'
OEGSTGEEST - Wethouder A.
Kohlbeck van Oegstgeest wil dat
alle betrokken partijen binnen af
zienbare tijd rond de tafel gaan zit
ten om over de toekomst van het
oude gebouw van de Jelgersmakli-
niek te praten. Dat initiatief zal
Oegstgeest nemen. "De knoop
moet worden doorgehakt. Aan dat
heen en weer pingpongen hebben
we niets", aldus de wethouder.
Kohlbeck is blij met het advies
van gedeputeerde staten van Zuid-
Holland aan het ministerie van
wvc om het oude hoofdgebouw
van de Jelgersmakliniek op de mo
numentenlijst te plaatsen. "Einde
lijk eens goed nieuws. Dit is een
opening in het vastgelopen overleg
over de toekomst van het gebouw.
Wellicht dat Leiden nu ook over de
streep komt en heil ziet in het op
knappen van de kliniek. Oegst
geest staat tenminste niet meer al
leen in zijn strijd voor het behoud
van het monumentale gebouw.
Ook de provincie trekt zich het lot
van de Jelgersmakliniek aön".
COLLECTE. De collecte ten bate
van de Nierstichting heeft in Lei
den 25.029 gulden opgebracht. De
tweehonderd collectanten haalden
1500 gulden meer op dan in 1984.
Man maakt val
van tien meter
LEIDEN - Een 32-jarige bouwvak
ker uit Tilburg heeft bij werkzaam
heden aan de parkeergarage aan
het Levendaal zijn evenwicht ver
loren en is vanaf de hoogste verdie
ping tien meter naar beneden ge
vallen. Met een gecompliceerde
armbruek is de man overgebracht
naar het AZL.
Wagentje
zakt in riool
LEIDEN - Een automobiel is gis
termorgen verdwenen in het riool
van de Rijnsburgerweg. Nader on
derzoek gaf aan dat op die plaats
vier kubieke meter zand was weg
gespoeld, waardoor de bestrating
geen steun meer had en inzakte.
Een takelwagen moest er aan te
pas komen om het wagentje weer
op de rijbaan te krijgen.
Wethouder wil
LVI betrekken
bij overleg
LEIDEN - Wethouder mevrouw J.
Fase van economische zaken wil
nog een keer praten met de Leidse
Vereniging voor Industrie (LVI)
over deelname aan het overleg tus
sen werknemers, werkgevers en
gemeente. De LVI heeft tot dusver
afgezien van deelname aan dit zo
geheten Leids economisch overleg
(LEO), onder meer vanwege de
problemen rond de subsidie aan de
stichting Leidse Binnenstad
(SLB).
Nu die problemen zijn opgelost
(de stichting heeft haar sub
sidieaanvraag ingetrokken en de
gemeente erkent de SLB nog
steeds als een overlegpartner), is
volgens de wethouder "de ergste
kou uit de lucht". De LVI staat nu
weinig meer in de weg om mee te
doen met het LEO.
VROUWEN AANGEHOUDEN -
Drie vrouwen in de leeftyd van 17
tot 19 jaar zijn gisteravond aange
houden. Omwonenden hadden ge
zien dat zü antennes van auto's die
geparkeerd stonden aan de Kalver
markt eraf rukten. Ook hadden zij
uit een woning een radiocassette
recorder gestolen. Het drietal heeft
inmiddels bekend.
Burgerlijke Stand
LEIDEN - Gehuwd: H. Woelders en
E I. Gorter; R.A. Wetselaar en A. Mol; H.
Vijlbrief en E.L. Beij; R.P.M. Wenne-
kers en M. Mekel; A. Geskus en W.J.B.
Overdijk; E.J. Zeijpveld en J.M. Bijle-
veld; E. van der Weijden en A. de Lange;
I. Tuurenhout en J.S.T. de Boer; J. van
Manen en G. Bekedam; J. van der
Pluijm en S.J. Cannoo; J. Oversloot en
E. Berends; E.J. Stikvoort en M.J. van
Zonneveld.
door Raymond Peil
De woningbouwvereniging De Tuinstadwijk heeft vanaf 1 novem
ber 1915 in Leiden geprobeerd haar naam meer te laten zijn dan een
mooie kreet. Hoewel de ambitieuze plannen voor riante woningen
met veel groen in de omgeving al snel te duur bleken voor de ge
middelde arbeider, heeft De Tuinstadwijk altijd gestreefd naar de
bouw van gezonde frisse arbeiderswoningen in een prettige leefom
geving, kortom huizen met tuinen en plantsoenen er omheen.
Halverwege de jaren twintig meldt het bestuur over de voltooide
bouw aan de Koninginnelaan dat "vele woningen beschikken over
een flinke achtertuin, terwijl vele andere ook van een voortuin zijn
voorzien, welke, goed onderhouden zoals ze over het algemeen wor
den, de naam van De Tuinstadwijk alle eer aandoen". Uit de wo
ningbouwvereniging komt zelfs een tuintjesvereniging, bloemrijk
'Floralia' gedoopt, voort. Toch gaat ook de weg van de groene zus
ter in de Leidse corporatiefamilie soms over'doornen en distels.
Als De Tuinstadwijk wordt opge
richt, zijn de plannen revolutio
nair. Onder aanvoering van de
Heemstedese architect P. Kuiper
jr. en de SDAP'er F. Kooistra
vormt een groep 'belangstellen
den', die zich de kritieke woon
omstandigheden van de Leidse
arbeidersbevolking en de wo-
ningschaarste aantrekt, de ver
eniging. Het eerste, voorlopige
bestuur bestaat uit F. Kooistra.
H.R. Martens, A. Segaar, H.C. de
Jong jr. en A.H. Houps.
Het nieuwbakken De Tuin
stadwijk wil de Leidse arbeider
meer verschaffen dan alleen een
goede woning. Een rustige en
prettige woonomgeving vindt de
club net zo belangrijk voor de le
vensvreugde van de arbeidende
bevolking. Architect Kuiper pro
beert na de oprichting van de
club zijn ideaal, een wijk zonder
doorgaand verkeer, met veel
plantsoenen en uitsluitend wo
ningen van het type 'twee onder
een kap', van de grond te krijgen.
Voor een geschikt bouwterrein
laat hij zijn oog vallen op een
stuk stadsgrond bij de Lucas van
Leydenstraat. De moerassige bo
dem draait het fraaie plan echter
de nek om. Bovendien dreigen
de woningen veel te duur te wor
den, zodat de overheidssteun die
de vereniging nodig heeft voor
de bouw van woningwetwonin
gen uitblijft.
Pas in 1923 komt het plan dan
toch tot stand, ofschoon dras
tisch uitgekleed, ten oosten van
de Herenstraat. Dan blijkt ook
dat de vereniging te hoog heeft
gegrepen: de forse huren, van
5,80 tot 10,50 per week, zijn niet
op te brengen voor de leden, be
woners in spe met een smalle ar
beiders beurs.
Geen verwijt
In een jubileumboekje uit 1945
constateert het bestuur zelf ook
dat de idealen van De Tuinstad
wijk nauwelijks uit de verf zijn
gekomen. "De bestaande oorlog
stoestand werkt remmend, daar
de materiaalprijzen sterk om
hoog lopen. Met als gevolg dat
vele arbeiders die lid zijn gewor
den in de verwachting een huisje
te zullen krijgen voor drie of vier
gulden in de week, teleurgesteld
voor het lidmaatschap bedan
ken. Hun plaatsen worden inge
nomen door de enigzins beter ge
situeerden. Dat dit zo gelopen is,
niemand die men daar een ver
wijt van kan maken".
Pas na de Eerste Wereldoorlog
begint de vereniging te leven.
Een terrein achter de Heren
straat, waar de barakken staan
die voor de legering van militai
ren hebben gediend, blijkt een
geschikte bouwplaats. In 1921
mag De Tuinstadwijk beginnen
met de bouw van het 208 eenge
zinswoningen omvattende, sterk
versoberde plan van Kuiper. Af
gezien van het feit dat de huren
veel te hoog uitpakken verloopt
ook de bouw moeizaam en wordt
het bestuur geregeld voor ernsti
ge problemen gesteld.
Tevens heeft de vereniging
voorlopig haar laatste eengezins
woningen gebouwd. Het rijk en
de gemeente Leiden willen geen
medewerking meer geven aan de
bouw van dure eengezinswonin
gen. Dat is het pakkie-an van de
particuliere bouwers. Woning
bouwverenigingen, zo luidt het,
moeten voor de arbeider betaal
bare woningen bouwen. Dit
mondt uit in een nieuw bouw
plan van 71 boven- en beneden
woningen, zij het dat het idealis
me van de club tot uiting komt in
de ruime opzet en de brede stra
ten van de nieuwe buurt. Maar
ook de verwezenlijking van dit
plan brengt vele financiële moei
lijkheden met zich me
bouw moet hierdoor zelfs maan
den worden stilgelegd.
'De vraag naar goede, frisse ar
beiderswoningen blijft echter,
zodat het bestuur genoodzaakt is
(alsof men nu al op de lauweren
wilde gaan rusten) nieuwe plan
nen tot uitbreiding ter hand te
nemen'. Tussen Herenstraat en
Lammenschansweg wordt ge
bouwd, de Koninginnelaan, een
jubelkreet waard omdat De
Tuinstadwijk er nu in slaagt de
huizen met veel groen te omrin
gen.
Verlaging
Inmiddels krijgt de nog jonge
vereniging te maken met het feit
dat de dure woningen moeilijk
verhuurbaar zyn. Om huurver-
lies te voorkomen streeft De
Tuinstadwijk voortdurend naar
verlaging van de prijzen, tot een
weekhuur van ongeveer zeven
gulden. De overheid staat echter
niet te springen om hieraan haar
medewerking te verlenen. Veel
andere woningcorporaties kam
pen met hetzelfde euvel, omdat
door de oorlog en de
sche achteruitgang de materiaal-
en bouwkosten omhoog zijn ge
stuwd.
De hoge huren hebben even
eens tot gevolg dat veel huurders
niet langer dan strikt noodzake
lijk in de huizen van De Tuin
stadwijk kunnen blijven wonen.
Zodra ze dus elders een goedko
pere woning kunnen betrekken
gaan ze weg. "Hun verblijf
draagt hierdoor een zeer tijdelijk
karakter en het moet aan deze
omstandigheid worden geweten
dat door hen niet de nodige zorg
aan de woning wordt besteed.
Veelvuldig voorkomende repara
ties zyn het gevolg van het tel
kens veranderen van bewoners",
constateert secretaris L. Hooge-
veen bezorgd.
Weinig medewerking ontmoet
De Tuinstadwijk in haar streven
om eer badhuis te stichten in
'haar' deel van de stad. Veel hui
zen hebben immers geen sani
tair, maar gebruiken een ge
meenschappelijke ruimte. Op 2
augustus 1920 gaat de Leidse ge
meenteraad akkoord met dit
voornemen. Hoewel de vereni
ging concrete bouwplannen in
dient, wordt ook zelfs in 1926
niets ten uitvoer gebracht.
Het bestuur blijft zeuren. "Een
door ons ingesteld petitionne
ment heeft duidelijk bewezen
hoe sterk het verlangen is van de
bewoners van dit stadsgedeelte
naar de stichting van een bad
huis. Doch B en W 'overwegen'.
Wij blijven van oordeel dat men
moreel verplicht is uitvoering te
geven aan het eens genomen be
sluit om namelijk in de Tuinstad
wijk een badhuis te stichten".
Het plan gaat uiteindelijk niet
door. Na tien jaar wachten geeft
het bestuur zijn aandringen op.
Inmiddels heeft de crisis zich
in volle omvang aangediend. Als
het bestuur besluit op proef een
timmerman aan te nemen, om
het onderhoud in eigen beheer
uit te voeren, melden zich maar
liefst 800 sollicitanten, een beeld
dat de gemiddelde Nederlander
ook nu niet onbekend zal voor
komen. Een timmerman/metse
laar wordt benoemd en daardoor
wordt, zo berekent-de penning
meester, dat jaar al ruim 1150
gulden bespaard.
Vuilnisbak
Na een tijd van 'vol verwach
ting klopt ons hart' krijgt De
Tuinstadwijk van de gemeente
gedaan dat in 1930 de huren iets
omlaag mogen. Vijf jaar later
lukt het nog eens, waardoor het
aantal woningen met een week
huur boven de zes gulden steeds
verder afneemt. Vindt het be
stuur vijftien jaar geleden zeven
gulden nog redelijk acceptabel,
nu constateert het dat 'ondanks
deze verlagingen de huren aan
de hoge kant blijven en verdere
verlaging, met het oog op de ver
huurbaarheid, gewenst zal zijn'.
Met meer zorg worden in de
vereniging de activiteiten van de
rijksoverheid gadegeslagen. De
vaste uitkering voor onderhoud
gaat fors omlaag. "Wij zijn op dit
punt niet zo erg gerust. Men
knabbelt het ene jaar aan dit en
het andere jaar aan dat. Het gaat
zo van lieverlede verder totdat
wij op een peil zullen komen
waarbij ons waardevol bezit - on
ze zelfstandigheid - zal worden
ontnomen. Er is alle reden tot on
gerustheid".
Tot tevredenheid stemt daar
entegen de oprichting van de
tuintjesvereniging Floralia,
voortvloeiend uit een tuinjes-
wedstrijd. "Aan de beplantingen
is dit jaar enige uitbreiding gege
ven. Een tuinwedstrijd werd ge
houden. Er zijn jammer genoeg
nog steeds bewoners aan te wij
zen die hun tuin of tuintjes als
vuilnisbak gebruiken. Laten we
hopen dat dit nog eenmaal an
ders wordt. Laat men toch besef
fen en begrijpen dat planten en
bloemen kleur en schoonheid ge
ven aan het leven".
'Onder dak' is een serie de geschie
denis belicht van de sociale woning
bouw in Leiden en van de Leidse wo
ningbouwverenigingen. Door voor
genomen fusies zullen hun namen
waarschijnlijk spoedig tot het verle
den behoren. Dit is het elfde deel uit
deze serie.
