Bloeiende bermen herbergen 1400 plantesoorten
Een pompeus vergadercircus
Verenigde Naties onmisbaar ondanks falen
ZATERDAG 5 OKTOBER 1985
EXTRA
PAGINA,21
Ergens achter het miljoen bedrukte pa
gina's dat de VN jaarlijks produceren en
de drommen ambtenaren die daarvoor
verantwoordelijk zijn, gaat 's werelds
belangrijkste internationale organisatie
schuil. Veertig jaar oud nu, ver verwij
derd van het idealisme der eerste dagen
en enorm gegroeid, blijven de Verenigde
Naties in al hun falen een onmisbaar
middelpunt van internationaal overleg
en diplomatie.
Niettemin zijn de twee gróte machten
op aarde, de Verenigde Staten en de
Sowjet-Unie, doortrokken van een diep
gaand wantrouwen tegen multilaterale
instellingen als de VN. De ene stem die
elk land heeft toebedeeld gekregen, ver
tekent de objectieve waarheid van de in
ternationale verhoudingen ingrijpend.
De VN is daarom een instelling gewor
den die getrouw aan zijn Handvest nog
steeds de vrede heet te bewaken, doch
daarin doorgaans niet lijkt te slagen.
Achter de facade van marmer en glas
worden geen politieke beslissingen ge
nomen die ver reiken. Aan het naleven
van resoluties valt niets af te dwingen.
De Verenigde Naties kunnen niet
meer doen dan de lidstaten toelaten.
Macht om beslissingen op te leggen
wordt de organisatie onthouden. De
Spaanse diplomaat Jaime de Pinies, die
de jubileumvergadering voorzit en een
agenda beheert met zo'n 150 onderwer
pen die voor Kerstmis behandeld moe
ten ?ijn, zei in zijn toespraak: „Het is
voor niemand een geheim, dat de VN
zich momenteel in een crisis bevinden.
Zij hebben niet voldaan aan de hoop die
bij de stichting in hen was gesteld". Dat
zijn geen vrolijke woorden bij een ver
jaardag.
Dit zegt Brian Urquhart, onder-secre-
taris-generaal, belast met de 'vredesope
raties', zoals Unifil: „Wij leven nog
steeds in de Middeleeuwen. De feodale
baronnen zijn zwaarder bewapend en
machtiger dan het centrale gezag en
doen min of meer wat zij willen. Er moet
nog steeds op het internationale toneel
een grote, gezamenlijke achterban van
het volk naar voren-treden, die staat op
de noodzaak van een gerespecteerde
centrale orde en een ordelijk rechtspro-
ces en de handhaving van de vrede".
Ploegschaar
Anno 1945 was goed en slecht geweld
dadig maar overzichtelijk gerangschikt,
in de eerste opzet van de VN. De vijf
machtigste landen kregen bij wijze van
erkenning van die macht permanente
zetels in de Veiligheidsraad en een veto.
Maar de collectieve veiligheid waar het
om begonnen was, is nooit van de grond
gekomen. Voor het VN-gebouw in New
York staat weliswaar een beeld van een
man die een zwaard omsmeedt tot een
ploegschaar, maar het zijn zulke namen
als Korea, Vietnam, Israël, Egypte, Liba
non, Cyprus, Iran, Irak, die heflnneren
aan inspiratie gebaseerd op ijdele hoop.
In de veertig jaar van zijn bestaan heb
ben de VN 300 regionale en burgeroorlo
gen niet kunnen voorkomen, die twintig
miljoen mensenlevens hebben gekost.
Bondgenoten die aan de wieg van de VN
stonden, werden vijanden en na verloop
van tijd zat het verkeerde China aan tafel
in de Veiligheidsraad, een eiland nog
slechts voor de kust van 's werelds
grootste land, dat inmiddels als volksre
publiek in communistische handen was
overgegaan. Naarmate de organisatie
groeide, als beheerder van 's werelds de
kolonisatieproces, plantte de politieke
verlamming zich verder voort.
Het is niet van ironie, noch van tragiek
ontbloot, dat de Verenigde Staten als
grote drijvende kracht achter de dekolo
nisatie, die wereldmachten van voor
heen tot realistischer proporties terug
bracht, binnen de structuur van de VN
daarvan ook het grote slachtoffer is ge
worden. Nieuwe lidstaten dienden zich
aan, ongeoefend nog in de westerse di
plomatie, blokken vormend en met hun
stemmen het besluitvormingsproces in
de Algemene Vergadering reducerend
tot farce en anti-Amerikaanse, anti-
Westelijke propaganda.
Nostalgisch herinneren thans ouden
van dag aan de qerste dagen van de VN.
Nog geen officieel gebouw, een kantoor
in een hotelkamer, vergaderingen over
atoomwapens in een gymnastiekzaal
van een meisjesschool in de Bronx." Na
derhand was het hoofdkwartier in een
voormalige wapenfabriek op Long Is
land in een voorstadje genaamd Lake
Success. De Algemene Vergadering
vond plaats in Queens, waar een ijshoc-
keyhal was omgebouwd. Men beschrijft
de informele sfeer van enthousiasme,
het volhardend opstropen van de mou
wen om 's werelds problemen te lijf te
gaan en intiem overleg op afgeleefde so
fa's waaruit de vulling naar buiten puil
de.
Tegenwoordig is dat allemaal anders
sen en mogelijkheden van vandaag,
nuchterder en gericht op het doorbre
ken van de geinstitutionaliseerde impas-
Harold E. Stassen, de laatste nog le
vende Amerikaanse ondertekenaar van
het handvest, heeft 'uit een gevoel van
bijzondere verantwoordelijkheid' voor
wat zich aan New Yorks East River af
speelt, alle 159 VN-ambassadeurs een
ontwerp gestuurd van een nieuwe
grondverklaring. Naast de Algemene
Vergadering, die gewoon moet blijven
bestaan met zijn ene stem per land, voor
ziet hij een nieuwe 'Raad van Admini
strateurs' van 25 landen, die moet wor
den gekozen met gewogen stemmen.
Stassen wil nieuwe verantwoordelijkhe
den en beperkingen opleggen aan de VS
en de Sowjet-Unie en een nieuw sys
teem van arbitrage, bemiddelaars en een
wereld Hof van vrede voor de oplossing
van geschillen.
Zoals vele andere wereldverbeteraars
spreekt Stassen in New York tegen do
vemansoren. Er is geen schijn van kans
om een nieuw handvest aangenomen te
krijgen, in omstandigheden waar resolu
ties en besluiten (van de Veiligheids
raad) doorgaans of politiek volstrekt uit
balans hangen dan wel het kenmerk dra
gen van het verlammende compromis.
De VN, zoals die nu zijn, vormen met
al hun opzichtige tekortkomingen ver
moedelijk het beste wat momenteel nog
kan bestaan. De werkelijkheid dwingt
ertoe meer waarde te hechten aan de in
vele opzichten nuttige realiteit van een
onvolmaakt apparaat, dan aan het falen
ten opzichte van oorspronkelijke idea
len.
De ministers van buitenlandse zaken
van de landen die lid zijn van de Veilig
heidsraad, hebben een speciale plechti
ge vergadering gewijd aan het verlangen
de invloed van de VN te vergroten.
Mooie redevoeringen soms, maar een
slotverklaring die machteloos niets
meer belooft dan voortgaande verbete
ring.
Windvlagen
Het is eigenlijk nooit anders geweest.
In de allereerste zitting van de Veiligr
heidsraad beschuldigde Iran de Russen
van grensoverschrijding en veroordeel
de de Sowjet-Unie de Britten omdat zij
troepen naar Athene hadden gezonden
om de communisten terug te slaan.
Trygve Lie, de eerste secretaris-generaal
van de VN, schreef in zijn memoires:
„De harde werkelijkheden van wereld
politiek drongen binnen. Als windvla
gen waarschuwend voor stormen die la
ter zouden komen, bliezen zij de deur
kapot van het nieuw gebouwde huis van
vrede voordat de werklieden het af had
den".
„Het voornaamste obstakel voor een
grotere verwezenlijking van de doelstel
lingen uit het Handvest is de lust van
weinigen naar macht over velen, zoals
dat het obstakel is geweest voor mense
lijk geluk sedert de dageraad van de his
torie", zei de Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken George Shultz.
Zijn collega Basile Laetare Guisson
van Burkina Fasso was uit zijn hoofd
stad Ouagadougou (waar juist met hulp
van de VN 150 putten waren geslagen,
waardoor twintig wijken voor het eerst
van water konden worden voorzien),
naar New York gereisd om dit perspec
tief aan te brengen: de gemiddelde le
vensverwachting in Burkina Fasso is
veertig jaar en dat kan helpen verklaren
waarom het volk van zijn land verlangt
dat de VN bijdragen aan een betere we
reld voor iedereen, op basis van
rechtvaardigheid, gelijkheid, soevereini
teit, nationale onafhankelijkheid en we
derzijds begrip.
En nu is dan het wachten op de staats
hoofden, de regeringschefs en de minis
ters die New York in eindeloze verkeers
opstoppingen zullen storten en voor
wier beveiliging een leger van 5000 man
politie en geheime dienst op de been is
gebracht. Redevoeringen van meer dan
15 minuten mogen niet, een echte we
reldtop wordt het niet, maar wel een be
vestiging van het feit dat de VN ook na
veertig jaar nog niet voor dood moeten
worden opgegeven. Zelfs al blijkt het
ook bij deze gelegenheid moeilijk de
verschillen van mening tussen de wes
terse landen en de Derde Wereld te over
bruggen over de vraag op welke punten
de meeste nadruk moet worden gelegd
in een unaniem te aanvaarden verkla
ring over de normen van internationaal
gedrag.
Het is passend om ter ontnuchtering
bij de weelderige feestviering van straks
nog eens de woorden in herinnering te
roepen van de Amerikaan Henry Cabot
Lodge over de VN„Deze organisatie is
geschapen om te voorkomen dat u naar
de hel gaat. Zij is niet gemaakt om u naar
de hemel te brengen".
Bloeiende wegbermen. Ze komen
steeds meer voor langs autosnel
wegen, provinciale wegen, polder
wegen en zelfs hier en daar binnen
de bebouwde kom. De wandelaar
die van al het moois wat er in zo'n
berm bloeit geniet, vindt af en toe
een bordje met: verboden te pluk
ken.
Bij een prachtig lint van mooie rode klap
rozen bestaat de neiging tot plukken al
gauw. De heren H. Heemsb^rgen en J.
Vink van de Adviesgroep Vegetatiebe-
heer van het ministerie van landbouw in
Wageningen grinneken. „Klaprozen ho
ren niet in een berm. Als ze er staan, zijn
ze er gezaaid. Het is een stuk natuurver-
valsing".
Nederland heeft maar liefst 50.000 hec
taren wegbermen met daarnaast nog en
kele tienduizenden hectaren aan spoor
dijk en waterkant. Allemaal prachtige
gronden voor de groei van de natuurlij
ke vegetatie. „Wist u dat er zo'n 1400
soorten planten, kruidachtigen, zijn
waarvan er ruim 900 te vinden zijn langs
de spoordijken en zo'n 700 langs de
slootkanten?".
Tot en met de jaren '60 was het arme
tierig gesteld met onze bloeiende en geu
rende flora langs weg en beemd. Vrijwel
alles was doodgespoten. Ook een weg
berm of slootkant moest geld opleveren.
Het gras werd door gemeenten en pol
derbesturen vaak openbaar verpacht
aan bóeren die het hooi opsloegen als
wintervoorraad voor hun vee. Om die
opbrengst te verhogen werden de ber
men bemest en gespoten „tegen al dat
onkruid en vuil". Gras, dat was het waar
voor het pachtgeld werd betaald.
Het resultaat was langs de weg een
lang lint van keurig groen gemaaid gras
zonder dat daarin nog maar een bloe
metje te zien was. Met de sloten en vaar
ten was het al even treurig gsteld. Dege
nen die verantwoordelijk waren voor het
onderhoud, het schoonhouden van de
sloten en vaarten, hadden het in de jaren
'50, '60 al gauw bekeken. Het gebruik
van chemische middelen bespaarde al
binnen enkele weken een boel werk.
Met wel als gevolg dat prachtige bloeien
de waterplanten zoals de gele plomp en
de witte waterlelie verdwenen.
In 1964 kwam de Bestrijdingsmidde
lenwet, waarin werd gezegd hoe men
met gif diende om te gaan. Maar het
duurde nog tot midden van de jaren '70
dat doordrong dat er iets moest gaan ge
beuren om een chemische ramp te voor
komen. Langzaamaan werden bestrij
dingsmiddelen verboden. In dé laatste
begroting van het ministerie van land
bouw staat dat dit jaar de zogenaamde
doodskopmiddelen niet meer mogen
worden gebruikt ter bestrijding van wat
men zo snel onkruid noemt in wegber
men, langs spoordijken, op sportvelden.
In 1978 werd dr. P. Zonderwijk hoog
leraar aan de Landbouwhogeschool in
Wageningen. Hij doceert vegetatiekun-
de, ecologie en onkruidkunde. In 1981
werd de Adviesgroep Vegetatiebelieer
door het ministerie van landbouw in het
leven geroepen. Deze groep van vijf
mensen werd aan prof. Zonderwijk toe
gevoegd. Zij werken in Wageningen,
maar zijn in dienst van het ministerie en
niet van de hogeschool. Samen met prof.
Zonderwijk geeft de groep speciale ad
viezen aan beheerders van wegen over
aanleg en beheer van kruidachtigen in
bermen.
Het resultaat van de inspanningen van
.de adviesgroep is al goed zichtbaar -
vooral de afgelopen twee, drie jaar trek
ken steeds meer bloeiende bermen en
slootkanten de aandacht van de voorbij
ganger. „We hebben het geluk dat het
publiek ons geweldig steunt in ons
werk. Daarvoor hebben we toch heel
wat problemen en weerstanden moeten
overwinnen", vertelt de heer Heemsber-
gen.
Boeren
De heer Vink is speciaal belast met de
contacten en voorlichting aan de boe-
renorganisaties. „Boeren hadden en
hebben nogal eens bezwaren tegen die
prachtig bloeiende bermen, omdat ze
bang zijn dat het zaad overwaait naar
hun percelen* Die angst zou vroeger ge
rechtvaardigd zijn, maar nu niet meer.
Bij een goed onderhoud van een weide-
of akkerland langs een bloeiende berm
krijgt het zaad vrijwel geen kans te ont
kiemen. Gebeurt dit toch, dan is de boer
al langs geweest voor het plantje een
centimeter hoog is".
Klachten van boeren komen steeds
minder voor. „Natuurlijk hebben we be
grip voor de problemen van de boeren.
Daar züllen we als het kan zeker reke
ning mee houden. Maar toch kunnen we
altijd klachten bespreken en tot een mi
nimum terugbrengen. Het gevolg daar is
weer dat we steeds meer open oog en
medewerking krijgen van onze agra
riërs. Die zeggen nu dat ze er vaak ple
zier in hebben om hun particuliere ber
men te laten bloeien. Het wordt' dan
weer net als vroeger, zeggen ze dan".
Prof. Zuiderwijk en zijn mensen wij
zen erop dat de linten van bloeiende ber
men, slootkanten en spoordijken een
verbindingsschakel vormen tussen geï
soleerde natuurreservaten. Een verbin
ding die beide partijen goed beinvloedt.
„Door deze beinvloeding komen in goed
behandelde bermen weer wettelijk be
schermde planten terug, die daar vroe
ger ook bloeiden".
Bloeiende planten trekken insekten
aan. Insekten weer muizen. „Daardoor
zie je steeds vaker een valk bidden bo
ven een berm, omdat het scherpe oog
van de vogel een vledmuisje heeft ont
dekt". Ook de imkers zijn blij met alles
wat er met onze bermen gebeurt. „De
produktie van stuifmeel en nectar neemt
toe; de bijenvolken behoeven geen kilo
meters meer van de kast weg te vliegen
om wat te vinden".
Wat moet er nu gebeuren om een weg
berm weer als vanouds te laten bloeien?
Niet zo erg veel. In elk geval moet de
wegbeheerder er geen mest op gooien.
Idealisme en optimisme overheersten veertig jaar geleden bij de oprichting van de
Verenigde Naties. Veiligheid en vrede, daar zou de internationale organisatie zich
sterk voor maken. Van de hooggespannen verwachtingen is niet veel meer over.
Driehonderd regionale en burgeroorlogen, met in totaal twintig miljoen doden,
hebben duidelijk gemaakt dat goede voornemens alleen niet voldoende zijn. Toch
blijven de VN in al hun l'alen een onmisbaar middelpunt van overleg en diplomatie.
door Henk Kolb
achter marmer, glas en staal, met stoeten
kamerbrede limousines voor de ingang
van de gedelegeerden, bewindslieden en
staatshoofden die daar maar een roltrap
verwijderd zijn van de ingang van de
enorme vergaderzaal. Jaar in, jaar uit be
klimmen ministers daar het podium om
redevoeringen af te steken waarnaar
weinigen nog luisteren, zolang het niet
gaat om grote machten.
Vier regels
Verhoudingen zijn verhoudingen: als
Nederlands minister Hans van den
Broek drie of vier regels krijgt in het
overzichtsverhaal van de New York Ti
mes, wrijft men zich bij de VN-missie te
vreden in de handen. Nederland staat
weer "feven herkenbaar op. de wereld
kaart, hoewel de collages van ambtelijke
paragrafen die de bewindsman in zeer
theoretisch Engels vertaald meebrengt,
geenszins de bedoeling kunnen hebben
de Nederlandse positie duidelijk te defi
niëren. „Ik overtuig hier", zei Van den
Broek een dezer dagen, „liever binnens
kamers".
De VN is dan ook een diplomatieke
werkplaats. Binnenskamers wordt aan
succesjes gesmeed, in de Algemene Ver
gadering gaat het om lippendienst aan
ideologieën en om de stem van landen
die anders nooit zou worden gehoord of
beluisterd. Daar wordt nimmer besloten
en slechts aanbevolen onder druk van
de tweederde meerderheid waarvan de
Derde Wereld zich tot ontstemming van
de VS onstuimig bedient.
Veel van die landen zijn echter zo arm,
dat zij zich niet veel ambassades in ande
re landen kunnen veroorloven. Voor hen
zijn de VN-vergaderingen een waren
huis vol contacten, die zij anders nooit
kunnen leggen. Waar de VN functio
neert, gaat het doorgaans om niet on
middellijk politieke zaken als gezond
heidszorg, kinderzorg, communicatie,
voedsel, problemen van overbevolking
etc.. Het pompeuze vergadercircus van
de potentaatjes is de plaats om politiek
stoom af te blazen, maar in de buiten
gewesten van de wereld betekent de VN
in de woorden van Miguel Albornoz, VN
ambassadeur van Ecuador 'de grote
worsteling tegen armoede, onwetend
heid en ziekte'.
Het is gemakkelijk de VN uitsluitend
te beschrijven aan de hand van hun fa
len in New York, aan de overdaad, het
gebrek aan doeltreffendheid, de over
maat aan ambtenaren in wier bestand
elk land zijn aandeel opeist en waarte
gen bij uitzondering zowel de Sowjet-
Unie als de VS te keer gaan. Amerika
betaalt een kwart van de VN-begroting,
die vier miljard dollar beslaat, en het
Congres heeft gedreigd met een drasti
sche vermindering ervan, als de zaken in
New York niet beter worden geregeld.
De 78 armste landen betalen elk 0,01
procent, en het Congres wenst dat met
die maatstaf in gedachten het gewicht
van een stem wordt berekend.
Maar tegenover de Derde Wereld en al
die jonge, niet-blanke en arme landen,
met hun vertegenwoordigers in pakken
zó nieuw dat de rijgdraden van de plaat
selijke kleermaker er soms nog aanhan
gen, zijn de Verenigde Naties de toe
ziend voogd over hun vrijheid.
Impasse
Gegeven het feit dat de VN op vele be
langrijke punten van hun handvest heb
ben gefaald en niemand eraan twijfelt
dat de oprichters waren overmand door
een in deze veel cynischer tijden bijna
ondenkbaar idealistisch optimisme, zou
het voor de hand liggen een nieuw hand
vest te ontwerpen. Aangepast bij de ei-
Mogen er geen chemische bestrijdings
middelen worden gebruikt. „Een weg
berm moet gewoon als ouderwets hooi
land worden behandeld. Soms twee
maal, soms eenmaal per jaar moet alles
worden afgemaaid op het moment dat
het hoofdgewas is uitgebloeid. Tijdens
dat maaien valt het zaad van de uitge
bloeide planten weer op de berm. Dat
garandeert weer een groei en bloei in het
volgend jaar. Daarbij moet de wegbe
heerder wel weten wat er zoal bloeit. Dat
kan heel verschillend zijn, naar gelang
de grondsoort. Op klei groeien en
bloeien nu eenmaal andere planten en
bloemen dan op zandgrond. Voorop
dient echter te staan dat de grond zo arm
mogelijk wordt gehouden".
Rijkswaterstaat, de provinciale water
staten en de Nederlandse Spoorwegen
geven bijna voor de volle 100 procent
medewerking. „Wist u dat meer dan 70
procent van onze inheemsè flora, waar
onder 300 zeldzame of bedreigde soorten
kruidachtigen in spoorwegbermen en
op emplacementen zijn aangetroffen?
Naast een rijk plantenleven kenmerken
spoorwegbegroeiingen zich door hun
grote rijkdom aan insekten, kleine zoog
dieren en vogels. De strooisellagen langs
de rails dienen als overwinteringsplaas
voor amfibieën en reptielen". (GPD)
Een wegberm moet gewoon als ouderwets hooiland worden behandeld
(foto GPD)
