Virus komt op grote schaal in Afrika voor
ZATERDAG 5 OKTOBER 1985
F.XTRA
^^^^^^BIJLAGj^AME^EIDSCH/ALPHEN^AGBLAD
PAGINA17
Malcolme Maclure van de faculteit voor
bpenbare gezondheid aan de Harvard
Universiteit beschrijft het aldus: „Stel je
boor dat tot en met 1990 dagelijks 747
Jumbojets neerstorten, en je begrijpt de
mogelijke omvang van de aids-epidemie
die eraan komt". Dit jaar worden elke
dag, berekent hij, duizend Amerikanen
besmet, een nieuwe seks-partner bete-
kent indirect contact met tientallen,
honderden of duizenden voormalige
bartners van partners van partners.
De Verenigde Staten zijn aangegrepen
door aids, en dat feit heeft een golf van
pngst opgejaagd, die soms bijna hysteri
sche proporties aanneemt. Niet langer is
pids de 'plaag van de homo's', zoals do-
biinee Jerry Fall well ooit smalend op
merkte alsof hij zelf het Opperwezen de
Schrikbarende straf voor een afwijkende
levenswijze had geadviseerd. Aids
stroomt over naar de rest van de bevol
king, in een onrustbarend tempo en zon
der vooruitzicht op genezing. De ziekte
is in alle gevallen dodelijk.
Het is mogelijk dat meer dan een mil-
fjoen en mogelijk zelfs twee miljoen
Amerikanen met het aids-virus zijn be-
bmet. Er zyn 13.000 aids-patiënten in to
taal - hun aantal zal vermoedelijk vol
gend jaar verdubbelen.
F Deskundigen vrezen een plaag 'die de
historie zal beïnvloeden' - zij spreken
ban een 'potentiële vernietiging zoals die
bp deze planeet al in honderden jaren
biet meer is voorgekomen.'
I Volgens het merendeel van de des
kundigen is voor besmetting met het vi
rus de overdracht van betrekkelijk grote
hoeveelheden lichaamsvloeistof nodig.
De ziekte zal daarom een eind maken
|aan de seksuele revolutie, omdat 'casual
|sex' levensgevaar meebrengt.
Homoseksuelen en degenen die zich
Ivoor het inspuiten van drugs bedienen
ban gebruikte injectienaalden, behoren
tot de groepen die het grootste risico lo
pen. Maar de onderzoeken zijn niet ver
genoeg gevorderd om met zekerheid de
grenzen van het besmettingsgevaar te
Ikunnen vaststellen. De Amerikaan
iwordt dan ook overspoeld door een
jstroom van uiteenlopende en soms te
genstrijdige informatie. Dat op zichzelf
brengt al geen geruststelling mee.
Muggebeten
Tijdens een rechtsgeding in de New-
lyorkse wijk Queens over de vraag of een
kind met aids naar school kan, verklaar
de dr. Ronald Rosenblatt, als medisch
igetuige-deskundige, dat volgens hem
pids kan worden overgebracht via
|braaksel, tranen, speeksel en zelfs mug-
gebeten. Zo'n kind behoort niet op
jschool, zegt Rosenblatt en hij staat daar
in niet alleen.
In Queens en in Massachusetts wor
den scholen geboycot, in Indiana volgt
leen jongen de lessen per telefoon. Een
van de moeders die in New York met
een protestbord bij een school stond,
zei: „Ik heb liever een dom kind dat
lleeft, dan een knap kind dat dood is. Ik
ben bang voor aids en ik heb geen ver
trouwen in het bewijs voor de dingen die
izij omtrent het besmettingsgevaar bewe-
In de VS werd bij zo'n 170 kinderen
onder 13 jaar de ziekte vastgesteld, die
zij via de moeder al voor de geboorte op
liepen, of bij het drinken van moeder
melk, dan wel in een vijfde van de geval
len via bloedtransfusies. Nog 52 daarvan
jzijn in leven.
Angst voor aids, de ziekte die het afweersysteem tegen
schadelijke indringers van het lichaam afbreekt, kan
niet langer worden afgedaan als een vorm van
hysterie, bedoeld om homoseksuelen in een kwaad
daglicht te stellen. De ziekte grijpt om zich heen en
dreigt vooral in de Verenigde Staten epidemische
vormen aan te nemen.
Angstgolf
in VS
voor aids
door Henk Kolb
Niet alleen om de leerlingen gaat het
trouwens. In New York en Baltimore
stichtte het bericht dat een aantal onder
wijzers en ander personeel van openbare
scholen aan aids was gestorven of eraan
lijdt, nieuwe onrust. Ijlings worden in
formatiecampagnes over de ziekte voor
de kinderen zowel als de ouders georga
niseerd.
Een conferentie van Episcopaalse bis
schoppen in Californië boog zich over
het drinken van communiewijn uit één
schaal, en moedigt begrip aan voor voor
zichtige mensen die alleen de bete
broods wensen, en voor aids-lijders die
bevreesd zouden zijn anderen te besmet
ten. Maar, zei bisschop William E.
Swing: zelf zou hij wel uit de schaal drin
ken, en aangezien hij vertrouwt op het
medisch oordeel dat besmetting niet via
de communie tot stand komt, drinkt hij
zelfs als allerlaatste.
Bisschop Swing heeft in zijn diocees
87 kerken in het gebied van de baai van
San Francisco, de stad die met New
York, Los Angeles en Miami tot de
grootste brandhaarden van aids behoort.
Hij schreef een herderlijke brief over
aids, omdat naar hij zegt, mensen andere
mensen die aids hebben niet als melaat
sen moeten behandelen.
Paniek
Maar een van de klemmendste vragen
die zich aandient, is naar wie- in de aller
eerste plaats de zorg moet uitgaan: naar
de patiënten, naar de dragers en poten
tiële overbrengers van het virus, die lang
niet allemaal ziek worden, of naar de ge
meenschap die in paniek reageert op ge
vaar. Vijfjaar geleden hadden de meeste
artsen noch het publiek ooit van aids ge
hoord, en er bestaat dus geen reservoir
van behoorlijk doordachte overwegin
gen.
Waar de gemeenteraad van Los Ange
les besloot (op 14 augustus) dat discrimi
natie tegen aids-patienten op het gebied
van werkgelegenheid, huisvesting en ge
zondheidszorg moet worden verboden,
hebben de oogartsen van de universiteit
van Boston voor het meten van de span
ning in de oogbol van aids-patiënten een
apparaat apart gezet, omdat zij vrezen
het niet te kunnen steriliseren.
En in de Washington Post voert een
neuroloog die de uitwerking van aids op
de hersenen bestudeert, een pleidooi
voor scheiding van de besmette burgerij
van de nog niet aangetasten. „De drei
ging van aids eist van ons allen een dis
criminatie tegen een gevaar dat, als het
niet kan worden bedwongen, deze sa
menleving kan vernietigen".
Het gevaar van besmetting via bloed
transfusie is inmiddels bedwongen. Het
medische onderzoek heeft een betrouw
Filmster Elisabeth Taylor kondigde vorige week in Hollywood de stich
ting aan van een fonds, waarin gelden kunnen worden gestort die zullen
worden gebruikt voor onderzoek in de strijd tegen aids. (foto ap)
bare methode opgeleverd om bloed met
het virus te herkennen. Niettemin zou
het aantal niet onmiddelijk noodzakelij
ke operaties met 20 procent zijn terugge
lopen, vanwege de angst voor de trans
fusie. Sommige mensen laten zich bloed
afnemen, om het voor zichzelf te reser
veren. Anderen hebben het verkeerde
idee gekregen dat geven van bloed ge
vaarlijk is, en dus dreigt bij de bloedban
ken een tekort.
Er is sinds maart een betrouwbare me
thode om vast te stellen wie aan het aids-
virus werd blootgesteld, en dat is ver
moedelijk de meest betekenisvolle voor
uitgang die het onderzoek tot nu toe
heeft opgeleverd. In Colorado heeft de
gezondheidsraad voorlopige toestem
ming gegeven om laboratoria en artsen
te verplichten, vertrouwelijk de namen
op te geven van degenen wier bloed dit
geheim prijs geeft, ook al behoeven zij
niet ziek te zijn of te worden. Vrees ont
staat voor een zwarte lijst.
Het Amerikaanse leger gaat alle recru-
ten testen op aanraking met het virus,
want een epidemie in zo'n mannenge
meenschap zou een rechtstreekse be
dreiging van de nationale veiligheid vor
men. In gevangenissen waar homosek
suele contacten veelvuldig voorkomen,
blijkt de besmetting tot nu toe gering te
zijn.
Kappers
Intussen zijn de verzekeraars van de
gezondheid druk bezig zich in te dekken
tegen het onthutsende vooruitzicht te
moeten uitkeren voor behandelingskos-
ten en na overlijden. Bij aanvragen van
verzekeringen zou scherper worden op
gelet. Virusdragers zouden niet worden
gedekt, bij mannelijke mode-ontwer
pers en kappers zou extra nauwkeurig
moeten worden opgelet. Ook begrafenis
ondernemingen zijn uiterst voorzichtig
met aids-patiënten - balsemen, wat in
Amerika nogal gebruikelijk is, sluiten zij
vaak uit.
De 'gays' zien met vrees het opnieuw
oplaaien van de homofobie, die uit de
Amerikaanse samenleving nooit geheel
is verdwenen. En voor de aantasting van
hun rechten. En voor de sluiting van
hun badhuizen, hoewel die in het mid
delpunt staan van de grote promiscuiteit
(situatie van volledig vrij seksueel ver
keer tussen alle aanwezigen), die aan de
verspreiding van de ziekte bijdraagt. On
der homo's niet alleen, maar zo goed via
de tippelaarsters, die aids uitdragen naar
de heteroseksuele samenleving.
„Ik denk niet en ik heb nooit gedacht
dat het een homoseksueel virus is", zegt
dr. Robert Gallo van het Nationaal Kan
ker Instituut. „Dat is altijd een bijna
dwaze simplificatie geweest. De homo
seksuele gemeenschap, althans die in de
VS, had het eerst contact met het virus.
In de heteroseksuele gemeenschap zal
de besmetting gaan naar een nog onbe
kend getal en het zal verdergaan". Gallo
voegt eraan toe: „Ik verwacht niet dat
het steil omhoog gaat, maar geleidelijk
toeneemt".
Bescherming? In sommige Newyork-
se apotheken is de verkoop van con
dooms met een derde toegenomen in en
kele maanden tijd. De kopers zijn vooral
vrouwen, hoewel de medici condooms
geen toereikende bescherming vinden.
Aids-virus is gevonden in bloed, sper
ma, speeksel en tranen. Het wordt over
gedragen (zo zeggen de onderzoekers)
via bloedtransfusies, door het gebruiken
van dezelfde naalden door verschillende
mensen bij het inspuiten van drugs, bij
geboorte, via de geslachtsdaad. Speek
sel en tranen bieden vanwege de kleine
concentratie waarin het virus daar wordt
aangetroffen (waarschijnlijk) geen kans
op besmetting. Welke arts zich ook over
aids uitlaat, hij zal nooit vergeten aan
zijn woorden toe te voegen, dat het alle
maal niet voor honderd procent vast
staat.
Amerika, geconfronteerd met een
aids-epidemie en bijna niet te beteuge
len angst, waarin gebrek aan kennis een
rol speelt, staat voor deze cijfers:
- in 1981: 324 gevallen, in 1985: 13.074,
in 1986: mogelijk 26.000.
- daarvan zijn 73 procent homoseksue
le of biseksuele mannen, 17 procent
drugspuiters, 2 procent ontvangers van
een bloedtransfusie, 1 procent lijdt aan
hemofilie, 1 procent heteroseksuelen, 6
procent niet in een risicogroep onder te
brengen.
Dr. Anthony Fauci van de National In
stitutes of Health: „Wij moeten beden
ken dat 1 procent van de aids in de VS is
overgedragen binnen de heteroseksuele
groep. Dit betekent niet dat er geen ho
ger percentage kan komen, maar het is
in de laatste vier jaar constant gebleven.
Dus het lijkt niet dat we daar een zo
voortrazende besmetting zien, als we
hebben gezien en nog zien onder de
mannelijke homoseksuele bevolking.
Dus hoewel we bezorgd moeten zijn, en
het zou dwaas zijn om niet bezorgd te
zijn, lijkt dit niet een situatie op te leve
ren waarin we een enorme groei onder
de bevolking in het algemeen waarne
men".
Doen de VS genoeg aan onderzoek, om
een mogelijke wereldwijde ramp te
voorkomen? In homoseksuele kringen
hoort men nogal eens zeggen dat aan
vankelijk. te langzaam werd gereageerd
toen het nog leek dat aids een ziekte
voor homo's was. Volgens president
Reagan hebben de VS in de laatste vier
jaar een half miljard dollar aan onder
zoek naar aids uitgegeven. Voor dit jaar
en volgend jaar worden weer enkele
honderden miljoenen dollars voor dit
doel uitgetrokken.
President Reagan vindt dat niet mis
en wijst op begrotingsbeperkingen.
Maar volgens sommige onderzoekers is
het bij lange na niet genoeg. Demonstre
rende ouders en kinderen in New Yorks
Queens sleepten een van spaanplaat ge
timmerde doodkist mee, met een kind
erin. 'Staat ons dit te wachten?', luidde
de vrij vertaalde tekst, die met rood pot
lood op de deksel was geschreven. En
niemand kan met zekerheid zeggen dat
dit niet zo is.
In 1981 werd het eerste aids-geval in
Nederland gemeld. Sindsdien zijn er
officieel 66 aids-patienten genoteerd
(64 mannen), van wie er 38 zijn overle
den. De verwachting is dat deze aantal
len jaarlijks zullen verdubbelen. De
meeste aids-lijders worden verpleegd
in het Academisch Medisch Centrum
(AMC) in Amsterdam, dat het aidsreen-
trum van ons land is.
„Aids komt in het Afrikaanse Zaire
al jarenlang op grote schaal voor", al
dus verpleger Hoekseman van het
AMC, speciaal belast met de verzor
ging van aids-patiënten. „De theorie is
dat het aids-virus van de apen afkomt.
Bewijzen heeft men nog niet, maar de
ze lezing wordt wel steeds serieuzer ge
nomen. Het virus blijft zich ook daar
verspreiden. Vooral onder kinderen
komt aids in Zaire veel voor".
In Nederland heerst (nog) geen aids-
hysterie, zoals in de VS, Frankrijk en
Bondsrepubliek. Volgens insiders (art
sen, hulpverleners) loopt voorlichting
en begeleiding van patiënten naar te
vredenheid. Er wordt zoveel mogelijk
gebruik gemaakt van bestaande hulp
verlening: huisartsen, specialisten, GG
en GD. Daarnaast zijn meer gerichte
hulpverleningsinstanties bezig, zoals
de Schorerstichting (voor homo's), de
weekendpolikliniek (gerund door ho
mo's) en de speciale hulptelefoon (alle
drie gevestigd in Amsterdam). Ook is
er een aids-spreekuur van homofiele
artsen in Den Haag.
Met steun van het ministerie van
WVC is er een landelijk aids-coördina-
tieteam gevormd, dat een geïntegreer
de aanpak van alle problemen met aids
verbonden moet bevorderen.
Het onderzoek lijkt wat versnipperd.
De GG en GD in Rotterdam en Amster
dam doen praktisch onderzoek (bloed
monsters van prostituées, heroinever-
slaafden enz., of voor 25 gulden bij
mensen die denken besmet te zijn en
een bloedproef willen). TNO houdt
zich met wetenschappelijk onderzoek
bezig.
De ministerraad moet zich buigen
over een aids-beleidnotitie van WVC,
waarin ook wordt aangegeven hoeveel
geld beschikbaar is en moet worden
gesteld.
België
In België is aids vooral het probleem
van de grote Zairese gemeenschap. Het
Instituut voor Tropische Geneeskunde
in Antwerpen heeft onderzoek gedaan
naar aids in Zaire. Uit een steekproef
van het instituut bleek dat de helft van
kinderen tot zes jaar aids-positief was.
Bij oudere kinderen kwam het virus
minder voor en bij velen bleken zich
anti-stoffen te hebben gevormd. Daar
uit kan worden geconcludeerd dat er
veel kinderen zijn die aids overleven.
Al eerder was bekend dat sommige
mensen weerstand tegen de ziekte
kunnen opbouwen. Niet iedereen die
positief is, krijgt ook daadwerkelijk
aids.
Tot 30 juni van dit jaar waren bij de
zuiderburen 99 ziektegevallen gecon
stateerd, waarvan 73 onder mensen af
komstig uit het voormalige Belgisch
Kongo, nu Zaire geheten. In Zaire
komt de ziekte ook veel bij vrouwen
voor. Tenslotte blijkt dat vooral vol
wassenen in de steden aids krijgen,
mensen op het platteland zijn er veel
weerbaarder tegen. Desondanks ster
ven ook in Zaire gruwelijk veel men
sen aan de ziekte, maar hoeveel is nog
onbekend.
Van de 99 mensen in België die tot
op heden aids hebben gekregen (van
wie enkele gevallen nog dateren van
voor 1981), zijn er tot deze zomer 63
overleden.
Duitsland
„Aids op Duitse scholen. Eerste
scholier dood". „Zo beschermt u uw
gezin tegen aids". „Zaaddonor besmet
vier vrouwen". In de Westduitse media
is de aids-golf al niet meer te stuiten.
Ook uit politieke en medische kringen
komen nu zorgelijke geluiden. De ver
wachting is: uitbreiding van de voor
lichting, aids op de wettelijke lijst van
besmettelijke ziekten, maar nog geen
meldingsplicht voor nieuwe gevallen.
De dodelijke immuniteitsziekte is
ook in de Bondsrepubliek uit de homo
en drugssfereri gekomen. Wetenschap
pers die zich begin dit jaar nog zeer te
rughoudend opstelden, erkennen: aids
is niet langer beperkt tot de bekende
risicogroepen. „Met een lawine-achtige
uitbreiding moet worden gerekend als
men uitgaat van het verloop tot nu
toe", stellen experts.
Het aantal aids-patiënten verdubbelt
maandelijks, evenals het aantal dode
lijke slachtoffers. Volgens schattingen
zijn 300.000 Duitsers besmet; 10.000
van hen zouden ook daadwerkelijk
ziek worden in de komende jaren.
Deskundigen van de tropeninstitu
ten in Hamburg en Berlijn en van de
universiteit van Frankfurt roepen oud
en jong op monogaam te worden. Eén
partner maakt de kans op besmetting
veel kleiner. Huisartsen en voorlich
tingsbureaus worden overstroomd met
vragen van angstige Duitsers. In Beie
ren weigerden gevangenen terug te
gaan naar hun cel uit vrees voor be
smetting door vijf aan aids lijdende
mede-gevangenen. In Hessen dragen
de cipiers sinds kort plastic hand
schoenen.
De Frankfurtse internist Eilke Bri
gitte Helm pleit voor het afzien van
kunstmatige bevruchting. „Er is geen
enkele garantie dat het zaad van de do
nor niet besmet is". Inmiddels zijn vier
dergelijke tragische gevallen bekend
geworden.
Frankrijk
In Frankrijk heet aids 'SIDA' (Syn
drome d'Immuno-Deficience Acquisé).
Van de ruwweg berekend 1300 geregi
streerde aids-lijders in Europa zijn er
in Frankrijk zo'n vierhonderd onder
behandeling. De helft van deze ziekte
gevallen stamt uit de afgelopen negen
maanden.
Van de bekende aids-lijders bestaat
maar 10 procent uit vrouwen en 85 pro
cent uit homoseksuelen. Van de vrou
wen zijn er maar zes Francaise en de
anderen komen uit Afrika, op een paar
vrouwen uit Haiti na. Van de mannelij
ke gevallen daarentegen komt maar
twee tot drie procent uit andere we
relddelen.
Frankrijk kwam in het middelpunt
van de belangstelling te staan toen de
inmiddels overleden Amerikaanse
filmacteur enige maanden terug in Pa
rijs was om zich voor aids te laten be
handelen. In feite was hij al in oktober
in het geheim in Parijs geweest voor
het ondergaan van een kuur, die in de
Verenigde Staten nog niet wordt toege
past. Bij zijn laatste bezoek hadden de
doktoren Hudson echter gezegd dat ze
niet meer voor hem konden doen dan
hun collega's in de Verenigde Staten.
In januari 1983 hadden de geleerden
in het instituut Pasteur een nieuw vi
rus gevonden, dat zij later de code
naam LAV meegaven en waarvan ze
toen de indruk hadden dat het inder
daad het aids-virus kon zijn. Eind van
dat zelfde jaar werden ze in dat ver
moeden bevestigd. In de Verenigde
Staten werd de ontdekking echter met
enige achterdocht ontvangen. Het vi
rus dat daar werd ontdekt, werd het
HTLV3 genoemd en later bleek dat het
HTLV3 volledig identiek was aan wat
de Fransen het LAV hadden genoemd.
De Franse onderzoekers kwamen
met opzienbarende snelheid vervol
gens de methode op het spoor waar
mee het virus te werk gaat en ze ont
wikkelden onder meer een methode
om het virus in het bloed vrij gemakke
lijk op te sporen. Sinds 1 augustus gaat
aan iedere bloedtransfusie in Frankrijk
een dergelijk laboratoriumonderzoek
vooraf.
Groot-Brittanië
Recent berichtje uit de Britse samen
leving: steeds meer ouders houden
hun kinderen weg van de Scantabout
lagere school in het dorpje Chandlers
Ford, omdat een 9-jarig jongetje daar
besmet is met het aids-virus.
Het jongetje lijdt aan bloederziekte
(hemofilie), heeft daardoor geregeld
bloedtransfusies nodig, en is bij een
van die gelegenheden behandeld met
bloed afkomstig van iemand die later
aan aids bleek te lijden.
De vrees voor aids neemt soms bijna
karikaturale vormen aan. Zo weiger
den begin dit jaar de schoonmakers
van een theater in Swansea hun werk
te doen omdat op het toneel homosek
suele acteurs hadden gestaan. „Eerst
beschermende kleding, dan maken we
schoon", was hun ultimatum dat uit
eindelijk ook werd ingewilligd.
Het aantal gevallen van aids neemt
ook in Engeland exponentieel toe, met
name in Londen met zijn grote homo
seksuele gemeenschap. In 1981 werden
vier gevallen geconstateerd, in 1982
achttien, 35 in 1983 en 50 in 1984. De
jongste cijfers melden dat inmiddels in
totaal 108 Britten aan aids overleden
zyn, en dat er nog eens 80 ernstig ziek
of stervend zijn.
Italië
De gevreesde ziekte was een van de
argumenten waarmee de christen-de
mocratische raadsfractie van het Zuid-
italiaanse dorp Scanzano Ionico vorige
maand de communistische burge
meester probeerde te bewegen een zo
merkamp van homofielen te verbie
den. Winkeliers en caféhouders dreig
den hun deuren te sluiten om de 'be
smetting' tegen te gaan, maar de burge
meester hield voet bij stuk: het kamp
ging door en de gevreesde gasten kre
gen zelfs de gelegenheid een openbaar
debat met de bevolking aan te gaan.
Hierin kon een aantal misverstanden
worden rechtgezet en het aids-argu-
ment worden ontmaskerd als stok om
de hond te slaan.
Een belangrijke bijdrage leverde
prof. Giovanni Battista Rossi van het
virologisch laboratorium van het insti
tuut voor volksgezondheid in Rome.
„Ook in Italië komen gevallen van aids
voor", zei hij, „maar er is geen reden
voor paniek. Volgens de laatste cijfers
zijn 82 gevallen met zekerheid gecon
stateerd, waarvan 21 dodelijk. Vijf
daarvan waren baby's van drugver
slaafde moeders". Hiermee bedraagt
het aantal aids-gevallen in Italië 1 per
mihoen. Verontrustend noemde Rossi
de toename, „nu bijna 'gelijk aan die
van drie jaar geleden in Amerika: op 1
januari van dit jaar waren er nog maar
20 geconstateerde gevallen, de andere
zijn er in een halfjaar bijgekomen". Het
aantal gezonde dragers wordt op 30.000
wordt geschat. GPD
Professor Robert Gallo (rechts) van het Nationaal Kanker Instituut in de
VS werd onlangs in Rome onderscheiden voor zijn baanbrekende werk op
het terrein an aids. Gallo was één van de ontdekkers van het aids-virus.
(foto EPA)
