'Mijn grens ligt bij Dresden'
Doopsgezinde gemeentedag in Leiden
Adviseur ds. Bolt wil helemaal geen wapens
ZATERDAG 5 OKTOBER 1085
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 11
(van een medewerker)
DEN HAAG (GPD) - De kerkelijke discussie over oorlog en
vrede, momenteel flink oplaaiend door vredesweek en volkspeti
tionnement, kent een lange geschiedenis. De 55-jarige ds. W. F.
Bolt, gereformeerd predikant in Den Haag en werkzaam als
geestelijk verzorger in de psychiatrische inrichting Bloemendaal,
kan daarvan meepraten. Al in 1965 vroeg hij aan de synode van de
Gereformeerde Kerken welke grenzen een christen moet stellen
I als het gaat om de situatie dat zijn land een oorlog wil gaan voe-
ren. Een intrigerende vraag waarop Bolt zelf het volgende ant
woord* gaf: je moet niet alleen tegen atoomwapens zijn, maar ook
tegen de 'gewone' conventionele wapens.
Drs. Bolt heeft zijn pacifistische visie verwoord in een afzon-
I derlijk hoofdstuk van het studierapport dat de gereformeerde
synode begin september uitgaf onder de titel 'Vrede, vraag voor
kerk en samenleving'. Als eenling in het deputaatschap dat dit
rapport opstelde, wijst hij iedere vorm van wapengeweld af, ook
wanneer het gaat om wat wel genoemd wordt „bevrijdend revo
lutionair geweld".
Bolt is een veteraan binnen de vre
desbeweging. Hij zat in de begin
periode van het Interkerkelijk Vre
desberaad (IKV) vijf jaar lang in
het landelijk bestuur. Ook was hij
betrokken bij de organisatie van de
eerste drie vredesweken in de ja
ren '67 tot '69. De vredesbeweging
omschrijft Bolt het liefst als een
bos met allerlei planten, bomen en
struiken. Het doel is hetzelfde, de
achtergronden zijn verschillend.
Met zijn zachte karakteristieke
stem vertelt Bolt hoe hij in dat bos
verzeild is geraakt. „De vredespro-
blematiek heeft mij altijd bezig ge
houden. Ik werd in de oorlogstijd
al heel erg bepaald bij de zaak van
de vrede", zegt hij. „In die tijd was
ik nog een kind, maar ik kan me
heel goed de bommen herinneren
die in mijn onmiddellijke omge
ving ontploften. Drie kinderen uit
mijn klas werden gedood. Dat
maakte enorm veel indruk op mij.
Ik kon dat gebeuren niet rijmen
met wat er in de bijbel staat". Bolt
woonde destijds in Groningen. Hij
maakte ook de bevrijding van die
stad mee: „Wij zaten vier dagen in
angst in een kelder van ons huis,
terwijl de mortiergranaten om Ons
heen gierden".
Nooit weer
Veel generatiegenoten van de
Haagse dominee zeggen sindsdien:
dat nooit weer. We hebben een
sterk leger nodig, een Navo en
liefst nog wat kruisraketten om het
land te verdedigen tegen de com
munistische dreiging. Bolt kwam
vanuit dezelfde achtergrond tot
een andere conclusie: hij koos voor
het pacifisme.
Bolt zegt: „Ik ben bevrijd door
het bombardement op Dresden en
dat accepteer ik niet. Waarom niet?
In de eerste plaats omdat door het
bombardement op die Duitse stad
duizenden medeburgers gedood
zijn. En in de tweede plaats omdat
er onder die gedode burgers dui
zenden mede-christenen waren".
Volgens Bolt is het bombarde
ment op Dresden een bewijs hoe
vernietigend conventionele wa
pens kunnen zijn.
In het decembernummer 1965
van het blad Militia Christi, het or
gaan van de vereniging Kerk en
Vrede, wordt een treffend verslag
van dat bombardement gegeven.
„Dat de onverwachte aanval op
Dresden zulke catastrofale gevol
gen had, vond mede zijn oorzaak in
het feit dat de geallieerden voor het
eerst doelbewust gebruik maakten
van wat ze over vuurhaarden ge
leerd hadden. Zij lieten op afzon
derlijke plaatsen branden ont
staan. De branden smolten samen
in één geweldige vuurzee, die zul
ke luchtverplaatsingen veroor
zaakte dat alles de vuurhaard in ge
zogen werd. Een tweede aanvals
golf van de geallieerden schakelde
de reddingsploegen uit. En de der
de aanval, die bij daglicht plaats
vond, voltooide de vernietiging.
Binnen Veertien uur waren naar
schatting honderdvijfendertigdui-
zend mensen gedood".
Bolt: „Het lijkt mij duidelijk.
Voor atoompacifisten mag de
grens van de bewapening dan wel
bij Hirosjima liggen, voor mij ligt
die grens bij Dresden. Generaal
Von Meijenfeldt heeft het wel eens
gezegd: Veel mensen hebben er
geen idee van wat conventionele
wapens kunnen aanrichten".
Oorlogen
De Haagse predikant is niet al
leen pacifist geworden door Dres
den, maar ook door het lezen van
de bijbel. „Wat mijn bijbelbe
schouwing betreft ben ik ortho
dox. Ik vind het prettig om van
daaruit over het pacifisme te spre
ken. Dan heb je een veel betere ba
sis om met mede-christenen, voor
al die van de gereformeerde ge
zindte, over ontwapening te pra
ten". Volgens de predikant heeft
zowel het IKV als het ICTO, het In
terkerkelijk Comité Tweezijdige
Ontwapening, de fout gemaakt de
bijbel te weinig ter sprake te bren
gen. Het gaat altijd om een politie
ke discussie.
Bolts orthodoxe bijbelbeschou
wing leidt ertoe dat hij de oorlogen
die in het Oude Testament door het
volk Israël gevoerd werden wel
kan rechtvaardigen. Die oorlogen
werden volgens hem op Gods be
vel gevoerd. „Ik kan ze echter al
leen rechtvaardigen in die specifie
ke heilshistorische situatie. De
oudtestamentische oorlogen kun
je absoluut niet gebruiken als argu
ment voor onze moderne oorlo
gen".
Bolt....keuze voor geweldloze methode van Gandhi en Martin Luther
King....
De zogenaamde rechtvaardige
oorlog is derhalve taboe in de ogen
van ds. Bolt. „Rechtvaardig? Maar
wie bepaalt dat dan? En zullen er
bij die rechtvaardige oorlog ook
weer niet vele onschuldige burgers
omkomen? Nee, als er dan toch
voor een rechtvaardige zaak ge
streden moet worden, dan kies ik
voor de geweldloze methodes van
Gandhi en Martin Luther King".
In 1965 stelde Bolt zijn vragen
aan de synode. Die vragen leidden
er ondermeer toe dat de synode
een werkgroep instelde. Opdracht
van de werkgroep: samen met an
dere kerkgenootschappen het oor-
logsvraagstuk bestuderen. Uit de
ze werkgroep ontstond in 1966 het
IKV.
Bolt over zijn vragen uit 1965:
„Mijn vragen kwamen voort uit de
uitspraken van de Gereformeerde
Oecumenische Synode van Pot-
chefstroom in 1958. Die synode
sprak uit, dat de kerk de oorlogs
voering door de overheid kritisch
moest volgen en ook dat er een mo
ment kan komen dat de christen
niet meer aan het oorlogvoeren
mee kan doen. Met andere woor
den: volgens Potchefstroom waren
er grenzen".
Adviseur
In 1971 belandde Bolt in het de
putaatschap (adviseurs) voor de
bestudering van het oorlogsvraag-
stuk. De opdracht luidde: een stu
dierapport over de problematiek
samenstellen voor gemeenteleden.
Tot 1978 kwam er niets van een rap
port omdat het deputaatschap te
veel door actuele discussies rond
het IKV en de neutronenbom in
beslag genomen werd.
In dat jaar benoemde de synode
een speciale functionaris om wat
meer vaart achter het rapport te
zetten. In maart '82 kwam de eerste
versie in Lunteren op tafel. De de-
putaten kregen echter forse kritun.
en moesten hun huiswerk overma
ken. Vorig jaar verscheen een
nieuw concept dat beter ontvan
gen werd. Er moest nog wel een
nieuwe versie komen vanwege een
zwakke theologische onderbouw.
Een paar weken geleden werd
het definitieve studierapport in
Leusden aangeboden aan de gere
formeerde synodevoorzitter dr. H.
Kouwenhoven onder de titel 'Vre
de, vraag voor kerk en samenle
ving'. Het studierapport bevat een
deel verzorgd door de meerderheid
van de deputaten, een deel van een
minderheid en een deel van domi
nee Bolt.
De meerderheid van de deputa
ten pleit voor wegen die duidelijk
breken met de nucleaire afschrik
king. Een minderheid vindt af
schrikking gebaseerd op een even
wichtige verhouding nog moreel
aanvaardbaar. En de visie van ds.
Bolt is bekend: geen atoomwapens
en geen conventionele wapens.
Orgelrestauratie in Hoogmade
In hervormd Hoogmade is alles
klein: de gemeente (80 lidmaten en
80 doopleden), het kerkje aan de
Does (100 zitplaatsen) en het ker
korgel (8 registers). Maar wie klein
is in omvanghoeft dat nog niet te
zijn in kwaliteit. Dat is ook in
Hoogmade zo. Met twee kerkrestau
raties (1954 en 1984/1985) en een or
gelrestauratie heeft deze gemeente
wel getoond, over een onbreekbare
vitaliteit te beschikken.
Was het kerkje uit 1791 alweer
een poosje in gebruik, morgen zal
het herstelde orgel voor het eerst
weer in de dienst klinken, en
woensdagavond om 8 uur zal het
met een toelichting en bespeling
van orgeladviseur A. van Beek offi
cieel worden 'overgedragen'.
Het opknappen van dit orgel
(eind 18de eeuw, maar pas sinds
1912 in gebruik in deze kerk) door
de Utrechtse orgelbouwer Van Vul
pen heeft, inclusief het herstel van
de rode, wit-omrande kast,f. 96.000
gekost. Na subsidies en schenkin
gen resteert voor de hervormde ge
meente zelf nog een bedrag van on
geveer f. 10.000.
Voor de kenners: links heeft het
orgel de registers octaaf, bas, fluit
en holpijp, rechts de registers pres-
tant, fluit, holpijp en viola da gam
ba.
Leiden. Wie nog eens een zon
dagmorgendienst in de Pieters
kerk wil meemaken, kan daar mor
gen heen, want dan houden de
doopsgezinden er een landelijke
gemeentedag. Er worden zo'n 1000
doopsgezinden verwacht.
Om 10 uur beginnen koren te zin
gen en om half 11 is de opening
met welkomstwoorden, samen
zang en een verhaal voor kinderen
en ouderen.
Het programma voor het midden
van de dag vermeldt naast zang en
muziek een aantal gespreksgroe
pen over nieuwe vormen van ge
meente-zijn, jeugdwerk, relaties
tussen de generaties en de doperse
vredeswacht. Organisaties op het
gebied van hulpwerk, zending en
ontwikkeling zijn met een stand in
de kerk present. Daarnaast is er
nog een tentoonstelling met teke
ningen, foto's, schilderijen en
beeldhouwwerk van kerkleden.
Drie kwartier is uitgetrokken voor
bijbelstudie in groepen. Iedere
deelnemer krijgt aan het eind (slot
bijeenkomst omstreeks 4 uur) een
'opdracht' mee naar huis.
Het thema van de dag is: 'Een
nieuw lied'. "Het gaat om nieuwe
inspiratie, tegen verstarring en te
gen het zingen van het bekende ou
de liedje", zegt het organisatieco
mité in zijn aankondiging. Het idee
voor zo'n dag is vorige zomer ont
staan op het doopsgezinde wereld
congres in Straatsburg.
Bijbels. De 'Bijbelvereniging
voorheen De Nederlandse Gi
deons' had eind vorig jaar in 309
ziekenhuizen 21.345 bijbels of bij
belgedeelten verspreid en in 1611
hotels en bungalowparken 66.984.
In 52 gevangenissen konden 1796
bijbels worden geplaatst. De ver
eniging (slagzin: 'In iedere hotelka
mer en in iedere ziekenhuiskamer
een bijbel') meldt dat in haar deze
week verschenen jaarverslag.
Haar voorraad bijbels is nu vrij
wel uitgeput. De vraag blijft echter
groot. Daarom zijn bij het Neder
lands Bijbelgenootschap in Haar
lem weer 10.000 nieuwtestamenten
en Psalmen besteld en nog eens
10.000 nieuwtestamenten in het
Duits, Engels en Frans. Dat kost de
Gideons f125.000. Een financiële
actie moet het gat van f60.000
dichten.
Gesprek. De rooms-katholieke
bisschoppen van Nederland heb
ben de organisatoren van de 8 mei
manifestatie op het Haagse Malie
veld ('Het andere gezicht van de
kerk') uitgenodigd voor een ge
sprek.
De 'Stichting Pausbezoek', waar
van kardinaal Simonis voorzitter
is, zal op 9 november in Utrecht
met het alternatieve 'Platform Ini
tiatieven Pausbezoek' praten over
de huidige situatie, aanknopend
bij de slotverklaring van de mani
festatie. Daarin zeiden de kritische
rooms-katholieken, niet zónder de
bisschoppen verder te willen;
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds.
Eekhof, mmv cantor», 11.45 studente-
nekklesia;
Marekerk 10 kand. C. A. van 't Hof, 5 ds.
Kooien, IJsselstein;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 dr. v.d.
Zwaan, ha;
Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 c
Well;
Betïüeh
;hemk. (Driftstr.) 10 ds. Panne-
koek;
Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10 ds.
Jansen, ha;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Nauta,
startdienst/gemeentezondag;
Waalse kerk (tijdelijk Rapenburg 6)
10,30 ds. Ribs;
jeugdkapel Vre
Bevrijdingskerk 10 hr.
Wijk 'Stevenshof zie na geref. kerk.
Acad. Ziekenhuis 9 rk. dienst, 10.15 ds.
Bovenberg en ds. v. Beinum, ha;, Diako-
nessenhuis elke zat. 10.30 rk. dienst,
morgen 10.30 ds. v. 'tHof, ha; Endegeest
zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10 ds. Horten-
sius, ha;
Oude Vest 10 ds. Koolstra, ha;
Maranathak. zie herv. gem.;
Bevrijdingsk. 10 ds. Jansen, ha, 5 ds.
Hortensius.ha;
bejaardenhuis Groenhoven 10 ds. Dron-
kers (Leiden), ha;
Merenwijk zie herv. gem.
Wijk Stevenshof, i
(Rijndijk) 10 kand.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Hout
man, 5 ds. Room.
Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en 5 ds.
Den Hertog.
Geref. Gem. (N. Rijn) 10 en 4.30 ds. v.
Dijk, R.dam.
Geref. Gem. in Ned. (Bethl.kerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30.
Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.)
10.15 ds. Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10 landelijke doopsge
zinde gemeentedag in Pieterskerk.
Baptistengem. (O. Rijn 3) 10 ds. Bos
veld, ha. en doopdienst.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3)
10 evang. Dikkes.
Evang. gem. Merenwijk (Flevoweg 5)
7.45 nam.
Zendingswerk Middernachtsroep (Zoe-
terw.singel 21) 5 hr. J. de Leeuw.
Evangeliecentrum-Pinksterbew. J.
Maasbach-Wereldzending (aula
Noachstr. 2) 10 hr. Zijlstra, wo. 8 gebeds
dienst Zijlsingel 2.
Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr. J. Eiker
bout.
Leger des Heils (hoek Vestestr./Groe-
nesteeg) 10 en 7.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4, wo. 8.
Zevendedag-adventisten (Ontmoetings-
kerk Voorschoten) elke zat. 9.45 bijbel
gen (Brahmsl.) 9.30, 10.30 en 11.20.
Genootschap der Vrienden (Quakers)
10.30 (Rapenburg 6).
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) zo. 10.
Rooms-Kath. K. Haagweg zat. 7, zo. 9 en
10.45;
Herensingel zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Rijndijk (Leiden-V.schoten) zat. 7, zo.
9.30 en 11.30;
Steenschuur zat. 7, zo. 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lol);
Boshuizerkade zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Lammenschansweg zat. 7, zo. 9 en 10.30;
Haarl.straat zat. 7, zo. 9.30, 10.45 en
12.15;
Merenwijk zie herv. gem.;
H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
Raad van Kerken: elke di.av. 7-7.30 oe-
cum. avondgebed in oud-kath. k. Zoe
terw.singel.
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds. Berg-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10
ds. v. Driel, 7 ds. v. Achterberg, Leiden.
Geref. Kerk 10 en 6.30 ds. Modderaar,
ha.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 3 ds.
De Boer, Eemdijk.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Adventskerk 10 ds. Bogers, 6.30 ds. A. J.
de Jong, Leiden;
Kruiskerk 10 kand. Andel, Katwijk;
Opstandingskerk 10 ds. v.d. Heiden, 5
ds. Eysenga, Zw.dam, jeugddienst;
G. Herderkerk 10 ds. Taselaar, 6.30 ds.
Nieuwenhuis;
De Bron 9.15 ds. Nieuwenhuis, 10.15 ds.
Verheul, 6.30 ds. Moll;
Ashram (Marsdiep) 10 ds. Moll;
Oudshoornse kerk 10 ds. Ter Bals;
Sionskerk (Planetensingel) 9.30 en 6.30
ds. Ouwendijk.
Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds. Wilschut,
6.30 ds. Boer;
Salv.kerk 10 ds. Boer, 6.30 ds. Baas,
S.heim. Zie ook herv. gem.
Geref. K. Vrijg. (aula chr. techn. school)
9.30 ds. Room, 5 ds. Houtman.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.)
9.30 ds. M. de Jong, 4.30 ds. Janse, Den
Haag.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 2 ds.
Beekhuis.
Oud-Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en
4.
Bapt.gem. (Molenwerfstr. 1) 10 ds.
Koekkoek, 6.30 ds. Koekkoek en dr.
Kits.
Bapt.gem. Noord (school Kalkoveriw.
62) 10 hr. C. Stavleu, 6.30 ds. Bosveld.
Volle-evang.gem. ('De Ark', Pr. Hen-
drikstr. 54) 10 hr. v.d. Hoorn.
Pinkstergem. (school Batestein 16) 10.
Leger des H. (Zonneweg 3) 10 en 7, laat
ste zondag van de maand 5 u. gezins-
dienst.
Rk Kerk: Bonifaciusk. zat. 7, zo. 9.45 en
11.30;
Piusk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Bron zat. 7, zo. 9 en 11.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds.
v.d. Vlist, Nieuwerkerk a.d. IJssel, 6 ds.
Exalto.
Geref./Herv. Gem. (dorpshuis 'De Tas')
10.30 ds. Assies.
Geref. Gem. 9.30 en 6 leesdienst, 10 okt.
7.30 ds. Hofman, Aalburg.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 kand. Graafland, Gouda, 6.30 ds.
Klein Kranenburg, Ter Aar;
Salv.kerk 10 ds. Groenendijk, Scheve-
ningen, 6.30 ds. v.d. Hoef;
Bethl.kerk 10 ds. v.d. Hoef, 6.30 ds. Ha-
Verkamp, Vianen.
Geref. Kerk 10 ds. Bakker, Amstelveen,
6.30 ds. Elderman.
Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.) 9.30 en 4.30
ds. H. Bouwma.
Geref. Gem. (Stationsweg 17) 9.30 lees
dienst, 7 ds. Boogaard.
Evang.-Luth. Gem. 9 ds. v. Beek.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
ds. Vlasblom, 6.30 ds. v.d. Pol;
De Stek 9.30 ds. v.d. Pol.
Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. G. de Jong.
Chr. Geref. Kerk 9.30 en 5 ds. v.d. Boom
gaard, Den Haag.
Geref. Gem. 10 en 6.30 ds. Bac,
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en
6.30 ds. De Graaf.
Geref. Kerk 9.30 ds. Hoogerwerf, Nieu
werkerk a.d. IJssel, 5 ds. Noordam,
Bleiswijk.
Rk Kerk: dorp zat. 7, zo. 9.30 en 11.30;
Anker zat. 7, zo. 8.45 en 11.15;
Rijndijk zat. 7, zo. 10.
HILLEGOM: Herv. Gem. zie geref.
kerk.
Geref. Keik ('Hoeksteen') 10 ds. Kris
pijn, 5 ds. v.d. Horst, Katwijk.
Chr. Geref. Kerk 10 en 5 kand. M.
Groen.
Rk Kerk: Mart. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 10 en 11.30.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10 ds. Boon
stra.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds. Kolde-
wijn.
Rk Kerk zat. 7, zo. 8 en 10.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. Dorpsk. 10 ds. Makkenze, Joure, 6
ds. Gebraad;
Ontm.kerk 10 ds. Gebraad, 6.30 ds. Aar-
Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-colle-
ge) zie Katwijk aan Zee.
Geref. Kerk 9.30 ds. Rang, N.-Vennep, 5
ds. v. Breevoort.
Vliegkamp Valkenburg 10.30 oecum.
dienst, vlootaalm. v. Doorn en vloot-
pred. Verseput.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.15.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N.
Kerk 10 ds. Sjollema, 6 ds. v. Sliedregt;
O. Kerk 10 ds. v. Sliedregt, 6 ds. v. Roon;
Ichthusk. 10 ds. Vroegindewey, 5 ds.
Driebergen;
Pniëlk. 9.15 zang, 9.30 ds. Schuurman, 6
ds. Hovius;
aula Bestevaer-mavo (Rijnsoever) 10 ds.
De Jong;
Overduin 2.15.
Herv. Gem. 'De Rank' (aula P. Groen-
college Pr. Frederikdreef 15) 10 ds. Wes
tera-Franke, Leiden, gemeentezondag.
Geref. Kerk Vr.kerk 9.30 ds. v. Bree
voort, 5 ds. Koster;
Triumfatork. 9.30 ds. Koster, 5 ds. Kerst-
Ned. Geref. K. 11 ds. De Lange, 7 dienst
(in Vredeskerk).
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Slagboom.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5
ds. v.d. Belt.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5.
Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Volle-evang.gem. ('Tripodia') 9.45.
Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2)
10 ds. J. A. Visser, ha.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv.
Gem. 10 ds. Lapré, 7 ds. Buikema,
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref.
Kerk Dorpsk. 10 ds. v.d. Bom, 6.30 ds.
Atze v.d. Broek, Ghana;
Hoofdstr. 10 ds. Knorth;
Scheppingsk. 9 en 10.30 ds. v. Loeneii.
Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10 hr. J. de
Vries, ha.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 dr.
Haitsma, Boskoop, 7 zie geref. kerk.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Kooi, 7 oecum.
dienst, ds. v.d. Kooi en pastoor Harding.
Rk Kerk zat. 7, zo. 7.30, 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds.
De Gelder;
Pauluskerk 10 en 7 ds. 't Hooft.
Geref. Kerk 10 en 5 ds. Boswijk.
Geref. K. Vrijg. 10.30 en 4.30 ds. De Put
ter.
Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 9 ds. Brink,
Haarl.meer, 5 leesdienst.
Chr. Geref. Kerk 10 en 4.30 ds. v. Dijken.
Geref. Gem. 10 en 4 leesdienst, dond. 10
okt. 7.30 ds. Blok. Capelle a.d. IJssel.
Evangeliegemeente (Ooievaarstr. 27a)
10 hr. P. van Gemerden.
Rk Kerk: Agathakerk zat. 7, zo. 10 en
11.30;
PoelDolder zat. 7. zo. 9 en 11.30:
Mariakerk zat. 7, zo. 8.30, 10 en 11.45;
Engelbew. zat. 7, zo. 9.30 en 11.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 ds.
Wegerif, 6.30 ds. H. G. Oostinga, jeugd
dienst.
Geref. Kerk 9.30 ds. Warner, Utrecht,
4.30 ds. Bouma, Noordeloos.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
P. Roos.
Evang. gem. (Kruispunt, Kennedylaan
33) 9.30.
Remonstr. Gem. 10 ds. Bosman,
O. geest.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. De Graaff, ha.
Geref. Kerk 9.30 ds. v.d. Berg, Bodegra
ven, 7 ds. Wattel, Hoofddorp.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 dr.
Schram, Abcoude, 7 ds. Bergsma.
Geref. Kerk 9.30 ds. Wijngaarden, 4.30
ontmoetingsdienst, ds. Ten Voorde.
Chr. Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 3 ds.
Aarnoudse.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds.
Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 hr. Schreu-
der, jeugddienst, 7 hr. G. Kat, Ouder
kerk a.d. Amstel.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St.
Jeroensk. (Binnen) 10 ds. v.d. Lee, 5 ds.
G. H. van Köoten, Delft;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds. A. de Haan, Hil
versum, 5 ds. v.d. Lee; Sole Mio 9 ds. v.
't Hof;
De Rank (Golfbaan) 10 kand. M. Kuyt.
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
ds. Korenhoff;
Vinkenl. (Binnen) 10 ds. Baas, S.heim, 7
ds. Elgersma;
Stichtingskerk 11 ds. Slofstra.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30
drs. F. H. Sachs.
Rk Kerk Zee zat. 7, zo. 10.30;
Binnen zat. 7, zo. 8,10 en 11.30.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 hr.
Hoffenaar, Voorhout;
De Zilk 10 ds. v. Achterberg, Leiden.
Rk Kerk Victork. zat. 7, zo. 9.30 en 11;
Jozefk. zat. 7, zo. 9 en 10.30;
De Zilk zat. 7, zo. 10 en 11.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of
Will.kerk 10 ds. Kooman;
Pauluskerk 10 ds. P. Sierat;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. A.
v.d. Klaauw, 7 dr. Cramer.
Geref. Kerk 10 hr. W. J. Schot.
Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilder
school) 8.45 ds. De Putter, 4.30 dienst.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 en
4 ds. De Lange, 8 zondagavondgesprek
Endegeest 10 dr. M. B. Blom-
Volle-evangeliegem. (Gem.centrum) 4.
Rk Kerk Will.kerk zat. 7, zo. 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING:
Herv. Gem. 9.30 hr. J. Knoppert, Spijke-
nisse. gez. dienst.
Geref. K. 9.30 ds. De Korte, gez. jeugd-
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk
Mar. Pres. zat. 7, zo. 9 en 11;
.Petrus-B. zat. 7, zo. 9.30 en 11,30,
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30
kand. Rietveld, Woerden, 7 ds. v.d.
Kamp.
Chr. Geref. K. 9.30 leesdienst, 2.15 ds.
Bouw.
Bethelkerk 9.30 ds. Wagter.
Geref. Kerk Imm.kerk 8.45, 10.30 en 5
ds. Ribberink, ha;
Mar.kerk 8.45,10.30 en 5 ds. Snel, ha.
Geref. Kerk Vrijg. 10 en 5.15 ds. Grutter.
Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds. v. Sorge.
Evang. Christengem. (aula mavo) 10 br.
J. v. Duin, Noordwijk, 8 nam. evangeli-
RIJPWETERING: Rk Kerk zat. 7,2
Geref. Kerk 10 ds. Baas.
Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. Aarnoudse.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
TER AAR: Herv, Gem. 9.30 dienst, ha,
6.30 ds. Bouman, Scheveningen, ha.
Geref. Kerk 9.30 ds. Broer, 6.30 dr. Bade.
Rk Kerk Aardam zat. 7, zo. 9 en 12;
kerk Langeraar zat. 7, zo. 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 en 6.30
ds. Vermeulen.
Geref. Kerk 9.30 ds. Oegema, 6.30 ds. v.
Breevoort.
Geref. K. Vrijg. 9.30 leesdienst, 4 ds..
Heida.
Marinevliegkamp 10.30 oecum. dienst,
vlootaalm. v. Doorn en vlootpred. Ver
seput.
VOORHOUT: Herv. Gem. 10 prof. dr.
Beker, Utrecht.
Rk Kerk zat. 7, zo. 9.30 en 11.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorps
kerk 10 ds. v.d. Schoot, 7 zie geref. kerk;
De Ontmoeting (Noordhofland) 10 ds.
Meiiering;
Hulp en Heil (Schakenbosch) 10 ds. C. J.
Honig, intrede en bevestiging.
Herv. evang. op geref. grondslag (Lucas-
college, Beeth.laan) 9.30 ds. G. de Jong,
Zoetermeer, 4.30 ds. Arkeraats, Giessen-
dam.
Geref. Kerk 10 ds. De Zeeuw, 7 ds. v.d.
Schoot.
Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 10 en 5 ds.
Breen.
Rk Kerk Laur.kerk zat. 7, zo. 11.30;
M. Godskerk. zat. 7, zo. 10.
Kerk van Engeland (British school in
The Netherlands, J. v. Hooflaan 3) 10.15
anglicaanse dienst.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk.
9.30 ds. Maasland, 5 ds. Goossen;
Hoeksteen 9.30 ds. Dekker, R.dam, 6.30
ds. Maasland;
Bethelk. 9.30 ds. Goossen, 5 ds. Roet-
Imm.kerk 10 ds. C. van Gelder, Doom, 5
ds. Roos, A.dam.
Geref. Kerk Kruisk. 9.30 ds. Breugel,
Scherpenzeel, 5 ds. Fernhout, Alphen;
Ontm.kerk 10 ds. De Moor.
Remonstr. Gem. 10 dr. Meijering,
WARMOND: Herv. Gem. 10 en 5 ds.
Muis.
Rk Kerk zat. 7, zo. 8.30,10 en 11.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10
ds. Steenstra, 4.30 ds. Cuperus, Nieu
werkerk a.d. IJssel, 7 opendeurdienst;
Kievietk. 10 dr. v. Bruggen;
Messiask. 10 ds. v. Waasbergen;
Dorpscentrum 9.30 ds. De Vreugd,
A.foort.
Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. Koolstra,
Leiden, met doven, 7 opendeurdienst in
Dorpskerk, ds. Steenstra;
Zuid (Bloemcamplaan) 10 dr. v.d.
Kamp, ha.
Ned. Prot. Bond (Kerkdam) 10.30 mevr.
ds. v. Ketel, Weesp.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
ds. Koelewijn. t
Geref. Kerk 9.30 ds. Gesink, Noordwijk,
6.30 ds. De Boer, Hoofddorp.
Ned. Prot. Bond (De Wijk) 10.30 ds. v.
Lunteren, Zeist.
Rk Kerk zat. 7, zo. 10.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds.
Rietveld.
Rk Kerk St. Jan zat. 7.30, zo. 9.30;
Chr. Dienaark. zat. 7, zo. 10;
Meerburgkerk H. Rijndijk zat. 7, zo. 9.30
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 ds.
Vreugdenhil, Gouda, 6.45 ds. Eysenga.
Geref. Kerk 10 ds. Buikema, 6.30 ds.
Broer.
Remonstr. Gem. 10 meyr. ds. Thieme-
Tiesing.
