Het kan niet
genoeg Drie
October zijn'
ZATERDAG 28 SEPTEMBER
EXTRA
^BULAG^A^JE^EIDSCH/ALPHEN^AGBLAD
PAGINA 19
Wat betekent Drie October voorde
Leidenaar? Is het alleen maar een uitbundig
volksfeest, of komt er ook nog enig historisch besef
aan te pas? We vroegen het een aantal
Leidenaars, samen een bonte mengeling van
mensen die ieder op hun eigen wijze tegen het feest
aan kijken.
door Willem Schrama
R.F. Brouwer, Hollandsch Gebakhuis:
"Een keidrukke dag. Op de avond van 2
oktober sluit ik om een uur of elf, en dan
ga ik om half twaalf nog gauw even een
rondje maken want op 3 oktober zelf
kom ik daar niet meer aan toe. De hele
dag poffertjes en oliebollen bakken. De
optocht komt hier op de Haarlemmer
straat vlak langs me heen, maar ik heb er
al jaren niets van gezien. Vanwege de
drukte. Ik heb er speciaal personeel voor
aangetrokken, een vriendje van me. Die
zegt: als ik bij jou niet kan helpen is het
voor mij geen Drie October. Maar ik ga
niet met een kraam in de stad staan,
want dat is niet op te brengen. Een sta
geld van tien- tot twaalfduizencTgulden
voor die ene dag, dat is toch niet nor
maal meer? En dat moet je allemaal bij
je klanten terughalen. Dat worden dan
dure poffertjes, daar pas ik dus voor.
Laat de mensen maar naar mijn winkel
tje komen, daar is het veel gezelliger. Al
vanaf 1937".
B.Mark, brandweercommandant: "Als
brandweerman betekent Drie October
een hele zorg voor mij in een stad vol
palen en opstoppingen, en dan ook nog
veel meer mensen binnen z'n grenzen
dan de normale honderdduizend. Dat is
wat mij zorgen baart, en we zullen dan
ook voortdurend alert zijn ten aanzien
van aanrijroutes en dergelijke. Gelukkig
is er op 3 oktober in Leiden nog nooit
iets rampzaligs gebeurd, meestal blijft
het bij wat kleine brandjes in de buiten
wijken. Maar als pure Leidenaar vind ik
het een grandioos feest. Ik zorg altijd dat
mijn plaatsvervanger dienst heeft, want
die is geen Leidenaar. Normaal gespro
ken ga ik 's morgens vroeg op pad en
kom pas 's avonds laat thuis. Maar dit
jaar neemt de Leidse brandweer zo'n
drie- tot vierhonderd meter historische
optocht voor z'n rekening, en naast zo'n
tachtig figuranten lopen wij daar natuur
lijk zelf ook in mee. Het wordt echt een
prachtig schouwspel, van de Leidse
weesjongens, de stoomtractie met paard
tot en met de moderne uitrusting van
vandaag. We proberen de Leidenaar
daarmee een stukje brandweergeschie
denis te vertellen vanaf ongeveer 1300
tot heden. Maar 's middags om half vijf
gaat het pak uit en stort ik me net als
iedereen in het feestgewoel. Reken
maar".
maakt dat de zaak nog eens des te
boeiender. Iets voor zo'n ontzettend gro
te groep mensen organiseren, dat is nog
al wat. Ik heb overigens sterk de indruk
dat er vooral bij oudere en oud-Leidena-
ren nog sprake is van een sterk histo
risch besef ten aanzien van deze dag. Dat
merkte ik als secretaris bijvoorbeeld bij
het wegvallen van de Pieterskerk in
1975. De jaarlijkse herdenkingsdienst
was voordien een eredienst van de her
vormde gemeente. Wij hebben toen als 3
October Vereeniging het principiële be
sluit genomen die herdenkingsdienst
over te nemen, om het maar eens oneer
biedig te zeggen, gewoon omdat we dat
onderdeel te belangrijk vonden om het
te laten verdwijnen. Nou, als je dan ziet
hoe die kerk elk jaar weer helemaal vol
zit, dan zegt dat toch wel iets. Ook de
uitreiking van haring en wittebrood en
misschien in iets mindere mate de ko-
raalmuziek, daar zit toch echt een tradi
tiegetrouw meebeleven in".
Willem Anconé, Hut van Ome Henne/
ex-medewerker Rubberen Robbie:
"Hard werken. Je bent een bekend café
en dat betekent altijd wat extra aanloop
van buitenaf, Alphen en zo. Mensen die
voor het feest even naar Leiden komen.
En in feite is het dan weer een Hut van
Ome Henne zoals het oorspronkelijk
was bedoeld: een café waar het altijd
feest is. Dat kan natuurlijk niet altijd,
maar toch is er dan weer even dat hos
sen, al die gezellige mensen en uiteinde
lijk de afdronk. Dat plaatje 'Drie Octo
ber' van Rubberen Robbie is zo'n beetje
het Leidse volkslied geworden. Bevrien
de cafébazen komen dat altijd een week
voor 3 oktober even bij me lenen. Ieder
een kent het i
Ingrid Moerman, conservatrice De La
kenhal: "Elke Drie October komen er
's morgens tussen 10 en 12 zo'n duizend
tot vijftienhonderd mensen naar De La
kenhal. Alsof je half Leiden aan je voor
bij ziet trekken. Die mensen komen dan
echt voor de hutspot, het schilderij van
burgemeester Van der Werf, enzovoort.
Een Leidenaar die z'n kinderen goed wil
opvoeden moet dat toch even laten zien.
De laatste jaren hebben we ook een
speciaal Drie October-diaprogramma
met in het kort de geschiedenis in beeld.
Nou, om twaalf uur ga ik dan steevast
paling kopen, daarna naar de optocht, en
dan wordt er natuurlijk nog wat gedron
ken. Gezellig, dat is het enige woord dat
ik ervoor kan vinden. Alleen de haring
uitdeling, die vind ik als festiviteit ont
zettend leuk, maar ik doe er niet aan
mee. Ik heb het één keer gedaan, met de
400-jarige-herdenking in 1974, maar dan
kom je thuis met vier van die beesten die
je zelf moet schoonmaken. Wie kan dat
nou? Ik vond het maar een glibberig ge
doe".
Mr. J. Karstens, notaris/secretaris 3 Oc
tober Vereeniging: "Drie October bete
kent in historisch perspectief toch wel
wat voor mij, daar ben ik tenminste mee
opgegroeid. Mij is altijd voorgehouden
dat deze dag echt het herdenken waard
is. Want al is het dan allemaal ruim vier
honderd jaar geleden, er is toch een vrij
heidsstrijd gevoerd. En verder is het na
tuurlijk een typisch Leidse gezellige
dag. Ik herinner me nog dat toen ik in
Amsterdam studeerde, ik trots met m'n
kale kop door Leiden kon lopen. Dege
nen die hier ontgroend waren mochten
zich namelijk op 3 oktober niet in Lei
den vertonen. Ik dus wel, en dat vond ik
juist zo leuk. Zodoende heb ik ook geen
enkele Drie October gemist. En sinds ik
alweer zo'n 16 jaar als bestuurslid bij de
hele voorbereiding ben betrokken,
Cees Hugens, directeur VVV Leiden:'
'Ik neem er op verschillende manieren
aan deel. Wat de VW betreft is het da
De historische optocht noopt kennelijk tot overpeinzing
Dirk Ketting, fotograaf: "Ik heb jaren
lang het hele gebeuren van 's ochtends
vroeg tot 's avonds laat gefotografeerd.
Van de Reveille tot en met het vuur-
wérk. En ertussendoor altijd weer ren
nen en vliegen om je prenten op tijd ont
wikkeld te krijgen zodat de kranten ze
zo mogelijk nog dezelfde dag konden
meenemen. Als niet-geboren Leidenaar
- ik kom oorspronkelijk uit Oegstgeest -
ben ik steeds meer gaan houden van
Drie October, omdat het bij uitstek een
volksfeest is met voor elk wat wils. Voor
mij ligt het zwaartepunt niet bij de op
tocht, want de aankleding daarvan vind
ik eigenlijk elk jaar rampzaliger worden,
hoewel het voor kinderen nog steeds
fantastisch is, dat buiten kijf. Wat nog
meer? Bij de kwaliteit van de paling zet
ik wel eens vraagtekens, maar het caféle
ven is daarentegen bijzonder gezellig.
Kortom, er kunnen voor mij niet genoeg
volksfeesten la Drie October zijn om
dat het voor de bevolking van een stad
heel gezond is om elkaar eens in een an
dere hoedanigheid tegen te komen dan
doorgaans het geval is".
gen van tevoren al druk. Je verwerkt
heel wat vragen van mensen die er spe
ciaal voor naar Leiden komen. Vanuit de
Amerikaansé school in Den Haag is ons
zelfs gevraagd om een engelstalige sa
menvatting van de historie rond Leidens
Ontzet. Verder ben ik bestuurslid van de
Drie October Vereeniging, en ben om
die reden op 3 oktober niet op kantoor.
Dan heb ik het zo druk met het begelei
den van gasten dat ik er nog geen jaar in
geslaagd ben me aan de dames hier te
presenteren in zwart kostuum en hoge
hoed. Er gaan zelfs jaren voorbij dat ik
zelfs de kermis niet zie. Dat is het nare
van deze functie, je regelt alles voor ie
dereen en je komt er zelf nauwelijks
aan toe. Maar dat heb je natuurlijk inge
calculeerd".
David Nieuwenburg, bloemsierkunste-
naar: "Wat Drie October voor mij bete
kent? Da's niet weinig, ik ben er als ech
te Leidenaar zeer op gesteld. Ik werk al
jaren voor de 3 October Vereeniging, de
hele historische optocht en alles erom
heen met bloemen optuigen, van praal
wagens tot politiemotoren. En dat moet
allemaal op de avond en in de nacht van
2 op 3 oktober gebeuren, dus dat bete
kent hooibouw voor mij. Maar omdat ik
nu eenmaal Leidenaar ben kan ik toch
elk jaar op 3 oktober nog wel de fut op
brengen om even lekker door de stad te
kuieren en hier en daar een glaasje te
drinken. Historisch besef? Jazeker, dat
hele gebeuren met burgemeester Van
der Werf en de intocht van de geuzen,
kortom alles wat je daar als kind op
school over geleerd hebt, dat speelt toch
wel een beetje tussen de glaasjes door".
(foto's Dirk Ketting)
ben uitgevonden. Ik organiseer dus ook
een grootse festiviteit op de Beesten
markt, waarschijnlijk vóór MacDo
nald's. Daar treden alle mogelijke Leid
se artiesten gratis voor de bevolking op
Bij deze een oproep: iedereen die
kan is welkom. Alles is aanwezig:
podium, een complete installatie, casset
terecorders en noem maar op. Het pira
tenstation Radio Free Wave zendt de op
tredens live uit, totdat de radiocontrole
dienst de zaak uit de lucht komt halen
natuurlijk. Maar ik weet niet of ze zo
dapper zijn om dat voor het aanzicht van
tienduizend mensen te doen. Wat zeg je,
een beetje ondeugend? Dat zit in me,
denk ik. Oké, ik geef het toe: ik kan het
toch niet laten".
George Julien, zanger/entertainer: "Ik
heb tot twee jaar geleden eigenlijk altijd
in de horeca gezeten, veertien jaar lang,
en dan besef je op den duur totaal niet
meer wat Drie October nu eigenlijk is. Je
denkt voortdurend: als alles maar goed
gaat, als mijn zaak maar vol komt en als
er maar geen vechten is. Ik was altijd
weer blij als het afgelopen was. Vorig
jaar ben ik voor het eerst de kermis op
gegaan, om het sfeertje te proeven en om
te ontdekken wat Drie October nu
werkelijk is. Daar kwam ik vroeger niet
aan toe, omdat ik er nog te klein voor
was. Maar dit jaar ook weer: 's morgens
om zeven uur in spanning wakker wor
den en meteen de Reveille blazen. En
verder maar kijken of ik nog ergens kan
optreden".
Herman Amptmeijer, ambtenaar en
wandelaar: "Drie October, dat is voor
mij de avond van 2 oktober. De taptoe is
voor mij het hoogtepunt. Die bezorgt me
letterlijk tranen van ontroering. Dat
mengsel van chaos en discipline, dat is
Nederland op z'n best. Niet die Pruisi
sche paradepas, maar een waanzinnige
stroom mensen waarvan de ene helft
loopt en de andere helft toekijkt. Dat
vind ik fascinerend. De historische op
tocht op 3 oktober zelf beschouw ik als
een armoedig zooitje. Al die mensen met
bordkarton en hellebaarden, nee".
H.J. van Klinken, secretaris Bond van
Oudstrijders en Veteranenlegioen afde
ling Leiden: "Drie October betekent
voor mij alles. We zullen nooit weggaan
op die dag, want dat kan nu eenmaal niet
als Leidenaar. Haring en wittebrood is
voor ons een vanzelfsprekend evene
ment. Ik geef geen honderden guldens
uit, want als 66-jarige ga je natuurlijk
niet meer in de draaimolen. Vroeger was
er ook een militaire parade, en gaf ons
erelid Wessels een receptie. Maar dat
moest allemaal verdwijnen en dat vind
ik jammer. Het was te militair, en we
moeten tegenwoordig immers allemaal
anti-militairistisch zijn? Maar dan zeg ik:
de dankbaarheid jegens diegenen die
zich opgeofferd hebben ligt dan wel in
een klein hoekje".
r Verregende majorettes: the show must go on.
Aad van Delft, artiestenpromotie: "Een
intrigerende belevenis. Het was jaren
heel slecht met de overplaatsing van be
paalde festiviteiten uit de binnenstad,
dat was natuurlijk een luizenbeslissing.
Want het gaat uiteraard om het straat-
vermaak, er kunnen wat mij betreft niet
genoeg boeienkoningen zijn. We vieren
natuurlijk niet dat we de hutspot heb
Chris Koenen, popmuzikant: "Als ras-
echte Leienaar wil ik daar natuurlijk wel
wat over zeggen, want met Drie October
heb ik het dus helemaal naar m'n zin. Je
hebt die kreet 'Leiden Leeft'. Nou, er is
maar één dag in het jaar waarop Leiden
leeft en dat is op 3 oktober. Het kan voor
mij eigenlijk niet genoeg Drie October
zijn. Verder heb ik nog een oproep: kom
met z'n allen naar het Tilt Team op de
boot vóór Charousko aan de Oude Rijn.
En dan maar zuipen en schreeuwen. Wat
zeg je, historisch besef? Ja, vanaf m'n
geboorte eigenlijk. Verder gaat het niet
bij mij".
De heer Van der Maat, vuurwerk- en
munitiefabriek Kat te Leiden: "We heb
ben inderdaad jarenlang het slotvuur-
werk verzorgd, maar dit jaar is dat er op
eens niet meer bij. Waarom? Dat weet ik
niet, vraagt u dat maar aan de 3 October
Vereeniging. De concurrentie is blijk
baar groot".
Floor Buschman, Centrum Onderdak
(crisisopvang): "Voor mij persoonlijk
betekent Drie October: lekker veel mu
ziek maken met m'n band Hotrocks. Dat
is het leuke op zo'n dag, dat je ongelimi
teerd links en rechts kunt optreden ter
wijl iedereen in feeststemming is. Van
uit de beroepskant kan ik zeggen dat het
me allemaal erg is meegevallen. In het
begin dacht ik dat sommige mensen
juist door dat feestgedruis nog eenzamer
en depressiever zouden kunnen worden
en dat we het dus behoorlijk druk zou
den krijgen, maar daar is niets van te
merken. Wat erop duidt dat de mensen
op zo'n dag echt in feestsstemming
zijn". r
H. van Gulden, directeur taxibedrijf
Eltax: "Een ontzettend drukke dag.
vooral in de namiddag, de avond en de
nacht. Dat zijn echte pieken waarop we
het merendeel van ons personeel en 17
auto's hebben ingezet. En nu komt het
weekeinde er nog eens achteraan, dus
het zal wel laat worden. Het komt voor
dat we op 3 oktober ritten van 150 kilo
meter maken, meestal voor oud-Leide-
naars die de tijd niet in de gaten hebben
gehouden en die toch naar elders in het
land terug moeten. Maar ik zie er eerlijk
gezegd wel een beetje tegen op. Wij mo
gen dan rijden door bepaalde gedeelten
van de stad die voor het overige verkeer
zijn afgesloten, maar vanwege de uitge
laten stemming is dat geen pretje. Voor
de chauffeurs is het een zeer omzichtig
gebeuren waarvoor veel tact komt kij
ken. Het is laat, er is alcohol in de man
en dan is het dus oppassen geblazen. Ik
ben altijd weer blij als we zonder schade
4 oktober halen. Drie October doet mij
als Hagenaar overigens helemaal niets".
Bouk Pijnakker, palingverkoper: "Ja,
dat is een soort traditie in onze familie.
De rest van het jaar werk ik in de bouw,
maar op Drie October verkopen we pa
ling. Dat deden mijn ouders en grootou
ders al, en dat is weer overgegaan op
ons. Mijn vrouw staat voor De Grot en ik
voor het Lido-theater. Het enige dat
ik van het Drie Octoberfeest merk is dat
loopje tussen onze twee palingkramen,
eri daar zie je op zo'n dag volgens mij al
minstens honderdduizend mensen aan
je voorbij gaan. Maar ik kan me niet her
inneren dat ik ooit de kermis heb gezien,
daar heb je gewoon geen tijd voor. Hoe
veel paling er op Drie October in Leiden
wordt verkocht? Ik schat toch wel zo'n
50.000 pond. Dat is veel ja".
René Vallentgoed, impresario ("zeg
maar de Leidse Lou van Rees"): "Ik heb
het nog nooit gemist en er altijd voor ge
spaard. En als het niet tot sparen kwam.
dan leende ik voor Drie October. Ik heb
het ook nog nooit meegemaakt dat ik ge
noeg geld op zak had, het is altijd voor
tijdig op. Tjonge wat een feest. Wat car
naval voor Limburg is, is Drie October
voor Leiden. Ik heb het allebei meege
maakt, maar in Limburg vind ik er dus
geen zak aan en wat wij dóen is gewoon
iets geweldigs. En je gaat natuurlijk
overal naartoe, zelfs naar de meest ver
velende dingen als parachutespringen,
de skischans, touwtrekken voor bejaar
den en weet ik al niet meer. Toch even
kijken. En die taptoe is ook zo verve
lend! Elk jaar maar weer wachten op de
instrumentmakersschool, want die heb
ben dan iets bijzonders, maar de rest is
zo saai. Ik heb 'm ooit als rugby'er gelo
pen, en dat is nog veel vervelender. Maar
ik moest verplicht mee, anders werd ik
een wedstrijd niet opgesteld. Nou, en als
impresario heb ik natuurlijk in menig
café een bandje staan, dat is allemaal al
lang geregeld".
W.D.R. Regeer, secretaris christelijke
muziekvereniging Kunst en Genoegen:
"Wij doen uiteraard met 70 junioren en
80 senioren weer mee aan de taptoe en
de optocht, en op 2 oktober sluiten we
de taptoe traditiegetrouw af met een
show op het Stadhuisplein. Ach, dat is
een beetje routine geworden. Maar het
blijft de mooiste manier om je aan het
Leidse publiek te presenteren. Na Drie
October zijn er elk jaar weer nieuwe aan
meldingen. Ik speelde vroeger zelf
dwarsfluit, maar doe niet meer mee en
heb er als zodanig een beetje afstand van
genomen. Maar het blijft een mooi feest.
Ik neem er nog altijd vrij voor".
Albert Dool, druivenkoopman: "Wat
Drie October voor mij betekent? Hard
werken en proberen zo vroeg mogelijk
los te zijn. Meestal pas 's avonds om elf
uur, maar elk uur eerder is meegeno
men".
E. van Loenen, waarnemend directeur
GGenGD Leiden: "Drie October is een
topdag voor ons. Normaal zijn we dage
lijks met twee auto's paraat, maar tij
dens het Drie Octoberfeest komt daar
een derde bij. Die nemen strategische
posities in de stad in, waar ze standby
operatief zullen zijn. En dat is nodig ook,
want op een dergelijke dag met zoveel
mensen op de been gebeuren er natuur
lijk ongelukjes. Dat kan variëren van
een vechtpartij tot allerlei ongevalletjes
op de kermis. Vorig jaar zijn we dertig
keer in actie geweest. Er is geen
feestdag waarop we zo vaak uitrukken.
Uit voorgaande jaren kan ik me geen
echte grote calamiteiten herinneren,
maar al met al geeft dat feest ons toch
handenvol werk".
Koos van Kampen, ex-uitsmijter: "Drie
October doet me heel veel. Ik ben er ook
nog steeds bij betrokken, al was het
maar vanwege de jaarlijkse touwtrek
wedstrijd die we met een veteranenclub-
je van Swift altijd winnen. Ik ben twaalf
jaar uitsmijter geweest bij Bellevue. en
ik kan je vertellen dat. ik heel wat heb
zien gebeuren. Je kunt een boek schrij
ven over het vertrouwen dat je bij de
deur geniet. 3 oktober was altijd een
moeilijke dag. Het gaf je handenvol
werk, want iedereen is op zo'n feest na
tuurlijk een beetje losgeslagen. En hoe
wel je het met alle middelen trachtte te
vermijden, moest je doorgaans toch wel
zo'n vijf, zes keer met iemand op de
vuist. Niet om mezelf op een voetstuk te
plaatsen, maar ik heb dat altijd zonder
tussenkomst van de politie winnend af
gesloten. Dat was nog de tyd van het pu
re vuistwerk, maar toen ze met messen
en al dat soort schietgevalletjes op je af
begonnen te komen, was het voor mij af
gelopen, want daar doe je natuurlijk
niets tegen. Toen was het avontuur eruit.
Mijn advies aan de uitsmijter van nu?
Zorg er altijd voor dat je achter je een
deur of muur hebt, dan weetje ten min
ste zeker wat er vóór je gebeurt".
