Vlam in pan bij 'slepersoorlog' Westerschelde Dagbladen in Zweden leunen op de overheid Beslissingen tegen predikanten Rebel en Harder opgeschort Reportage Achtergrond DONDERDAG 26 SEPTEMBER 1985 PAGINA 21 'Er staan kapitalen op het spel, dan gebeurt er wel eens wat' TERNEUZEN (GRD) - Zo'n paar keer per jaar schijnt het gewoon mis te moeten gaan. Dan slaat de vlam in de pan en staan de bergers op de Wester- schelde elkaar een week of wat achtereen naar het leven. Hoe dat komt, weet niemand. Een beman ningslid van een van de sleepboten van Willem Muller Nederland in Ter- neuzen mompelt grap pend iets over 'bij het val len van 't blad...'. Maar duidelijk is dat de oorza ken elders te zoeken zijn. Voornamelijk in de porte monnee van de sleep- en bergingsbedrijven, die sinds jaar en dag actief zijn op de Westerschelde. door Wout Bareman Vorige week vlogen de bergers elkaar opnieuw in de haren. In zet was de op drift geraakte bulk carrier 'Brazilian Vitoria'. Het ging, zoals vanouds, hard tegen hard. Met de sleepbootbeman ningen van de Union (unie van reddings- en sleepdienst) en die van Willem Muller in de hoofd rol. Werd er in het verleden al eens dreigend met hakbijlen ge zwaaid, nu blikkerden er messen in het zoeklicht van de sleepbo ten. En de rijkspolitie te water werkt inmiddels aan het zoveel ste proces-verbaal over weer een treffen tussen bergers op de Wes terschelde. De bergingswereld is rauw, dat staat als een paal boven water. Er gaan kapitalen in om. En de woordvoerders van de bergings bedrijven maken er geen geheim van dat medewerkers die een 'job' binnenhalen een flinke pre mie tegemoet kunnen zien. Dat stimuleert. Vooral bij grote klus sen, vastgelopen bulkcarriers zo als de 'Brazilian Vitoria' bijvoor beeld, gaan er enorme bedragen om. Dan wordt gekeken naar waarde en lading van het schip en aan de hand daarvan een per centage als bergingsloon vastge steld. Bij een omvangrijke klus kan dat oplopen tot meer dan een miljoen of miljoenen. Wat er zich vorige week op de Westerschelde precies afspeelde, is moeilijk te achterhalen. Union- en Muller-woordvoerders vertellen ieder hun eigen ver haal. De rijkspolitie zet ze op een rij, hoort ook de bemanning van de bulkcarrier en levert het pro ces-verbaal in bij de officier van justitie in Middelburg. Postcom- mandant Jacques Elias in Ter- neuzen reageert laconiek op de gebeurtenissen. De bulkcarrier lag 's nachts in de Everingen om een lading kolen te lossen, zodat de reis naar Antwerpen later pro bleemloos zou kunnen worden voortgezet. Op een bepaald mo ment ging de 'Brazilian Vitoria' driften. Het kolossale vracht schip dreigde op een plaat te lo pen. Dus kwamen de bergers in actie. Elias: ,"De sleepboot 'Waas land' van Muller was ter plaatse en zette direct toen de proble men ontstonden, een paar man aan boord van het schip. Pro bleem was dat de stuurman aan vankelijk kennelijk wat aarzelde. Eerst moest de kapitein worden gepord. Maar intussen had ook de 'Fighter' van de Union zich gemeld. Die hebben een con tractmaker aan boord gezet, die met de kapitein een akkoord re Op het schip kwam het tot een korte, maar hevige confrontatie tussen mensen van de Union en Muller. De hieuwlijnen van de 'Waasland' werden doorgesne den en over en weer werd er wat geduwd. Elias nuchter: "Voor ons staat een ding vast: er is spra ke van vernieling van andermans eigendommen. Dus hebben we proces-verbaal opgemaakt...". Brave jongens Wie het geval aankaart bij Union en Muller kan maar tot een conclusie komen: die ber gers op de Westerschelde zijn ui terst brave jongens, die geen vlieg, laat staan elkaar, kwaad doen. Rob van den Heuvel, coör dinator van de sleepdienst bij de Union en ook actief bij bergin gen: "Het valt eigenlijk allemaal wel mee. Er zitten veel indianen verhalen tussen. Maar het staat wel vast dat er soms kapitalen op het spel staan. En dan gebeurt er weieens wat. Ik vergelijk dat graag met voetbal en wielrennen. Zet ik woensdagsavond of in het weekeinde de televisie aan, dan kijk ik een paar uur naar mensen die elkaar op het veld kreupel schoppen of in de kreukels rij den. Daar praat niemand over, dat hoort erbij. Een andere ver gelijking: Albert Heyn en Pietje de Gruyter beconcurreren elkaar vanachter hun bureau. Maar zou den ze elkaar tegenkomen, dan zou het ook weieens flink uit de klauw kunnen lopen". Maar goed, wat gebeurde er nu precies maandagochtend rond die 'Brazilian Vitoria'. Van den Heuvel: "Ik was er zelf niet bij, maar ik heb wel die verhalen ge hoord over messen en klappen en duwen. Zo'n vaart loopt het volgens mij allemaal niet, want als ik hoor welke man van ons dat dan zou hebben gedaan: die doet zulke dingen niet. En tja, als wij ons bfj de kapitein aandienen en hem confronteren met ons materiaal en verdere service en hij kiest voor een contract met ons, dan moet Muller gewoon verdwijnen. Zo simpel is dat. En een goeie verliezer draait zich dan om en vertrekt, een slechte verliezer draait zich daarna nog maals om en maakt problemen. En zo gebeurt het keer op keer". Volgens de Union toont Muller zich in gevallen als deze steevast een slecht verliezer. "Wij hebben nu eenmaal de meeste klussen, zo niet vanwege ons snelle optre den, dan wel via onderhandelin gen. Net als de tegenpartij probe ren wij ons aan de regels te hou den. Het moet een beetje netjes blijven. En als wij niet aan de bak komen, taaien we gewoon af. Maar is het niet opvallend dat het tot nu toe steeds Muller was, die als er een klus verspeeld was naar de politie stapte om over ons te klagen? Man, ik heb ook al zo vaak allerlei dreigementen nar m'n kop geslingerd gekregen. Als ik van elke dreigende klap aangifte had moeten doen, had ik al een fraai boekwerkje in m'n la Afspraken Geen bijlen dus ditmaal, maar messen. En opnieuw een confon- tatie, zoals die sinds 1979 bijna jaarlijks plaatsvinden op de Wes terschelde. In dat jaar liep het contract af tussen Willem Muller (sinds twee jaar onderdeel van het Wijsmuller-concern, maar veel heeft dat in de situatie niet veranderd) en de Union. Öp dat moment kwam er ook een einde aan de afspraken van beide fir ma's met die andere 'groot for maat-berger', Smit Internationa le. Muller en de Union werkten al sinds de Tweede Wereldoorlog redelijk samen op de Wester schelde en op het kanaal Gent- Terneuzen. En met Smit was er de afspraak dat de slepers van die firma enkel actief zouden zij op het westelijk deel van de Wes terschelde. Geen vuiltje aan de lucht dus. Tot op het moment dat Muller 'world wide' begon te denken, drie grote zeeslepers liet bouwen en mede op basis daar van een aanpassing van de over eenkomst met de Union eiste. De Union, die sinds jaar en dag het meeste en modernste mate rieel kan inzetten op de Wester schelde van pakweg Antwerpen tot Zeebrugge, voelde daar niets voor. Vanaf dat moment was het 'oorlog' op de Westerchelde. Bij iedere klus snelden sleepboten van de Union en Muller, maar ook van de Nieuwe Vlissingse (Van den Akker) en van Polder man uit Hansweert toe. Keiharde confrontaties met als inzet de miljoenen die nu eenmaal in de bergingswereld omgaan. Saillant detail: terwijl de bergers elkaar op de Westerschelde regelmatig in de haren zitten, begeleiden sleepboten van Union en Muller op het Kanaal Gent-Terneuzen dag in dag uit ontroerend een drachtig zeeschepen van en naar Gent. Maar die overeenkomst loopt dan ook nog tot het einde van de jaren tachtig. Strijd Postcommandant Elias vindt de concurrentiestrijd zeker niet verontrustend. "Maar men moet de grenzen in het oog houden. Die grenzen? Die staan allemaal netjes in de wet. Kijk, iedereen wil natuurijk z'n boterham ver dienen op de Westerschelde. En er staan nu eenmaal grote belan gen op het spel. Zolang er geen duidelijke afspraken zijn, zal er wel nooit een einde aan die con frontaties komen, denk ik. Tja, en als ze er natuurlijk vanuit gaan dat'het minder geld kost om overal boten op station te leg gen, dan om een nieuwe overeen komst te sluiten". Van den Heuvel van de Union weet dat zijn 'bazen' in Antwer pen weinig of niets voelen voor nieuw overleg. "De Union heeft dat niet nodig, doodeenvoudig omdat wij nu eenmaal prima greep hebben op het gebeuren op de Westerschelde. Wij probe ren zo netjes mogelijk te opere ren en van de tegenpartij verlan gen we niet anders dan dat ook zij de regels respecteren en zich, als het zo uitkomt, een goed ver liezer tonen". Lanting van Muller wil wel een gesprek. "Concurrentie is na tuurlijk normaal. En daarin gaat de een wat verder dan de ander. Maar wij houden onze mensen wel voor: je mag fel zijn, maar binnen de grenzen. Deze week werden wij hier en daar afge schilderd als een stelletje smeer lappen. Dat is ons ontzettend in het verkeerde keelgat geschoten. Praten met de Union? Als er daardoor verbetering in de rela tie komt, zijn wij best bereid". Zolang er niet gepraat wordt, zullen zich op de Westerschelde problemen blijven voordoen. Met de Union (die alleen al van uit Terneuzen 12 slepers kan in zetten) en Muller (met een stuk of 8 slepers) in de hoofdrol. De aantrekkelijke bijrollen zijn weg gelegd voor de Nieuwe Vlis singse, Polderman en Multras- hip. Allemaal brave jongens, die gewoon voor hun brood vechten. Donderdagavond trouwens al weer: gevloek over de marifoon, stampende sleepboten op de re de van Vlissingen. Inzet: een vrachtschip met machineschade. Gevolg: een 'aanvarinkje' tussen de 'Fighter' van de Union en de 'Holland' van Muller. Met scha de. liep de rel af: de Brazilian Vitoria wordt keurig weggesleept. Maar voordat het zo- vlam flink in de pan geslagen op de Westerschelde. De stewardessen in het vliegtuig van Amsterdam naar Stockholm delen kranten uit. De exemplaren van de Zweedse krant Svenska Dagbladet zijn binnen de kortste tijd 'uitverkocht'. De Telegraaf en het Algemeen Dagblad vinden be duidend minder aftrek. Toeval? Een feit is dat de Zwe den gek zijn op krantenlezen. Sta tistieken wijzen uit dat Zweden de meeste kranten kopen ter wereld. In Zweden worden ongeveer 175 kranten uitgegeven. De honderd belangrijkste daarvan verschijnen vier tot zeven keer per week en hebben een gezamenlijke oplage van 4.4 miljoen exemplaren. De totale bevolking van Zweden bedraagt 8.3 miljoen mensen. Met andere woorden: Voor elke dui zend inwoners worden bijna dage lijks ruim 500 kranten gedrukt en daarmee heeft Zweden de hoogste krant-dichtheid ter wereld. Daar komen de circa 75 kranten die min der vaak verschijnen, voorname lijk lokale en opiniebladen, nog eens bij met een gezamenlijke op lage van meer dan een half miljoen. Niettemin steunen de onderne mers in dit paradijs voor couran ten-uitgevers in belangrijke mate op steun van de overheid. Dit jaar stelt de overheid meer dan 500 mil joen Zweedse kronen (200 miljoen gulden) beschikbaar om de kran tenwereld bij te staan. "Zonder deze steun zou zeker de helft van de Zweedse kranten ver dwijnen", zegt Leif Andersson, di recteur van de Raad voor de Pers subsidies. En dat is wat de Zweed se overheid wil voorkomen. Het rijk greep in 1969 voor het eerst in, nadat het aantal kranten ziendero gen was afgenomen. In 1945 werden er nog 216 kran ten uitgegeven, maar in de loop der jaren was de een na de ander er mee gestopt. Er trad een duidelijke concentratie op. Terwijl in 1945 in de meeste steden nog twee of meer regionale kranten verschenen, was dat tien jaar later zodanig veran derd, dat in de meeste steden nog maar één krant te koop was. De verscheidenheid van de pers, volgens de Zweedse overheid een belangrijk goed in een democra tisch bestel, was in het geding. In 1969 werd daarom een begin ge maakt met de financiële onder steuning van de pers. En inder daad werd tegelijk de neergang van het krantenwezen een halt toe geroepen. Voorwaarden Het subsidie-systeem is zo ont worpen dat de zwaksten het meest gesteund worden. Leif Andersson legt uit aan welke voorwaarden kranten moeten voldoen om voor subsidie in aanmerking te komen: De oplage moet minstens 2000 ex emplaren bedragen, de krant moet in de Zweedse taal gedrukt worden (met één Finstalige uitzondering), de krant moet voornamelijk (mini maal zeventig procent) op abonne menten drijven, niet op losse ver koop. De avondbladen in Zweden krij gen derhalve geen subsidie. Zij zijn alleen in de losse verkoop verkrijg baar. Niettemin is de liberale avondkrant Expressen met een op lage van 530.000 de grootste krant van Zweden. Van het sociaal-de mocratische avondblad Aftonbla- det rollen dagelijks 340.000 exem plaren van de pers. Aftonbladet neemt daarmee de derde plaats op de ranglijst in. Maar wellicht het belangrijkste onderdeel van het subsidie-sys teem is dat het dekkingspercenta ge minder dan vijftig procent moet zijn. Het dekkingspercentage wil zeggen het aantal abonnees ge deeld door het aantal huishoudens in het gebied waar de krant ver schijnt. De in een bepaalde regio meestgelezen krant krijgt derhalve geen subsidie en de mindergelezen krant wel. Het vrije marktmecha nisme en de daaruit volgende con centratie-tendens wordt hiermee wezenlijk verstoord. Een belangrijke regel is voorts dat de krant voor niet meer dan de helft met advertenties gevuld mag zijn. Het onafhankelijke ochtend blad Dagens Nyheter, met 385.000 exemplaren de grootste ochtend krant van Zweden, heeft aan ad verteerders geen gebrek en krijgt zodoende geen subsidie. "We kijken dus niet naar de fi nanciële positie van een krant als zodanig", zegt Andersson. "Maar de kranten die aan deze normen voldoen, hebben - misschien op een enkele uitzondering na - be slist geld nodig". In totaal 83 kran ten worden op deze manier bijge staan. Daarnaast zijn er nog specifieke subsidies en een leenfonds. Met name het gezamenlijk bezorgen van kranten wordt gesubsidieerd. "Bijvoorbeeld Dagens Nyheter en Svenska Dagbladet worden door dezelfde bezorgers rondgebracht. Dat is uiteraard kostenbesparend en dat wordt door de overheid aan door Leo Maat gemoedigd. Door de rechtstreeks^ en de specifieke subsidies bij el« kaar, kun je zeggen, dat bijna elkqr Zweedse krant overheidssteun ge niet", aldus Andersson. Handhaven De permanente geldstroom naar de kranten is geen kwestie, waar over de politieke partijen elkaar geregeld in de haren vliegen. De Moderaten (conservatieven) zijn weliswaar voor afschaffing van de perssubsidies, maar zij maken er weinig lawaai over. Logisch, om meer dan één reden. De Moderaten staan alleen in hun afwijzing van de subsidies. Geestverwanten aan de rechterzij de van het Zweedse politieke spec trum, zoals de Centrumpartij, wil len de subsidies handhaven. Tij dens de zes jaren van 'burgerlijk' bewind (1976-1982) groeiden de steunfondsen dan ook net zo hard als onder sociaal-democratisch be stuur. Maar bovendien staan tieve journalisten niet te juichen bij het idee. Het merendeel van de Zweedse kranten, ongeveer tachtig procent, heeft een liberale of con servatieve signatuur. Sociaal-de mocratische of communistische kranten zijn veruit in de minder heid, hoewel zo ongeveer de helft van de Zweedse bevolking die po litieke kleur heeft. Een van ouds her gegroeide situatie. Zelfs de grootste sociaal-democratische krant, Aftonbladet, had een libera le toonzetting, totdat de krant werd opgekocht door de vakbeweging. Stopzetten van de subsidies zou derhalve veel conservatieve kran ten de nek omdraaien. De hoofdre dacteur van Svenska Dagbladet, met een oplage van ruim 200.000 exemplaren de grootste conserva tieve krant van Zweden, zei on langs dat de krant jaren geleden al failliet zou zijn gegaan zonder steun van de overheid. Maar ook de sociaal-democraten hebben belang bij de subsidies. Zou de concentratie voortschrei- den, dan zou, schat Andersson, het marktaandeel van de bourgeois- kranten tot 95 procent oplopen. In veel steden zou geen linkse krant meer te krijgen zijn. De regionale synode van het oosten van de Christelijke Gere formeerde Kerken heeft gisteren nog geen beslissing genomen over het abortusstandpunt van de Amersfoortse predikanten T. Harder en J. J. Rebel. (Harder is voorzitter van het ziekenhuis 'De Lichtenberg' in Amersfoort en Rebel ziekenhuispredikant, en beiden staan achter de aanvrage door het ziekenhuis van een abortusvergunning). De synode wil eerst het rap port afwachten van een nieuwe commissie, die het vraagstuk van abortus uit confessioneel- ethisch gezichtspunt gaat beoor delen. Deze commissie zal zich ook bezighouden met de vraag hoe de bijbel met betrekking tot dit probleem moet worden uitge legd. In de commissie worden naast leden van de regionale sy node ook deskundigen van bui ten benoemd. Wanneer het rap port klaar moet zijn, staat nog niet vast. Met dit besluit neemt de syno de van het oosten de beslissing van de classis Amersfoort (april dit jaar) om de twee predikanten 'schorsingswaardig' te verklaren niet bij voorbaat over, maar zij keurt die beslissing ook niet bij voorbaat af. Volgens de classis Amersfoort is de visie van de predikanten Harder en Rebel op abortus te ruim. Hun standpunt komt, naar het oordeel van de classis, in strijd met het gebod van God om niet te doden. Tegen het besluit van de classis tekenden enkele plaatselijke kerkeraden, waaron der die van Amersfoort, bezwaar aan. In mei benoemde de regio nale synode van het oosten een commissie die de handelwijze van de classis en de bezwaar schriften tegen de classicale be slissing moest bekijken. Gisteren rapporteerde deze gionale synode, dat zij bezorgd is over het abortusstandpunt van de beide Amersfoortse predikan ten. Maar ze is verdeeld over de vraag of de classis wel de juiste procedure heeft gevolgd. Ook waren de opstelling en de positie van de twee predikanten haar nog niet in alle opzichten duide lijk. De synode vond het moeilijk, op basis van dit rapport tot een verantwoorde beslissing te ko men. Daarom droeg zij de classis Amersfoort op, het besluit over de 'schorsingswaardigheid' van beiden op te schorten. Aan de be trokken kerkeraden zal worden gevraagd, hun bezwaarschrift eveneens op te schorten. In een eerste reactie noemde ds. Harder het 'positief, dat men nu probeert door te stoten naar de achtergronden van de zaak. Verhuizing. Met ingang van zondag 6 oktober worden de zon dagmorgendiensten van de Pinksterbeweging in Leiden niet meer in het 'Evangeliecentrum' aan de Zijlsingel gehouden maar in de grote aula van de Rem- brandt-scholengemeenschap aan de Noachstraat 2 (zijstraat van de Churchill-laan, nabij de studen ten-sterflat). De andere diensten, zoals de gebedsdienst, bijbel avond en jeugddienst, blijven aan de Zijlsingel. Om meer ruimte te krijgen moest de beweging uitzien naar een andere plaats. Het is een tij delijke oplossing. Later zal de Pinksterbeweging - niet te ver warren met de Pinkstergemeen te die aan Oude Vest 13 haar diensten heeft - de vroegere Ar- menkerk aan de Lammermarkt betrekken. Met de restauratie van dat historische gebouw zal binnenkort worden begonnen. Kerkedag. In het centrum Maranathakerk aan de Lage Morsweg in Leiden wordt ko mende zondag voor de vierde maal een 'kerkedag' gehouden voor de hervormde wijkgemeen- te 'Morskwartier', de gerefor meerde wijk B (Mors en binnen stad) en de Stevenshof-gemeen- te. Om 10 uur zijn er diensten in de Maranathakerk, de kerk Oude Vest en het gebouwtje 'Dijkhof Verder vermeldt het programma onder andere hobby-presenta ties, dia- en filmvertoningen, een broodmaaltijd, een quiz en sa menzang. Om half 5 wordt de kerkedag besloten met een avondgebed. Hervormde Kerk: beroepen te Oosterend-Itens (Fr.) - her vormd-gereformeerd 'Samen op weg' - C. P. Wijnberg Gendrin- gen, te Harlingqn A. J. de Bue Nijverdal, te Spijk (ZH) J. van den Born Nieuwe Tonge; aange nomen naar Castricum (voor bij- zondewre werkzaamheden) G. Röhling Zaandam, de benoe ming tot bijstand in het pastoraat te Heerenveen F. Brouwer Aal- sum-Wetzens; bedankt voor Ca- pelle a.d. IJssel A. W. van der Plas Bergambacht. Gereformeerde Kerken: beroe pen te Nieuwegein-Zuid (her vormd-gereformeerd 'Samen op weg') M. C. Mook Rheden-De Steeg; aangenomen naar Duis burg (W.-Duitsland) J. Dorst Suawoude (Fr.). Gereformeerde Kerken Vrij gemaakt: beroepen te Hooge- veen C. de Putter Oegstgeest- Lisse; bedankt voor Steenwijk G. Gunnink Mussel. Gereformeerde Gemeenten: bedankt voor Beekbergen J. Mijnders Veenendaal, voor Hen drik Ido Ambacht P. Blok Capel- le a.d. IJssel. Solidaridad. De interkerke lijke adventsactie voor Latijns- Amerika 'Solidaridad' heeft vo rig jaar f 4.249.000 besteed aan 197 projekten in die landen. In vergelijking met 1983 was dat een toeneming van 9,5 procent. Ruim f. 840.000 was nodig voor het bureau en wervingsacties in eigen land. Dat meldt het pas verschenen jaarverslag. 'Solidaridad' ontving vorig jaar bijna f 4 miljoen, zodat ruim een f 1 miljoen op de reserves werd ingeteerd. Het bestuur vond dat nodig om op een redelijke-ma nier de projekten te kunnen fi nancieren. Door de economische crisis en de hoge schuldenlast van de Latijnsamerikaanse lan den wordt de organisatie gecon fronteerd met een groeiende stroom aanvragen. Hertrouwen. Een paar uur na de publikatie van een artikel van de anglicaanse aartsbis schop Robert Runcie van Can terbury, waarin hij de Engelse staatskerk vroeg om 'genereus' te zijn voor gescheiden mensen die willen hertrouwen, maakte zijn zoon bekend dat Hij wil trou wen met een gescheiden vrouw. De 26-jarige James Runcie, ra dioproducer bij de BBC, trouwt met een collega in Schotland. Vader Runcie zal in november het paar zijn zegen geven na de huwelijkssluiting voor de bur gerlijke stand. Dat gebeurt in zijn ambtswoning. Zoon James heeft verklaard, dat zijn vader al leen maar het geluk wil van het nieuwe paar. "Dat het hier om een gescheiden vrouw gaat, kan hem niet schelen". Dr. Runcie, die allang ijvert voor een barmhartige benade ring door de kerk van het 'twee de huwelijk', schreef zijn artikel in een populair landelijk week blad.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1985 | | pagina 21