'Mistero Buffo'
revolutionair
passiespel
PODIÜMBLIK
Vijf voorstellingen in Waag
-
Aardige Ars-expositie
Gouden Griffel naar Els Pelgrom
Cfellist Ernst Reijseger
krijgt Boy-Edgarprijs
DINSDAG 17 SEPTEMBER 1985
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 27
Sjoukje Hooymaayer (foto ANP) Manfred de Graaf
Redactie Pieter C. Rosier
LEIDEN - Het Leidse uitgaansle
ven bëgint langzaam maar zeker
op gang te komen. Heeft Freek de
Jonge de afgelopen week voor
twee uitverkochte voorstellingen
in de Leidse Schouwburg ge
zorgd, deze week zullen de namen
van Sjoukje Hooymaayer en
Manfred de Graaf als 'krachtpat
sers' van het televisie-amusement
ongetwijfeld trekpleisters voor
het theater aan de Oude Vest blij
ken te zijn. Hoewel 'Het hemel
bed'. één ran de bekendste toneel
stukken van de in de Verenigde
Staten wonende Nederlandse
schrijver Jan de Hartog. interes
santere vertolkers heeft gehad,
staat dit populaire duo in elk ge
val garant voor het commerciële
succes van deze vrije produktie.
waarvan de regie berust bij een
andere routinier in het vak. Ie
weten Andrê van den Heuvel.
Hoe één en ander in artistieke zin
uit zal pakken is vooralsnog de
vraag. Dit zoveelste 'Hemelbed'
moet zijn première nog beleven;
voorlopig is de provincie goed ge
noeg voor een serie proefvoorstel-
lingen. De twee 'try-outs' in Lei
den worden gegeven op vrijdag
en zaterdagavond.
In Jan de Hartogs huwelijks-
verhaal, dat zichzelf inmiddels
tot 'klassieker' heeft verheven',
staat het hemelbed centraal. Het
staat althans symbool voor de
eerste bruidsnacht, de eerste
zwangerschap, het maatschappe
lijk succes, de problemen van de
kinderen, de leegte wanneer die
zelfde kinderen de deur uit zijn.
Tenslotte is daar dan na vijfen
dertig jaar het afscheid van het
te groot geworden huis en, voor
al. van het hemelbed.
Ome Joop
Speciaal voor de kinderen is er
zondagmiddag in de schouw
burg de Ome Joop Show door Pe
ter Grooney's Jeugd-Variété.
Voordal de door Andrê van Duin
bedachte en bekend geworden fi
guren op het podium verschijnen
wordt de jeugdrevue 'Lachen
maar' met Tonny Wilson en Peter
Grooney opgevoerd. De voorstel
ling duurt twee maal drie kwar
tier.
Even weg
Geheel anders van aard is de
txKtrslelling voor kinderen, even
eens op zondagmiddag, in het
LAK-theater. Daar geeft de Leid
se theatergroep Klef de (landelij
ke) première van de kinderpro-
duktie 'Ik ben even weg', een com
binatie van spel. muziek en zang.
De voorstelling is bedoeld voor
kinderen vanaf acht jaar. Het
verhaal gaat over een oudere
vrouw, die bij twee kinderen, To
ny en Renêe, in de straat komt
wonen. Het is haar leefwijze, die
de aandacht van het tweetal
trekt. 'Ik ben even weg' laat vol
gens de programmatoelichting
twee kinderen op de evenwichts-
balk van hun ontwikkeling zien.
Opus E.S.P.
De voorstelling 'Opus E.S.P.'
die de afgelopen week in het
LAK-theater in première ging en
er daarna nog enkele keren te
zien was. heeft zo n overweldi
gende belangstelling getrokken
dat aan nóg een herhaling niet te
ontkomen valt. Deze extra-voor
stelling wordt morgenavond, we
derom in het LAK. gegeven. Deze
bijzondere produktie. die is geënt
op rituelen, is een mengeling van
zang (door de mezzo-sopraan An
ne Haenen). dans en mime.
waarbij ook de aankleding en de
belichting een grote rol spelen.
Nog één kans dus om deze 'rituele
verzinnebeelding' bij te wonen
Mistero Buffo
De Delftse Komedie geeft deze
week, van vanavond tot en met
zaterdagavond, een reeks voor
stellingen van Dario Fa's 'Miste-
ro Buffo' in de Leidse Waag. El
ders op deze pagina meer over
dit revolutionaire en destijds
nogal geruchtmakende passie
spel van de Italiaanse
nist-anarchist.
LEIDEN - Aan de voet van
het grote kruis in de paro
chiekerk speelde ik als jon
getje van negen jaar in m'n
plastic ridderharnas een dob
belende Romeinse soldaat.
Als Romein diende ik me
niet bewust te zijn van de
vertrekkende gevolgen die
deze kruisiging zou hebben
voor het heil van de mens
heid, als jongetje van negen
besefte ik in elk geval niet
dat onze opvoering van het
lijden en sterven van Jezus
maar een slap en burgerlijk
aftreksel was van het midde
leeuwse passiespel. Ik vond
het prachtig, net zoals de re
gisserende kapelaan. Maar
die zou vreemd hebben opge
keken als hem toen verteld
was dat in 1970 de Italiaanse
communist-anarchist Dario
Fo in zijn 'Mistero Buffo' het
lijdensverhaal van Jezus zou
verbinden met de strijd van
het volk tegen de wetten, de
willekeur en het geweld van
de wereldlijke en geestelijke
machthebbers.
De komende vijf dagen, van
avond tot en met zaterdag, speelt
de Delftse Komedie dit revolu
tionaire passiespel in de Waag.
De Delftse Komedie is een stich
ting die te vergelijken is met
LAK-drama: ze organiseert cur
sussen en workshops op theater-1
gebied en brengt per jaar één of
meer produkties uit. Gewoonlijk
wordt daar maar één of twee keer
mee opgetreden, maar de zestien
spelers, zangers en muzikanten
van 'Mistero Buffo' zijn tot zo'n
overtuigende prestatie gekomen,
dat de afgelopen week nogmaals
vier maal is opgetreden in het
Delftse Waagtheater voordat de
tocht naar de Leidse Waag werd
gemaakt. Mede verantwoordelijk
voor dit succes is regisseuse Ar-
da Brokmann.
Bedekken jullie in Leiden net
zoals in Delft de hele vloer met
een laag zand?
"Nee, ik wil hier gewoon op die
prachtige stenen vloer spelen. Ik
ben heel blij dat dit stuk nu ook
in de Leidse Waag komt te staan,
want ik vind het een prachtige
ruimte. Dit benadert mijn oor
spronkelijke idee om het in een
kerk te spelen. Ik wil het gebouw
gebruiken zoals het is. Er zal al
leen een oplopende tribune voor
het publiek worden gebouwd".
Dario Fo schreef in het stuk in
1970. De Belgischegroep De In
ternationale Nieuwe Scène heeft
het enkele jaren later met een
prachtige bewerking bekendheid
gegeven.
"Ik heb zelf, tien jaar geleden,
die bewerking gezien. Zo heb ik
het suk leren kennen. Het is ei
genlijk aan elkaar gelijmd. Oor
spronkelijk waren het allemaal
losse scènes, losse 'nummers' die
Fo in z'n eentje speelde, ook als
er twee personen in voor kwa
men: het Verhaal van de Speel
man, de Lamme en de Blinde, de
Zot en de Dood en de scène van
Paus Bonifatius die Jezus ont
moet tydens diens tocht naar
Golgotha. Het passiespel, het lij
densverhaal van Jezus, vormt de
rode draad. Het zijn de Belgen
die het voor het eerst zo in z'n
geheel hebben gespeeld, aange
vuld met de prachtige liedtek
sten en muziek van Wannes van
der Velde".
Waarom heet het stuk 'Mistero
Buffo'?
'"Mistero' betekent 'mysterie'
of 'mysteriespel' en 'buffo' bete
kent 'grappig'. Het stuk is ook
heel erg grappig. Het publiek
krijgt ruimschoots de kans om te
lachen. Maar, wat ik in Delft
merkte bij de première in april,
het is net of het publiek wel het
lachen wil maar niet het passie
spel. Ze willen door blijven la
chen en krijgen dan op het eind
het gevoel van 'waarom moet dat
nou, die Jezus aan dat kruis en al
die ernst'. Ze weten blijkbaar
niet wat ze daar mee aan moeten.
Er ontstaat een soort géne. Som
mige mensen zijn ook zeer ge
schokt als Jezus, vanaf zijn kruis,
gaat praten. Er zijn toeschou
wers die na afloop naar mij toe
komen en zeggen: 'hoe durf je -
alsof ik het gedaan heb - Chris
tus te laten spreken?'. Alsof
Christus geen mens is. Ik vind
een heel groot gedeelte van het
applaus.
Zijn eigen manier van spelen
fascineert me ook zo. Het je 'm
wel eens gezien? Zijn spel is zeer
bijzonder. Het neigt naar Com
media dell'Arte. Wij kunnen dat
hier niet. Heel virtuoos, heel fy
siek, heel Italiaans. Daar houd ik
van. Toch mag er nooit sprake
zijn van typetjes maken. Alles
wat 'gemaakt' is. dat voelt het
publiek onmiddellijk. Het moet
echt en eigen zijn. Het moet uit
de spelers zelf komen. Daarom
weet ik ook nooit van tevoren
precies wat ik ga doen. Want ik
ken de mensen niet. Ik weet niet
wat ze gaan doen. Zij moeten het
spelen. Het moet levend zijn en
levend blijven. Ik ontdek nu bij
het terugnemen ook dingen in
mijn regie waarvan ik zeg: 'Trut,
natuurlijk niet zo, maar mis
schien wel zo'.
Scène uit 'Mistero Buffo' door
de Delftse Komedie.
dat juist het mooie: dat Christus
een mens wordt, net als iedereen,
gewoon van vlees en bloed.
Halverwege het repetitiepro
ces is er een jongen weggegaan,
één van de spelers. Hij had gewe
tensbezwaren. Hij vond, en niet
ten onrechte overigens, dat de
katholieke kerk erg werd aange
vallen en hijzelf was zeer katho
liek. Dan kan ik me voorstellen
dat je zegt: 'jongens, doen jullie
je best maar. maar niet met mij'.
Maar wat die jongen niet heeft
begrepen is, dat het niet het ge
loof is dat wordt aangevallen,
maar alleen het katholieke ge
loof. Fo keert zich tegen de
rooms-katholieke kerk, als insti
tutie niet tegen het geloof in het
algemeen. Voor mij is dat in het
stuk heel duidelijk. Achteraf
hoorde ik ook dat het in Italië he
lemaal niet vreemd is als een
communist gelovig is".
Het stuk duurt bijna drie uur.
Hoelang hebben jullie er aan ge
werkt?
Ik ben anderhalf jaar geleden
begonnen met een workshop bij
de Delftse Komedie. In de groep
kwamen heel duidelijk twee
dacht: die zou de Zot en die zou
Maria kunnen spelen in 'Mistero
Buffo'. En dat zijn ze ook gewor
den. Ik vind het ook prettiger
vanuit de mensen te denken, dan
vanuit m'n eigen voorkeur voor
een bepaald stuk. Na een half
jaar zijn we toen begonnen met
twee repetities per week. Als we
elke dag hadden kunnen repete
ren, zouden we al drie maanden
nodig hebben gehad. Het zijn er
nu negen geworden.
Het was een hele zware tijd. Je
vraagt heel veel van de mensen.
Je vraagt een concentratie alsof
ze elke dag met het stuk bezig
zijn. Ze hebben het op weten te
brengen en ze zijn ook zelf steeds
enthousiaster voor het stuk ge
worden. Het is ook een geweldig
stuk. Meneer Fo verdient echt
De spelers bezitten
vitaliteit, zowel in het spel als in
de zang. Hoe hebben jullie dat be
reikt?
Door hard te werken. We heb
ben ook speciaal iemand voor de
muziekregie en de zangbegelei
ding. Dat is Annemarie Willems.
De zang cn de muziek vormen
een wezenlijk onderdeel van het
stuk. Maar het is niet alleen het
harde werk. Het is een combina
tie van factoren. Dit geweldige
stuk, deze mensen. Het heeft ge
woon enorm geklikt. Ik hoop na
tuurlijk dat het een volgende
keer weer zo zal klikken, met een
ander stuk, met andere mensen.
Ik wil in elk geval doorgaan met
op deze manier te werken. Ik
vind het zeer stimulerend. Ik heb
werkelijk het gevoel dat ook ik
enorm leer en op een totaal ande
re manier dan ik gewend was op
de balletopleiding, de theater
school of bij de Haagse Comedie.
Ik ga binnenkort beginnen op de
zolder van het Delftse Waagthea
ter met het geven van privéles-
sen. Overdag, vier dagen in de
week. Ik zie wel wie er op af
komt. Individueel werken, met
één iemand tegelijk. Wie weet
wat daar weer uit voorkomt".
MARC VAN DER VELDEN
Leden van Ars exposeren in de t tt l l tr 1
ln Hooglandse Kerk
11.00-15.30 uur.
Schilderijen van Johan Suttorp iL
Ars-Studio. Pieterskerkgracht 9. Tot
met 22 september. Geopend:
Vm do.
19.00-21.30
16.00 uur.
9.00-12.00 i
13.00-
LEIDEN - In een afgescheiden
gedeelte van de Hooglandse
Kerk exposeren deze maand le
den van het schilder- en teke'nge-
nootschap Ars Aemula Naturae.
Het initiatief tot het inrichten
van deze tentoonstelling ging uit
van het. kerkbestuur. Met genoe
gen ging Ars op de uitnodiging
in, en het is niet uitgesloten dat
het genootschap zich volgend
jaar opnieuw zal presenteren in
deze schitterende, lichte ruimte.
Een bezichtiging van de exposi
tie kan mooi gecombineerd wor
den met een (hernieuwde) ken
nismaking met deze rijk uitge
voerde kruisbasiliek, die on
danks haar onvoltooide staat tot
de paar indrukwekkendste laat
gotische monumenten van Ne
derland behoort.
In het noordelijke deel van de
dwarsbeuk kunt u het Ars-werk
vinden, en gezegd moet worden
dat er op deze heel aardige ten
toonstelling 'voor elk wat wils' te
vinden is. Ars-docent Gerard de
Wit is weer aanwezig, ditmaal
met twee kleine, aangenaam
ogende landschapimpressies vol
kleur, gemaakt in Ierseke en in
Frankrijk. Er zijn nog enige an
dere Ars-docenten met werk ver
tegenwoordigd. Om te beginnen
Leny Noyen met twee grote,
enigszins Breitneriaanse werken
die respectievelijk een staande
vrouw voor een spiegel en een
jonge ballerina tot onderwerp
hebben. Het vele bruin en zwart
in het eerstgenoemde, overigens
wat stijfjes gecomponeerde
werk, alsmede een zeker gebrek
aan eenheid dat het gevolg is van
een tamelijk rigide plaatsing van
heel uiteenlopend gekleurde
vlekken pal naast elkaar - dit
geldt voor beide werken - zijn
elementen die mij wat wat storen
in deze overigens heel vaardig
neergezette, sprekende impres
sies.
Verder is er een tweetal bijzon
dere werken in gemengde tech
nieken (krijt, inkt, collage) van
Erli Esselink, een Voorschotense
kunstenares die tekenlessen
geeft op Ars. De werken dragen
als titels respectievelijk 'Bad
huis' en 'Actrice'. De fraaie
k Vrouw voor spiegel van Leny Noyen
werken treffen onder meer - en
in dat opzicht onderscheiden ze
zich duidelijk van veruit de
meeste andere werken op de ex
positie - door een flinke dosis
originaliteit in materiaalgebruik
en vormgeving. Ook door hun
nogal apart overkomende onder-
(foto John Hakkaart)
werpen trekken ze aandacht. Re
petities van het stuk 'Doctor Ne
ro', dat toneelgroep De Appel vo
rig jaar opvoerde, vormden de in
spiratiebron van deze werken. In
het werk 'Badhuis' is een Latijn
se tekst verwerkt die in het stuk
werd gezongen en over een deca
dente wereld vol wijn en erotiek
gaat. 'Doctor' Nero' was een be
werking van het Latijnse ge
schrift 'Satyricon' van Petronius,
waarin het decadente Rome on
der Nero wordt beschreven.
Twee aquarellen van Ars-voor-
zitter Victor Bouter tonen fris ge
kleurde impressies van Rhenen
en Monnikendam. Bouters ge
voelige, soms wat aarzelend
overkomende werkwijze heeft
levendige beelden opgeleverd.
Met name de imposante toren
van de Rhènense St. cunerakerk
is een bijna bewegend monu
ment geworden in plaats van een
doods stuk architectuur.
Getuigend van wat meer tref
zekerheid en directheid zijn de
aquarellen van Johan Timmers.
Vooral in zijn sfeervolle 'Gezicht
op de Waal' weet deze kunste
naar knap te suggereren.
Het naargeestelijke, doodse
karakter van een afbraakbuurt is
goed getroffen door Jan van der
Veer in diens zwart-wit-ets 'Af
braak Oranjegracht'. Er is nog
heel wat meer werk op deze ex
positie, waaronder ook verdien
stelijk beeldhouwwerk van Ger-
da Kuyper en Gerrit van der
Post.
Suttorp
In de eigen expositie-ruimten
van ars is op het ogenblik een
éénmanstentoonstelling inge
richt. Van Johan Suttorp (geb.
1946), die aan de Koninklijke
Academie in Den Haag studeer
de, zyn zo'n twintig grote, ab
stracte schilderijen opgehangen.
Bij een eerste kennismaking
krijgt men de indruk dat het alle
maal een beetje van hetzelfde is.
Nadere beschouwing brengt ech
ter heel wat - veelal subtiele ver
schillen in kleur en vorm aan het
licht. De mooi uitgevoerde, me
ditatieve platen zijn zeker
boeiende kijkobjecten. Bepaald
raadselachtig is het verband dat
(blijkens de titels) moet bestaan
tussen nogal wat van de schilde
rijen enerzijds en passaes uit het
oudtestamentische boek Zacha-
ria anderzijds. Neemt u bij een
bezoek aan de tentoonstelling
uw bijbel in elk geval maar mee,
zou ik zo zeggen: misschien dat u
de verbanden wèl aanvoelt. Sut-
torps eigen toelichtende tekst
kunt u ongelezen laten. Die
werkt enkel versluierend.
ANTOON ERFTEMEIJER
AMSTERDAM (ANP) - De Gouden Griffel en de Gou
den Penseel, de hoogste bekroning voor schrijver en
illustrator van kinderboeken zijn dit jaar toegekend
aan respectievelijk Els Pelgrom en The Ijong Khing
voor hun bijdrage aan hetzelfde boek: Kleine Sofie en
Lange Wapper. Dat is gisteren bekend gemaakt op een
persconferentie van de Commissie Propaganda voor
het Nederlandse Boek (CPNB).
De Zilveren Gnttels gingen naar Annemarie Heymans
voor haar boek Neeltje (leeftijd vanaf vier jaar), Tony
Ross voor Towsers en Sadie's verjaardag (vanaf 5
jaar), Trude de Jong voor Aram en de bende van de
Boomstam (vanaf acht jaar), Aidan Chambers voor het
Geheim van de grot (vanaf negen jaar), Remco Ekkers
voor Haringen in sneeuw (vanaf elf jaar). Peter van
Gestel voor Uit het leven van Ko Kruier (vanaf twaalf
jaar), Joyce Rock wood voor Het vuur van de zon (van
af dertien jaar), Irina Korschunow voor Hij heette Jan
(vanaf veertien jaar) en Midas Dekkers voor Kijken
met de handen (informatief, vanaf tien jaar). Voor
goud komt alleen oorspronkelijk Nederlands werk in
aanmerking en voor zilver zowel Nederlands als in het
Nederlands vertaald werk.
De Zilveren Penselen gaan naar Margriet Heymans
voor haar illustraties in Jipsloop (vanaf zes jaar) en
Quentin Blake voor zijn illustraties in Het verhaal van
de dansende kikker.
De uiiiemmg van de griffels e
op 2 oktober in 't Spant in Bus:
teestenjke opening van de Kinderboekenweek. Deze
week staat dit jaar in het teken van thema dier. Overal
in het land wordt een groot aantal evenementen ge
houden in het kader van de Kinderboekenweek
„Houden beren echt van honing" is de titel van de
kinderboekenweekuitgave, geschreven door Zilve-
ren-Griffel-winnaar Midas Dekkers. Dit boek kost bij
aankoop van een kinder- of jeugdboek in de Kinder
boekenweek 3,50 gulden. „Aardje, Klaar en Grote
Vaar" is een speciale uitgave voor kleuters, geschre
ven en geïllustreerd door Miek en Loek Koopmans.
De prijs bij aankoop van een kinder- of jeugdboek is
1,50 gulden. De juryrapporten zullen dit jaar worden
uitgegeven in een voor kinderen begrijpelijke taal. zij
worden uitgedeeld bij de opening van de Kinderboe
kenweek en zijn verder bij de CPNB op aanvraag te
verkrijgen.
Wat de boekenmarkt in het algemeen betreft was er
in de periode van juli 1984 tot en met juni 1985 sprake
van een lichte achteruitgang (0,6 procent) in de omzet
Van april 1984 tot en met maart 1985 werden in totaal
30,5 miljoen boeken gekocht voor een bedrag van bij
na 582 miljoen gulden. De gemiddelde betaalde prijs
bleef daarmee gehandhaafd op 19,05 gulden. De ver
koop van kinderboeken heeft zich in de periode maart
1984 tot maart 1985 gestabiliseerd. Het aantal kinde
ren dat een boek koopt wordt evenwel minder. Dat
houdt verband met het teruglopen van het kindertal
VOORSCHOTEN - In de serie Duivenvoorde-concer
ten wordt donderdagavond het op één na laatste reci
tal gegeven. Er is deze avond een optreden van het
pianoduo Wyneke Jordans en Leo van Doeselaar en
de fluitiste Eleonore Pameyer. Het programma ver
meldt werken van o.a. Debussy, Ravel en Poulenc.
Jazzprijs voor Ernst Reijseger
Ernst Reijseger (foto
AMSTERDAM (ANP) - De cellist
Ernst Reijseger (30) krijgt de grote
prijs van de Nederlandse jazz en
geïmproviseerde muziek, de Boy
Edgar Prijs 1985. De jury was una
niem: Reijseger is een „belangrijk
vernieuwer op het gebied van de
improvisatiemuziek" en „een ras
muzikant van Europees niveau".
De Boy Edgar prijs bestaat uit
een plastiek van Jan Wolkers en
5.000 gulden, beschikbaar gesteld
door het Buma fonds, aldus een be
kendmaking van de Stichting Jazz
en Geïmproviseerde muziek in Ne
derland. Reijseger krijgt de prijs
op 19 oktober uitgereikt in het
Bim-huis in Amsterdam.
De jury zegt over Reijseger:
„Voor velen is hij een inspiratie
bron, getuige de vaak onverwachte
combinaties waarbinnen hij zich
de afgelopen jaren met zijn cello
heefl gepresenteerdReijseger
speelde of speelt nog met o.a. Theo
Loevendie, Arend Nijenhuis, de
ICP, Derek Bailey en Evan Parker
Hij vormt geregeld met Han Ben
nink een duo, terwijl hij ook solo
optreedt.
De jury voor de Boy Edgarprijs
1985 bestond uit Cleem Doedens.
Louis Helmer, Henk Kleinhout, Ad
van 't Veer en Sjaak Willemse. Zij
menen in hun rapport ook nog dat
Reijseger zijn cello met „ongeken
de vaardigheid" bespeelt Ge
noemd wordt verder Reijseger's
humor, waarmee diens optreden
gepaard gaat.
