Op naar een Hollandse
ziekenhuistechnologie
Positiever nieuws svp!
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 1985
EXTRA
PAGINA 23'
Infuusnaalden, uitstrijkglaasjes, afzuigflessen. Het is maar een greep uit het brede
scala van zowel duurzame produktiemiddelen als wegwerpartikelen die dagelijks
in Nederlandse ziekenhuizen worden gebruikt. Tot voor kort werden jaarlijks voor
miljarden guldens bestellingen geplaatst bij buitenlandse fabrikanten. Daar komt
nu verandering in. Dank zij het z.g. Ziekenhuis Innovatie Project zet de Nederlandse
industrie op deze markt in toenemende mate een voet tussen de deur.
door Bert Paauw
Tot de talloze voorwerpen die dage
lijks in ziekenhuizen worden ge
bruikt behoort ook de zogenaamde
vingerprikker, een 'venijnig' attri
buut waarmee bloed wordt afgetapt
via een prik in de top van de vinger.
Voor verpleegkundigen is die han
deling een routineklus, voor patiën
ten een over het algemeen vervelen
de pijnlijke ervaring.
Afhankelijk van de kracht
wordt geprikt ontstaat soms een gemene
diepe snee terwijl veelvuldig prikken
kan leiden tot ongevoeligheid van de
vingertoppen. Laatstgenoemd euvel kan
uitermate vervelende consequenties
hebben. Bijvoorbeeld voor suikerzieken
(een categorie patiënten bij wie regelma
tig bloed wordt afgetapt) die nogal eens
blind worden op latere leeftijd. Om
braille te kunnen lezen zijn ze dan zeer
gebaat bij gevoelige vingertoppen.
Door onderschatting van de pijn
("Zo'n prikje voel je toch nauwelijks")
Aan een neussonde kan esthetisch
en praktisch veel worden verbeterd.
en het negeren van een andere 'prikmo-
gelijkheid' (in plaats van in de top kan
net zo goed in de zijkant van de vinger
worden geprikt) werd tot voor kort door
patiënten en verpleegkundigen nauwe
lijks stilgestaan bij de nadelen van de
klassieke vingerprikmethode.
Toch is er verbetering op komst. Bin
nenkort wordt een nieuwe vingerprik
ker op de markt gebracht als één van de
eerste resultaten van het zogenaamde
Ziekenhuis Innovatie Project, een pro
ject dat eind 1983 van start is gegaan en
waarbij tal van medische artikelen kri
tisch tegen het licht zijn gehouden. Be
halve de vingerprikker zullen naar ver
wachting nog 9 andere produkten op
korte termijn worden ontwikkeld en op
de markt gebracht.
Achteraan
Initiatiefnemer van het project is het
in Rotterdam gevestigde Uitvinderscen
trum geweest. Directeur Ralph van Hes
sen pikte destijds een pleidooi van het
ministerie van economische zaken op
om de medische technologie in Neder
land aan te zwengelen. Vergeleken bij
het buitenland hobbelt de medische in
dustrie in Nederland hopeloos achter de
buitenlandse ontwikkelingen aan. Maar
liefst negentig procent van de medische
artikelen die op de Nederlandse markt
verschijnen worden geïmporteerd uit
het buitenland.
Eenvoudige artikelen als plastic
potjes, scheerapparaten, infuusnaaldqn,
slangen en pleisters komen uit landen
als Japan, Engeland en West-Duitsland.
Alles bijeen worden er jaarlijks in de Ne
derlandse ziekenhuizen voor enkele
honderden miljoenen guldens besteed
aan simpele apparaatjes die vaak slechts
eenmalig worden gebruikt.
De aanbeveling van Economische Za
ken om de medische technologie in Ne
derland te stimuleren had als achterlig
gende idee op die wijze een bijdrage te
kunnen leveren aan bestrijding van de
werkloosheid. Immers, als Nederlandse
bedrijven op deze miljoenenmarkt een
voet tussen de deur kunnen krijgen kan
dat een aantrekkelijk aantal banen ople
veren.
Regina van Hoof, een medewerkster
van het Uitvinderscentrum die nauw be
trokken is geweest bij het project (en
nog steeds is) zegt dat behalve het eco
nomische motief ook andere aspecten
een rol spelen. "Het project biedt ook
voordelen voor verpleging en patiënten.
Veel produkten zijn onhandig in het ge
bruik. Maar klachten dringen vrijwel
nooit door tot buitenlandse fabrikanten.
Onze aanpak gaat uit van de mensen die
direct met de apparaten moeten werken.
Wij vragen de mensen wat hen stoort en
proberen dan te komen tot verbeterde
artikelen, mits die verbeteringen com
mercieel haalbaar zijn".
Pottenkijkerij
In de beginfase van het Ziekenhuis In
novatie Project schaarden inkopers van
ziekenhuizen, produktontwikkelaars en
fabrikanten zich om de tafel, aangevuld
met enige artsen; de coördinatie berust
te bij medewerkers van het Uitvinders
centrum. Het eerste deel van het project
is in april van dit jaar afgesloten. Regina
van Hoof: "We waren erg blij met de aan
wezigheid van de inkopers. Dergelijke
lieden laten zich niet makkelijk bij el
kaar brengen. Het over en weer uitwisse
len van gegevens wordt al gauw gezien
als pottenkijkerij terwijl men ook niet
graag uit de eigen organisatie klapt. Het
is soms ook heel onthullend. Bij het ene
ziekenhuis zitten alle gegevens in de
computer, bij het andere ziekenhuis
staat alles op een kladpapiertje".
"Wy hebben de inkopers gevraagd een
lijst te maken van de door hen aange
schafte produkten, de prijzen, de leve
ranciers, het land van herkomst, enzo
voorts. Die lijsten zijn er, soms niet zon
der grote moeite, gekomen. Op grond
van die lijsten hebben we vervolgens
vier produktgroepen samengesteld, te
Regina van Hoofmede
werkster van het Uitvin
derscentrum: "De import
van buitenlandse produk
ten heeft mede zo'n vlucht
kunnen nemen door de
starre houding van veel
artsen".
weten: produkten die te maken hebben
met urine en afzuiging, met bloed en in
jecteren met incontinentie en kleine
verpleegkundige handelingen, met steri
lisatie en verbinden. Op elke produkt-
groep werd een team van drie personen
gezet, een inkoper, een productontwik
kelaar en een fabrikant".
"Die formule werkte goed. De inkoper
gaf informatie over prijs en hoeveelheid
en formuleerde eisen ten aanzien van
kwaliteit, de produktontwikkelaar be
keek of er een verbeterde vormgeving
mogelijk was en de ondernemer beoor
deelde het geheel op commerciële haal
baarheid. Die aanpak leidde tot een snel
le en efficiënte eerste beoordeling van
de produkten".
Uit die besprekingen rolden aanvan
kelijk 60 produkten, waarvan er uitein
delijk 34 zijn overgebleven. Die 34 zijn
onderverdeeld in produkten die op de
korte en op de lange termijn kunnen
worden ontwikkeld. Dit jaar en volgend
jaar zullen reeds 10 nieuwe produkten
worden gepresenteerd. Daartoe behoort
de al eerder genoemde vingerprikker.
Nieuwigheden
Hoewel Regina van Hoof uit concur-
rentie-overwegingen geen uitgebreide
r De vingerprïkker-nieuwe-stijl.
toelichting kan en wil geven zullen de
volgende 'nieuwigheden' op de markt
verschijnen of zijn reeds verschenen:
- een lumbaalnaald ("dank zij een be
paalde kromming kan men nu makkelij
ker in het ruggemergskanaal komen");
- een maagspoelset ("om schadelijke
stoffen uit magen te halen, bijvoorbeeld
bij kinderen die iets hebben ingeslikt of
bij mensen die een zelfmoordpoging
hebben ondernomen. Vroeger moesten
verschillende spullen bij elkaar worden
gezocht, nu zit de benodigde apparatuur
in één systeem");
- een naaldenbeker ("een nieuwe op-
bergmethode voor afvalnaalden zodat ze
geen gevaar meer kunnen opleveren
voor eventuele besmetting");
- een wonddrainagesysteem ("afvoer
van wondvocht met behulp van de va-
cuümmethode");
- een wegwerppincet, geheel van
kunststof ("in de oude pincetten zit een
metalen gedeelte dat steeds moet wor
den gereinigd");
- een afzuigfles ("minder kwetsbaar en
lichter in gewicht dan de oude model
len");
- stapcldozen, onder meer geschikt
voor het bewaren en bewerken van
weefsels die in paraffine zijn ingebed;
- een verzenddoos voor uitstrijkglaas
jes ("door gebruik van een ander mate
riaal nog wel buigzaam maar niet meer
breekbaar");
- een opbergsysteem voor sterilisato
ren van medische apparatuur.
Vervolg
Regina van Hoof: "We zijn op het
ogenblik bezig met een vervolgproject.
Als Uitvinderscentrum maken we nu
een uitgebreide inventarisatie van pro
blemen rond medische produkten. Dat
is een geweldige klus. We stappen dit
maal niet naar de inkopers, maar bena
deren verpleegkundigen en technische
diensten van ziekenhuizen. Die diensten
knutselen aan produkten en machines
die niet goed.functioneren. Die doen dus
al aan produktverbetering. En sommige
verbeteringen zijn commercieel gewoon
interessant. Je hebt eigenlijk best kans
dat tien technische diensten bezig zijn
De boodschap van Stiekema.
Over een paar maanden hoopt hij bij
het NOS-Journaal in Hilversum op de stoep te staan
met een letterli jk en figuurlijk positief verzoek van
minstens enige tienduizenden Nederlanders. Naast de
grauwsluier van rampen, geweld en ellende die het
journaal dagelijks over onze hoofden uitstort, moet
het ook eens aandacht schenken aan positieve
ontwikkelingen. Mensen worden namelijk, zegt de uit
Leiden afkomstige Amsterdamse medicus Han
Stiekema, soms letterlijk ziek van het eenzijdig
negatieve wereldbeeld dat de media opdringen.
Met de naar een van zijn eerste boe
ken vernoemde stichting 'Ontwa
ken in het westen' is Han Stiekema
nu een paar maanden in touw voor
zijn positie nieuws-actie. Die heeft
wel wat weg van een volkspetition
nement. Mensen die het met hem
eens zijn kunnen bij de stichting
briefkaarten aanvragen en die voor
zien van hun handtekening weer te
rugsturen. De verzamelde handte
keningen gaan echter niet richting
Binnenhof, maar naar de Journaal
redactie van de NOS.
En de actie slaat aan, vertelt een geest
driftige Stiekema. De - zonder uitzonde
ring positieve - reacties stromen binnen.
Hoopte hij aanvankelijk op 3000 handte
keningen, nu al spreekt hij over 'zeker
enige tienduizenden' reacties die hij de
NOS voor de voeten zal werpen. "Deze
week alleen al kreeg ik weer 500 brieven
en veel mensen vragen daarin om tien,
twintig of soms honderd briefkaarten en
posters om onder vrienden en kennissen
te verspreiden. Het is net een olievlek".
Aanleiding voor de actie was een ge
sprek waarin ook het Journaal ter spra
ke kwam en het pakket ellende waaruit
dat bestaat. Iemand merkte toen op, ver
telt Stiekema, dat je met pakweg 3000
handtekeningen voor wat meer positief
nieuws wellicht best wat zou kunnen be
reiken. Die opmerking liet hem toen niet
meer los. "Niet dat ik me er persoonlijk
blauw aan erger of eronder gebukt ga,
bepaald niet. Maar ik hoorde bijvoor
beeld wel iemand zeggen dat hij
door Sjaak Smakman
Tijd genoeg
Als afgestudeerde arts sinds een aan
tal jaren werkzaam als 'free-lance' na
tuurgeneeskundige - hij geeft cursussen,
houdt lezingen, schrijft artikelen en
'doet af en toe een therapie' - had hij tijd
genoeg om zich in een actie te storten.
Hij verstuurde 2000 briefkaarten naar al
lerlei personen en instellingen en heeft
sindsdien de handen vol aan het verwer
ken van de reacties.
"Het uitgangspunt van de actie is dat
het NOS-journaal niet objectief is. Er is
een eenzijdige selectie van het nieuws
waarbij de goede berichten niet doorko
men. Als je naar het Journaal kijkt zie je
voornamelijk dingen die ellendig zijn:
staatsgrepen, auto-ongelukken, gijzelin
gen, noem maar op. En als het om poli
tiek of economisch nieuws gaat hoor je
vooral alles wat scheef gaat. Die tendens
is er al vele tientallen jaren en ik ben er -
gezien de reacties die ik nu krijg - steeds
meer van overtuigd geraakt dat er grote
aantallen mensen zijn die daarvan ba
len".
"Mensen krijgen door die berichtge
ving een heel verkeerd, negatief wereld
beeld dat iedere dag weer wordt beves
tigd. Dat roept emoties als angst, ver
twijfeling en wanhoop op die ze, zowel
volwassenen als jeugd, niet meer kun
nen verwerken. Ze slaan die dan op in
hun onderbewustzijn, dat is een bekend
psychologisch gegeven, en gaan zich op
een gegeven moment dienovereenkom
stig gedragen: de een wordt er depres
sief van, een ander agressief, en weer an
deren apathisch en moedeloos. Die zeg
gen vanuit een gevoel van machteloos
heid: 'Politiek en maatschappij, daar be
moei ik me niet meer mee. Ik kan toch
niets veranderen'. Ze sluiten zich hele
maal af voor de wereld. Kijk maar eens
op straat: hoeveel mensen zie je niet lo
pen die helemaal lijken weg te dro-
Niet alleen geestelijk, maar ook licha
melijk heeft de stortvloed van negatief
nieuws gevolgen, stelt Stiekema. Migrai
ne, hoge bloeddruk, astma: stuk voor
stuk kwalen die veelal het gevolg zijn
van onverwerkte (negatieve) emoties.
Moed
"Positief nieuws geeft in tegenstelling
tot negatief nieuws inspiratie. Het laat
de goede kant van de samenleving zien
en stimuleert om zelf initiatieven te ne
men, om wat meer moed te hebben om
dat er ook positieve, hoopvolle ontwik
kelingen zijn". En om de vraag vóór te
zijn: "Dan bedoel ik dus niet aardig,
grappig of slijmballerig nieuws in de zin
van 'de koningin heeft een nieuwe
hoed', maar ontwikkelingen op wereld
niveau die echt belangrijk zijn"
Die zijn er dus? "Er zijn natuurlijk gro
te trends die bergafwaarts gaan. De drei
ging van een kernoorlog wordt steeds
groter, met het milieu gaat het elk jaar
slechter, de criminaliteit neemt toe.
Maar daar staat tegenover dat er in aller
lei sectoren toch ook tegenkrachten zijn
die in een positieve richting gaan. Bij
voorbeeld de vredesbeweging en de mi
lieubeweging: overal op de wereld ko
Han Stiekema: "lk heb nu zo'n
men mensen bij elkaar, nemen mensen
initiatieven".
Hij wil best een paar actuele voorbeel
den geven. Elk jaar weer horen we dat
de Noordzeeharing dreigt uit te sterven
door overbevissing. Onlangs kondigde
een Scheveningse visser aan om in
plaats van met de alles van de zeebodem
afschrapende sleepnetten weer op ha
ring te gaan vissen met de 'ouderwetse'
drijfnetten.
Die strikken alleen de vol
wassen exemplaren en daarmee kan de
haringstand in de Noordzee op peil blij
ven. "Dat vind ik nou typisch een voor
beeld van iets dat tegen de negatieve
trend in gaat en zeer de moeite waard
zou zijn voor het Journaal". Zo ook het
feit dat er in de Verenigde Staten nu al
handtekeningen binnen".
60.000 'biologische' boeren zijn en hun
aantal nog altijd sterk groeit.
Niet vrolijker
En, even terzijde: "Het heeft natuur
lijk ook te maken met wat 'nieuws' is.
Aanslagen, gijzelingen, explosies: met
elkaar vormen die een patroon van
agressie. Je kijkt drie weken geen televi
sie en als je de knop dan weer omdraait
krijg je weer precies hetzelfde te zien, al
leen misschien op een andere plaats. Is
dat dan nieuws?"
Dat de actie zich alleen op het Jour
naal richt, komt niet omdat actualitei
tenrubrieken, radio, kranten en week
bladen het zoveel beter doen. Allesbe
halve, vindt Stiekema, ook het lezen van
de gemiddelde periodiek maakt je niet
vrolijker. Maar het NOS-Journaal is ge-;
kozen omdat televisie het meest indrin
gende medium is, en omdat het Journaal
in zijn doelstellingen uitdrukkelijk het
streven naar objectiviteit noemt. "We
willen het Journaal als het ware een
spiegel voorhouden, herinneren aan zijq'
eigen doelstellingen. In die zin leveren
we ook hele zakelijke kritiek. De stich
ting is niet een pressiegroep die heer
specifiek nieuws in het Journaal wil
zien. We willen een betere balans tussen
negatief en positief nieuws, en daarmee
houdt het voor ons ook op. Hoe de jour
nalisten dat invullen, dat laten we hele
maal aan hen over. Zij hebben de taak,
de deskundigheid en de kanalen om dat
in praktijk te brengen".
Elke vergelijking me.t de 'R^jneesh Ti
mes', het Bhagwan-dagblad dat alleen
positief nieuws brengt, wijst hij resoluut
van de hand: "Zoiets valt dus buiten on
ze doelstelling. Ik ben geneigd om te
zeggen: best aardig dat zoiets bestaat
voor een bepaalde groep en leuk als te
genwicht voor de overige kranten, maar
we hebben er in wezen dezelfde kritiek
op als op de NOS. Het is natuurlijk ook
niet goed als er uitsluitend van een ten
dentieuze positieve berichtgeving spra
ke is. Er gebeuren gewoon lullige dingen
in de wereld en het is volslagén reeël dat
je die ook laat zien wanneer je naar ob
jectiviteit streeft".
Vertrouwen
De komende week stapt Stiekema op
zijn vouwfiets om in boekhandels, ande
re winkels en op markten en bijeenkom
sten zijn actie kracht bij te zetten. "En ik
vind het ook gewoon leuk: lekker de he
le dag buiten en onverwachte dingen be
leven". Of dat gaat duren totdat hij zijn
doel heeft bereikt? Hij barst in lachen
uit: "Dan hang ik me nogal op, hè, dan
kun je waarschijnlijk volgend jaar om
deze tyd nog wel eens terugkomen".
Hoewel: "Ik heb nu zo'n 3500 handte
keningen binnen. En zo langzamerhand
heb ik er echt vertrouwen in gekregen.
Zo'n actie kan gewoon doodbloeden,
maar deze blijft maar steeds verder op
gang komen. Steeds meer mensen vra
gen kaarten en posters aan, ik heb zelfs
al een aanvraag van een middelbare
school in Zwijndrecht die wil meedoen.
Het heeft echt een sneeuwbaleffect".
"Nee, ik heb nog geen direct contact
met de NOS gehad. Van mij uit heb ik
dat ook niet geprobeerd. Kijk, ik kan na
tuurlijk naar de NOS gaan en zeggen: ik
heb een goed idee, maar er komen daar
waarschijnlijk nóg honderd mensen aan
de deur met een goed idee. Ik ga pas als
ik voldoende respons heb, ik ga als
vertegenwoordiger van een grote groep
mensen. Dan moeten ze er ook wel reke
ning mee houden. Maar als ze morgen
contact met me opnemen, dan wil ik na
tuurlijk graag met ze praten".
het wiel uit te vinden. Wij willen naast
de problemen ook de toegepaste verbe
teringen inventariseren en zo mogelijk
landelijk gaan toepassen".
"Daarnaast praten we ook met groot»
handelaren, proberen een beeld te krijt
gen van wat er in een bepaalde produkt-
groep op de markt is. Bijna niemand
heeft een overzicht. Het is momenteel
een chaos op het gebied van medische
apparatuur en middelen".
Een chaos die in het verleden mede ih
de hand is gewerkt door een zekere com»
petentiestrijd tussen produktinkopert
en artsen. Het is maar al te vaak voorgel
komen dat de artsen in feite bestelden
en er voor de inkopers niet veel anders
overbleef dan het ondertekenen van d^
bonnen. Dat dat nogal eens dure gevol
gen had moge blijken uit het voorbeeld
van een nieuwe polikliniek waarvoor dé
inventaris op papier al in kannen en
kruiken was (de naam van het betrok
ken ziekenhuis blijft achterwege). Op
het laatste moment werd een arts be
werkt door een vertegenwoordiger die
hem overhaalde voor andere apparatuuT
te kiezen. De zaak opblazend tot eeij
prestigekwestie en schermend met het
argument dat er patiënten zouden ster
ven bij aanschaffing van de verkeerde
apparatuur ging de ziekenhuisdirectie
overstag. De door de arts gewenste in
ventaris werd gekocht, waarvoor wel de
begroting van de kliniek met een halvé
ton moest worden verhoogd.
Star
Regina van Hoof: "De import van bui-j
tenlandse medische produkten heeft
mede zo'n vlucht kunnen nemen dooij
de starre houding van veel artsen. Het ié
eigenlijk een heel conventionele marktj
er wordt niet zo snel iets nieuws uitgef
probeerd als bijvoorbeeld op de was,*
middelenmarkt. Toch bespeuren we we(
een mentaliteitswijziging. Uit reactief
blijkt ons dat de medische wereld heusj
wel in is voor Nederlandse produkten;
Daarom gaan we zeker door met het pro-j
ject. Het moet mogelijk zijn met nieuwe
medische produkten uiteindelijk weei*
een stukje terrein terug te winnen op dq
Nederlandse markt".
