Huisvuil scheiden
schoon en lonend
Jarige Marcos
heeft weinig
om te vieren
m.
Voorzitter Van Aartsen: "Er zijn nu kerken te
Achtergrond
DONDERDAG 12 SEPTEMBER 1985
PAGINA 11
Reportage
DEN HAAG - Is het scheiden en
hergebruik van huisvuil renda
bel? Over die vraag buigen zich
vandaag 325 leden van de Neder
landse Vereniging van Reini
gingsdirecteuren (NVRD) op
hun jaarlijks congres in Hoorn.
De bijeenkomst wordt gehouden
op een moment dat steeds meer
gemeenten met het afval in hun
maag zitten en de reinigingsdien
sten van Leiden (Tuinstadwijk),
Woerden, Amersfoort en Purme-
rend enthousiast melding maken
van succesvolle experimenten.
Van de 20 miljoen ton rotzooi
die jaarlijks verwerkt moet wor
den, komt vier miljoen uit de
keuken. De rest is industrieel af
val. Tot voor kort waren er drie
manieren om van vuilnis af te ko
men: storten op de vuilnisbelt,
verbranden in speciale installa
ties en verwerken tot compost.
door
Jan van Vegchel
Reiiiigiiigsdirecteureii praten over afvalprobleem
Maar een grote, stinkende vuil
stortplaats is niet bepaald een
fraai gezicht en kan ook nog het
grondwater en de bodem veront
reinigen. Verbranden is niet al
leen duur, maar leidt er ook toe
dat er giftige gassen vrijkomen
en dat de onbrandbare restanten
alsnogmoeten worden gestort.
De verwerking tot compost ten
slotte kan niet veel meer zijn dan
een druppel op een gloeiende
plaat; bovendien komen er met
de gangbare methode nog veel
schadelijke en onverteerbare
stoffen in het milieu. Kortom: al
le bekende technieken zijn duur,
vervuilen het milieu en gaan ten
koste van veel grondstoffen.
Een aantal gemeenten is, zoe
kend naar een alternatief, gaan
experimenteren met het schei
den van het huisvuil in een waar
deloos en een waardevol deel. De
gemeentereiniging haalt het ge
scheiden afval op en verkoopt
het aan bedrijven die het vuilnis
verder sorteren en doorverko
pen.
In Woerden bijvoorbeeld heb
ben veel gezinnen een vuilnisbak
met twee vakken in huis. In het
ene vak gaan blik, papier en glas
en in het andere stort men het
overige afval. In een verwer
kingsbedrijf zoekerïMrie mensen
met de hand de bruikbare goede
ren verder uit. De onderneming
verhandelt de uitgezochte grond
stoffen. „Daar hebben we geen
enkele moeite mee", aldus direc
teur Van Bemmel, „we kunnen
het materiaal makkelijk kwijt".
In de toekomst wil de gemeente
uit het resterende keukenafval
compost maken. Bij de experi
menten verdween uiteindelijk
uit die categorie troep alsnog
eenderde naar de vuilnisbelt.
„Iedere ton afval die we niet
aan de ovens van de Afval Ver
werking Rijnmond (AVR) hoe
ven te leveren, bespaart ons ne
gentig gulden", merkt wethou
der Groen uit Woerden op. „Met
de huidige tarieven van de ver
brandingsinstallatie komen we
bij het gescheiden inzamelen
meestal wel uit de kosten, maar
omdat de provincie strengere mi
lieu-eisen gaat stellen aan de
AVR, zal het tarief in de toe
komst fors stijgen. Dan wordt de
alternatieve vuilverwerking zon
der meer rendabel". Het project,
dat vanaf maart 1983 loopt als ge
subsidieerde proef, zal vanaf 1
oktober zelfstandig gaan draaien
voor 2.000 huishoudens.
De levenskansen van vuilver- j
werkingsmethoden zoals in
Woerden, worden bepaald door
de kosten. „Het scheiden en her
gebruiken van huisvuil is goed
koper dan verbranden, maar
voorlopig nog duurder dan stor
ten", zegt drs. J. Joosten van het
Rijksinstituut voor Volksge
zondheid en Milieuhygiëne
(RIVM), „maar als de gemeenten
steeds strengere eisen aan het
storten gaan stellen, wordt het
prijsverschil tussen storten en
hergebruiken kleiner".
Leiden
Het ministerie van volkshuis
vesting, ruimtelijke ordening en
milieubeheer (VROM) steunt
sinds 1980 met in totaal ruim 2,8
miljoen gulden acht
lingsprojecten. Het gaat om
proeven in Purmerend, Woer
den, Amersfoort, Den Bosch
(twee maal), Groningen, Leid-
schendam-Voor burg en het zuid
oosten van de provincie Utrecht.
De subsidie-aanvraag van Lei
den is nog niet gehonoreerd,
maar daar is men wel alvast met
de proef begonnen.
Een woordvoerder meldt dat
zijn ministerie het idee van ge
scheiden inzamelen van huisaf
val een warm hart toedraagt,
maar voorlopig niet van plan is
het aantal experimenten uit te
breiden. Eerst worden de resul
taten van de lopende proeven af
gewacht. Al die experimenten
richten zich op het zogenaamde
'scheiden aan de bron'. Dat
houdt in dat mensen thuis al hun
afval scheiden in twee catego
rieën en het ook gescheiden aan
de vuilniswagen meegeven.
De secretaris van de Neder
landse Vereniging van Reini
gingsdirecteuren, Van Be-
sooyen, vindt de experimenten
zeer nuttig. Hij wijst er echter op
dat de proef in Groningen is mis
lukt, vooral door een gebrekkige
voorlichting aan het publiek.
Daar kwam nog bij dat de men
sen in Groningen opeens twee
soorten vuilniszakken moesten
kopen. Veel Groningers wilden
daarom niet meedoen.
In Woerden pakte men het
sympathieker aan. De mensen
kregen daar gratis één container
in huis. De Woerdenaren gingen
er daarmee op vooruit, want voor
de proefperiode moesten ze zak
ken kopen. De deelname van de
bevolking is dan ook verrassend
hoog: 85 procent van alle huis
houdens doet mee.
Een probleem is wel dat de
mensen moeten opletten dat de
juiste soort troep in de goede zak
of container terechtkomt. Met
andere woorden: de milieube
wuste keukenprinsen en -prin
sessen moeten zich nu niet alleen
het hoofd breken over de dage
lijkse warme hap, maar ze moe
ten ook nog nadenken over het
afval dat ze vroeger gedachteloos
in de vuilnisemmer konden gooi
en. Dat is extra lastig als het niet
duidelijk is in welke categorie
het afval thuishoort; moet kunst
leer nou in de bak met plastic of
valt het onder 'overige rommel'?.
Een goede voorlichting door de
gemeente moet het antwoord op
leveren.
Klein behuisd
Niet alle steden lenen zich voor
gescheiden-afvalinzameling. In
Amsterdam kijkt de gemeente-
reiniging jaarlijks tegen twee
miljoen kubieke meter huisvuil
aan. „In de oude wijken en het
centrum zijn de mensen zo klein
behuisd, dat er geen plaats is
voor extra vuilnisemmers", al
dus Frischalowski, woordvoer
der van de hoofdstedelijke ge
meentereiniging. „Daarom kun
nen we in die buurten niet ge
scheiden inzamelen. In de
nieuwbouwwijken hebben we
wel kans van slagen. Op het
ogenblik halen 'milieubrigades'
in enkele wijken apart papier en
oude vodden op. De gemeente
reiniging steunt die initiatieven.
Daarnaast scheidt onze dienst
het Amsterdamse vuilnis voor
dat het naar de verbrandingso
vens gaat". Al het huisvuil gaat
daarbij op één hoop en pas daar
na worden blik en glas eruit ge
zocht.
Milieuorganisaties staan over
het algemeen positief tegenover
het 'scheiden aan de bron' en het
hergebruik van afval. Met het
scheiden achteraf, zoals in Am
sterdam gebeurt, zijn de meesten
minder gelukkig. Dat zou nau
welijks een verbetering zijn in
vergelijking met de gangbare
methoden van storten, verbran
den of tot compost verwerken.
Teo Warns van Milieudefensie uit
Amsterdam waarschuwt wel te
gen verwarring: „Sommige reini
gingsdirecteuren noemen het
warmte opwekken door de ver
branding van huisvuil ook al her
gebruik. Milieuorganisaties be
doelen met hergebruik van afval
het terugwinnen van grondstof
fen, zoals glas, blik en papier. Bij
het verbranden gaat veel mate
riaal verloren en het levert ook
nog ernstige luchtvervuiling op".
Sommige milieuorganisaties
Het nut van hergebruik van papier behoeft r
pleiten voor een fundamenteler
aanpak. Willem Hoogendijk van
de milieugroep Aktie Strohalm
zou graag wat verder willen gaan
in de scheidingsexperimenten.
„Een verdeling in zes of zeven
componenten kan zo makkelijk
en is veel effectiever dan het sys
teem met de dubbele vuilniscon
tainers, want het afval komt dan
minder door elkaar. Daarvoor
hoeven de mensen dan niet alle
maal grote vuilnisbakken in de
keuken te hebben; voor batterij
en bijvoorbeeld kan men met
een klein doosje lang vooruit. Bij
dit soort dingen geldt vooral:
waar een wil is, is een weg".
Milieuboeren
De Aktie Strohalm zorgt er
verder voor dat de 'milieuboe
ren' worden opgenomen in het
gemeentelijk reinigingsbedrijf,
zodat er geen particulieren op
staan die uit zuiver commerciële
motieven met het huisvuil aan de
haal gaan. Het gevaar bestaat dat
dergelijke ondernemers bepaal
de categorieën afval laten staan,
als ze er geen brood meer in zien.
„Die ondernemers pikken de
krenten uit de afvalpap en laten
de moeilijk verwerkbare en dus
ondankbare rotzooi aan de ge
meentereiniging over", meent
Hoogendijk.
Het bedrijf Goedzooi in Em-
meloord is een bedrijf waarin
tien mensen hun brood verdie
nen met het inzamelen van rot
zooi. De 'milieuboeren' van dat
bedrijfje halen elke week apart
schillen, textiel, papier en grof
vuil op. Goedzooi verkoopt de
grondstoffen door aan handela
ren en verhandelt kleding en
huishoudelijke apparaten in een
eigen winkel.
Joosten van het Rijksinstituut
voor Volksgezondheid en Milieu
hygiëne (RIVM), die eerder de
winstgevendheid van de gangba
re variant van 'scheiden aan de
bron' onderzocht, wil ook graag
aan deze meer fundamentele ver
sie gaan werken. In de loop van
volgend jaar beginnen er experi
menten met dergelijke 'milieu
boeren'. De RIVM zal ze begelei
den. De Overijsselse Natuur- en
Milieufederatie, die sterk betrok
ken is bij Goedzooi, heeft haar
regio als eerste proefgebied aan
gemeld.
Voor één probleem hebben al
de genoemde alternatieve vuil
verwerkingsmethoden geen op
lossing: het klein chemisch afval
(bijvoorbeeld kwikbatterijen, fo-
to-fixeer en make-up). Deze stof
fen komen ook bij het 'scheiden
aan de bron' makkelijk in het mi
lieu terecht. De enige oplossing
is het apart inzamelen van die
milieugevaarlijke stoffen.
Nog effectiever is het niet meer
kopen van dergelijke artikelen.
„De fundamenteel milieuvrien
delijke vuilverwerkingsmethode
is bewuster winkelen", zegt Ma
ria Buitenkamp van de Gelder-
sche Milieufederatie. „Niet al
leen zijn veel verpakkingen over
bodig en gaan ze ten koste van
veel grondstoffen, maar alle pak
ken, potjes en blikjes maken de
levensmiddelen ook nog duur
der dan nodig. Voor alles wat je
weggooit, heb je in de winkel be
taald. De meeste verpakkingen
zijn daarom letterlijk wegge
gooid geld".
MANILLA/LEIDEN - De Filip
pijnse president Ferdinand Marcos
heeft gisteren zijn 68ste verjaardag
gevierd. De cadeau's die hem daar
bij ten deel vielen liepen nogal uit
een: een massa gelukwensen en
zelfs een heilige mis, maar ook ver
mindering van buitenlandse hulp
en een doodskist.
door
Leo Maat
Marcos sprak tijdens een open
lucht-mis in het Rizalpark in Ma
nilla duizenden mensen toe en zei
dat hij door geluk overweldigd
was, dat zijn uitgesproken criticus,
kardinaal Jaime Sin van Manilla, te
zijner ere een mis had opgedragen.
Hij zag het als een teken van een
heid van kerk en staat.
De mis werd uitgezonden op de
televisie. En het was voor het eerst
sinds het bezoek van paus Johan
nes Paulus II aan Manilla (in 1981),
dat de invloedrijke aartsbisschop
samen met Marcos in een nationaal
televisieprogramma verscheen. De
Filippijnse president riep eenieder
op tot een dialoog.
„Laat ons de eenheid herstellen
die ons is ontgaan", zei hij tegen de
menigte, die door de politie werd
geschat op meer dan 100.000 men
sen. Velen droegen borden en bal
lonnen met het opschrift "prettige
verjaardag".
Een minder prettige verjaardag
wensten de enkele honderden Fi
lippijnse studenten hun president
toe, die dinsdagavond naar het pre
sidentieel paleis togen. "De kist
symboliseert de dood van de de
mocratie in ons land, maar wijst
ook op de aanstaande ondergang
van de dictatuur van Marcos en de
VS," zei studentenleider Bong Ar-
reza tot de verzamelde menigte.
Met grote letters stond er 'dood aan
de dictator' op de kist. De politie
greep niet in, maar de weg naar het
paleis was afgezet met prikkel
draad. De kist werd bij het prikkel
draad verbrand.
Een ander cadeautje had de Au
stralische regering voor Marcos in
petto. De sociaal-democratische re
gering van Australië besloot de
hulp aan de Filippijnen te vermin
deren. Vorige maand haalde Au
stralië al een groep van 21 ontwik
kelingswerkers weg van een pro
ject voor landbouwontwikkeling
op het eiland Samar, nadat het pro
ject binnen vier maanden driemaal
door guerrillastrijders was aange
vallen.
Een doodkist en prikkeldraad markeren de verjaardag van de Philip-
pijnse dictator Marcos 68). <fot afpi
De verboden Filippijnse opposi
tiebeweging van het Nationaal De
mocratisch Front reageerde ver
heugd op het Australische besluit.
Het NDF riep andere landen op het
Australische voorbeeld te volgen.
Mensenrechten
"Armoede, dictatuur en afhanke
lijkheid van het buitenland zijn de
drie wezenlijke problemen van de
Filippijnen. Alleen een structurele
verandering kan op de lange ter
mijn de problemen van het land
oplossen". Dat zegt Edmundo Gar
cia (42), hoogleraar in de politieke
wetenschappen aan de universiteit
van Manilla.
Vorige week bracht hij als lid
van Amnesty International een be
zoek aan Leiden, waar kaderleden
van de mensenrechtenorganisatie
uit vele landen bijeen kwamen.
Garcia: "De situatie op de Filippij
nen is bijzonder slecht. Dertien
jaar lang zuchtte het land onder de
staat van beleg. Zeventigduizend
mensen kwamen in de gevangenis.
Velen werden gemarteld, velen
verdwenen spoorloos".
"Maar na opheffing van de staat
van beleg in 1981 is er niets veran
derd. Studentenleiders wordt het
werken moeilijk gemaakt. Demon
straties worden onderdrukt. Je
kunt wel voor je mening uitkomen,
maar dan loop je risico. Er is grote
rechtsonzekerheid. De onderdruk
king is onvoorspelbaar. De wet
wordt dan wel, dan niet toegepast.
Er zit geen lyn in. Het hangt alle
maal af van de wil wan één man".
"Alleen de vorm is in 1981 veran
derd. In de praktijk is het bij het
oude gebleven. Nog altijd is de Wet
op de Preventieve Detentie van
kracht, waardoor mensen voor on
beperkte tijd kunnen worden op
gepakt, zonder dat er een beschul
diging tegen hen is geuit".
"Oppositie krijgt nauwelijks de
ruimte. Radio en televisie zijn in
staatshanden. De grote kranten
worden gecontroleerd door de re
gering of door vrienden van de dic
tator. Er is alleen een marginaal
verschijnsel, de ontwikkeling van
de alternatieve pers".
De Filippijnse professor vindt de
situatie wat betreft de mensen
rechten in zijn land vergelijkbaar
met die in de Latijns-Amerikaanse
landen. "Alleen al dit jaar zijn er
dertien journalisten vermoord.
Maar ook anderen, priesters, advo
caten, zijn omgekomen". Garcia
heeft niettemip hoop op yerbete-
ring.
"Elke dag gaan duizenden de
straat op. We leven in een inspire
rende episode van onze geschiede
nis. Er is hoop voor de toekomst,
maar alleen na grote inspannin
gen".
In de aangekondigde presidents
verkiezingen ziet Garcia niets.
"Marcos controleert de media, de
wapens, de verkiezingen. Hoe kun
je een dictator verslaan in zyn ei
gen spel"?
Bouw- en Restauratiecommissie 40 jaar
(door S. J. de Groot)
UTRECHT - De vraag of de
Bouw- en Restauratiecommissie
van de Hervormde Kerk - die
gisteren in Utrecht mét de Orgel
commissie van dezelfde kerk op
haar 40-jarig bestaan terugkeek -
in haar naam nog precies beant
woordt aan haar functie, is wel
terecht.
Toen de commissie in 1945 met
haar werkzaamheden begon,
werd de ene kerk na de andere
gebouwd. Op een gegeven mo
ment waren er in Nederland 2000
kerken meer dan vóór de oorlog.
Die bouwdrift is wel goed voor
bij. Voorzitter mr. J. van Aartsen
gisteren op een persconferentie,
voorafgaande aan de herdenking
in de fraai gerestaureerde Jaco-
bikerk: "Er worden nog wel ker
ken gebouwd, maar heel weinig.
Je kunt zelfs zeggen, dat er te
veel kerken zijn. Dat betreft
soms ook kerken die pas na de
oorlog zijn gebouwd".
De Bouw- en Restauratiecom
missie houdt zich tegenwoordig
veel meer bezig met restauraties
dan met bouw.
Dominee W. G. Overbosch uit
Amsterdam (geboren Leide-
naar), lid van de jubilerende
commissie, gaf op de vraag of de
commissie nu ook adviezen gaat
geven bij het eventueel afstoten
van kerken, ten antwoord: "Dat
begint nu te komen. En het zal
méér worden". De commissie is
dus een instantie geworden voor
advisering inzake restauratie,
bouw en afstoting van kerken,
een drieledige functie, waarbij
de onderdelen 'bouw' en 'afsto
ting' misschien nog wel eens van
plaats moeten verwisselen.
Samen op weg
Niet alleen het mindere kerk
bezoek maakt kerkgebouwen
overbodig, ook het voortgaande
herenigingsproces 'Samen op
weg' van hervormden en gerefor
meerden. Ds. Overbosch ver
wacht, dat daardoor steeds meer
gemeenten 'in grote verlegen
heid' zullen komen. "Welke kerk
moet worden afgestoten als er
door samenwerking een overbo
dig wordt? Wordt het monumen
tale gebouw dan al niet gauw te
koud gevonden, te onpraktisch
en te duur in onderhoud? Toch
zullen veel plaatselijke gemeen
ten hun historische kerk willen
behouden". De Hervormde Kerk
bezit ruim 1200 monumentale
kerken van de ongeveer 2000 die
ons land rijk is.
Het boekje 'Omgaan met kerk
gebouwen', dat ter gelegenheid
van het 40-jarig bestaan van de
Bouw- en Restauratiecommissie
is verschenen en dat gisteren tij
dens de herdenking werd aange
boden aan de afgevaardigden
van de synode en de Vereniging
van Kerkvoogdijen, wil - naar de
woorden van ds. Overbosch -
een 'voorzet' zijn in die ontwik
keling. "Een lijn aangeven, die er
in het algemeen nog niet is".
De Bouw- en Restauratiecom
missie is bereid de kwestie van
de kerkbouw gezamenlijk met
de daartoe aangewezen gerefor
meerde instanties te beoordelen.
Overbosch: "Wij staan zonder
meer ter beschikking van iedere
Samen op weg-gemeente
'Niet zo slecht'
Mr. Van Aartsen beschreef de
situatie van de hervormde kerk
gebouwen in het algemeen als
'niet zo slecht'. "Maar willen wij
het historische bezit in stand
houden, dan is een effectieve re
geling met de rijksoverheid voor
het grote onderhoud van enorm
belang".
Over de regeling voor de jaren
1984 en 1985 (ongeveer f. 20 mil
joen) was Van Aartsen niet onte
vreden. "Het is wel nodig, dat de
ze regeling wordt verlengd. Daar
is nu nog geen zicht op. Maar ik
hoop het van harte. Kerkbehoud
is een zorg voor kerk en over
heid. De behoefte aan groot on
derhoud blijkt heel dringend te
zijn. Als bijvoorbeeld een kerk
dak niet in orde is, is dat het be
gin van een totaal verval. Groot
onderhoud houdt niet alleen dit
verval tegen, maar werkt ook
kostenbesparend".
Over de orgels zei de voorzitter
van de Orgelcommissie, ds. G. E.
Zevenbergen, dat die 'goed wor
den bijgehouden'. Wat niet bete
kent, dat er geen orgel meer op
restauratie zou wachten. "Maar
in het algemeen gesproken staan
ze er goed bij".
De subsidiëring van omvang
rijke, kostbare orgelrestauraties
heeft niet tot gevolg, dat kleinere
orgels daar het slachtoffer van
worden. De organist Aart van
Beek, ook lid van de Orgelcom
missie: "Niet alles kan tegelijk.
Het budget is vrijwel constant.
Ook worden wel deelrestauraties
toegepast. Die houden het orgel
voorlopig in stand en bruik
baar".
Hervormde Kerk: beroepen
te Emmeloord L. Nell Middel
burg, te Zeerijp-Eenum-Weste-
remden (Gr.) voor deelwerk kan
didaat H. Engelsma Groningen,
door de synode voor Centrale
voor Vormingswerk/Hervormde
Vrouwendienst J. W. Breunese
Velp, door synode voor functie
bij de Bond Nederlandse Predi
kanten N. H. Kuipëri Nieuwe-
gein; bedankt voor Lienden G.
Gereformeerde Kerken Vrij
gemaakt: beroepen te Hasselt H.
Folkers Eindhoven.
Gereformeerde Gemeenten:
beroepen te Benthuizen E. Vene-
ma Middelburg, te Wageningen
A. Bac Bodegraven, te Boskoop
H. Paul Vlissingen; bedankt voor
Amersfoort J. W. Verweij Rid
derkerk. voor Dirksland J. Kos
ter Klaaswaal.
Baptistengemeenten: aange
nomen naar Kollumerzwaag (Fr.)
voor opvangcentrum 'Het Licht
punt' kandidaat P. Kingma Bui
tenpost.
Raad van Kerken. Hulpbis
schop dr. J. F. Lescrauwaet van
Haarlem is gekozen tot onder
voorzitter van de Raad van Ker
ken, als opvolger van bisschop
H. Ernst van Breda. Die kreeg
het door zijn verkiezing tot on
dervoorzitter van 'Pax Christi In-
ternationalis' te druk.
Voorzitter van de afdeling 'in
ternationale zaken' van de Raad
van Kerken werd de Amster
damse predikant C. B. Roos,
voorheen voorzitter van de her
vormde synode. Hij volgt als zo
danig dr. A. H. van den Heuvel
op, die wel lid van deze afdeling
blijft.
