Techniek is helaas een
vies woord geworden'
'Als de tijden niet keren,
dan laat ik me omscholen'
Volksmusical
met
Ben Cramer
Theater-leiders Gees Linnebank en Helmert Woudenberg:
Vrije producent Hugo Metsers:
'In Holland staat een huis'
Premières
ZATEKDAU 7 iSEfTEMBEK 1985
r THEATERKRANT W86 i
Bijlage Leidsch/Alphens Dagblad
AMSTERDAM (SPD) - De
groep van Nooy's Volkstheater
komt met een nieuw stuk, 'In
Holland staat een huis'. De lied
jeszanger Ben Cramer speelt en
zingt daarin een rol, voor het
eerst in een theatervoorstelling.
Het wordt weer een volksmusical, al
thans zo wordt de produktie aangekon
digd. Misschien dat het een toneelstuk
met liedjes is, een muzikale komedie
dus. Hoe dan ook, de jongens Nooy heb
ben zich gehandhaafd en zelfs steun ver
worven van het ministerie van cultuur
met een subsidie van ruim een ton.
door
Jacques J. d'Ancona
Hun volhouden is beloond en de thea
terdirecties gaan daarin mee. De musical
staat voor het nieuwe seizoen 140 keer
geboekt! En komt op 5 en 6 maart naar
de Leidse schouwburg. Dat komt waar
schijnlijk ook door het succes van 'Had-
jememaar' waarin Wim Wama schitter
de. De ploeg van dertig, inclusief de
technische staf, kan dus op een druk be
zet half jaartje rekenen.
r»r«,aiipnd is het aantrekken van Ben
SSÏÏÏSF Y9°r één van de zeven belang
rijkste rollen. Directeur Marty Hinrichs
daarover: „Al een aantal jaren is Ben
Cramer een trouw bezoeker van onze
voorstellingen. Hij heeft ooit gezegd dat
het hem wel leuk leek om mee te doen.
Inderdaad hebben we hem een keer ge
vraagd, maar dat lukte niet, doordat zijn
agenda overvol zat. De conclusie was dat
je zoiets ruim tevoren moet plannen.
Nou is het niet zo dat we Ben zomaar
mee laten doen. Hij is getest in een soort
auditie en we vinden hem geschikt".
De ploeg is iets uitgebreider zelfs dan
bij de vorige produktie van Nooy's
Volkstheater en Hinrichs denkt weer
aan een vrij groot spektakel. Het gege
ven van 'In Holland staat een huis'
wordt door Dick Nooy en Rob Chrispijn
(liedjes) ontleend aan een Nederlandse
film uit 1936, 'Komedie om geld'. Bert
Stoots schrijft de muziek.
Ze brengen de situatie over naar 1948,
de periode kort na de Tweede Wereld
oorlog, de tijd van woningnood en revo
lutiebouw. Centraal staat een bankloper
die ontslag heeft gekregen, omdat hij
fraude zou hebben gepleegd, maar later
als directeur terug mag komen.
Verrassingen
In de rest van de bezetting zitten ook
verrassingen. Dorien van der Klei bij
voorbeeld zal menigeen niet in deze
groep verwachten. Zeker niet na haar
getuigende soloprogramma van het af
gelopen seizoen. Vaste krachten als
Dick Rientstra, I Jf Blokker en Wim Wa
ma uiteraard wèl. Maar Herbert Joeks?
De oude zanger van het Weense lied is
ook voor deze volksmusical gecontrac
teerd.
Naast hem verder Guikje Roethof,
Hans van der Gragt en Lies de Wind.
Zelfs Hans Boskamp staat weer eens op
de planken. Hij is een oud-gediende uit
de tijd van het Amsterdams Volkstoneel
van Beppie Nooy, met wie hij nog Rooie
Sien heeft gespeeld.
Carry Tefsen was er in 'Hadjememaar'
al niet meer by. Nu ook niet, evenals
Hannie Vree, eveneens één van de leden
van de Nooy-familie. Heieen van Meurs
regisseert, de choreografie wordt gedaan
door Serge Henri Valcke en Wim Valen-
kamp leidt het orkestje van vijf man.
De première is in Haarlem op 18 okto
ber.
Niet van enig sarcasme ontbloot ver
volgt Metsers: „Ik speel zelf dit seizoen
niet, dus niemand zal last van mij heb
ben. En als de tijden niet keren, dan
denk ik echt aan omscholen. Dat meen
ik. Als dit niet de bodem is, als de situa
tie van de vrije producent in de richting
van de schouwburgen en het publiek
niet verbetert... Ik heb verschrikkelijk
veel te doen met schouwburgdirecties,
want zij hebben een pot waaruit uit
koopsommen worden betaald, maar die
pot wordt altyd maar geknepen en ge
knepen. Dus beperken zy zich tot wat
een 'must' is. Als wy dan komen, hebben
ze gèen geld meer. Een moeilijk parket
waar ik echt wel begrip voor heb, maar
nog één stapje verder en het wordt ge
woon onmogelijk om nog vrij te produ-
Toernooien
Hij zal het achteraf een wat boude uit
spraak noemen, want zijn vak gaat hem
aan het hart: „Dan denk ik inderdaad,
laat ik af en toe maar iets doen wat ik
leuk vind en me omscholen. Zorgen dat
ik myn boterham verdien. De kinderen
gaan zoetjesaan het huis uit, Metsers
wordt ouwe Metsers en langzaam maar
zeker moet je toch een beetje op gaan
passen. Ik heb geen zin meer om op mijn
paard te springen en toernooien te gaan
rijden".
De crisis in het theater komt het hard
ste aan voor de vrye producenten, meent
Hugo Metsers, want de gesubsidieerde
gezelschappen worden niet gedwongen
om stukken te brengen waar het publiek
massaal op afkomt. Maar het hoeft geen
regel te zyn dat de zalen nagenoeg leeg
blyven: „Politiek theater bijvoorbeeld,
moet je commercieel goed aanpakken,
zodat je zoveel mogelijk mensen bereikt.
Anders heeft het geen zin, is myn stand-
ARNHEM (GPD) Helmert Wou
denberg en Gees Linnebank staan
niet alleen aan het roer van het Arn
hemse gezelschap Theater, ze regis
seren en acteren daar bovendien.
Dit gegeven krijgt pas betekenis als
daaraan wordt toevoegd dat dit duo
voor het eerst in Nederland met een
dergelijke taakinvulling alleen
staat. De zogenaamde intendant
deed bij de grote gezelschappen zijn
intrede: leiders die wel de artistieke
koers uitzetten, maar de verwezen
lijking daarvan aan anderen overla
ten.
Wie denkt dat Woudenberg en Linne
bank negatief staan tegenover deze ont
wikkeling, heeft het mis. Ook dit duo
ziet de voordelen: meer tijd voor de or
ganisatorische opbouw van het gezel
schap, een objectievere kijk op de kwali
teit van de eigen produkties, en minder
kans op gezichtsverlies van de leiding
binnen het gezelschap, mocht een eigen
regie minder geslaagd uitvallen. „Mis
schien zorgt het intendanten-toneel voor
een broodnodige impuls", hoopt Hel
mert Woudenberg.
Een mogelijk gevaar ziet het duo ook:
een te grote nadruk op de dramaturgie.
„Begryp me goed", zegt Woudenberg.
„Ik heb niets tegen dramaturgie. Wel
vragen we ons af waarom de hiërarchie
altijd zo moet zijn, dat de dramaturg en
de regisseur bovenaan staan. We denken
dat het toneel met een grotere gelijk
waardigheid van functies is gediend.
Waarom zou het analyseren belangrijker
moeten zijn, dan het uitvoeren?"
Geen bevreemdende opmerking van
een duo dat ruim vijftien jaar voorna-
meljk als acteur werkzaam is geweest.
Woudenberg behoorde tot de oprichters
van het Werkteater; Linnebank kan on
der meer bogen op belangrijke rollen
bij het Publiekstheater en de Haagse Co-
medie. Vorig seizoen trokken ze met
veel enthousiasme van leer bij Theater,
om nu terug te kunnen zien op een alles
zins behoorlijk begin.
Helmert Woudenberg: „Vanuit de dra
maturgie werd de laatste jaren te veel
aan de stukken gesleuteld. Men heeft te
scherpzinnig willen zijn. Mensen die
naar een stuk van Shakespeare keken,
dachten: Waar gaat dit in godesnaam
over? Alleen als je behoorlijk veel op
voeringen van ik noem maar wat
Richard III had gezien, wist je wat er be
doeld werd. Laat ie daarentegen gewoon
een opvoering van Richard III zien, dan
weet iedereen exact waar het stuk over
gaat, en heeft iedereen een fantastische
avond".
'In Holland staat een huis', een nieuwe produktie van Nooy's Volkstheater met
o.a. (v.ln.r.) Dick Rienstra, Dorien v.d. Klei, Hans Boskamp, Guikje Roethof en Ben
Cramer. (fotopr)
door
Eric v.d. Velden
Net zoals bij de Haagse Comedie wil
Theater sterk rekening houden met de
publieksvraag. „We willen zonder con
cessies te doen, op welk terrein dan ook,
een zo'n breed mogelijk publiek berei
ken. Toneel dat vitaal is, waarom je kunt
lachen, dat er goed uitziet, met een mak
kelijke toegankelijkheidsgraad, en dat
bovendien ook nog ergens over gaat",
vat Woudenberg samen. „Een schouw
burg is toch een soort gemeenschaps
huis. Wat je wilt vertellen, wil je aan ie
dereen vertellen. Bij kleinere provin
ciesteden ontaardt dit meestal in het
spelen voor een kleine groep notabelen,
de plaatselijke recensent en wat familie.
Er wordt toneel gebracht op een manier,
waarvan verondersteld wordt dat deze
kleine groep dat mooi vindt. Dat is ons
te eng".
AMSTERDAM (GPD) - „Mijn grote fru
stratie op dit moment is, dat als je nog
echt kunst wilt bedrijven in mijn vak,
het eigenlijk weinig geapprecieerd
wordt. De mensen vragen om geamu
seerd te worden en ik vind dat dat ook
met hele boeiende zaken kan. Ze zouden
van ons echter willen dat we alleen nog
kluchten of zo spelen".
De acteur Hugo Metsers, die samen
met zijn echtgenote Pleuni Touw de BV
Polona Producties drijft, is niet erg ge
lukkig met de positie waarin de vrije
producent gemanoeuvreerd is: alleen
met het op de planken brengen van kas
successen is het nog mogelijk enigszins
uit de kosten te springen.
In weerwil daarvan wil Metsers ko
mend seizoen toch 'Wings' van Arthur
Kopit produceren, een stuk dat over afa
sie (het onvermogen om te spreken als
gevolg van een hersenbeschadiging)
gaat. Hij heeft er subsidie vpor aange
vraagd en ook gekregen, hoewel minder
dan hij gehoopt had. Hugo: „Ik wil dit
probleem onder de aandacht brengen en
zo'n stuk verdient het ook om gesubsi
dieerd te worden, want je weet dat er
maar een kleinschalig publiek voor is.
Maar dat publiek komt wèl gemoti
veerd".
door
Frans Doeleman
Pleuni Touw. „Het stuk gaat over hoe
ver je als vrouw kunt gaan om carrière te
maken. Een aardig actueel onderwerp",
meent Hugo Metsers. „Neem je geen
man, neem je geen kind, ga je gemeubi
leerd wonen, weet ik veel wat, hoe ver ga
je? Er zijn ook een heleboel historische
lijntjes, want Mariene nodigt voor een
diner onder anderen uit de vrouwelijke
paus Johanna - die ooit schijnt te heb
ben bestaan en bevallen is tijdens een
processie de Dulle Griet uit het schil
derij van Breughel, Griselda uit een ver
haal van Bocaccio en een Japanse con
cubine uit de dertiende eeuw. Je zou
kunnen denken dat het een feministisch
stuk is, maar dat is het niet. Het zet
vraagtekens by het feminisme en de
maatschappij. Het is een stuk waar wy
voor gekozen hebben, we zyn er als een
blok voor gevallen".
'Topgirls' gaat zaterdag 5 oktober in'
première in de Schouwburg Het Park in
Hoorn en wordt, naast Pleuni Touw, ge
speeld door Henriëtte Tol, Coby Stun-
nenberg, Marieke van der Pol, Sylvia
Millecam, Jes Vriens en Adrienne Wur-
pel, van wie de laatste haar debuut op
het toneel maakt. De regie is in handen
van Adriane Brine, die ook 'Wings' voor
zijn rekening neemt. Van dit stuk, dat
vrydag 10 januari 1986 in de Schouw
burg Het Park in Hoorn in première
moet gaan, staat alleen vast dat de
hoofdrol wordt gespeeld door Henny Or-
ri. Overigens is 'Topgirls' op 18 oktober
te zien in de Leidse Schouwburg en
'Wings' op 14 februari in hetzelfde thea
ter aan de Oude Vest
Kantoorwerk
Hugo Metsers, die vorig jaar een ge
voelige financiële ader heeft moeten la
ten door het op het laatste moment afge
lasten - wegens gebrek aan belangstel
ling bij de theaters - van de in het buiten
land uitbundig ontvangen 'Groene Grie
zel Show', richt zich het komende sei
zoen in de eerste plaats op de zakelijke
kant van de BV Polona Producties, maar
als het kantoorwerk dat toelaat, sluit hy
kortstondige verbintenissen niet uit.
„Als ik een gastrol van drie maanden
kan spelen, zal ik dat niet nalaten of tv
als dat uitkomt. Het is wellicht zinvol
dat wy dit seizoen niet als Pleun en Hu-
go het land rondreizen, maar dat er ge
kozen is voor een stuk mentaliteit en
voor een artistiek produkt. Misschien
gaan we er wel aan onderdoor, hoor, dat
weet ik niet, maar we hebben hier echt
voor gekozen".
Hugo Metsers en Pleuni: even niet samen op de planken
punt. Dan zeggen ze dat het gaat om het
ideaal. Maar als niemand je ideaal hoort,
wat heb je er dan aan? Dan kan je thuis
tussen de schuifdeuren je ideaal staan
prediken en het hele gezin ja knikken".
Topgirls
Voor Polona Producties moet Top-
girls' de klapper van het seizoen 1985-
1986 worden. Dit stuk van de Engelse to
neelschrijfster Caryl Churchill, gespeeld
door zeven vrouwen, was een groot suc
ces in het Royal Court Theatre in Lon
den, op Broadway, in Zurich, Parys en
Brussel. De hoofdrol Mariene wordt in
de Nederlandse versie vertolkt door
Helmert Woudenberg (links) en Gees Linnebank: 'Grenzen van de subjectiviteit overschreden'
Gees Linnebank:„In Amsterdam is
een publiek voor elk produkt. Wij reizen,
wij komen in kleine steden met een
klein potentieel publiek. Daar heb je re
kening mee te houden, die dertig of
veertig mensen die dan mischien niet
aan hun trekken komen, moet dan maar
de trein naar Amsterdam nemen".
Gees Linnebank noemt nog een aantal
mogelijke oorzaken voor de malaise.
„Het blijft natuurlijk gissen hoor, zeker
weten doe je het nooit", begint hij, om
vervolgens de recensenten te verwijten
dat zij de mensen niet in, maar uit de
theaters hebben geschreven. „Ik vind
dat in een aantal gevallen de grenzen
van de subjectiviteit zijn overschreden.
Er is niet altijd met gelijke maten geme
ten. Alles wat naar vernieuwing en expe
riment rook, kreeg onevenredig veel
aandacht. Als een acteur in het margeto
neel zijn tekst niet kende, heette dat
verfrissend. Nou, dat hadden wij moeten
presteren, dan stond er wel even wat an
ders. Als een voorstelling zich uiterst
traag voortsleept, en de acteurs nauwe
lijks verstaanbaar zijn, dan kan het toh
de betiteling interessant krijgen, omdat
er zo'n bijzondere dramaturgische ge
dachte achter schuil zou gaan. Maak je
daarentegen een produktie die zo'n bij
zondere visie mist, maar waar wel het
spelplezier van afdruipt, dan wordt het
al snel met 'eenvoudig vermaak' afge
daan.
Ook noemt Linnebank het gebrek aan
aandacht die de toneelopleidingen de
laatste jaren aan de techniek van het vak
zouden hebben besteed. „Toen ik nog
bij het Publiekstheater speelde, heb ik
in de Amsterdamse Stadsschouwburg
gewerkt tussen de dansers en de opera
zangers. Die mensen zijn de hele dag
met hun lichaam bezig. Daar heb je geen
gelul van: ik heb me verslapen, en ik ken
mijn passen of de tekst nog niet. Tech
niek is de laatste jaren helaas een
vies woord geworden. Het zou alleen
maar gaan, om wat je als kunstenaar te
zeggen hebt. In een kleine zaal kun je
met een gebrekkige techniek nog een
heel eind komen, by het bespelen van
grote zalen breekt onvoldoende vak
manschap je onherroepelijk op. alleen al
omdat je niet verstaanbaar bent".
Het duo komt er rond voor uit, dat het
niet schroomt om bekende klassiekers
als publiekslokkertjes te gebruiken.
„Als een voorstelling mislukt, weet je
tenminste zeker dat het niet aan de titel
ligt", zegt Woudenberg laconiek. „Niet
de keus van het repertoire, maar wat wij
met die stukken doen moet het artistie
ke gezicht van Theater bepalen".
Grote zaalprodukties: 'Beschuit met
muisjes' van Herman Heijermans. Re
gie: Gees Linnebank. Met o.a.: Margreet
Blanken, Celia van de Boogert, Arthur
Boni, Huib Broos, Piet Romer, Bea
Meulman. Première: 3 okt. 1985.
'Driekoningenavond' van Shakespea
re. Bedriegen en worden bedrogen in
klassieke komedie. Regie: Helmert Wou
denberg. Met o.a. Peter Bolhuis, Peter
Broekaert, Eric van der Donk, Jan van
Eijndthoven, Barbara Gozens, Carol van
Herwynen. Première: 11 okt. 1985.
'Cyrano de Bergerac' van Edmond Ro
stand. Familiespektakel rond de neus
van Gees Linnebank. Regie: Huib
Broos. Met o.a. Caroline Beukman, Mar
greet Blanken, Peter Bolhuis, Alexander
van Heteren, Gees Linnebank. Helmert
Woudenberg, Do van Stek. Première: 21
december 1985.
'Vader en zonen' van Ingeborg Cam-
pert naar Toergeryev. Regie: Christiaan
Nortier. Met o.a. Margreet Blanken,
Huib Broos, Barbara Gozens, Metta
Gramberg, Hein van der Heijden. Pre
mière: 14 maart 1986.
