'Stugge Hollanders' bouwen
luxe-dorp aan Spaanse kust
Kort geding tegen evangeüsatiepaar
Reportage
IJzeren wet van het
kapitaal doet vuile
werk in Zuid-Afrika
Opinie
WOENSDAG 4 SEPTEMBER 1985
PAGINA 11
De missie van de drie Europese mi
nisters van buitenlandse zaken
naar Zuid-Afrika heeft, in tegen
stelling tot de algemene verwach
ting, groot nieuws opgeleverd. Bij
zijn vertrek uit Pretoria verklaarde
onze minister Van den Broek
"hoopvol gestemd te zijn over een
verzachting van de apartheid".
"Als zij wat zij ons nu hebben ge
zegd, naar letter en geest uitvoe
ren, wat is er dan nog over van de
apartheid?", aldus de optimisti
sche bewindsman.
Een wat cryptische verklaring,
want "wat zij ons hebben gezegd"
is immers niet openbaar geworden,
zodat de vraag "wat er dan nog
over is van de apartheid" in dit sta
dium moeilijk door buitenstaan
ders kan worden beantwoord.
Afgezet tegen de uitlatingen van
de Zuidafrikaanse minister van
buitenlandse zaken R. F. Botha
wordt het helemaal moeilijk om
het realiteitsgehalte van Van den
Broeks blijde boodschap op waar
de te schatten. Botha zei immers
dat hetgeen hij en zijn collega's in
de gesprekken met de Europese
troika te berde hadden gebracht,
aansloot op het beleid dat presi
dent Botha eerder in zijn gerucht
makende rede in Durban had ver
dedigd. Die redevoering bevatte,
ook volgens Van den Broek, geen
aanknopingspunten voor een ver
zachting van de apartheid.
Kleine kans
We gaan kortom weer een span
nende tijd tegemoet. Na het Ween-
se spoedberaad tussen Zuid-Afrika
en onder meer de Verenigde Sta
ten deden hardnekkige geruchten
de ronde over aanstaande hervor
mingen die president Botha in
Durban zou afkondigen. Zover
kwam het dus niet. De uitlatingen
van Van den Broek zullen opnieuw
aanleiding geven tot speculaties, al
is de kans klein dat hij nog serieus
wordt genomen.
Er is voor Zuid-Afrika weinig
aanleiding de Europese ministers
heimelijk in te wijden in eventuele
beleidsaanpassingen. Dat zou voor
Pretria hooguit van nut zijn, als
Europa het gevreesde sanctie-wa
pen in de aanslag zou hebben. Het
Europese drietal Van den Broek,
Poos en Andreotti vertrok echter
met lege handen. De Europese mi
nisterraad besloot tot de reis, lou
ter en alleen om tijd te rekken en
de onderlinge verdeeldheid te mas
keren.
Frankryk en Denemarken im
mers willen economische sancties
tegen Zuid-Afrika afkondigen en
hebben dat ten dele al op eigen ini
tiatief; gedaan. Groot-Brittannië en
West-Duitsland, met hun.kapitale
belangen in Zuid-Afrika, voelen
daarvoor niets. Die posities lijken
niet voor verandering vatbaar, on
geacht de boodschap waarmee de
Europese bewindslieden naar huis
terugkeren.
Papieren tijger
Zo bezien was er voor de Zuid
afrikaanse regering geen enkele
aanleiding zich al te druk te maken
over de reis. En in dit licht is het
ook logisch dat het handjevol ver
zetsleiders, dat nog buiten de ge
vangenissen rondloopt, weinig be
hoefte had Poos, Van den Broek en
Andreotti te ontmoeten. Europa is
nog minder dan een papieren tij
ger.
Toegegeven: het sanctiewapen
heeft geen beste reputatie. Het wa
penembargo van de Verenigde Na
ties tegen Zuid-Afrika werd en
wordt op slinkse wyze ontdoken.
Eenzelfde lot trof eerder de olie
boycot tegen Rhodesië. Sancties
hebben pas echt effect als een
groot aantal landen ze ondersteunt,
daarin heeft Van den Broek gelijk.
Als echter geen enkel land bereid
is een voortrekkersrol te spelen,
wordt de kans op een breed onder
steunde boycot wel heel gering.
Toch is er nog hoop op een voor
de Zuidafrikaanse apartheid zon-
door
Ton van Brussel
der twijfel fataal economische iso
lement. In het Amerikaanse Con
gres begint volgende week het be
raad over een compromis tussen
Senaat en Huis van Afgevaardig
den over de wijze waarop Zuid-
Afrika moet worden aangepakt.
Beide kamers zijn tot sancties be
reid. Over het hoe en wat bestaat
verschil van mening, maar dat het
compromis economische maatre
gelen tegen het apartheidsbewind
zal bevatten, is nu al zeker. Volgen
de vraag is dan of president Rea
gan zijn veto-recht zal gebruiken
om uitvoering van de voorstellen
tegen te gaan. Maar in dat geval is
de kans groot dat in het Congres
een tweederde meerderheid te vin
den is die dat veto ongedaan zal
maken.
Zinkend schip
Verreweg de voornaamste druk
op Zuid-Afrika komt echter niet
van politieke zijde, maar uit het be
drijfsleven. In kringen van het In
ternationale Monetaire Fonds is al
sinds jaar en dag discussie gaande
over de vraag of Zuid-Afrika voor
leningen in aanmerking kan blij
ven komen. Volgens de reglemen
ten vallen immers landen met een
instabiel klimaat buiten de boot.
Het IMF is jarenlang tactisch om
die vraag heengelopen.
Dat zal het fonds zich in de na
bije toekomst nauwelijks nog kun
nen permiteren. Het verband tus
sen apartheid en economische in
stabiliteit kan niemand meer ont
gaan. Zelfs het bedrijfsleven, dat
zich doorgaans behendig in de rea
liteit van dictaturen weet te schik
ken, verlaat nu het zinkende schip.
Het lijkt investeerders eindelijk
duidelijk geworden dat geen dicta
tuur de stabiliteit kan bieden die
voorwaarde is voor verantwoorde
investerinsgbeslissingen.
Zuid-Afrika heeft begin deze
week met de maatregel om de af
lossing van buitenlandse schulden
tot het einde van dit jaar te bevrie
zen, zelf het bewijs aangedragen
voor de uiterst penibele economi
sche situatie waarin het land ver
keert.
Het behoeft geen uitleg dat Ame
rikaanse en economische sancties
tegen Botha c.s. onder de gegeven
omstandigheden hun uitwerking
niet zullen missen. Maar echt no
dig zijn strafmaatregelen alleen
nog om het onder economische en
zwarte druk onvermij delijké pro
ces van verandering in Zuid-Afrika
te bespoedigen. Van den Broek en
alle tegenstanders van een boycot
kunnen rustig gaan slapen. Zy hoe
ven geen vuile handen te maken.
De ijzeren wetten van het kapitaal
doen het werk nu sneller en gron
diger. Wel of geen sancties. Het
eindresultaat blijft hetzelfde.
Apartheid kan niet voortbestaan.
Het verschil is hooguit de prijs. Die
kan hoog oplopen. Politieke belan
gen en zwarte slachtoffers zijn im
mers, als appelen en peren, onver
gelijkbaar.
Het CIDI (Centrum voor Infor
matie en Documentatie Israël)
heeft samen met de Anne Frank
Stichting, het Nederlands
Auschwitz Comité, het OJEC
(Overleg Joden en Christenen
Nederland) en de Nederlands-Is-
raëlietische Gemeenten uit
Utrecht, Emmen en Zwolle, een
kort geding aangespannen tegen
het Zwolse evangelistenechtpaar
Lucas en Jenny Goeree. De Goe-
rees zijn de laatste tijd in op
spraak wegens uitlatingen in
hun evangelisatieblaadje „Evan"
en in interviews. Daarin legt het
tweetal een direct verband tus
sen de kruisiging van Jezus en
de vloek die de joden daarmee
over zich hebben afgeroepen
enerzijds, en de moord op zes
miljoen joden in de Tweede We
reldoorlog anderzijds. Het kort
geding dient vrijdag in Zwolle.
Verdeeldheid in studierap
port. Onder de huidige omstan
digheden kan afschrikking met
kernwapens, gebaseerd op een
evenwichtige verhouding, zeker
niet als doel op zichzelf, maar als
fase op weg naar een geleidelijke
ontwapening nog als moreel aan
vaardbaar worden beschouwd.
Tot deze conclusie komt een
minderheid van vier gerefor
meerde deputaten (deskundi
gen) van het deputaatschap voor
"bestudering van het oorlogs-
vraagstuk in het studierapport
over (kern)bewapening „Vrede,
vraag voor kerk en samenleving"
dat vanmorgen in Leusden is
overhandigd aan dr.H.J. Kou-
wenhoven, voorzitter van de ge
reformeerde synode.
De deputaten hebben vele ja
ren aan het studierapport ge
werkt. De gereformeerde synode
besprak in maart 1982 een eerste
concept. Na forse kritiek uit de
synode besloten de deputaten
het rapport op advies van het sy-
nodebestuur voor nader beraad
terug te nemen. April vorig jaar
kwam een meerderheid van de
deputaten met een nieuwe tekst.
Hierin kwam het overgrote deel
van de deputaten tot de conclu
sie dat niet alleen het gebruik,
maar ook het bezit van kernwa
pens ethisch niet te verdedigen
Een minderheid van vier depu
taten bleek met de overige depu
taten op drie punten van mening
te verschillen: de waardering van
de huidige politieke en maat
schappelijke situatie, üe ethische
en theologische benadering van
het oorlogsvraagstuk, alsmede
de mogelijkheden en taak van de
kerkelijke gemeente. Op verzoek
van de synode hebben de vier de
putaten hun visie in het definitie
ve rapport uitgewerkt.
De groep van vier wijst erop
dat de tegenstelling tussen de
westerse maatschappij en de
communistische landen in hoge
mate bepalend is voor de proble
matiek van de bewapening. De
vier deputaten menen dat de
kerk erop attent moet zijn, „dat
met behulp van het socialisme
(staatskapitalisme) de ontwikke
ling naar een democratische
rechtsstaat op langere termijn
kan worden uitgesloten. Dan zou
namelijk de vorming van nieuwe
machtsstaten -met alle ellende
van dien- in de hand worden ge
werkt".
De vier deputaten constateren
voorts dat de Bijbel geen richts
noeren geeft voor de politieke
wijze waarop we de vrede moe
ten zoeken. Volgens hen kan
hooguit worden gezegd dat bij
voorbeeld een eerlijke nationale,
internationele, sociale, economi
sche en politieke orde „in de lijn
van de Bijbel ligt". Zij menen dat
de kerk met uitspraken op poli
tiek gebied uitermate voorzich
tig dient te zijn, zolang in onze
democratie het woord van chris
ten-politici nog voldoende dui
delijk in het parlement kan wor
den gehoord. „De grootste dienst
die de kerk de vrede kan bewij
zen is de verkondiging van het
Evangelie". De deputaten achten
de kans groot dat, als de wereld
vrede ooit wordt bereikt, dit zal
geschieden bij een niveau van
bewapening dat ten dele gelijk is
aan of hoger is dan het thans be
staande.
Het studierapport bevat ook
nog het standpunt van ds. W.F.
Bolt, al jaren deputaat voor het
oorlogsvraagstuk. Hij vindt dat
de kerk niet alleen een krijgs
macht met kernwapens, maar
ook een leger met conventionele
wapens moet afwijzen.
Internationale week voor
vrede in Nicaragua. In de twee
de week van september vraagt
een dertiental overwegend ker
kelijke organisaties aandacht
voor de hachelijke toestand
waarin land en volk van Nicara
gua verkeren. Het ligt in de be
doeling dat zondag 15 september
zal uitgroeien tot een nationale
dag van vasten en gebed voor
vrede. Deze solidariteitsmanifes-
tatie speelt zich af in de Janskerk
te Utrecht, waar onder anderen
zal spreken de voorzitter van de
Gereformeerde synode, dr. H.J.
Kouwenhoven. In de week van 9
tot 15 september zullen op tien
tallen plaatsen wakes van vasten
en gebed worden gehouden, ter
wijl op werkdagen elke dag een
eenuurs-wake wordt gehouden
bij de ambassade van de Ver
enigde Staten in Den Haag, tel
kens van half een tot half twee.
Met deze wakes willen de organi
satoren protesteren tegen de po
litiek van de regering der Ver
enigde Staten in de Middename-
rikaanse regio.
Stille tocht. Naar aanleiding,
van de gebeurtenissen in Zuid-
Afrika, de arrestaties van ds. Al
len Boesak en andere kerkelijke
leiders, zal onder auspiciën van
de Nederlandse Raad van Ker
ken zondag 8 september iri enke
le steden een stille tocht worden
gehouden. Ook de Nederlandse
bisschoppen steunen' dit initia
tief. De kerken die zijn aangeslo
ten bij de Raad van Kerken in
Nederland, hebben daarnaast al
le plaatselijke gemeenten en pa
rochies opgeroepen in het week
einde van 7 en 8 september te
bidden voor Zuid-Afrika.
Tentoonstelling. Van 13 sep
tember t/m 3 november wordt in
het Utrechtse museum Het Ca-
tharijneconvent aan de Nieuweg-
racht 63 (dinsdag t/m vrijdag 10-
17 uur; zaterdag en zondag 11-17
uur) een tentoonstelling gehou
den onder de titel: "De oudste
drukken uit de bibliotheek van
Warmond". Vorig jaar kreeg Het
Catharijneconvent een belangrij
ke verzameling handschriften en
oude drukken uit de bibliotheek
van het vroegere Groot-semina
rie Warmond in bruikleen van
het bisdom Haarlem.
Gereformeerde kerken. Be
roepen te Eerbeek (wijkgemeen-
te Brummen hervormd-gerefor
meerd): drs. J. W. Breukelaar te
Hollum die dit beroep heeft aan
genomen.
Gereformeerde kerken vrij
gemaakt. Beroepen te Urk: P. L.
Voorberg te Waardhuizen.
Gereformeerde gemeenten.
Bedankt voor Meliskerke: J. Mol
te Elspeet.
door
Roelie Meijer
men. Zij bouwden 2200 wonin
gen tussen Cannes en Fréjus en
er komen nog duizend apparte
menten bij. "Bij Fréjus zijn het
woningen direct aan zee, zgn.
pied a l'eau. Ze vliegen weg als
warme broodjes", zegt financieel
directeur F. Wegman van For
tress by zijn terugkeer uit Nice.
BENALMADENA - Dorpspolitiek en mafiapraktijken
hebben sinds 1970 veel ambitieuze bouwprojecten
,aan de Spaanse kust getorpedeerd. Half afgebouwde
betonskeletten markeren de faillissementen en de
bouwschandalen langs de drukke tweebaansweg
naar het zuiden. Maar één van de mooiste projecten
aan de Costa del Sol zal dank zij de solide aanpak van
een Nederlands-Spaanse combinatie toch worden
voltooid. Bij Benalmadena, tussen Malaga en Marbel-
la, ligt nu een nieuwe jachthaven voor duizend sche
pen en deze week is begonnen met de bouw van 550
appartementen bestemd voor semi-permanente be
woning van de internationale eigenaren.
"We hebben ons hier in Andalu- Zuidfranse Cannes, La Raque en
sie aan ieder regeltje gehouden. La Napoule.
Echt kaarsrecht aan alles gehou
den", zegt Rob Kasteel van de Warme broodies
Friesch-Groningsche Hypo
theekbank die dit bouwplan ge
red heeft, samen met Fortress bv
Rotterdam en de grootste Spaan
se verzekeraar Frifor. "We kre
gen wel de naam van stugge Hol
landers maar onze manier van
werken heeft een enorme hoe
veelheid respect afgedwongen in
Spanje. Men is ons gaan vertrou
wen omdat we serieus bezig zijn.
Dat werd bevestigd toen we een
vier miljoen gulden kostende
parkeergarage bij de haven
bouwden".
In 1969 heeft de kleine ge
meente Benalmadena (de Arabi
sche naam voor "zoon van de
zee") al toestemming verleend
om een haven te bouwen aan een
nogal louche Spaanse project
ontwikkelaar. Belgische particu
lieren wilden de zaak financieren
maar zij hadden de kosten onder
schat. Op een vergeelde krante
foto van de inzegening van de ha-
venbouw in 1979 kan men de
Haagse onroerend-goedhande-
laar Hilders als nieuwe financier
ontdekken. Ook zijn imperium
zakte de daarop volgende jaren
jammerlijk ineen en uit de resten
van het faillissement haalde de
Friesch-Groningsche Hypo
theekbank (FGH) de rechten
voor het Spaanse bouwplan.
Onontwarbare knoop
Rob Kasteel, algemeen direc
teur internationale zaken bij de
ze bank, beet zich vastln wat hij
een uitdaging noemde. "Er was
daar aan de Costa del Sol een on
ontwarbare knoop ontstaan van
beslagleggingen en rechtszaken
van schuldeisers tot een bedrag
van 60 miljoen gulden. De groot
ste vordering, namelijk 25 mil
joen, had havenbouwer Spada
uit Nice. Een uitstekend bedrijf.
Wij hebben anderhalfjaar onder
handeld en alle betrokkenen
stuk voor stuk afgekocht. Maar
iedereen heeft wel een flinke
veer moeten laten".
De plaatselijke politiek vorm
de de laatste hinderpaal voor de
Nederlandse combinatie. Twee
onafhankelijke partijen rechts en
links van het midden bezetten
samen met de socialisten de 17
zetels in het gemeentebestuur
van Benalmadena waarin ook de
„Padre", de pastoor indirect
meespeelt.
Het evenwicht in de raad werd
de afgelopen zomer echter ver
stoord door een overloper bij de
centrumpartij. De burgemeester
werd gewipt en vervangen door
de overloper en deze werd op
zijn beurt weer weggezonden na
een uitspraak van de rechter.
Een derde burgemeester kreeg
niet de steun van de raad die en
bloc opstapte, zodat burgemees
ter en wethouders van dit stadje
nu nog maar uit een burgemees
ter en een wethoudster bestaan.
"Het is een wonder dat de bouw
vergunning toch rond is geko
men", zegt Jan Voerman, de
commerciële directeur van For
tress.
Als de burgemeesterskwestie
is opgelost gaan de Hollanders
praten over de toekomstige ex
ploitatie van de jachthaven die
na de bouw eigendom werd van
de gemeente. Het kan allemaal
beter en vakkundiger worden ge
rund vinden de Nederlanders.
Zij denken daarbij aan de 56-jari-
ge Arie de Boon uit Krimpen aan
de IJssel die met zijn zonen nu
twee werven beheert bij het
Bijgestaan door enkele helpers torsen Rob Kasteel links midden) en Jan Voerman midden) de maquette
van het dorp. „We hebben ons hier aan elk regeltje gehouden en respect afgedwongen". (foto anpj
De commerciële collega van For
tress knikt. "Het gaat om het
pakket dat je aanbiedt. We heb
ben het gezien bij een collega die
in Zuid-Europa op de Hollandse
manier aan de slag ging: stukje
grond, paaltje op de vier hoeken
en bouwen, maar dat werkt niet.
Je moet een beetje luxe, een to
taalbeeld verkopen en daar heb
je de beste lokale mensen voor
nodig. Onroerend goed heeft zijn
waarde vanuit de lokale positie.
Ik ben een groot voorstander van
decentraliseren. Bij ons betekent
dat een drieluik. Er is altijd een
lokale partner, Fortress zorgt
voor de technische organisatie
en er is een financiële partner no
dig. Wij doen 90 procent van alle
buitenlandse projecten samen
met de FGH want, we zijn niet
Rob Kasteel van de FGH ont
kent dat de onroerend-goed-
markt is ingestort: „Deze hele
markt is altijd conjunctuurge
voelig. Het is voor ons een spel
maar wel een ernstig. Als je in
iets nieuws stapt is het een kwes
tie van ruiken en voelen of er iets
goeds in zit. Voor ons is het een
uitdaging om een project dat
door wanbeheer stuk liep tot een
succes te maken.
Politiek beinvoedt deze markt,
maar ook het klimaat. Begin dit
jaar liep het huurtoerisme terug,
tot het slechte weer in Nederland
op het laatst van de zomer voor
een opleving zorgde. De Engel
sen zijn dit jaar meer gaan kopen
in zonnige landen, vooral aan de
Costa del Sol, dat met zijn 225
zonnige dagen per jaar de casi
no's, de golf- en tennisvelden
echt de Cote d'Azur van Spanje
is geworden".
Jet-set
Naast bekende toeristenoor
den als Torremolinos ontstond in
Marbella een jet-setpubliek met
sjeiks, filmsterren en prinsen in
ballingschap. "De heren sjeiks
hebben huizen van 20 tot 30 mil
joen gulden, een bootje van tien
miljoen en een eigen moskee
voor de deur. Dat heeft ook ande
re mensen getrokken. Maar hun
luxueuze haven, Puerto Banus,
heeft geen sportieve functie. Er
wordt nauwelijks gevaren door
de Arabieren. En de haven was
jachthaven van Marina Benalmadena: al klaar.
ook niet geschikt om de Regata
Europa van de reuzencatama-
rans te ontvangen. Dat kon deze
week wel in Marina Bemalmade-
na. En ook de Spaanse koning
wilde daar by zijn".
Benalmadena is als laatste
plek aan de kust in ontwikkeling
gekomen en daardoor is hier in
verhouding minder hoogbouw.
Het dorp dat de Hollandse part
ners rond de jachthaven bouwen
bestaat uit compacte gestapelde
laagbouw: appartementen met
open haard en terras boven win
kels en restaurants. De architect
Eduardo Feliu verwerkt allerlei
bouwstijlen rond de Middelland
se Zee en dat levert in elk geval
een nogal pittoresk beeld.
De prijs van de appartementen
varieert van 90.000 gulden tot
ruim vier ton. Direct na de start
van de bouw waren al dertig
de eerste 140 appartementen ver
kocht. "Een enorm commercieel
succes", meent Fortress-direc-
teur Voerman. "En dat, terwijl al
leen de haven er ligt en de rest
alleen op papier of op maquette
te zien is".
Rond 1990 zal het hele project
van 550 woningen klaar zijn en
dan is Marina Benalmadena uit
gebouwd, want de grond is op.
Er is uit de wijde omtrek veel be
langstelling voor de winkelpan
den in het toekomstige vissers
dorp. Een van de kopers is de
Nederlander Jan de Boer, die
zich zeven jaar geleden na de
brand in zijn befaamde restau
rant De Deijsselhof vlak bij Am
sterdam heeft teruggetrokken
aan de Spaanse kust.
Breder publiek
Ook Wim Kuipers, 22 jaar lang
makelaar in Torremolinos, zal in
de Marina een bureau openen:
"Het is een prima project. Het
heeft een zekere stijl en het is
door de beperkte ruimte exclu
sief, maar het zal toch een breder
publiek trekkën dan Marbella.
Een groot voordeel is dat het
maar 8 kilometer verwijderd
van het vliegveld van Malaga".
