i Japan nam proeven met krijgsgevangenen
Woedende menigte
stenigt politieman
Mars protestanten
lokt onlusten uit
Bij begrafenis zwarte advocate
Nieuwe leiders in Oeganda
laten 1400 gevangenen gaan
Franse geheime dienst zou
door Britten zijn Verraden'
Britse documentaire morgen uitgezonden
Partijgiften
SPD nu ook
ter discussie
Drie leden
Charta 77
opgepakt
PAGINA 6
BUITENLAND
MAANDAG 12 AUGUSTUS 1985
KING WILLIAMS TOWN - Tijdens de begrafenis van de vermoorde zwarte advocate
Victoria Mxenge is gisteren een zwarte politieman door woedende betogers gestenigd.
Het lijk van de man werd later in brand gestoken. In toespraken werd opgeroepen tot
gewelddadig omverwerping van het blanke minderheidsregiem.
Mxenge werd tien dagen geleden
door vier zwarte mannen vlak voor
haar huis doodgeschoten. De
moord op de voorvechtser van de
mensenrechten begin deze maand
was het begin van eenbloedige bot
sing tussen Indiërs en zwarten. Bij
deze rellen in Durban werden 62
mensen gedood en 500 gewond.
door
Ruud de Wit
Mxenge werd onder grote pu
blieke en politieke belangstelling
begraven op een begraafplaats in
Ciskei vlakbij de Zuidafrikaanse
enclave King Williams Town. Zij
was een van de advocaten van de
zestien UDF-leden die op dit mo
ment terecht staan in Pieter Ma-
ritzburg vlak bij Durban. Vier jaar
geleden was reeds haar man ver
moord door tegenstanders van het
apartheidsbewind. De begrafenis
vond plaats in Ciskei omdat dat
haar geboortegrond is en ook haar
man daar begraven ligt.
Bij de zogenaamde grens tussen
Zuid-Afrika en Ciskei bij King Wil
liams Town was een wegversper
ring opgericht dcor de Zuidafri
kaanse politie maar na het door
zoeken van auto's en bussen mocht
iedereen doorrijden. Bussen met
begrafenisgangers aan de andere
kant van de grens bij Graham-
stown werden echter door lege-
Woedende zwarten gooien stenen naar een Zuidafrikaanse legerauto.
Eén van de inzittenden zou bij een vluchtpoging om het leven komen.
(foto AP)
KAMPALA (AP/AFP) - De militai-'
re leiders van Oeganda hebben za
terdag in een feestelijke ceremonie
ongeveer 1400 politieke gevange
nen vrijgelaten. Onder de gevange
nen is een aantal guerrilla-leiders
die hebben gevochten tegen de
voormalige president Obote, die
twee weken geleden werd afgezet,
en een aantal voormalige mede
werkers van de dictator Idi Amin.
Er waren ruim 70.000 mensen sa
mengestroomd op het plein in het
centrum in Kampala. De gevange
nen werden in vrachtauto's van de
strengebewaakte Luzira-gevange-
nis naar het plein gebracht. Gene
raal Okello, de militaire leider van
Oeganda, zei in een toespraak tot
Buitenland kort
de menigte dat de nieuwe regering
volgende week in Tanzania zal
gaan onderhandelen met de guer
rilla's die tegen Obote hebben ge
vochten.
De Brit Bob Astles, een van de
meest vertrouwde adviseurs van
Amin, was overigens niet bij de
vrijgelaten gevangenen. Er gingen
in Kampale vorige week echter ge
ruchten dat Astles meteen na de
staatsgreep van Okello is vrijgela
ten.
Vele gevangenen klaagden dat ze
in de Luzira-gevangenis slecht te
eten hadden gekregen, maar er wa
ren slechts weinigen die zeiden dat
er gevangenen waren geslagen of
gemarteld. Obote had de reputatie
dat er onder zijn bewind op grote
schaal werd gefolterd.
Er zouden volgens sommige ge
vangenen nog ongeveer 200 tegen
standers van Obote in de gevange
nis zitten. Paul Ssemogerere, de
nieuwe minister van binnelandse
zaken, zei dat er iets meer dan 100
leden van de veiligheidsdienst van
Obote gevangen zijn genomen na
de coup.
CHILI - In Chili zijn vrijdag
avond bij botsingen tussen politie
en betogers tegen het militaire be
wind van president Augusta Pino
chet twee menen gedood en onge
veer 25 gewond geraakt. Het ge
weld brak uit tijdens een stroom
storing nadat de politie in het cen
trum van Santiago met traangas en
waterkanonnen een einde aan een
mars van ongeveer duizende men
sen die protesteerden tegen de rol
die de politie bij de moord op drie
communisten in maart. In Santia
go en andere steden in Chili wer
den volgens de politie in totaal on
geveer 190 mensen gearresteerd.
reenheden van Ciskei tegen gehou
den.
De begrafenis was een openlijke
demonstratie van het UDF waarin
de apartheidspolitiek in Zuid-Afri
ka fel veroordeeld werd. De rege
ring te Pretoria werd verantwoor
delijk gesteld voor de moord op
Victoria Mxenge. Aanwezig
talrijke vakbondsbestuurders, ver
tegenwoordigers van actiegroepen
en geestelijke leiders terwijl Allan
Boesak en bisschop Tutu die wa
ren uitgenodigd een bericht van
verhindering hebben gestuurd.
Aanwezig was ook de Ameri
kaanse rechter Jones. Deze is in
Zuid-Afrika om als waarnemer
het internationale comité van juris
ten op te treden bij het proces te
gen de 16 UDF'ers te Pieter Maritz-
burg. Jones werd overigens zater
dag samen met enige andere gast-
gevers, onder meer Mody Black
burn en Di Bishop te Beaufort
West door de Zuidafrikaanse vei
ligheidspolitie gearresteerd omdat
zij zich zonder toestemming wil
den begeven in zwarte woonwij
ken.
Hoewel rechter Jones zich be
kendmaakte als een Amerikaanse
rechter werd er toch een aanklacht
tegen hem ingebracht en werden
er vingerafdrukken van hem ge
maakt. Na zijn vrijlating werden
ook de vier banden van zijn auto
door onbekenden lekgestoken.
Opvallend bij de begrafenis van
Victoria Mxenge was opnieuw de
nadrukkelijke aanwezigheid van
ANC-steunbetuigingen hoewel het
African National Congres in heel
Zuid-Afrika verboden is. De zwart
groen-gele vlag van het ANC was
overal zichtbaar terwijl vele van de
aanwezigen een UDF-shirt aan
hadden of een T-shirt met het op
schrift 'Free Nelson Mandela'. De
begrafenis zelf waarbij vele duizen
den afkomstig uit heel Zuid-Afrika
aanwezig waren, verliep aanvanke
lijk vreedzaam mede omdat de po
litie zich niet liet zien.
Toen echter een aantal politiewa
gens van de politie van Ciskei met
onder meer drie agenten erin op
het toneel verschenen kwam het
tot een openlijke confrontatie. Een
agent sprong uit de wagen en toen
hij vluchtte werd hij met stenen
bekogeld en gedood en vervolgens
in brand gestoken.
De onlusten en de strijd tegen de
apartheid in Zuid-Afrika ging trou
wens de afgelopen week gewoon
door, waarbij het dodental in en
om Durban opliep tot 62. Zaterdag
werd dominee Allen Boesak tegen
het middaguur in de buurt van
Kaapstad samen met nog achttien
andere personen gearresteerd.
Boesak was met een gezelschap op
weg naar de begrafenis van een
slachtoffer van onlusten in de na
bijgelegen zwarte woonwijk Gugu-
letu. Later op de middag werd het
gezelschap weer vrijgelaten tegen
een borgsom van 100 Rand.
PARIJS (GPD) - Rond de aanslag
op de Rainbow Warrior van Green
peace in de Nieuwzeelandse haven
Auckland op 10 juli nemen de ge
ruchten toe dat de Britse geheime
dienst er in geslaagd is de Franse
geheime dienst beentje te lichten.
door
Rudolph Bakker
Een onderdeel van de Britse
"vergeldingsactie" zou in deze
theorie de arrestatie zijn geweest
van het Franse pseudo-echtpaar
Sophie en Alain Turenge, die op
valse Zwitserse paspoorten reis
den en waarvan nu vast staat dat ze
beiden Franse officieren zijn. Hun
opdracht de Rainbow Warrior in de
gaten te houden zou niet van de
Franse geheime dienst de DGSE
zijn uitgegaan, maar van een ande
re organisatie die tot taak heeft de
Franse atomaire oefencentra in de
Pacific te beschermen.
Deze lezing van de aanslag in de
haven van Auckland is die van het
Franse radiostation France Inter,
die algemeen als de geloofwaardig
ste wordt aanvaard. Ze wordt on-
dersteund door de berichtgeving
in het Franse zondagsblad Le Jour
nal de Dimanche, die gisteren een
artikel publiceerde van de journa
list Roger Faligot, die kortgeleden
een boek over de Franse geheime
dienst publiceerde (Pa Piscine,
uitg. Seuil, Parijs), dat na de aan
slag op de Rainbow Warrior plotse
ling een best-seller geworden is.
Faligot onderschrijft de theorie
dat de aanslag op het schip, waar
bij een Nederlandse fotograaf om
het leven kwam. wel degelijk door
de Franse DGSE is beraamd en hij
vergelijkt de aanslag met de be
ruchte kidnap van de toenmalige
Marokkaanse oppositieleider Ben
Barka, die in '65 tijdens het presi
dentschap van generaal de Gaulle
opzien baarde. Barka werd nooit
teruggevonden. Faligot herinnert
eraan dat dezelfde Bernard Tricot,
die nu van president Mitterrand
opdracht gekregen heeft de Green
peace-affaire uit te zoeken, inder
tijd door president de Gaulle was
Falkland-oorlog
De stelling dat de Britse geheime
dienst, wellicht in samenwerking
met die van Zuid-Afrika en Nieuw-
Zeeland, de Franse collega's een
hak heeft willen zetten, is geba
seerd op de omstandigheid dat de
Britten nog steeds razend zijn dat
een van hun oorlogsbodems in de
Falkland-oorlog naar de bodem
van de zee verdween na de voltref
fer van een Franse Exocet-raket.
Britse geheime agenten zouden het
"echtpaar" Turenge al geruime tijd
hebben gevolgd en de Nieuwzee
landse collega's hebben gevraagd
het tweetal te arresteren om daar
mee de Fransen belachelijk te ma
ken.
Auteur Faligot van La Piscine
onthult in Le Journal de Dimanche
dat tijdens het bewind van presi
dent Mitterrand al meerdere malen
zou zijn gepoogd acties tegen
Greenpeace in de nucleaire oefen-
gebieden in de Pacific te onderne
men. De DGSE zou over dikke
dossiers beschikken waaruit zou
blijken dat Greenpeace door de
Sowjets wordt gemanipuleerd.
In de tot en met gisteren ontwik
kelde theorieën is het niet zeker
dat het „echtpaar" Turenge ook
werkelijk bij de aanslag op de
Rainbow Warrior betrokken zou
zijn geweest. Het wordt mogelijk
geacht dat de DGSE voor de aan
slag gebruik heeft gemaakt - zoals
ze veelal doet - van huurlingen.
Vast is komen te staan dat het ge
heimzinnige jacht de Ouvéa - hoe
wel ongetwijfeld bij de operatie be
trokken - en de tiende juli van de
aanslag onmogelijk in de haven
van Auckland kan zijn geweest.
Ook staat nu vast dat de rubber
boot die bij de aanslag werd ge
bruikt, geen vingerafdrukken ver
toont van Sophie Turenge. Ze is
ook niet afkomstig van de Franse
marine, maar gekocht in Londen.
De politie in Nieuw-Zeeland had
de vingerafdrukkentheorie gelan
ceerd. Dit zou - achteraf gezien -
deel kunnen uitmaken van de po
ging de Franse geheime agenten in
moeilijkheden te brengen.
Roofmoord op
werkloze door
politiemannen
DÜSSELDORF (AP) - In de
Westduitse stad Düsseldorf zijn
zaterdag twee politiemensen
aangehouden die ervan ver
dacht worden een week gele
den een 56-jarige werkloze man
te hebben beroofd en ver
moord. Volgens een woord
voerder van het Openbaar Mi
nisterie in Düsseldorf heeft één
van de twee agenten een be
kentenis afgelegd.
Volgens onderzoekingen van
de recherche hadden de twee
agenten, 24 en 25 jaar oud, hun
latere slachtoffer op de avond
van 5 augustus in een café in
Düsseldorf ontmoet. De man
pochte zeer veel contant geld
bij zich te hebben en werd door
de twee agenten onder een
voorwendsel naar een bos mee-
gënomen.
Nu staking bij Ierse radio en tv
Indesit
De aandeelhouders van Indesit,
na Zanussi de grootste fabrikant
van koelkasten en wasmachines in
Italië, hebben ingestemd met het
aanvragen van surséance van beta
ling wegens het steeds verder oplo
pen van de verliezen en het misluk
ken van de pogingen een buiten
landse koper te vinden, zo heeft de
onderneming zaterdag meege
deeld. Indesit leed vorig jaar al een
verlies van 106 miljard lire (bijna
180 miljoen gulden) als gevolg van
de overcapaciteit voor de produk-
tie van* koelkasten en wasmachines
in West-Europa.
Sri Lanka
In Sri Lanka zijn zaterdag in
twee vluchtelingenkampen in het
noordoosten elf Tamils doodge
schoten door onbekenden, terwijl
in de noordelijke plaats Vavuniya
veertien mensen omkwamen als
gevolg van een gevecht tussen de
politie en Tamil guerrillastrijders.
Onder deze veertien doden bevon
den zich vijf politiemannen. Vol
gens een woordvoerder zou de den hebben volgens een Britse te-
moord mogelijkerwijze een vergel- levisiedocumentaire tijdens de
ding vormt voor die op drie Singa- Tweede Wereldoorlog honderden
lese vrouwen en een kind twee da-k J^merikaanse, Australische en Brit
gen tevoren in hetzelfde district, krijgsgevangenen gebruikt voor
groeven met bacteriologische wa-
pens. Zij zouden echter aan vervol-
Algnanistan ging door de Amerikaanse autori-
De Afghaanse communistische J^iten zijn ontkomen in ruil voor
president Babrak Karmal heeft za- ^et verstrekken van hun bacteno-
terdag verkiezingen aangekondigd logische kennis,
voor nieuwe lokale bestuursraden, De experimenten vonden vol-
die de problemen van het land gens ooggetuigen plaats in een ge
moeten helpen oplossen. In een heim Japans krijgsgevangenkamp
toespraak, die in Islamabad werd in Mukden in Noordoost-China, al-
ontvangen, zei Karmal tevens dat dus TVS, een regionale tak van de
het land de oorlog tegen de islami- Britse commerciële televisie-om-
tische guerrillabewegingen moe roep ITV. Britse kranten besteed-
begint te worden. Het stemmen den gisteren aandacht aan de docu-
zou zondag beginnen, nadat de re- mentaire, die morgen zal worden
gerende Revolutionaire Raad za- uitgezonden,
terdagochtend met het plan voor Amerikaanse en Britse soldaten,
de verkiezingen had ingestemd. die zeggen de experimenten van de
LONDONDERRY (AP/AFP/Rtr) -
De politie in Londonderry heeft za
terdag rubberkogels gebruikt om
katholieke jongeren te verspreiden
in het katholieke Bogside district,
die gooiden met stenen en benzine
bommen. Acht agenten raakten ge
wond.
Oorzaak van de ongeregeldhe
den was de jaarlijkse mars van de
extremistische protestantse orga
nisatie Apprentice Boys, die daar
mee het feit herdachten dat een ka
tholiek leger dat de stad belegerde,
nu 296 jaar geleden werd verslagen
door de protestanten.
De mars verliep aanvankelijk
vreedzaam, maar aan het eind bra
ken toch ongeregeldheden uit toen
de politie een bezoekende drum
band uit Schotland belette om de
katholieken te provoceren door op
de stadswallen te spelen. Het leger
ging 's middags Bogside binnen
nadat ongeveer 100 jongeren weg
versperringen hadden opgewor
pen en met stenen en flessen benzi
ne naar de politie gooiden. De sol
daten vuurden plastic kogels af om
de jongeren te verspreiden. Daar
bij raakte niemand gewond.
Staking
YAOUNDE - Paus Johannes Paulus reikt in Yaounde, Kameroen, een
groep nonnen de hand. Hij blijft vier dagen in Kameroen; in totaal be
zoekt de paus in Afrika zeven landen.
hebbèn dit weekeinde gestaakt uit
protest tegen een besluit van de di
rectie geen enkel vraaggesprek toe
te staan met Martin Galvin, de lei
der van de Amerikaanse organisa
tie Noraid, die het verboden Ierse
Republikeinse Leger (IRA) helpt
financieren. Galvin dook in Noord-
Ierland op in weerwil van een ver
bod door de Noordierse autoritei
ten en woonde er niet alleen een
begrafenis van een IR A-lid bij,
maar gaf ook, tot woede van de
protestanten, nog een persconfe
rentie in Londonderry.
Een woordvoerder van de ver
eniging van journalisten NUJ bij
de Ierse omroep sprak van een
„uitbreiding" van de reeds be
staande censuur bij RTE. Hij wees
er daarbij op dat niet alleen IRA-
leden, maar ook die van de legale
politieke vleugel Sinn Fein van de
IRA reeds uit de Ierse ether zijn ge
weerd op grond van de wet.
Vorige week woensdag staakten
bijna alle Britse radio- en tvjourna-
listen uit protest tegen een besluit
tegen het uitzenden van een docu
mentaire van de BBC over Noord-
Ierland, waarin ook een vraagge
sprek was opgenomen met Martin
McGuiness, de Sinn Fein afgevaar
digde voor Londonderry, van wie
wordt aangenomen dat hij de mili
taire leider van de IRA is.
LONDEN (AP) - Japanse geleer-
fgeheime Eenheid 731 van het Ja
panse Keizerlijke Leger te hebben
overleefd, vertellen in de reportage
hoe gevangenen dodelijke bacte
riën als tyfus en builenpest kregen
ingespoten en hoe het ziektebeeld
voor zij stierven geregistreerd
werd.
Mosterdgas
Andere gevangenen, onder wie
mogelijk 3.000 Japanse misdadi
gers en dissidenten, werden levend
ontleed, ingevroren of aan staken
vastgebonden in velden waar mos
terdgasbommen tot ontploffing
werden gebracht. Volgens één van
de geïnterviewden hadden de ex
perimenten tot te te bestuderen of
Anglosaksische personen op de
zelfde manier reageerden als Azia
ten.
leerden die van vervolging ontsla
gen zouden zijn volgens een gehei
me afspraak met de Amerikaanse
militaire leiders in de maanden na
dat Japan op 2 september 1945 for
meel capituleerde. Volgens het
programma stemden de geleerden
er in toe uit hun schuilplaatsen te
komen en de Amerikanen over de
resultaten van hun experimenten
in te lichten in ruil voor hun vrij
heid.
Vooraanstaand
Sommige van de geleerden heb
ben later vooraanstaande functies weerde experimenten op
De man die de eenheid leidde, de
enkele jaren geleden aan kanker
overleden bacterioloog Shiro Ishii,
begon in de jaren '30 voor onder
zoek naar bacteriologische oorlog
voering te ijveren, zegt TVS. Twee
decreten van keizer Hirohito leid
den tot de oprichting van een
hoofdkwartier voor bacteriologi
sche oorlogvoering in Pingfan, on
geveer 560 kilometer ten noordoos
ten van Mukden in Mantsjoerije.
s het on
vervuld bij Japanse medische
stellingen, aldus TVS. De Ameri
kaanse autoriteiten zouden alle in
formatie over Eenheid 731 hebben
achtergehouden op de processen
tegen Japanse oorlogsmisdadigers
die tot april 1948 in Tokio werden
gevoerd.
tijdens de oorlog op de hoogte was.
Dodenmarsen
Meer dan 1.000 Amerikanen die
de beruchte dodenmarsen over
leefden nadat Japan in 1942 de Fi
lippijnen onder de voet liepen, be
hoorden met ongeveer 100 Britse
en Australische krijgsgevangenen
tot degenen die naar Mukden wer
den gestuurd. In de winter van
1942 stierven in Mukden 430 van
de 1.450 gevangenen, voornamelijk
als gevolg van dysenterie en para-
tyfus, aldus de documentaire.
Een voormalig medewerker van
Eenheid 731, Tsuneji Shimada,
vertelde TVS dat hij in Pingfan tot
een groep behoorde die met dysen
terie werkte als bacteriologisch
strijdmiddel. Hij vertelde hoe le
den van de groep naar Mukden
gingen en gevangenen 'infectueuze
stoffen te drinken gaven en autop
sies verrichtten om symptomen
vast te stellen. Wij moesten het ver
loop registreren en de potentie van
bepaalde virussen bepalen'.
BONN (GPD) - De penningmees
ter van de liberale FDP, Irmgard
Adam-Schwaetzer, heeft geëist dat
er een parlementair onderzoek
wordt ingesteld naar het feit of de
sociaal-democratische SPD partij
giften heeft gekregen die ten on
rechte niet aan de belasting zijn op
gegeven. Dit naar aanleiding van
een artikel in het maandag ver-
door
Hans Amesz
schenen nummer van het West
duitse weekblad Der Spiegel,
waarin staat dat de officier van jus
titie onderzoekt of de vroegere di
recteur van de Bank für Gemein-
wirtschaft (in handen van de vak
beweging), Walter Hesselbach (70),
op illegale wijze de SPD aan giften
ter grootte van 6 miljoen mark
heeft geholpen. De SPD heeft dit
inmiddels via woordvoerder Wolf
gang Clement ontkend.
Der Spiegel schrijft dat het er nu
voor het eerst alle schijn van heeft
dat niet alleen CDU/CSU en FDP
maar ook de SPD ernstig bij het
beruchte partijgiftenschandaal
(„Flick-affaire") in de Bondsrepu
bliek Duitsland betrokken is. Via
het wetenschappelijk bureau van
de SPD, de Friedrich Ebert Stich
ting, zouden verstrekkers van gif
ten een „bewijs" hebben gekregen
dat zij dit geld van de belasting
mochten aftrekken. Dat is inder
daad geoorloofd als het om giften
voor een instelling tot nut van het
algemeen, zoals de Ebert-stichting
er een is, gaat. Maar niet als dit geld
via een omweg uiteindelijk in de
kas van een politieke partij vloeit.
En juist daarbij zou de ex-ban
kier Hesselbach, die in het curato
rium van de Friedrich Ebert Stich
ting zit, hebben geholpen. Hij zou
geld, dat zogenaamd voor de Stich
ting bestemd was, hebben overge
maakt op een rekening van de Is
raëlische Maftalin-stichting bij een
Zwitserse bank. Daarna zou dit te
recht zijn gekomen bij de SPD in
Bonn.
Walter Hesselbach heeft beves
tigd dat de justitie hierna een on
derzoek doet. Hij ontkent de be
schuldigingen. Weliswaar heeft de
Friedrich Ebert Stichting inder
daad miljoenen geschonken aan de
Israëlische Stichting (die is ge
lieerd aan de arbeiderspartij in Is
raël), maar daarvan is alles ten goe
de gekomen aan projecten in Israël
en niets aan de SPD in Bonn.
WENEN (AP) - De Tsjechoslo-
waakse politie heeft drie vooraan
staande dissidenten gearresteerd
en een ontwerp-verklaring van de
mensenrechtenbeweging Char-
ta'77 in beslag genomen waarin de
inval van het Warschaupact van 17
jaar geleden werd gehekeld.
Dat is gisteren in Tsjechische
emigrantenkringen in Wenen ver
nomen. De drie aangehouden ac
tievoerders zijn Vaclav Havel, La-
dislav Lis en Jiri Dienstbier. Deze
laatste werd gistermiddag weer in
vrijheid gesteld.
Charta, een van de bekendste en
duurzaamste mensenrechtenorga
nisaties in het Oostblok, werd in
1977 opgericht om de naleving van
internationale verdragen en bin
nenlandse wetten inzake de men
senrechten door het Tsjechoslo-
waakse regime te controleren. De
groep speelt sinds enkele jaren een
groeiende rol in de Europese vre
desbeweging en levert regelmatig
kritiek op de wapenwedloop.
De 48-jarige Havel is een inter
nationaal vermaarde toneelschrij
ver. Hij was een van de oorspron
kelijke woordvoerders van Charta
en is tevens actief in andere onder
grondse mensenrechtenorganisa
ties. Lis (58), een voormalig lid van
de communistische partij en aan
hanger van de Praagse Lente, werd
in 1969 uit de partij gezet. De 48-
jarige Dienstbier is een voormalig
journalist die in januari werd be
noemd als een van de drie woord
voerders van Charta. Alle drie heb
ben jaren in de gevangenis doorge
bracht wegens illegale activiteiten.
