Tachtig jaar veldwerk gebundeld
Een stap in stilte
Uitwisseling Oxford-Leiden
aan vooravond van jubileum
Tweede deel atlas Nederlandse flora fraai naslagwerk
LEIDEN
LEIDEN - Voor wie het maar wil weten: er schieten in
Nederland steeds meer sneeuwklokjes uit de grond.
Het rozenkransje daarentegen kom je nog maar spora
disch tegen. In een oogopslag is dit allemaal te zien in
het tweede deel van de atlas van de Nederlandse flora,
een schitterend naslagwerk over zeldzame en vrij zeld
zame planten. Het is een vervolg op deel 1, waarin alles
staat over uitgestorven en zeer zeldzame planten. Een
verhaal over uurhokken, amateurfloristen en het Rijks
herbarium, waar drs. J. Mennema werkzaam is.
Het was in 1900 dat men in Ne
derland aan een eerste, op grote
schaal uitgevoerde, veldinventa-
risatie begon. In 1950 werd deze
gevolgd door een tweede veldin-
ventarisatie, die in 1980 werd af
gesloten.
"Door de gegevens van beide
inventarisaties met elkaar te ver
gelijken hebben we de verande
ringen die sinds 1950 zijn opge
treden goed in kaart kunnen
brengen. Dat kun je wel uniek
noemen. Vooruitgang, achteruit
gang, alles is hierin te vinden",
zegt Mennema, met zijn hand
slaand op de linnen rug van het
kostbare, lindegroene boekwerk.
"Maar daar kom ik strak op te
rug. Laten we met de historie be
ginnen".
Mennema legt veel bewonde
ring in zijn stem als hij komt te
spreken over conservator Goe-
thart, die zo'n tachtig jaar gele
den met dit werk is begonnen.
"Hij is ook de man van de uur-
hokken, een geweldige vinding
overigens. Hij verdeelde Neder
land in 1670 uurhokken. Een
uurhok is vijf kilometer lang en
vijf kilometer breed oftewel een
uur heen en uur terug".
Er wordt een kaartje en een
lijstje bij gehaald om zijn verhaal
te illustreren. "Kijk, je gaat zo'n
hok in met dit lijstje waar alle
mogelijke plantesoorten op
staan. Systematisch loop je dan
zo'n gebied door en streep je aan
wat je tegenkomt".
Vroeger werden al deze gege
vens nog met de hand verwerkt.
Tegenwoordig ze de computer
in. Het herbarium heeft tot april
van dit jaar steun gehad in de
vorm van extra mankracht van
het ministerie van landbouw.
Ook het Centraal Bureau voor de
Statistiek geeft hulp bij de ver-
door
Saskia Stoelinga
Amateurs
Mennema voert samen met
A.J. Quené-Boterenbrood en
C.L. Plate de redactie van de at
las, die uiteindelijk drie delen zal
gaan tellen. Het laatste deel gaat
over de algemene soorten en
komt, als alles volgens plan ver
loopt, over twee jaar in de han
del. Het zou voor dit drietal on
doenlijk zijn om zelf al die uur
hokken te onderzoeken. Het wel
of niet slagen van dit gigantische
karwei hangt ook af van de me
dewerking van de amateur-flo-
risten. En daarover mag de laat
ste jaren niet worden geklaagd.
Volgens de gegevens van Men
nema lopen honderden mensen,
amateur-floristen, dagelijks in
het veld om te inventariseren.
"We hebben weieens periodes
gekend dat we slecht drie men
sen op de been hadden, maar ge
lukkig is dat voorbq. Het veld
werk is steeds meer in de belang
stelling komen te staan. De liefde
voor planten neemt toe. Het is
ook een aangename bezigheid,
zou ik zo zeggen".
Aangenaam? "Jazeker, wande
len in de natuur en onderwijl
nuttig bezig zijn, daar houden
wij toch van? Zie het maar als
een zinvolle vrijetijdsbesteding.
Er zit ook een zekere spanning in
dit werk. Je gaat als een detecti
ve aan het werk. Stel je voor dat
je een zeldzaam exemplaar vindt,
dat nog niet in de atlas is opgeno
men, stel je voor? Vorige week
kreeg ik nog een kaart binnen
3 MAANDAG 12 AUGUSTUS 1985
Redacteur J. Mennegaf Rijksherbarium): In 2000 moet alles weer andes".
van een amateur dat het Linaeus-
plantje nu ook in Vlieland is ge
vonden. Warschijnlijk van zaad-
versreiding via vogelpoten. Staat
nog niet in deel 2 van deze atlas.
Nieuwe vondsten... prachtig. Het
is een uiterst dynamisch proces.
Up to date is ons werk nooit. Het
blijft een momentopname van
tachtig jaar veldwerk".
Controle
Om contact te onderhouden
met deze belangrijke groep 'vrij
willigers', organiseren Mennema
en zijn companen een paar keer
per jaar een excursie. "Wij kun
nen dan kijken wat de amateurs
waard zijn. Er lopen weieens fan
tasten rond die het te gek maken,
(foto Holvast)
maar er zijn er ook bij die ons ho
gelijk verbazen en op eigen
houtje een enorm niveau hebben
opgebouwd. We hebben bijvoor
beeld een voormalige mijnwer
ker die zich op de plantenwereld
heeft gestort. Fantastisch. Ons
bestand telt verder veel school
meesters en gepensioneerden".
"Alles wat we in de atlas heb
ben staan is gecontroleerd. Als
we aan vondsten twijfelden staat
dat keurig netjes vermeld. Dat
wordt niet verdonkeremaand",
zegt Mennema quasi streng. De
begeleidende tekst bij de kaar
tjes bevat informatie over de eer
ste vondst in Nederland, de
plaats van de plant in het Euro
pese bestel, de mogelijke voor
uitgang, maar helaas meestal
achteruitgang van de soort sinds
1950. Ook bespreken de auteurs
uitvoerig de oorzaken die tot de
sterke verarming van de Neder
landse flora hebben geleid. In
het boek zijn 544 verspreidings
kaartjes opgenomen.
Mennema: "Regulering van de
waterhuishouding, nieuwe lan-
bouwmethoden en de lucht
verontreiniging zijn belangrijke
oorzaken van het verdwijnen van
standplaatsen van planten. Op
alle mogelijke manieren pro
beert men daar de laatste jaren
wat aan te doen". Een mooi voor
beeld vindt de professionele flo
rist de spoordijken. "Professor
Zonderwijk, die zelf het boek de
'Bonte Berm' heeft geschreven,
is met de Nederlandse Spoorwe
gen in de slag gegaan. Omdat de
NS nu in de bermen geen verdel
gingsmiddel meer gebruiken,
bloeit en groeit daar alles weer".
Wat voor de wegen slecht is,
blijkt voor bepaalde planten
weer goed te zijn. Het uiterst
zeldzame Deense lepelblad is ge
signaleerd "langs autowegen.
"Kijk, dat plantje houdt van
zout. Langs de kustlijn kwam het
nog wel voor. Wat zien we nu?
Het gedijt ook in het binnenland
langs wegen waar in de winter
maanden wordt gepekeld. Zie je
de link?"
Dienstverlening
Het herbarium aan de Schel
penkade, dat straks verhuist
naar de voormalige universiteits
bibliotheek aan het Rapenburg.
Mennema vindt het een prachtig
instituut. Alleen is het jammer
dat sommige mensen er over de
werkzaamheden weieens een an
dere mening op na houden. "We
hebben een dienstverlenende
functie en dat moeten we zorg
vuldig in stand houden, want on
ze bron van inkomsten zijn de
floristische gegevens. Dat moe
ten we aanpakken, anders ko
men we geen stap verder. Dit be
tekent wel dat je soms dagen in
de weer bent voor anderen".
"Ja, dat is een keus, waar je
veel voor terug krijgt. Van hoger
hand kunnen we dan wel te ho
ren krijgen dat we meer aan on
derzoek moeten doen, maar zo
lang er in Nederland geen ander
instituut is dat deze taak over
neemt, pas ik ervoor om de
dienstverlenende kant te ver
waarlozen".
Wat na deel 3? Mennema is
voorzichtig: "Deel 3 moet eerst
nog af. En dat is nog een heel
karwei. Hij zucht. Voor de ver
huizing moet nog veel gebeuren,
de subsidies zijn opgehouden en
de extra mankracht is er niet
meer. Na enkele seconden zit hij
toch weer op zijn praatstoel,
want Mennema bruist nog van
de ideeën. "In 2000 moet alles
weer anders. Uit zo'n uurhok
kun je niet halen om hoeveel
planten het gaat, je weet alleen
dat ze in dat gebied voorkomen.
Voor een bestemmingsplan of
voor milieuorganisaties zou het
heel aardig zijn om wel over die
gegevens te beschikken. Ja, ja, je
zou dan met kwartierhokken
kunnen gaan werken. Dat is nog
resiezer".
De atlas van de Nederlandse flo
ra, deel 2. Uitgeverij: Bohn, Schelte-
ma Holkema b.v. Deventer.
foto: Hans van der Meer
Vandaag de laatste aflevering
van een serie foto's die Hans van
der Meer lopend door Leiden
maakte. De foto's zijn een keuze
uit de tentoonstelling 'Een stap in
stilte' die hij begint dit jaar in
het Prentenkabinet had. Deze fo
to zou in dat verband 'Een stap
in sneeuw' kunnen heten. Hij
werd niet in de laatst winter ge
maakt, maar dateert van janua
ri '84. Toen trof Van der Meer de
ze drie mannen aan op de Bostel-
brug.
Hans van der Meer is dertig
jaar oud, woont in Warmond en
studeert aan de Rijksacademie
voor Beeldende Kunsten in Am
sterdam.
Bezoek Britten deze week 39ste ontmoeting
Houten kantine
in brand aan
Sumatrastraat
LEIDEN - Een houten kantinege
bouw van een staalconstructiebe
drijf aan de Sumatrastraat is gister
ochtend door onbekende oorzaak
in brand geraakt. De Leidse brand
weer moest er aan te pas komen
om het vuur te blussen. De politie
sluit niet uit dat er sprake is van
brandstichting.
Gewonden bij
steekpartij op
Maresingel
LEIDEN - Twee Leidse jongens
zijn in de nacht van zaterdag op
zondag gewond geraakt bij een
steekpartij op de Maresingel.
Het tweetal werd aangevallen
door een groepje jongeren op een
bromfiets. Beide jongens liepen
steekwonden op. Eén van hen
moest met ernstige verwondingen
in het academisch ziekenhuis wor
den opgenomen. Over de toedracht
van de steekpartij kon de Leidse
politie vandaag nog niets melden.
LEIDEN - Een 83-jarige Leidse
vrouw is gisteravond lelijk ten val
gekomen toen zij op de Zijlsingel
uit de bus stapte. De bejaarde
vrouw brak bij haar val beide pol
sen. Zij is overgebracht naar het
academisch ziekenhuis.
LEIDEN - Ruim honderd gasten
uit Oxford arriveerden zaterdag-
avond met enige vertraging (ruw
zeetje) bij de kantine van de voet-
balvereniging Leiden aan de Sma
ragdlaan. Voor de 39ste maal heeft
I er een uitwisseling plaats met zus-
terstad Leiden.
De beide universiteitssteden
hebben daarmee een band die
maar door weinig andere steden-
combinaties wordt overtroffen.
"Leiden en Oxford waren inder
daad één van de eersten", ver
moedt Cor Elzenga, WD-raadslid
en namens Leiden bij de uitwisse
ling betrokken. John Parsons, die
dat namens Oxford is, weet alleen
van een nog landuriger band tus
sen Bath en Alkmaar. "Die steden
zijn in '42 allebei hevig gebombar
deerd en op één of andere manier
heeft de burgemeester van Bath
toen telefonisch contact gekregen
met Alkmaar en zijn daar afspra
ken over gemaakt".
Hoe dan ook: Leiden en Oxford
i staan aan de vooravond van het
veertigjarig jubileum en daar is
vanochtend door de beide partijen
al over gesproken. In elk geval zal
er volgend jaar tweemaal op feeste-
Dierenasiel (4)
Gaarne een laatste weerwoord naar
aanleiding van het conflict diere
nasiel Besjeslaan.
De heer Van Emmerik vindt dat
ik me niet moet bemoeien met de
ze zaak. Hij vergeet dat het hoofd
bestuur van de Dierenbescher
ming hier helemaal niet van ge
diend is, ze zitten er ook maar mee.
Daar wij ook aan het hoofdbestuur
hangen is het ons goed recht er
mee te bemoeien, zo iets kost lan
delijk altijd leden. Ik ben het roe
rend eens met de uitspraak van de
adviescommissie, lees het artikel
in deze krant van 1 augustus. Ver
der wil ik nog den heer Van Emme
rik aanraden het maandblad Dier
goed te lezen, daar staat wel dege
lijk in dat dieren uitgewisseld wor
den aan asiels, waar de kans be
staat op plaatsing in gezinnen. Ver
der wil ik nog opmerken dat ik vier
weken geleden een hondje van ne
gen jaar oud uit het dierenasiel van
de Besjeslaan heb gehaald om dat
deze dieren ook een kans moeten
hebben, niet via de dierenbescher
ming maar wel via het stichtings
bestuur van het asiel. En ik ben er
gelukkig mee. Verder hoop ik op
een bevredigende oplossing tussen
bestuur en beheerder, ik zou zeg
gen nogmaals om de tafel en geen
bemoeienissen van anderen.
G. Langezaal. Mozartlaan 8.
Nieuwkoop.
Dierenasiel (5)
Met verbazing heb ik gelezen dat er
een procedure is aangespannen te
gen de heer W. Tiele door de stich
ting dierenasiel Leiden voor zijn
ontslag. Alleen omdat de heer Tiele
zijn boekje te buiten gaat en te veel
zelfstandig handelt. Ik vind het ge
woon een schande dat iemand in
zijn schoenen te schuiven, daar de
fam. Tiele met hart en ziel aan de
beesten hangt en verzorgt en al de
liefde geeft
lijke wijze uitgewisseld worden.
Parsons en Elzenga wijzen er bei
den met nadruk op dat de contac
ten na al die jaren nog heel inten
sief zijn. "Er zijn ook zoveel privé-
contacten door ontstaan. Zoals de
Rotary waarvan een aantal Oxford-
leden rond april in Leiden was en
ook de tennissers hebben veel con
tact. Daar is nu ook een privé-uit-
wisseling van gaande".
Tot de Oxford-delegatie behoort
trouwens ook Mollie Bateson. De
voormalige penningmeester van
het Oxford-comité is er al sinds '46
bij. Parsons: "Maar verder is zo'n
zeventig procent hier voor het
eerst".
Het contact tussen Oxford en
Leiden is veel sterker dan tussen
Leiden en Krefeld, de andere zus
terstad. Hoe komt dat? Elzenga:
"We hebben toen die zaak met dat
beroepsverbod gehad. Dat ging om
een leraar, een communist die de
eed op de grondwet niet wilde af
leggen. Daar is toen vanuit Leiden
veel kritiek op gekomen en dat is
in Krefeld slecht gevallen. Daar
door heeft het een tijdje op een
laag pitje festaan. Maar we gaan er
binnenkort weer eens over praten.
Waar is de tijd gebleven dat je
voor een kleine vergoeding een
hond of kat zo mee kon krijgen als
het maar een goed tehuis had en
hoe is het nu? Nu moeten ze grote
bedragen betalen en ze worden
nooit je eigendom. Als de heer Tie
le dan eens een oogje dichtknijpt
als de mensen het niet kunnen be
talen dan is hij fout. Dan moet-ie
maar met ontslag. Dus wat is het
voor de stichting: centen in het
laatje, maar geen dierenliefde.
Groot respect heb ik voor de Die
renbescherming Leiden die zich zo
inzet voor de fam. Tiele, net als
voor mijn zuster, mevrouw Van
der Zeeuw. Als ze zich niet zo over
haar hondje Bobby hadden ont
fermd, had mijn zuster het niet
overleefd, met al het leed dat boos
aardige buren haar hebben aange
daan. Bobby heeft bij de heer en
mevrouw Pauw niet alleen de ver
zorging gehad, maar ook alle liefde
die hij van mijn zuster moest mis
sen. Dat zijn nog eens prachtmen-
sen. We konden Bobby altijd be
zoeken en toen wij Bobby dinsdag
middag hebben thuis gehaald,
heeft de Dierenbescherming voor
een verrassing gezorgd. Mijn zus
ter heeft een prachtige plantenbak
gekregen. De heer Schouten en al
de anderen van de Dierenbescher
ming waren er bij, en verslagge
vers en Holvast en andere fotogra
fen zoals u in de krant kon lezen.
Al die goedheid van de Dieren
bescherming heeft al dat leed wat
ze twee jaar geleden in haar 'gevan
genis' bij de buren heeft gehad,
weer wat vergoed. Ze is gelukkig
nu rustiger en blij met haar prach
tige, nieuwe huis en haar drie hon
den.
Proberen de banden weer wat aan
te halen".
Sleutels
Het meest opmerkelijke onder
deel van deze uitwisseling is een
collectie sleutels en sloten van de
Engelsman Peter Forbes. Ze wor
den in De Lakenhal tentoongesteld
(openingstijden van tien tot vijf
uur). Parsons: "Hij heeft de meest
uiteenlopende sleutels en sloten
verzameld. Het is iemand die ge
woon alles wil hebben. Ik heb zelf
vorig jaar in een hotel in Dallas ge
zeten. Daar kreeg je een bepaald
nummer dat met het slot van je ma
ker correspondeerde. Dat was dus
eigenlijk niet eens een sleutel. Ik
vertelde Peter Forbes dat. Nou, dat
moet ik dus de eerstvolgende keer
ook voor hem meenemen".
De uitwisseling bestaat verder
uit vertegenwoordigers van wiel
rennen (met zaterdag een voorwed
strijd bij de Ronde door Leiden),
squash, ambtenaren, raadsleden,
fotografen en gehandicaptensport.
Elzenga: "We zullen de Engelsen
kennis laten maken met goalball.
Dat is hier al behoorlijk populair,
maar in Oxford kennen ze dat hele
maal niet".
Dus ik begrijp niet dat die stich
ting die mensen dat leed aan moet
doen. Ik hoop van ganser harte dat
de heer Tiele en de Dierenbescher
ming het proces winnen. Ik hoop
dat het niet zo gaat als met mijn
zuster die het proces verloor wat
helemaal fout was. Daarom is ze
ook in hoger beroep gegaan. En ik
hoop dat de familie Tiele nog lang
bij zijn honden en katten in het
asiel aan de Besjeslaan zal blijven.
Ik wens ze heel veel sterkte toe in
de komende tijd en verder nog een
gelukkig leven. U moet maar zo
denken, het spreekwoord zegt nog
altijd: zo je doet, zo je ontmoet.
Niemand ontloopt zijn straf en een
ieder krijgt loon naar werk.
Nogmaals veel sterkte, ook na
mens mijn zuster mevrouw Van
der Zeeuw. Wij zijn allebei lid van
de Dierenbescherming. Wij heb
ben de heer en mevrouw Tiele wel
eens ontmoet en het zijn heel aardi
ge mensen.
Mevr. H.C. Guldemond-Van der
Zeeuw
Corantijnstraat 68
Leiden
Centrum '45 (2)
Op 22 juli j.l. stond in deze rubriek
een brief van E.G.S. te Doorn over
Centrum '45.
Het is niet mijn bedoeling com
mentaar te geven op de totale
strekking van deze brief. Maar al
thans twee van de door E.G.S. ge
noemde zaken vragen om correc
tie:
Centrum '45 is - zoals in de Ne
derlandse gezondheidszorg gebrui
kelijk - erkend als psychiatrisch
ziekenhuis (dat zegt primair iets
over de beschikbare voorzienin
gen); en voldoet aan de daarbij ge
stelde erkenningsvoorwaarden.
Drs. J. Peters,
directeur,
Rijnzichtweg 35,
Oegstgeest.
Het eerste onderdeel van de uit
wisseling had gistermorgen vroeg
plaats. Wielrenners uit Oxford en
Leiden bestreden elkaar op de
splinternieuwe baan in Roomburg
(foto Holvast)
Gehuwd: H. Duijverman
en E. Lotte; J Schreuder en W.J. Schel
lingerhout; M.C. Planjer en H.C. Moo-
nen; P. te Lintel Hekkert en G.M. Stir-
oe; E F. McWilham en B S L. Blom-
maert; P. van Hooven en L.M. Mosley;
J.H. Huttinga en J.M. van Schie.
LEIDEN - Een 24-jarige Leidenaar
is in de nacht van vrijdag op zater
dag tijdens een ruzie in een woning
in de Genestetstraat in het been ge
schoten door een 47-jarige Leide
naar.
Het tweetal maakte ruzie nadat
ze beide door de politie waren ge
hoord over over een diefstal. Het
slachtoffer dacht dat de andere
man hem verraden had. De 47-jari-
ge voelde zich op een gegeven mo
ment zo bedreigd dat hij de 24-jan-
ge met een revolver in het been
schoot. De schutter heeft zich later
aan het bureau gemeld en is door
de politie ingesloten.
