In jaren negentig
wellicht medicijn
dat dementie remt
Organon boekt na vijftien jaar onderzoek succes
Toekomst Afrika:
een nachtmerrie?
HlflMME
Wereldraad vast morgen voor Midden-Amerika
PAGINA 12 WOENSDAG 31 JULI 1985 WO
Dementie: een ouderdomsziekte die - naarmate Neder
land vergrijst - in omvang zal toenemen. Geneesmidde
len om het aftakelingsprocess in de hersenen te vertra
gen of helemaal te stoppen, zijn er niet. Maar de farma
ceutische industrie zoekt ernaar. Organon in Oss heeft
al enkele hoopgevende succesjes geboekt.
Toch is de geneesmiddelenindustrie voorzichtig. Ze
tempert het optimisme, omdat zij geen valse hoop wil
wekken. Organon zoekt wel verder. Tenslotte zijn er
lichtpuntjes. Wanneer er een medicament tegen de
mentie op de markt komt? Wellicht in de jaren negen
tig.
De stand van zaken nu. Een gesprek met dr. J.J. de
Ridder van Organon. Al vijftien jaar zoeken Organon
en de universiteit van Utrecht (prof. De Wied) naar een
medicijn dat de ouderdomsziekte kan remmen. In neu-
ro-peptiden - eiwitten die in de hersenen worden aan
gemaakt - lijkt enige houvast te zijn gevonden.
gediend indien er sprake is van
een slechte doorbloeding van de
hersenen, omdat sommige pepti
den ervoor zorgen dat er effe-
ciënter met zuurstof in de herse
nen wordt omgesprongen".
Wanneer er een middel wordt
gevonden, dat de aftakeling af
remt, heeft dat wel gevolgen. Dr.
De Ridder: "Waar ook ter wereld,
je ziet overal vergrijzing. Die ver
grijzing brengt niet alleen zorgen
voor de samenleving met zich
mee, maar ook op de begroting
van volksgezondheid zal er reke
ning mee moeten worden gehou-
door
Jan Westerlaken
Boven de vijfenzestig jaar
is de kans op dementie
één op tien: boven de
tachtig jaar wordt er van
iedere vier bejaarden één
dement. Nederland her
bergt - zo is de schatting -
rond de tweehonderddui
zend demente patiënten.
Maar de gemiddelde leef
tijd stijgt. Anders gezegd:
de mens blijft langer le
ven. Dus zullen er in de
toekomst ook meer de
menten zijn.
Dementie, wat is dat precies?
Kort gezegd komt de ziekte neer
op het afsterven van hersencel
len, waardoor bepaalde functies J
van de hersenen blijvend uitval
len. De cellen die het gevoeligst
zijn, verdwijnen als eerste. Ze
worden niet meer vervangen.
Wat een kind op weg naar vol
wassenheid leert, zal bij de de
mente mens in omgekeerde volg
orde afsterven. Eerst gaat het ge
heugen achteruit. Dan het ver
mogen om anderen te herken
nen. Het moment waarop de afta
keling zich kan voordoen hangt
af van het evenwicht tussen de
gezondheid, het psychisch wel
zijn en de sociale situatie waarin
de oudere mens zich bevindt.
Vaststaat dat vereenzaming fu
nest is. Door aandacht verloopt
het proces van dementeren veel
langzamer.
Wie eenmaal aan dementie
lijdt, kan weinig hoop koesteren
op genezing. Medicamenten die
het verouderingsproces in de
hersenen kunnen tegengaan, zijn
nog niet ontdekt. Hoewel Orga
non iets op het spoor is, zal het
op z'n vroegst pas in de tweede
helft van de jaren negentig zijn
alvorens er resultaten in de vorm
van een medicijn mogen worden
verwacht. Eerder niet, bena
drukt dr. Öe Ridder. Elk jaar eer
der dat er een geneesmiddel op
de markt komt, is mooi meege
nomen, zegt hij.
Lichte dementie
Dan nog is de groep demente
patiënten die met de neuro-pep-
tiden - lichaamseigen eiwitten -
kan worden behandeld, beperkt.
Aan wie denkt dr. De Ridder met
name? "In.de eerste plaats zullen
patiënten met een heel lichte de
mentie voor toediening van het
medicament in aanmerking ko
men. Mensen van wie je bij voor
baat kunt zeggen dat ze over een
jaar of vijf aan een ernstiger
vorm van aftakeling zullen lij
den. Bij de ziekte van Alzheimer,
bijvoorbeeld. De helft van de de
mente patiënten heeft deze ziek
te. Zij leidt gewoonlijk binnen
vijf jaar tot de dood. Als je nu
eens dat verouderingsproces
kunt vertragen of misschien zelfs
stopzetten, dan heb je een goede
zaak gediend. En als iemand is
getroffen door een hersenbloe
ding? Nee, bij hen zullen de stof
fen niet meer werken. Ze werken
misschien wél als ze worden toe
Meer dan de helft van alle dementiegevallen wordt veroorzaakt door
de ziekte van Alzheimer. Foto boven: afgestorven hersencellen veroor
zaken gaten in de hersenen. (toto pr)
den. Oudere mensen zijn vaker
ziek. Veel van hen kunnen op
den duur niet meer voor zichzelf
zorgen. Ze vergeten het gas 's
avonds uit te doen, laten het licht
branden en noem maar op. Dan
praat ik alleen nog maar over de
lichtere vormen van dementie.
I^jk, als we bij hen het aftake
lingsproces met zo'n drie tot vijf
jaar zouden kunnen vertragen,
dan kunnen ze langer op zichzelf
blijven wonen. Het zal duidelijk
zijn: dat heeft een enorme in
vloed op de kosten van de volks
gezondheid".
Kwaliteit
Maar daarop niet alleen, bena
drukt dr. De Ridder. "Geld is be
langrijk, maar wat te denken van
de kwaliteit van het leven? Of
een bejaard iemand zichzelf in
zijn oude, vertrouwde omgeving
kan redden of dat hij of zij de
laatste levensjaren - door toe
doen van dementie - in een ver
zorgingshuis moet doorbrengen.
Laat ik duidelijk zijn: wij willen
niet naar een verlengen van het
leven. Maar we willen wel probe
ren wat te doen aan de kwaliteit
van het leven van de oudere
mens, zodat dit leven ook op late
re leeftijd aanvaardbaar is".
Voor dit doel eenmaal is be
reikt komt er nog heel wat kij
ken. Dr. De Ridder: "We hebben,
enige kennis hoe peptiden op de
hersenen werken en hoe ze het
gedrag kunnen beïnvloeden. Al
leen, we hebben die kennis opge
daan door met gezonde dieren te
experimenteren. Die kennis
moeten we vertalen naar de zieke
mens. Wat hebben we gedaan?
Ratten hebben we van jongsaf
met peptiden behandeld. Na hun
dood hebben we de hersenen
vergeleken met die van - onbe
handelde - even oude dieren en
met de hersenen van jonge rat
ten. Wat zagen we? De conditie
van de hersenen van de behan
delde ratten was identiek aan die
van de hersenen van jonge rat
ten. Er was geen spoortje van af
takeling te bekennen. Terwijl
daarvan wel sprake was bij de
ratten die niet met peptiden wa-
ïen ingespoten. Maar", waar
schuwt dr. De Ridder, "we weten
niet of de hersenen van de mens
op precies dezelfde manier rea
geren.".
Om daar achter te komen zal er
zal er klinisch onderzoek moeten
worden verricht. Een klein on
derzoek heeft uitgewezen dat de
peptiden weinig invloed hebben
Dr. De Ridder (foto pr>
je mensen een ingewikkelde test
doen, dan zie je dat ze zich - on
der invloed van die peptiden -
langer kunnen concentreren en
ook langer met die test bezig
kunnen zijn. Bejaarden die licht-
dement waren bleken ook te ver
beteren. Niet zo zeer het geheu
gen, maar hun stemming. Ze
pakten de krant weer, gingen de
deur weer uit om een praatje te
maken. Kortom, de verpleegde
patiënt werd een stuk vriendelij
ker. Intern noemde wij dit pepti
de toen de 'anti-knorrigheidspil'.
Natuurlijk, je kunt van enig suc
ces spreken, maar daarmee heb
je bepaald nog geen geneesmid
del. Zou dit er eens komen, dan
zal het uitsluitend voor lichte af-
takelingsgevallen kunnen wor
den aangewend. Bij matige tot
ernstige dementie boekten de
peptiden geen resultaat. Een
ding staat vast: als dit onderzoek
een medicament zou opleveren,
dan hebben we wel wat bijzon
ders. Want dan kunnen we een
ziekte bestrijden waarvoor nu
niets op de markt is. Ja, dan kun
je van een doorbraak spreken".
Dr. De Ridder heeft het al ge
zegd: zover is het nog lang niet
en of het zover zal komen is de
vraag. Echt optimistisch is hy
niet. "Maar", voegt hij er direct
aan toe, "we vonden het zo'n vijf
tien jaar geleden de moeite
waard ermee te beginnen, omdat
er wat interessants uit kan ko
men. Er waren drie basis-over
wegingen om het onderzoek te
doen: de medische- en economi
sche relevantie en de weten
schappelijke haalbaarheid. We
moeten nog wat jaren geduld
hebben of de klinische onderzoe
ken voldoende opleveren om aan
een produkt te gaan denken. We
kunnen niet voorzichtig genoeg
zijn. Als er maar een greintje aan
verwachtingen wordt gewekt,
dan lopen we de kans dat de
mensen bij ons aan de poort
staan om 'pillen' op te eisen".
Hormonaal
Neuro-peptiden, wat zijn dat
voor stoffen? Het zijn kleine ei
witten die onder meer in de hy
pofyse (hersenaanhangsel) wor
den aangemaakt, maar ook che
misch (buiten het lichaam) kan
worden bereid. Peptiden hebben
een hormonale werking en oefe
nen - onder meer - invloed uit op
het centrale zenuwstelsel (stem
ming, gedrag enz.). Gebleken is
dat het hormoon vasopressine
invloed heeft op het geheugen en
dat er bij schizofrenie (psychi
sche stoornissen) vermoedelijk
sprake is van een verstoorde ba
lans tussen alfa- en gamma en-
dorfinen.
Dr. De Ridder: "Als dat inder
daad het geval is, dan hebben we
de therapie in handen. Je moet
het nog wel aantonen. Zodra we
dat kunnen, dan hebben we de
bewijzen dat schizofrenie biolo
gisch bepaald is. De moeilijkheid
is dat we - om dat vast te stellen -
dan metingen in de hersenen
moeten doen naar de aanwezigh-
heid van gamma-endorfinen.
Daar kom je niet aan. Bovendien
zal er een meetmethode moeten
worden ontwikkeld die jaren
vergt. De stoffen hebben we wel
toegediend en de resultaten zijn
bemoedigend".
Over de eventuele bijwerkin
gen van de peptiden zegt dr. De
Ridder: "De veiligheid is erg
hoog. Van enige toxische wer
king was niets te bespeuren. Dat
is ook niet zo verwonderlijk,
want het gaat hier om een li
chaamseigen stof. Bijwerkingen
zijn er dus niet. Bij het injecteren
van vasopressine was er een lo
kale reactie: een rode plek op de
huid. Na een halve dag was die
weer verdwenen. Misschien kan
er wat agitatie optreden als een
schizofrene patiënt endorfïnen
krijgt toegediend. Plat spuiten is
er niet bij, zoals by het gebruik
van neuro-leptica (medicijn te
gen schizofrenie). Zoals de situa
tie er nu voorstaat zijn er geen
relevante bijwerkingen. De
vraag waarvoor wij ons zien ge
steld is: kunnen we de werking
van peptiden zo hard maken, dat
er uiteindelijk een medicament
uit voortvloeit".
Leerpil
Als die 'pil' er in de jaren ne
gentig komt, zal die zeker opzien
baren. In eerste instantie is hij
bedoeld om licht-demente be
jaarden een kwalitatief betere
oude dag te bezorgen. Heeft het
medicament daarnaast nog meer
mogelijkheden? Te denken valt
daarbij - bijvoorbeeld - aan men-
studeren of
die verslaafd zijn
aan alcohol en wier hersencellen
hierdoor zijn aangetast.
Dr. De Ridder wil van een leer
pil niets horen. "Wij maken geen
medicijnen om de leerprestaties
te verbeteren. Ons werk is erop
gericht na te gaan of we mentale
ziekten kunnen verhelpen. Waar
het ons om te doen is, is om af
wijkingen in de hersenen te ver
beteren en niet om iemand beter
te laten leren. Voorzover wij heb
ben kunnen nagaan, houd je be
paalde dingen niet langer vast bij
gebruik van de peptiden. Wel is
er sprake van een verhoogde
concentratie. Leerpillen zijn het
absoluut niet. We zijn daarin ook
niet geïnteresseerd. Het enige
doel (fat wij nastreven is: hoe
herstellen we een defect in de
hersenen met geneesmiddelen".
Over hersenbeschadiging bij
alcoholmisbruik zegt De Ridder:
"Op dat terrein hebben we geen
onderzoek gedaan. Eerlijk ge
zegd verwacht ik dat de peptiden
daarvoor niet zullen worden aan
gewend. Wat wel denkbaar is, is
dat peptiden bij de bestrijding
van heroïne-verslaving een posi
tieve werking hebben. Niet al
leen dierproeven hebben uitge
wezen dat vasopressine daar een
gunstige werking op heeft, veel
meer verslaafden maakten hun
metadon-programma af toen zy
een dosis van dit hormoon inna
men. Hoe dat komt? Wellicht wa
ren ze gemotiveerder en speelde
ook de concentratie een rol".
Irreversibel
Dementie wordt alleen maar
erger. Kunnen peptiden dat pro
ces doen keren? "Het blijft irre
versibel (onomkeerbaar)", stelt
dr. De Ridder met nadruk. "Her
sencellen zijn hooggekwalifi
ceerde cellen die, als ze eenmaal
zijn afgestorven, niet meer wor
den vervangen. Op z'n allerbest
zouden we het proces van de
mentie kunnen vertragen, maar
omdraaiennee".
Afrika. Vijftien jaar geleden kon
het zijn bewoners nog voeden, an
no 1985 worden 150 van de 500 mil
joen Afrikanen 'direct of indirect
bedreigd door de hongerdood.
Wanneer er niet snel wat gebeurt
dreigt volgens de Wereldbank rond
de eeuwwisseling een sociale, eco
nomische en politieke nachtmer
rie. Een nachtmerrie die overigens
al realiteit is, zo maakte een Britse
televisieploeg vorig jaar duidelijk.
De reportage maakte wereldwijd
door
Sjaak Smakman
acties la Eén voor Afrika los.
Maar er is veel meer nodig: het roer
moet radicaal om. Niet alleen in
Afrika zelf, maar ook in de wester
se landen.
Het is - en was dat al by het be
kend worden van de hongersnood -
geen nieuws dat de nieuwe droog
teperiode in de Sahelzone niet
meer was dan de druppel die de
emmer deed overlopen. Afrika is
het enige werelddeel waar de voed-
selproduktie en het inkomen per
hoofd van de bevolking in de afge
lopen tien jaar zijn teruggelopen.
Al twee jaar geleden merkte de
VN-commissie voor Afrika daarom
op dat 'het toekomstbeeld dat naar
voren komt uit de huidige tenden-
zen bijna een angstdroom is'.
De verwaarlozing van de eigen
voedselproduktie is een van de be
langrijkste oorzaken van de huidi
ge honger. De afgelopen twintig
jaar hebben de Afrikaanse regerin
gen hun plattelandsbevolking
schandelijk geëxploiteerd. Via een
systeem van kunstmatig laag ge
houden prijzen werden de boeren
geacht voor bijna niets voedsel te
produceren. Als er al aandacht was
voor de landbouwproduktie, dan
gold die de verbouw van export-
produkten als koffie, cacao, suiker
en katoen. In de Sahellanden Ni
ger, Mali, Burkina Fasso en Tsjaad
bijvoorbeeld namen niet alleen de
voedselimporten in twintig jaar toe
van 200.000 ton tot 1,7 miljoen ton,
de katoenproduktie steeg in die
zelfde periode van 22,7 miljoen ton
tot een recordoogst van 154 mil
joen ton in 1984.
De opbrengst van die landbouw-
exporten kwam veelal ten goede
aan prestigeprojecten. Veel Afri
kaanse hoofdsteden zijn etalages
van luxe met glazen regeringsge
bouwen, grote havens, moderne
ziekenhuizen en universiteitscen
tra. De plattelandsbevolking zag
niets van haar inspanning terug en
in toenemende mate weigerden de
boeren daarom te produceren.
De ontwikkelingshulp was al
evenmin gericht op het platteland.
De meeste westerse landen ston
den luid te applaudiseren by de
overambitieuze plannen, waarvoor
machines en know-how alleen bij
henzelf te koop waren. Zo kostte
het overgrote deel van de 'hulp' fei
telijk niets. En wilden ontwikke
lingslanden 'hun' geld anders be
steden, dan werd de hulp wel aan
voorwaarden gebonden die terug
sluizing veilig stelde. De meeste
westerse banken bleken boven
dien in de jaren zeventig ook niet
te beroerd om flinke leningen te
geven, ook al was dat voor slechte
projecten.
De verwachting om de schulden
te kunnen terugbetalen via de
landbouwexport, bleek een drog
beeld. De prijzen op de wereld
markt kelderden enorm. Bij die te
ruglopende inkomsten, namen de
prijzen van importprodukten als
olie en machines echter sterk toe.
"De armen verkopen goedkoop
aan de rijken en kopen duur van
hen terug. Daarmee vindt over
dracht vNan rijkdom plaats van de
arme landen naar de rijke", zei de
Tanzaniaanse president Nyerere
tijdens een bezoek aan Nederland.
In luttele jaren is Afrika temidden
van zijn ergste crisis een exporteur
van kapitaal geworden.
De weg terug. Die is er, maar hij
is lang en moeilijk, zegt de Wereld
bank. Aandacht voor de eigen
landbouw is een eerste voorwaarde
voor herstel, een produktieprikkel
via verhoging van de voedselprij
zen een tweede. De regeringen
moeten meer vertrouwen op de
vrije markt, aldus de Bank. En al is
dat moeilijk in landen waar het
subsidiestelsel een van de weinige
touwtjes is die de sociaal-economi
sche structuur nog bij elkaar
houdt, tijdens de afgelopen top
conferentie van de Organisatie
voor Afrikaanse Eenheid (OAE)
omarmden veel Afrikaanse leiders
dit scenario. Ze namen een vijfja
renplan aan dat hen verplicht de
investeringen in de landbouw op te
voeren tot een kwart van de over
heidsuitgaven. Nu is dat nog geen
tien procent.
Maar ook dat biedt nog geen op
lossing voor de torenhoge schul
den waar de meeste landen mee
kampen. De afbetaling van de on
geveer 170 miljard dollar buiten
landse schuld eist een steeds gro
ter deel van de steeds schaarser
wordende deviezen op. Voor im
porten die de weinige industrie op
de been moeten houden is steeds
minder geld. Daardoor dreigt de vi
cieuze cirkel van nog minder ex
port, nog minder deviezen en dus
weer minder export.
En terwijl Afrika aldus steeds af
hankelijker wordt van ontwikke
lingshulp als bron van inkomsten,
krijgt het steeds minder. Juist om
dat het zo arm is: daardoor komt te
weinig van de 'hulp' terug naar de
donorlanden. En dat verwijt richt
de Wereldbank rechtstreeks aan de
industrielanden: die moeten bij
hun hulp kijken naar de belangen
van de ontwikkelingslanden en
niet uitsluitend naar die van hen
zelf.
Maar inmiddels is er geen parti
culiere bank meer die Afrika nog
geld wil lenen, het IMF is alleen
een 'alternatief voor de (in Afrika
schaarse) rijkere ontwikkelings
landen en de Wereldbank heeft
geen geld. De Wereldbankdochter
IDA (Internationaal ontwikke
lingsbureau), dat is gespecialiseerd
in zachte leningen heeft de komen
de jaren maar 9 miljard dollar te
verdelen, terwijl bijna het dubbele
nodig is om de hulpverlening op
peil te houden. Met name de VS
hebben geweigerd geld in het IDA
te pompen. Het door de Wereld
bank vorig jaar Opgerichte Afrika-
fonds is al evenmin een succes,
ook hier bij gebrek aan belangstel
ling van de industrielanden. Om
het initiatief nog enigszins te red
den stopt Nederland er 350 miljoen
gulden in, veel meer dan de bedoe
ling was.
De OAE heeft daarom onlangs
een nieuwe internationale confe
rentie voorgesteld over het Afri
kaanse schuldenprobleem. De
deelnemers willen zich verplichten
hun schulden af te betalen in ruil
voor verlichting van de schulden
last voor de armste landen, die on
geveer 27 miljard dollar bedraagt.
In de afgelopen jaren is aan 58 ont
wikkelingslanden landen al zo'n 6
miljard dollar kwijtgescholden,
maar dat lijkt niet genoeg. Zelfs
onze nationale kasbeheerder mi
nister Ruding sluit verdere kwijt
schelding niet uit, zij het dan als
onderdeel van een uitgebreid pak
ket maatregelen voor de armste
landen. Dat in tegenstelling tot de
VS, Japan, de OPEC-landen en een
aantal Oosteuropese landen, die
van verdere kwijtschelding niet
willen horen.
Gaan de OAE-landen hun land
bouw aanpakken, of blijft het bij
woorden? Zijn de industrielanden
bereid hun eigen belangen bij ont
wikkelingshulp even opzij te zet
ten? Komt er een schuldenregeling
die de armste landen uitzicht
biedt? Voordat op die vragen een
positief antwoord komt, blijft de
toestand in Afrika zoals die is: een
nachtmerrie.
Een groot deel van de 450 ker
kelijke afgevaardigden die in de
Argentijnse hoofdstad Buenos
Aires de bestuursvergadering
van de Wereldraad van Kerken
bijwonen zal morgen de hele dag
'vasten' uit solidariteit met de
Middenamerikaanse volkeren.
Dat gebeurt op initiatief van een
delegatie van de Wereldraad, die
vorige week een bezoek bracht
aan onder andere El Salvador en
Nicaragua. Met deze vastendag
wil men ook steun betuigen aan
de Nicaraguaanse priester-minis
ter d'Escoto, die van begin juli af
vastend en biddend protesteert
tegen de Amerikaanse politiek in
het Middenamerikaanse gebied.
De actie is bepaald op donder
dag omdat dan ook de 'Dwaze
Moeders' hun wekelijkse demon
stratie houden. De deelnemers
aan de vastendag houden op
etenstijd steeds een gebedssa
menkomst. Op de agenda van de
Wereldraad was de donderdag
middag al vrijgehouden om
kerkmensen uit de hele wereld
de gelegenheid te geven mee te
lopen met een rondgang voor het
presidentiële paleis.
Twee van de zeven presiden
ten van de Wereldraad deden
verslag van hun ervaringen in
Midden-Amerika. Zij spraken
daar met kerkelijke vertegen
woordigers, familieleden van po
litieke gevangenen en verdwe
nen personen en verschillende
hulporganisaties. De delegatie
was onder de indruk van de ma
nier waarop in Nicaragua wordt
geijverd voor zelfbeschikking en
rechtvaardigheid. Over El Salva
dor werd gezegd, dat daar geen
vooruitgang wordt geboekt in de
situatie van de mensenrechten.
- De Duitse kerken oefenen
sterke aandrang uit op de We
reldraad om een 'vredesconcilie'
van alle kerken bijeen te roepen.
Het bestuur van de Wereldraad
zal de komende dagen plannen
bespreken voor een wereldcon
ferentie over gerechtigheid, vre
de en het behoud van de schep
ping. De Duitse kerken vinden,
dat daar ook de Rooms-Katholie-
ke Kerk en anderen die geen lid
zijn van de Wereldraad bij moe
ten zijn.
- De Vaticaanse afgevaardigde
naar Buenos Aires, de Engels
man monseigneur Basil Mee-
king, uitte gisteren kritiek op de
veroordeling door secretaris-ge
neraal Emilio Castro van het Va
ticaanse besluit om de Brazi
liaanse 'bevrijdingstheoloog'
Leonardo Boff een spreekverbod
op te leggen. Meeking werkt op
het secretariaat voor de eenheid
in Rome. Hij noemde de kritiek
van Castro een 'inmenging in de
interne aangelegenheden van de
Rooms-Katholieke Kerk'.
"Er zyn plaatsen waar wij met
elkaar in gesprek zijn", zei Mee
king. "Het zou schadelijk zijn
voor de goede samenwerking, als
wij in de toekomst tot elkaar
spraken via publieke samen
komsten als deze". Castro's ver
oordeling gebeurde, volgens
mgr. Meeking, ook op verkeerde
gronden. Hij plaatste die tegen
de achtergrond van de kerkelijke
situatie in Latyns-Amerika, ter
wijl het - naar de Engelse prelaat
verklaarde - alleen ging om een
reprimande voor een rooms-ka-
tholiek theoloog "die ontrouw is
aan de officiële leer aangaande
de aard van de kerk".
In een reactie gaf secretaris-ge
neraal Castro toe, dat hy mis
schien een diplomatieke fout
had gemaakt. "Maar als Latijnsa
merikaan voel ik me emotioneel
geraakt, waardoor ik misschien
te persoonlijk heb gereageerd. Er
lijkt ook zo'n afstand te bestaan
tussen de woorden van de paus
over oecumene en het effect van
de maatregel tegen Boff'.
Het dagelijks bestuur van de
Wereldraad wil de komende we
reld-bisschoppensynode in Ro
me vragen, zich in het algemeen
te onthouden van 'harde, wetti
sche maatregelen'. In een ont-
werp-brief, die het Centraal Co
mité (algemeen bestuur) nog
moet goedkeuren, wordt de
wens uitgesproken, dat deze sy
node in dezelfde 'geest van hoop'
zal werken als het Tweede Vati
caans Concilie.
Steun. De Nicaraguaanse
bisschoppen kunnen rekenen op
de 'voortdurende steun' van hun
Amerikaanse collega's. In een te
legram zegt de voorzitter van de
Amerikaanse rooms-katholieke
bisschoppenconferentie, James
Malone, dat het leiderschap van
de Nicaraguaanse bisschoppen
'een inspiratie is voor ons en
voor de hele kerk'.
"Wy zijn bedroefd over het lij
den van het Nicaraguaanse volk
als gevolg van het aanhoudende
geweld, de manipulatie door bui
tenlandse machten, inclusief de
beide supermachten, en het ont
breken van fundamentele men
senrechten".
Reis. De paus zal van 8 tot 19
augustus een bezoek brengen
aan zeven Afrikaanse landen: To
go, Ivoorkust, Cameroun, Cen-
traal-Afrika, Zaïre, Kenya en Ma
rokko. Dit wordt zijn 27ste bui
tenlandse reis. Op het program
ma staan onder meer 13 eucha
ristievieringen en 6 oecumeni
sche ontmoetingen. In de hoofd
stad van Ivoorkust zal de paus
een kathedraal inwijden waar
voor hij vijf jaar geleden de eer
ste steen legde.
Simonis. Aartsbisschop Si-
monis van Utrecht gaat zondag
naar Tegelen om een voorstelling
by te wonen van de passiespelen.
Op 10 augustus vertrekt hij naar
Nairobi (Kenya) voor het 43ste
'eucharistisch congres'. Aan dat
congres (van 11 tot 19 augustus)
zullen, naar wordt verwacht, zo'n
100.000 mensen deelnemen. De
paus zal bij de slotsamenkomst
van het congres zijn.
Gijsen. Bisschop Gijsen van
Roermond heeft de paus ge
vraagd om een tweede hulpbis
schop, ter vervanging van mgr.
Ter Schure, nu bisschop van Den
Bosch.
Hervormde Kerk: beroepen
door de synode tot legerpredi-
kant kandidaat Th. van Delen
Veenendaal, door de synode tot
predikant voor buitengewone
werkzaamheden (relatie mos
lims-christenen) kandidaat me
vrouw G. M. Speelman Amster
dam; aangenomen de benoe
ming tot bijstand in het pastoraat
te Wapserveen (Dr.) D. T. Rut
gers West-Terschelling, de be
noeming tot bijstand in het pas
toraat te Kedichem (ZH) A. K.
Abcouwer Culemborg; aangeno
men naar Parrega-Hieslum (Fr.)
kandidaat G. Muilwijk Auster-
litz, naar Wehl (Geld.) kandidaat
mevrouw I. de Zwart Amster
dam.
Kerkverlaters. Volgens het
Oostenrijkse bureau voor de sta
tistiek is het aantal kerkverlaters
in dat land vorig jaar in vergelij
king met 1983 met 3,3 procent ge
stegen. Uit de Rooms-Katholieke
Kerk (80 procent van de bevol
king) ging 5 procent meer weg
dan in '83. In de Evangelische
Kerk loopt het percentage kerk
verlaters terug.
