lin en onzin van de auto te kijl
Jaap Min: drieluik over
Bergense expressionist
)p Biermale van Middellieiiii
Septemberfeest iii
Spiegelkwartier
RADIO-TV-KUNST
ITWERPEN (GPD) - Wie beweert dat auto's hem koud laten,
gt- Verafgood of verguisd: hoe dan ook speelt de automobiel
dominante rol in het dagelijks leven. Dat was al zo vanaf
n verschijning aan het einde van de vorige eeuw, en dat zal
de toekomst zeker niet minder worden. Sinds de futurist
rccioni in 1900 een schilderij vervaardigde waarop een auto
ureerde, heeft ook de kunst zich over de auto gebogen.
Wisselend kritisch en vererend
n sindsdien ontelbare kunstob-
ten gemaakt waarin de auto een
langrijke rol speelt. De biënnale
Middelheim, Antwerpen, staat
jaar geheel in het teken van de
to. Op deze 'Automobiënnale'
?n in totaal 71 bekende en min
bekende kunstenaars uit bin-
en buitenland gestalte aan
n verheerlijking, afkeer, haat of
-oor het verschijnsel auto.
s voor het eerst in het *18-
ig bestaan dat de organisatoren
n dit tweejaarlijks evenement
bben gekozen voor een themati-
le aanpak. Voorheen werden
ieds landen uitgenodigd een re-
esentatief overzicht samen te
illen van hun hedendaagse plas-
che kunstuitingen. Zo gaven
jaar geleden de Scandinavi-
he landen en - twee jaar geleden -
zuidelijke provincies van Ne-
rland een boeiend overzicht van
at er zich op dat moment op het
bied van driedimensionale
inst gebeurde.
ieuwe aanpak wordt ver
aard te stellen dat „in een tijd
op alle mogelijke gebieden
zocht moet worden naar nieuwe
andere oplossingen, dit ook
ldt voor de biënnale". Of ook in
toekomst vanuit een thema ge-
;rkt zal worden is nog niet zeker.
deze 'Automobiënnale' model
aat voor nog komende tentoon-
illingen, dan valt te hopen dat er
de toekomst in elk geval met
neer aandacht en originaliteit
iwerkt wordt.
De 'Automobiënnale' weet na-
elijk niet echt te boeien. Een
oot deel van de beelden komt op
of andere manier bekend
vertoont geen originele
npak - en dat wordt als een dui-
ïlijk minpunt ervaren. Vooral
ndat veel van de exposanten niet
ider zijn dan dertig jaar en juist
t die groep toch wat frisse ideeën
xwacht mag worden. Dat neem^
let weg dat er wél degelijk fraaie
tulpturen en plastieken te zien
|jn in Middelheim. Namen als Pa-
bmarenko, Arman, Calder, Lich-
[nstein, Spoerri of Stella staan
parvoor garant.
'hema
Het pleit i
door
Rob Schoonen
de organisatoren
dat ze geen overzicht hebben wil
len samenstellen van 'de auto in de
moderne kunst'. Chronologisch of
kunsthistorisch zijn er weliswaar
enige lijnen te ontdekken, maar
hot merendeel van de kunstobjec
ten is speciaal voor de biënnale ge
maakt en kenmerkt zich voor alles
door de manier waarop het thema
is opgepakt. Dat geldt dan vooral
voor de jongere kunstenaars.
Zoals gezegd maken vooral die
jongere kunstenaars nogal eëns ge
bruik van reeds eerder uitgewerkte
zienswijzen. Links en rechts is - al
dan niet bewust - 'geleend' van
kunstenaars die verschillende
kunstuitingen representeren. Da-
daisme, Pop-Art, Nouveau Realis
me, Land Art en verwante, meer
recente stromingen zijn moeiteloos
terug te herkennen op de Automo
biënnale.
De uit textiel vervaardigde au
to's van de Amerikaanse Kathleen
Knippel bijvoorbeeld zijn directe
afgeleiden van al wat oudere objec
ten van Claes Oldenburg.
Gedateerd
Ook Red Grooms stelt op een
Pop-Art-achtige wijze de heden
daagse maatschappij (en dan voor
al de auto) ter discussie. Zijn envi
ronment, waarin auto's en vracht
wagen op perspectivisch onjuiste
wijze zijn verbeeld, is grappig,
maar heeft bij een nadere beschou
wing meer weg van De Efteling
dan van waarachtige, oorspronke
lijke kunst. Het object 'Aangeko
men' van de Belgische Annie De-
bie is wel heel erg gedateerd. De
met bloemen beschilderde auto,
waarin poppen, dieren en enkele
andere attributen zijn geplaatst
verwijst direct naar de jaren zestig
èn naar het Foto-Realisme.
Het (her)gebruik van gevonden
voorwerpen of object trouvé is een
ander kenmerk van deze biënnale.
Gerd Rohling uit Berlijn heeft met
behulp van oliedrums de meest
elementaire vorm van de auto wil
len onderzoeken. Die ogen heel
aardig, maar vallen na verloop van
'Carhenge' van Niek Kortèkaas.
'Drive in: Second Feature' van Roger Welch.
tijd toch door de mand omdat dan
blijkt dat op een wel heel simpele
manier de consumptiemaatschap
pij aan de kaak wordt gesteld. Inte
ressanter is in dat opzicht het ob
ject 'La pelure de la Pomme de Cé-
zanne' van de Franse kunstenaar
Alain Jacquet. Hij heeft een onder
deel van de carrosserie van een au
to 'geschild' als wat het inderdaad
een appel. Diverse associaties èn
een sterk totaalbeeld makep deze
Taxi's
Wolf Vostell heeft zijn 'Environ
ment aus dem Fluxus Zug: die
Winde' opgesteld in een tent. De
Mercedes waarin een tiental tv-
schermen zijn aangebracht zorgen
- in combinatie met de kolen waar
op de auto staat en het geraas van
de video's - voor een sinistere.
prachtige sfeer.
Ook de taxi's die in 1982 door
Francois Morellet, Michelangelo
Pistoletto, Wim Schippers en Da
niel Spoerri zijn getransformeerd
tot kunstwerken, staan opgesteld
in het park. Vooral de 'Emmentha-
ler-taxi' van Spoerri en de van spie
gels voorziene auto van Pistoletto
zijn ingenieuze objecten gewor
den.
Het werk 'Schéma pour un chas
BERGEN (GPD) - De schilder
Jaap Min is verankerd met Noord-
Holland of beter misschien nog
met Bergen. De Mins vormen een
geslacht dat geworteld is op de
zanderige grond van duinuitlopers
en sinds mensenheugenis daar
woonachtig. Het betrekkelijk klei
ne gebied, dat decennia lang al
kunstenaars heeft getrokken, biedt
voor Jaap Min voldoende ruimte er
zijn expressionistisch getinte werk
te scheppen. Landschappen, stille
vens en religieuze onderwerpen.
door
Frans Keijsper
Daarnaast heeft hij zich ook ont
popt als een verdienstelijk glaze
nier. Zo maakte hij ontwerpen
voor kerkramen, die zijn te vinden
in onder meer Amsterdam, Ber
gen, Alkmaar en Lisse. En als ta-
pijtkunstenaar ontwierp hij een
„gobelin" voor de trouwzaal van
het Enschedese stadhuis.
Ter gelegenheid van zijn 70ste
verjaardag wordt Jaap Min nu
geëerd met een tentoonstellings
drieluik, waarop ongeveer twee
honderd werken zijn te zien: olie
verven in de Oude Ursulakerk in
Warmenhuizen en in het Ge
meentehuis van Bergen alsmede
gouaches en aquarellen in het
Kunstenaars Centrum Bergen. Het
betreft de periode 1960-'85.
De doeken en werken op papier
van Jaap Min zijn dikwijls, donker
van kleur, afgeblust bijna maar
met plotseling oplichtende accen
ten. Helemaal op gaat dat niet want
op een ander ogenblik lijkt hij een
levendiger palet te willen aanspre
ken waarop de tonen helder wor
den. Daarvoor is niet één bepaalde
periode aan te wijzen. Een strand
gezicht uit 1960 bijvoorbeeld is on
verwacht opvallend blond. Het
licht beige zand, het blauw van de
zee en een verondersteld rood in de
duinen doen de voorstelling op
lichten, iets dergelijks zien we ook
bij veel later vervaardigde duin
landschappen. En tussen 1983 en
nu komen er ineens landschappen
en stillevens tevoorschijn die gein-
spireerd lijken door Van Gogh:
Jaap Min wordt nog feller. Een
hooiland met tractor, gevat in geel,
rood en groen en uitgevoerd in bre
de toetsen staat in directe relatie
tot de Hollandse meester, die nu
precies een eeuw geleden zijn
schilderingen schiep.
Het zal duidelijk zijn, ook al
vindt Jaap Min op die bijbelse of
religieuze voorstellingen na de
onderwerpen in zijn directe omge
ving, hij kopieert ze bepaald niet,
maar geeft er een persoonlijke in
terpretatie aan. Eigen aan zijn ex
pressionisme vervormt hij de figu
ren, maakt een boom rood of
koeien geel. Zijn landschappen
zijn soms constructie-achtig met
een grillig verloop van lijnen, de
zware kleuren hecht aaneenge
smeed. Er ontstaan vlakken in een
zodanige benadering die bij mo
menten doet denken aan het kubis
me. Menige lucht is zwanger van
onheil.
Typisch zijn de gezichten die
Jaap Min schildert, gebaseerd op
verhalen uit het Oude of Nieuwe
Testament. Ze doen enigszins mid
deleeuws aan. De gezichten zijn
dikwijls gestileerd ovaal, de ogen
amandelvormig en strikt genomen
met weinig uitdrukking, de han
den haast zegenend. Er spreekt een
zekere vroomheid uit, die toch niet
tot een saai vormenpatroon leidt.
En bij vlagen gaat de schilder zo
ver zijn voorstellingen tot haast
primitieve beelden te reduceren,
zoals het geval is in zijn uit 1984
daterende Lijdensmeditatie. Reli
gie heeft een (belangrijk) deel van
zijn schildersactiviteiten bepaald
zonder de absolute boventoon te
voeren. Overigens, in de Oude Ur
sulakerk ligt op dat laatste onder
werp wel het accent curieus die
„heilige beelden" in een protestan
te omgeving.
Geboren in 1914 was Jaap Min
van 1938 tot 1944 leerling aan de
Amsterdamse Rijksacademie,
waar hij les kreeg van Jurres, Van
den Berg en Campendonk. In het
laatste oorlogsjaar dook hii onder
in Bergen. Overigens had hij toen
al een opdracht op zijn naam staan,
namelijk de kruiswegstaties voor
de RK-kerk in Bergen, uitgevoerd
in fresco-techniek welke hij vlak
voor de oorlog tijdens een reis naar
Italië van nabij had leren kennen.
Van 1955 tot 1961 was Jaap Min
naast Charles Eyck docent aan de
Jan van Eyck-Academie in Maas
tricht. Het zal niet zijn gelukkigste
periode zijn geweest, omdat hij
door zowel les geven als het vele op
en neer reizen naar Bergen, dat hij
trouw bleef, veel tijd verloren zag
gaan. Tijd die hij niet ten volle aan
zijn kunstenaarschap kon wijden.
Na dit intermezzo werd Min echter
weer volop produktief. Met monu
mentale opdrachten stopte hij in
1972 om zich geheel te kunnen wij
den aan de vrije schilderkunst
waarvan in Warmenhuizen en Ber
gen nu een beeld wordt gepresen
teerd.
Jaap Min. Olieverven, aquarel
len en gouaches. In de Oude Ursu
lakerk in Warmenhuizen, Ge
meentehuis Bergen en Kunste
naars Centrum Bergen. Open:
maandag tot en met zaterdag van
10.30 tot 17.00 uur, zaterdag en
zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Tot
en met 28 juli. Geïlustreerde cata
logus 10 gulden. Expositie in het
kader van Tour-In Noord-Hol
land.
SCHIPHOL - Een laatste glimp van de Hollandse en Vlaamse meesterwerken uit de Hermitage in Leningrad,
die gedurende enkele maanden in Rotterdam te zien zijn geweest. De zorgvuldig ingepakte schilderijen met een
verzekerde waarde ?>a,n 100 miljoen gulden zij)> gisteren van Schiphal naar Leningrad teruggevlogen, (foto anpi
1 AMSTERDAM - Het nauw bij het Rijksmuseum be
trokken Amsterdamse Spiegelkwartier - centrum
voor kunst en antiek - zal gedurende de komende sep-
tembermaand extra luister bijzetten aan de viering
van het honderdjarig bestaan van Nederlands eerste
en belangrijkste museum. Deze buurt, bevolkt door
ruim 80 antiquairs en handelaren in oude kunst van
naam, is niet slechts een sierlijke oprijlaan naar het
karakteristieke bouwwerk van P.J.H. Cuypers, maar
bovenal een centrum waar ook de museumdeskundi
gen heel vaak iets van hun gading vinden. In de loop
der tijd heeft het Rijksmuseum vele tientallen prachti
ge en waardevolle objecten in het Spiegelkwartier
aangekocht en toegevoegd aan de eigen collectie.
De antiquairs hebben de handen ineen geslagen om
aan dit eeuwfeest een bijzonder cachet te geven. In de
maand september wordt de buurt feestelijk en 'ouder
wets' versierd met vlaggen, wimpels en spandoeken;
met grote en kleinere bloembakken die vooral ook op
de bruggen komen te staan. Ook de etalages worden
aangepast aan deze feestsfeer. Iedere antiquair of
kunsthandelaar is op een bepaald gebied een specia
list. Dit kan betrekking hebben op objecten (b.v. schil
derijen. klokken of keramiek), maar ook op stijlen
(b.v. Louis XVI, empire of art nouveau), en gebieden
van herkomst (b.v. Zuid-Europa of Azië). Het Spiegel
kwartier biedt een rijke variëteit aan specialismen. Al
le deelnemers zullen in hun etalage of in een deel daar
van. door middel van objecten, foto's en verklarende
teksten een bepaald facet van hun specialisme belich
ten en verklaren. Via al deze etalages worden de geïn
teresseerde voorbijgangers wegwijs gemaakt in de
vaak gecompliceerde wereld van antiek en oude,
kunst.
Teneinde de voorbijganger nog meer te betrekken
bjj deze manifestatie ligt het in de bedoeling een prijs
vraag te organiseren waarbij het vinden van de goede
oplossing slechts mogelijk is nadat alle etalages zijn
bestudeerd. Het jarige Rijksmuseum doet zelf mee
aan het feestgedruis in zijn voortuin door een aantal
vitrines in de Aanwinstenhal een selectie voorwerpen
uit te stallen welke in de laatste 100 jaar in het Spiegel
kwartier zijn verworven. Vanzelfsprekend wordt deze
expositie voorzien van tekst en uitleg, o.a. in de vorm
van een catalogus.
Deze feestelijke maand voor het Rijksmuseum en
het Spiegelkwartier wordt op zondag 1 september a.s.
rond het middaguur geopend door de traditionele
'Amsterdamse Rijtuigdag'. De stoet van authentieke
twee- of meerwielige rijtuigen, getrokken door heuse
paardenkracht, zal dan door de straten, lanen en
grachten van het Spiegelkwartier en rond het Rijks
museum rijden.
Voorts gaan de gedachten uit naar het houden van
een groots en stijlvol feest, in en rond de Spiegel
gracht op zondag 22 september, twee dagen voor de
eigenlijke viering van het honderdjarig bestaan van
het Rijksmuseum.
Kustlijn, olieverf i
sis de camion' van de Belgische
kunstenaars Ann-Veronica Jans-
sens en Monika Droste moet zeker
worden genoemd. Ook dit object
heeft zijn voorloper (Dibbets, met
name), maar het uit takken opge
bouwde chassis en de uit gips ver
vaardigde stukken autoband roept
een wel zeer indringénde sfeer op.
De machine en de mechanica zijn
door hen op een oorspronkelijke
wijze vormgegeven. Als een van de
weinige beelden in Antwerpen
stellen zij wezenlijke vragen over
de aard en de zin en onzin van de
automobiel.
Tentoonstelling: 'Automobiën
nale', Park Middelheim, Middel-
heimlaan 61, Antwerpen. Open: in
juli van 10.00-20.00'uur, in augus
tus van 10.00-19.00 uur, in septem
ber van 10.00-18.00 uur en tot 6 ok
tober van 10.00-17.00 uur.
'VW Emotioneel', één van de trekkers van Middelheim.
