Renoir-show
met vele
blote kanten fe
fJsrltl essssffis
Christie's schokt
kunstwereld met
üen om'bestwil'
leug<
émïïïs bssrta
Begrip 'sculptuur' ruim opgevat
DINSDAG 9 JULI 1985
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 13
PARIJS (GPD) De grote Renoir-show in het Parijse
Grand Palais is losgebarsten en het verschijnsel heeft
meer kanten dan alleen een artistieke. Tentoonstellingen
als deze - die van februari tot april ging over 'het impres
sionisme en het Franse landschap' worden steeds meer
een sociologisch fenomeen, om nog niet van massa-psy-
chologie te spreken.
door
Rudolph Bakker
Het gaat om mensen die bereid zijn
uren in de regen te staan tot ze wor
den binnengelaten. Het gaat om
een relatie tussen kunst en kijker
zoals die eerder niet bestond. De
impressionisten-expositie trok
komt ongetwijfeld, en daar zijn de
langer loopt dan de ïmpressioms- nriiin: w 0.
meeste critici het over eens, omdat
Renoir in de meest absolute vorm
voor het vrouwelijk naakt te vin
den was. 'Vrolijke deunen en dikke
Net als de impressionisten dit dijen', luidt een van de krantekop-
vroege vooijaar is de Renoir-ten- pen naar aanleiding van de Renoir-
toonstelling een soort rondreizend show. En iedereen is het
ten - hij sluit pas op 2 septmber -
rekenen de organisatoren op
miljoen belangstellenden.
Barnum en Baily. De
dat Renoir 'een optimaal kijk-
expositie komt nu uit Londen, plezier tegen de geringst mogelijke
waar de Hayward Gallery 4500 be- inspanning' levert. Net als bij Ru-
zoekers per dag telde en er werden bens ls er bij Renoir sprake van
35.000 exemplaren van de catalo- een tastbare sensualiteit en ze
gus verkocht dat betekent een to- komt zo ongecompliceerd op de
taaigewicht van vijftig ton. Na de kijker over dat niemand bij dit fes
sluiting in Parijs gaat Renoir nog hval van borsten en dijen de nei-
naar Boston en pas in januari vol- 6in8 voelt opkomen tegenover de
gend jaar keren de doeken naar omstanders te doen of hij voor het
waar ze vandaan komen weerom, hogere in de kunst gekomen is.
Ook dit ondernemen werd finan
cieel onder de arm genomen door
de multi-national IBM. De Franse
regering is intussen
druk geraakt van het nut van der-
demenfingen die kurabmmüfësta- ^def ^e^dt^le^
ties financieel willen steunen, de goden. Gleyre
i£SkW?nVan de belaStin6 m0ge" 3f" Producenten
Auguste Renoir (1841-1919) is
;en schilder voor hedendaagse fe-
?™d«^dPinC mmisten. Hij had als jongen nog
der de m jes van de oude Gleyre, een mees
ter uit de school van de zogenaam-
Renoir-show: vele blote kanten.
naakt uit, dat hij zijn leerlingen het
belang bijbracht van het licht als
picturaal element. Onder die leer
lingen waren behalve Renoir ook
Monet en Whistier.
Sensueel
De vrouw was in die dagen nu
eenmaal eerder object van sensue
le bewondering dan kameraad of
zelfdenkend wezen. Tijdgenoten
van Renoir als de beeldhouwers
Maillol en Rodin zagen de vrouw
louter als 'een bijzonder mooie
vrucht met een zacht vel'. Er werd
niet van ze verwacht dat ze enige
intellectuele prestaties leverden.
Ook Renoir dacht er zo over. In zijn
ogen waren de taken van de vrouw
eenvoudig. Ze moest voor alles
wulps, gevuld en meegevend zijn.
En Renoir maakte er geen geheim
van - evenmin als Maillol dat deed
- dat hij het naakt dat hij uitbeeld
de in feite door middel van zijn
penseel 'bezat'. Hij ging met alle
vrouwen die hij schilderde artis
tiek naar bed, als hij het al niet
daadwerkeljk deed. Renoir schil
derde helemaal alleen voor zijn
plezier en in deze copulatie was het,
penseel de phallus. Als een doek
klaar was kon de meester dan ook
niet meer worden gevleid dan wan
neer de beschouwer het onstuitba
re gevoel in zich voelde opkomen
de vormen op het linnen te willen
strelen, of zich op het warme, van
licht glanzende, jongevrouwen-
vlees te storten, het hoofd verstop
pend tussen de schouders, die Re
noir tot dat doel altijd buitenge
woon breed had uitgebeeld.
Wat ook weer niet wilde zeggen
dat Renoir niet hartstochtelijk veel
hield van het model dat hij trouw
de en dat hem twee zonen schonk,
waaronder de latere film-regisseur
Jean Renoir. Als Aline Charigot in
1915 overlijdt is Renoir ontroost
baar en hij bewaarde tot aan zijn
dood toe alle portretten die hij lief
devol van de volle Aline geschil
derd had. Dat was de tegenspraak
in zijn opvattingen over de vrouw,
dat hij althans van de zijne verlang
de dat ze alle belangrijke beslissin
gen voor hem nam, wat ze dan ook
altijd en met succes deed.
Haar belangrijkste beslissing
was wellicht dat ze Renoir er toe
overhaalde na een leven van zwer
ven tenslotte een eigen huis te heb
ben. Ze lieten het bouwen op een
heuvel terzijde van Gagnés, aan de
Cotes d'Azur, waar een prachtige
olijfgaard door een projectontwik
kelaar (een woord dat toen nog niet
bestond) werd bedreigd. Renoir
was helemaal niet de vrolijke le
vensgenieter, zoals men uit zijn
doeken zou vermoeden. Hij was ze
nuwachtig, vol van tics, besluite
loos („Ik ben een kurk die wordt
voortgedreven op de grillen van de
stroom"), zwijgzaam en hij lachte
bijna nooit. Hij vrat bij het leven en
verscheen op officiële diners in de
raarste pakken.
Pas toen hij door een ernstige
reumatiek werd overvallen en aan
gespoord door Aline en het argu
ment van de bedreigde olijfgaard,
gaf hij Aline toe en ontstond een
villa naar eigen ontwerp, die even
lelijk werd als de villa die Maillol
naar eigen smaak in Marly-le-Roy
voor zich liet optrekken.
Renoir's villa heette 'Les Collet-
tes' en zo heet ze nog, nadat Renoir
NEW-YORK (AFP/Rtr) - De presi
dent van het beroemde veilinghuis
Cristie's heeft toegegeven te heb
ben gelogen dat twee impressionis
tische doeken op een veiling in
New York in mei 1981 voor miljoe
nen dollars waren verkocht, terwijl
deze doeken moesten worden aan
gehouden. Dit is gisteren verno
men van gerechtelijke zijde in New
York.
Maar president David Bathurst
verdedigde zijn valse verklaring
door gisteren in een communiqué
mee te delen dat deze was gedaan
aan tegen Cristie's, zeggende dat
het veilinghuis had geschat dat de
Voor het eerst hebben de organi
satoren van het Grand Palais nu
ook daadwerkelijk rekening ge- IJ
houden met de nieuwe eisen, die L
aan de expositie-technieken wor
den gesteld. Nadat de eerste weken
de aanstorm al een zondvloed deed
vermoeden besteedde men er een
gehele dinsdag aan - die beruchte
dag waarop de Franse staatsmusea
gesloten zijn om de doeken aan
zienlijk hoger te hangen. Dat
doeken twaalf miljoen dollar of dan het antwoord op een artikel i
40 miljoen gulden zouden het dagblad 'Libération', waarin
kunnen opbrengen.
De rechter in New York ver
wierp hun eis tot schadevergoe
ding van tien miljoen dollar of bij
na 34 miljoen gulden, die zij in
dienden op grond van o.m. con
tractbreuk en fraude.
In zijn uitspraak stelde de rech-
i grapjas voorspelde dat achter
de zee van hoofden en hoeden de
meeste bezoekers voor hun geld
bijvoorbeeld van de (naakte) dame
met het hondje alleen het boven
stuk van de dame zouden zien en
zeker niet het hondje, of van de
'Seine bij Argenteuil' alleen de
ter vast dat Bathurst de waarde wolken en niet de Seine. Nieuwe
de schilderijen
kunnen" had geschat e
het mogelijke negatieve effect °P fraude,
op de kunstmarkt te beperken". Maar bij het doen
dat zou hebben kunnen voort
vloeien uit het feit dat de twee
werken niet werden verkocht.
Het nieuws dat David Bathurst
indertijd loog dat een Van Gogh en
een Gauguin waren verkocht voor
respectievelijk 2,1 en 1,3 miljoen
dollar of ruim zeven resp. vier mil
joen gulden deed een schok gaan
door de kunstwereld. Een woord
voerster van Cristie's in New York
verklaarde evenwel dat de firma
volkomen achter Bathurst staat en
er in het geheel niet wordt gedacht
aan zijn aftreden. Zij zei dat het de
enige maal was geweest dat Ba
thurst valselijk verklaarde dat iets
werd verkocht.
In het communiqué zei Bathurst
dat „om het mogelijke negatieve
effect op de kunstmarkt te beper
ken een verklaring voor de pers
werd gepubliceerd dat drie schil
derijen waren verkocht in plaats
van te melden dat er slechts één
was verkocht. „De verkoper was
daarbij steeds bekend dat er
slechts één schilderij was ver
kocht".
Dit was een Degas, die voor 2,2
miljoen of ruim 7,4 miljoen gulden
van de hand ging, een recordprijs
voor een doek van deze meester.
De zaak is aan het licht gekomen,
doordat de aanbieders van acht
doeken uit een collectie van galerij
Cristallina in Lausanne ontevre
den waren over het resultaat van
de veiling. Zij spanden een geding
maatregelen zijn ook getroffen
its wees de bezoekersstroom sneller te
doen vloeien en de zwaarbewaakte
de uit- expositie is over zoveel ruimten
spraak maakte de rechter ook be- verdeeld dat een kudde schapen
kend, dat Bathurst in eerdere ver- met hond en herder er zonder op
klaringen had toegegeven te heb- zien te baren makkelijk door zou
ben gelogen over hoeveel schilde- kunnen.
rijen er waren verkocht. Het enthousiasme voor Renoir
'Grand lady
of the jazz'
op Schiphol
J azz-zangeres
EUa
Fitzgerald is
gisteren op
Schiphol
aangekomen.
De 'Grand
lady of the
jazz'is van 12
tot 14 juli te
zien en te
horen op het
North Sea Jazz
Festival in het
Congresgebou-
win Den
Haag.
(foto ANP).
PRIJS - De Cinoa, de internatio
nale overkoepelende organisatie
van verenigingen van kunsthande
laren, heeft de jaarlijkse prijs voor
de beste publikatie op kunsthisto
risch gebied toegekend aan drs.
J.R. ter Molen, waarnemend direc
teur van museum Boymans-Van
Beuningen in Rotterdam.
Ter Molen is de eerste Nederlan
der die door de Cinoa is onder
scheiden. Hij kreeg de prijs van on
geveer 18.000 gulden voor zijn
proefschrift 'Van Vianen, een
Utrechtse familie van zilversme
den met een internationale faam',
waarop hij vorig jaar in Leiden pro
moveerde.
Zomerexpositie bij De Narwal in Wassenaar
Expositie Beeldentuin 'De Nar
wal', t/m 29 september. De Nar
wal, Oud Clingendaal 7, Wasse
naar (vlakbij de dierentuin). Ge
opend ma. t/m vr. van 11-17 uur
en volgens afspraak.
LEIDEN - Als het 'tentoonstel-
lings-seizoen' ten einde loopt en
de zomer aanbreekt, verplaatst
het werkterrein van veel galeries
zich naar het buitengebeuren.
Het gevolg is een stroom aankon
digingen van beeldenexposities
in tuinen of parken over het hele
land verspreid. Ineens tijdens
het zomerreces krijgt de sculp
tuur ruime aandacht, van Over
ijssel tot Brabant.
Gelukkig iets dichter bij huis
wordt de tentoonstelling van De
Narwal gehouden die geheel aan
sluit bij de zojuist gesignaleerde
tendens. Het terrein van De Nar
wal leent zich uitstekend voor
dergelijke ondernemingen. Op
open plekken, tussen de bomen
en zelfs in het door wilde planten
ingesloten theehuis overal
staan beelden opgesteld. Gewa
pend met de plattegrond die bij
de receptie verkrijgbaar is, be
gon ik aan de tocht langs het uit
gezette traject. Het bezoek aan
de beeldentuin kan desondanks
ontaarden in een speurtocht,
doordat op de kaart wel genum
merde plaatsen en, apart, de met
deze nummers corresponderen
de kunstenaarsnamen worden
aangegeven maar bij de werken
zelf ontbreekt het aan informa
tie. Slechts aan de hand van een
enkel bordje of een signatuur
valt op te maken wie bij wat
hoort en het per ongeluk missen
van het juiste pad betekent gelijk
het spoor bijster raken. Afgezien
van dergelijke kleine tegensla
gen maakt het samenspel tussen
de sculptuur en de rustige omge
ving een rondgang langs de se
lectie een prettige bezigheid.
Up de expositie (met twintig
deelnemers) die tot stand kwam
door de samenwerking tussen
twee Haagse galeries (Ornis en
Van Kranendonk), is gezorgd
voor een gedoseerde afwisseling
in materiaal, benaderingswijze
en presentatie. Wat dit laatste be
treft, bereikt Leon Bouter een
onverwacht effect door op een
als zonneweide dienstdoend veld
zijn bijdrage te plaatsen: een uit
rode ldei gemodelleerde, liggen
de figuur, die een gestreept bad
laken deels over zich heen ge
trokken heeft. Een ander voor
beeld van aanpassing bij de om
geving is de uit gestapelde stuk
ken stam opgebouwde 'Boom-
zuil' van Thijs Veraart en Jeroen
van Westen, een object dat zich
van de andere bomen onder
scheidt door de aangebrachte
blauwe kaketoe-veren.
Het materiaal van de meeste
beelden varieert van natuursteen
of keramiek tot metaal en combi
naties daarvan. Voorkeur voor
alternatieve, middelen leidde tot
de toepassing van trottoirtegels
of met bitumen zwart gekleurde
lappen stof. Van de tegels maak
te Marco Hadjidakis drie reus
achtige figuren, die tegen bomen
geleund staan. De verscheiden
heid in materiaal en schaal van
de sculpturen staat een zekere
onderlinge eenheid niet in de
weg. Er zijn duidelijke groepen
te onderscheiden die de kunste
naars verenigen in eenzelfde be
naderingswijze. Een lijn wordt
gevormd door de abstract-geo-
metrisch werkende deelnemers,
waarvan Els Groot en Rudi
Struik voorbeelden zijn. Ande
ren hebben juist herkenbare vor
men of het ruimtelijke idee als
uitgangspunt gekozen.
Het is opvallend dat beide ga
leries zich niet elk op een bepaal
de richting geconcentreerd heb
ben maar elkaar in de keuze aan
gevuld hebben. In de Narwal
beeldentuin wordt de rekbaar
heid van het begrip sculptuur ge
toond door middel van geslaagde
en minder geslaagde voorbeel
den; het werk van Peter Breed
en van Adriaan Netten zijn uiter
ste polen in dit opzicht. Al met al
is deze expositie een aangenaam
'zomerintermezzo' te noemen.
Het ware nog beter als de alge
mene belangstelling voor de
sculptuur niet beperkt bleef voor
een deel van het jaar.
NANCY STOOP
(foto GPD)
er in 1919 overleed en Jean Renoir
er in '58 zijn film 'Le dejeuner sur
l'herbe' maakte. Het is nu museum
en bedevaarstsoord voor de Re-
noir-fans en je kunt er zijna telier
zien met de rolstoel waarin hij de
laatste jaren werd rondgeduwd.
Hier schilderde hij zijn laatste
licht-uitstralende perzikhuidjes,
waaronder de gigantische 'Baad
sters', die ook in het Grand Palais
te zien zijn. Deze baadsters achtte
hij zijn artistieke testament en ie
mand durft openlijk te zeggen dat
het een treurige persiflate werd
van het beste dat hij maakte, waar
mee ook bewezen is hoe rakelings
dicht Renoir altijd langs de gren
zen van de kitsch scheerde.
'Les Collettes' in Cagnes-sur-Mer
is dit vooijaar net als de rest van
Europa in een niet ophoudende re
gen gehuld. De befaamde olijf
gaard is afgelopen winter bevroren
en met zijn afgesneden kruinen
ziet Renoir's lievelingsplek er uit
of er een bom is ontploft. De dood
gevroren palmen in de tuin dragen
aan de geringe feestvreugde niet
bij. In de eetkamer hangen foto's
van de meester, als een verschrom
pelde gnoom achter de met flessen
en fruit bedekte tafel, omringd
door bezoekers die van trots ver
stard op de foto staan.
Het is typerend dat twee van de
beroemde bezoekers van 'Les Col
lettes' hetzelfde oordeel velden
over de beroemde 'cote'. De kunst
handelaar Vollard merkt in zijn
herinneringen op dat „de vol hun
kering naar de Rivièra afgereisde
Parij zenaars zich er meteen na aan
komst al rot beginnen te vervelen"
en de schilder Maurice Denis
schrijft in zijn dagboek na een be
zoek aan Renoir: „God ontbreekt
in deze natuur met zijn onwijs-
strakblauwe lucht. Iedereen ver
maakt zich hier, wat in feite bete
kent dat iedereen zich er verveelt".
Evenmin als zij, wist ook de na-
tuurminnende Auguste („Geef me
een appelboom en ik ben tevre
den") Renoir toen dat geen plek op
aarde zo door dë zich vervelende
mensheid van iedere aantrekke
lijkheid zou worden beroofd als de
'Cote d'Azur*
Monden
In het Grand Palais zijn het aar
zelende begin, het formidabele
hoogtepunt en de afgang-in-herha-
ling in het werk van Renoir duide
lijk te zien. Na hoogtepunten als
het beroemde 'Bal in de Moulin de
la Galette' uit 1876 en het 'Middag
maal van de kanovaarders' uit 1880
gaat Renoir naar Italië en komt hij
met een aangepaste stijl terug. Hij
schildert dan de schitterende serie
dansparen, waarop alleen van de
meisjes de gezichten te zien zijn,
met de halfgeopende afwachtende
monden en de slaperige, ontvanke
lijke ogen. Volgens Renoir dienden
ze de mond alleen open te doen om
dingen te zeggen 'die dieren zou
den zeggen als ze konden praten'.
Renoir schetste veel en direct in
olieverf - in feite had hij nooit
'echt' de techniek van het schilde
ren geleerd - en die schetsen ver
kocht hij dan te snel om aan geld te
komen. Hij was in het algemeen
niet zorgvuldig genoeg in de keuze
van wat de deur uitkon en wat niet
en dat heeft zijn naam later geen
goed gedaan. Een handicap was
ook dat hij ermee begon vormloos
kleuren op te brengen, waarbij die
kleuren langzaam in al dan niet ge
slaagde vormen overgingen, wat
niet altijd tot het succes bijdroeg.
De kunsthandelaar René Gimpel
meldt in zijn dagboek na een be
zoek aan 'Les Collettes' hoe de
meester hem had gezegd dat hij
dikwijls steenrood gebruikte met
de bedoeling dat die kleur met de
tijd in melk-roze zou overgaan.
Gimpel merkt dan enigszins ont
steld op: „Dat zou wel verschrikke
lijk zijn voor de toekomst van de
schilderkunst, als je een bepaalde
kleur gebruikt om er een andere
voor in de plaats te krijgen".
Niet zo lang geleden ging bij een
groot veilinghuis een Renoir voor
1,9 miljoen dollar de deur uit. Een
uitzicht vanuit het klooster St.
Paul in St. Rémy van Vincent van
Gogh daarentegen ging kortgele
den voor 10 miljoen dollar in ande
re handen over. Het is niet uitge
sloten dat de miljoen enthousiaste
lingen voor de perzikhuidjes van
Renoir in het Grand Palais toch
een hogere dunk hebben van de
meester dan de kunsthistorici en
de kunst-experts. Welk 'waarde'-
oordeel belangrijker is blijft dan
een vraag waarop geen antwoord
mogelijk is.
- De tentoonstelling is elke dag
behalve dinsdag van 10.00 tot
20.00 uur geopend, woensdag tot
22.00 uur. De entree bedraagt frs
22,-, zaterdag frs 16,-. De tentoon
stelling sluit 2 september.
