Jan de Quay,
de 'Unieman'
Oecumene voor Visser 't Hooft een heilig moeten
Achtergrond
Eureka moet Europa
weer n vooraanstaand
technologiepark maken
Bij het overlijden van een oud-premier
VRIJDAG 5 JULI 1985
PAGINA 17
DEN HAAG (GPD) Met oud-minister-president prof. dr. J.E. de Quay is een man
heengegaan die vele jaren een belangrijke rol heeft vervuld in de Nederlandse politiek.
Vóór de oorlog in de 'Nederlandse Gemeenschap', tijdens de bezetting als een van de
leden van het driemanschap van de Nederlandse Unie en als lid van de Nederlandse
Volksbeweging. Na de oorlog van 1946 tot 1959 als commissaris van de koningin in
Noord-Brabant en ten slotte van 1959 tot 1963 als minister-president. Wanneer men het
rompkabinet-Beel, dat slechts enkele maanden met een beperkte taak aan het bewind
was, niet meerekent, was De Quay de premier van het eerste na-oorlogse kabinet zonder
socialisten.
Aanvankelijk koos De Quay, die in
1901 te 's-Hertogenbosch werd ge
boren als zoon van een officier die
het tot luitenant-generaal bracht,
een loopbaan op het terrein van de
wetenschap, met name op dat van
de psychologie. Op 26-jarige leef
tijd promoveerde hij in Utrecht en
door
M.P. Janssen
geven. Dat was op 12 juli 1940.
Spoedig daarop kwamen De
Quay, Einthoven, Reinink en Lint
horst Homan bijeen en men be
sloot op 24 juli toch een manifest
uit te geven, dus de Nederlandse
Unie op te richten. Het Manifest
van de Unie sloeg enorm aan. In
zeer korte tijd waren er honderd
duizenden die zich, om uiteenlo
pende redenen, als lid opgaven.
het
studeerde vervolgens nog enige
tijd in de Verenigde Staten. In 1934
werd hij hoogleraar in de bedrijfs
leer aan de Katholieke Economi
sche Hogeschool te Tilburg.
Bij de oudere Nederlanders zal
zijn overlijden eerder herinnerin
gen oproepen aan de Duitse bezet
ting dan aan het kabinet van zijn
naam. Met mr. L. Einthoven,
hoofdcommissaris van politie in
Rotterdam, en mr. J. Linthorst Ho-
man, commissaris van de koningin
in Groningen, vormde De Quay het
driemanschap dat leiding ggf aan
de Nederlandse Unie, die als voor
naamste doel had - in overleg met
de Duitsers - een beleid van ver
nieuwing te voeren.
Dat de principiële katholiek De
Quay een van de voormannen
werd van de Nederlandse Unie
vloeide voort uit zijn actief lid
maatschap van de in 1939 in Woud-
schoten opgerichte 'Nederlandse
Gemeenschap'. De Quay was, als
vele intellectuelen uit verschillen
de politieke partijen, onder de in
druk van de enorme werkloosheid
van de jaren '30. Bovendien waren
deze intellectuelen van oordeel dat
regeringen stoelend op de histo
risch gegroeide partijen niet opge
wassen waren tegen de actuele
problemen die opgelost moesten
•worden. Er moest volgens hen een
actiever overheidsbeleid komen.
Manifest
Uit deze sfeer ontstond kort na
de Duitse bezetting het initiatief
voor de Nederlandse Unie. Er was
eerst, voor de oprichting, overleg
geweest met vertegenwoordigers
van de grote politieke partijen,
waarbij De Quay, Linthorst Ho-
man en de Groninger Reinink na
mens de Nederlandse Gemeen
schap optraden.
Men wilde een Manifest laten uit
gaan naar het Nederlandse volk,
uitgegeven door een op te richten
Nationaal Comité. Maar tijdens de
besprekingen bleek al spoedig dat
de twee groepen volstrekt andere
doeleinden hadden. Wilden de po
litieke partijen een demonstratie
van eenheid tegen de Duitsers, de
vertegenwoordigers van de Neder
landse Gemeenschap streefden
naar een nieuwe politieke organi
satie die 'een beleid van vernieu
wing' zou voeren.
Toen de Duitse commissaris-ge
neraal F. Schmidt had verklaard
dat de Duitsers er beslist niet mee
konden instemmen dat in het Ma
nifest gesproken werd over trouw
aan het Huis van Orapje, zagen de
politieke partijen er vanaf dit uit te
Op de wijze van werken
Driemanschap is veel kritiek ge- Kruis
weest. Er is de drie verweten dat zij
het plan zouden hebben een rege
ring te vormen in bezet Nederland.
Het is hun kwalijk genomen dat
men toch de oprichting van de
Unie had doorgezet nadat de Duit
sers hadden verboden in het Mani
fest te spreken van trouw aan het
Huis van Oranje.
Conflict
Vooral de in Londen ver
blijvende 'oude' politici, zoals de
socialisten Albarda, Van den Tem
pel en Burger, wilden na de bevrij
ding de onmiddellijke terugkeer
van het oude parlement, uiteraard
gezuiverd van de foute leden. De
vernieuwers De Quay en Beel daar
entegen wilden de terugkeer van
de Staten-Generaal zo lang moge
lijk uitstellen. Eerst moest er par
tijvernieuwing komen.
De Quay (rechts)
Tweede Kamer.
Het kwam tot een scherp conflict
binnen het driemanschap in het
najaar van 1940 als gevolg van een
uitspraak van Linthorst Homan.
Op een besloten vergadering in
Groningen, waar hem gevraagd
werd hoe de leden van het drie
manschap dachten over de oorlog,
antwoordde Linthorst Homen dat
De Quay en Einthoven rekenden
op een totale geallieerde overwin
ning, maar dat hij zelf hoopte op
een vrede door overleg tussen een
niet verslagen Duitsland en niet
verslagen geallieerden. Op 14 de
cember 1941 werd de Unie opgehe-
In de zomer van 1942, enkele
maanden na de opheffing van de
Unie werden de leden van het drie
manschap gearresteerd. Einthoven
werd op Beekvliet in St. Michiels
gestel ondergebracht, De Quay en
Linthorst Homan in het als een gij
zelaarskamp ingerichte seminarie
te Haaren. De bevolking van het
gijzelaarskamp bestond uit man-
n«fo van verschillende geestelijke
en politieke pluimage: Banning,
Wijffels, Lieftinck, Logemann,
Schermerhorn en Beel, om slechts
enkelen te
ding, werd minister
waardoor hij het Militair Gezag
der zich kreeg en de machtigste
Doordat het zuiden van ons land
het eerst was bevrijd, waren ver
schillende vooraanstaande leden
van de Nederlandse Volksbewe
ging, onder wie De Quay en Beel,
in de gelegenheid naar Londen te
gaan, waar zij met open armen wer
den ontvangen. Koningin Wilhel-
mina was zo onder de indruk van
de vernieuwer De Quay, dat zij
hem begin 1945 al tot minister-pre
sident wilde benoemen in plaats
van Gertfrandy. Een plan dat ech
ter niet kon worden uitgevoerd
doordat minister Van Kleffens
(buitenlandse zaken) dit verhinder
de. Zijn opvatting was dat de inter
nationale toestand zeker niet toe
liet dat een man als Gerbrandy op
het laatste moment terzijde zou
worden geschoven. Zo'n besluit
zou ook in het nog niet geheel be
vrijde Nederland, waar Gerbrandy
een grote populariteit genoot, niet
worden begrepen, zo meende Van
Kleffens.
Bovendien stemde lang niet ie
dereen in met de ideeën van de ver
tot stand voor een kabinet bestaan- het met Indonesië tot een gewa
de uit de drie confessionele partij- pend conflict kwam.
en (KVP.ARP en CHU) en de WD. De Nederlandse ministers wil-
T Het nieuwe kabinet liet er ook len wel aannemen, dat Luns de
De vernieuwers, die naar Lon- n twijfel over bestaan, dat het waarheid sprak, Maar verschillen
den waren gekomen, kregen m het tot dan gevoerde beleid moest wor- de bewindslieden geloofden niet
den omgebogen. De Quay en de zij- dat de Amerikanen als het er op
dig belangrijke functies, dank zij nen streefden naar een beperking aankwam bereid waren militaire
Kruis en zijn Militair Gezag die yan de staatsuitgaven en een grote- steun aan Nederland te geven,
daar de dienst uitmaakten. De re liberalisatie van de economie, De militaire dreiging van Indo-
Quay was door het MG benoemd met name op bet gebied van de wo- nesië werd steeds ernstiger. Op 15
tot een soort minister van econo- ningmarkt. januari 1962 werden de eerste infil-
De doeleinden van het nieuwe tralies van Indonesische torpedo-
zuiden en had zijn zetel in Tilburg. kabinet of liever de wijze waarop boten gemeld. Er werden schoten
In het tweede Kabinet-Gerbrandy, men deze wilde bereiken riepen gewisseld. Er vielen gewonden en
dat m februari 1945 optrad, werden weerstanden op bij een deel van de er werden krijgsgevangenen ge-
Beek De Quay en Wijffels minister. confessioneie partijen, vooral bij maakt. Enkele weken later kwam
De Quay, die in zijn tijd als guze- de anti-revolutionairen. Kort voor Robert Kenneyd, de broer van de
laar al voorstander was van een Kerstmis 1960 brak er een crisis uit Amerikaanse president, naar Den
Svrn" lüdens de behandeling van de be- Haag, nadat hij tevoren een bezoek
J groting van volkshuisvesting van had gebracht aan (toen nog) Dja-
de anti-revolutionaire minister karta. De gesprekken met Robert
Van Aartsen. Kennedy maakten de Nederlandse
11Ior/1 Ooöi u,0pj minicior um Na veel onderling gekrakeel, ministers wel duidelijk, dat op
man werd. Beel werd minister van vooraj jn AR-kring en een informa- Amerikaanse militaire steun niet te
k^»nicnooertJSmi?» l!iJS üeopdracht aan De Gaay Fortman, rekenen was.
ÏTkpn Portefeuille van sociale kwam er een verzoening tot stand. Enkele weken later ontving De
zaKen' Het kabinet-De Quay keerde terug. Quay een brief van de president.
Toen geheel Nederland op 10 Wim Kan had niet voor niets op De brief hield de voorstellen in:
mei 1945 was bevrijd, trad het Oudejaarsavond gezongen: 'Lij- overdracht van Nieuw-Guinea aan
tweede kabinet-Gerbrandy af. Ko- men Jan'. de Verenigde Naties binnen een
ningin Wilhelmina benoemde prof Bij de vele problemen waarvoor jaar en een jaar later overdracht
Schermerhorn van de Nederlandse het kabinet-De Quay een oplossing van Nieuw-Gumea aan Indonesië.
Volksbeweging en W. Drees, voor- moest zoeken, behoorde ook de Deze voorstellen, bekend als het
aanstaand lid van de SDAP, tot for- kwestie-Nieuw Guinea. Tot aan de plan-Bunker, schokten Den Haag.
mateurs. Op 24 juni 1945 trad het soevereiniteitsoverdracht in de- Luns bleef tegen en hield vast aan
kabinet-Schermerhorn-Drees op. cember 1949 had Nederland zich het zelfbeschikkingsrecht. Alleen
De Quay had hierin geen zitting, nauwelijks bekommerd om het lot minister Visser (defensie) steunde
van de Papoea's. Maar de meerder- hem nog, de anderen, De Quay in-
De verandering in de partijver- heid van de Staten Generaal wilde cluis, verklaarden zich voor het
houdingen bleef na de oorlog be- in 1949 alleen dan voor de soeverei- plan-Bunker. Op 15 augustus 1962
perkt. Alleen de SDAP werd omge- niteitsoverdracht aan Indonesië werd in New York het akkoord tus-
vormd tot de PvdA, waarin Vrijzin- stemmen, indien Nederland voor- sen Nederland, Indonesië en de
nig Democratische Bond en de lopig Nieuw Guinea zou behou- Verenigde Naties getekend,
kleine Christen-Democratische den.
Unie werden opgenomen, de R.K. IVLoeillJK
Staatspartij kreeg in feite alleen Luns De Quay had het de eerste tijd als
Nederiand B« ziin optreden als minister- premier heel moeilijk. Het regeren
■Volkspartij (KVP). De Nederland- president daHcht De Quay aan in. liep hem af en toe een beetje uit de
se Volksbewcgmg was geruisloo schakeling van de Verenigde Na- hand. Ook niet zo vreemd, merkte
n ?nQ4fimt ties om het conflict tot een tinde te hij eens op. „Per slot van rekening
Q vi de 3fn^fn ?n bren6en- sPrak echter zijn had ik de Eerste Kamer maar één
ïwditreherd koningin in mond v00rby op een cocktailparty keer en de Tweede Kamer twee
Noora-BraDant. mgt buitenIanase journalisten in keer aan het werk gezien".
voren kwam OP september 1960. Bij deze gelegen- Langzaam maar zeker ging hij
ïTveau De Derio heid verklaarde De Quay, zonder het vak van premier echter beheer
de I ireec iv.er Kabinetten) was in overleg met Aio ministers, dat Ne- sen. Door de Kamers en ook door
de-urees (vier Kabinetten) was in derland bij de komende VN-as- de parlementaire pers werd hij
u^n Jn ln gm laart m69 semblee ™u trachten de zaak- steeds meer gewaardeerd,
k t S dfe als mfhiïiateu? Nieuw Guinea te 'internationalise- Toen zijn kabinet in mei 1963 als
hct voo^bercidend werk hTd ge- ^ns die hiervan hoorde toen gevolg van periodieke verkiezin-
daan voor een nieuw kabinet
Het v
dat hij i
landelijk politiek r
de-Drees (vier kabinetten) was in
hij
boord was van een oceaan- gen aftrad en de KVP één zetel
hem i
r Den Haag.
Formateur
dering in'New York, was woedend der dan vijf verloor, wilde men, dat
en gaf een persconferentie, waarin De Quay weer premier werd. Maar
hij zich afzette tegen de minister- hij hield het voor gezien. Hij aan-
president. vaardde nog het formateurschap
De Quay werd op 28 maart 1959 De kwestie Nieuw-Guinea gaf voor een nieuw kabinet, maar zijn
tot formateur benoemd. Er volgde aanleiding tot steeds meer span- formatiepoging mislukte, eigenlijk
een enorm geharrewar rond de be- ningen in het kabinet-De Quay, a|s gevolg van zijn wens alleen als
zetting van de portefeuilles, die Luns schermde nog al eens met vice-premier op te treden,
zelfs tot gevolg had, dat De Quay een toezegging van Amerikaanse De Quay heeft er niet om ge-
op 27 april zijn opdracht teruggaf, diplomatieke en militaire steun, treurd. Hij was gelukkig weer te-
Beel werd opnieuw ingeschakeld die hij van minister Dulles zou rug te kunnen keren naar het goe-
en bracht de portefeuilleverdeling hebben ontvangen voor het geval de leven in zijn geliefde Brabant.
„De oecumenische beweging
heeft toekomst, wanneer ze zich
steeds weer bezint op haar be
staansgrond en vanuit het hart
van het evangelie leeft. Want dan
is er wérkelijk beweging. Dan
wordt eraan ons gewerkt door de
Heilige Geest, die ons en onze
kerken bij de nek neemt, naar el
kaar drijft, aan elkander bindt en
in staat stelt haar vernieuwende
en heilbrengende taak in de we
reld te vervullen".
Dit is een uitspraak van de gis
teren overleden oud-secretaris
generaal van de Wereldraad van
Kerken, dr. W. A. Visser 't Hooft.
Het zijn uitspraken die hem ty
peren. De oecumene was voor
deze man, zonder wie men de oe
cumenische beweging nauwe
lijks kan voorstellen, niet een
liefhebberij, geen hobby. Het
ging hem niet om het „zomaar"
bijeen brengen van kerken. Oe
cumene was voor hem een heilig
moeten, het zou volgens hem
voor de kerken een zaak van le
ven en dood moeten zijn, want
de christenheid is geroepen een
licht voor de wereld te zijn.
De op 20 september 1900 in
Haarlem geboren Willem Adolph
Visser 't Hooft vond zijn reli
gieus vertrekpunt in het midden
van Remonstrants Gereformeer
den toen hij in Leiden rechten
ging studeren. Hij schakelde dan
ook al snel over op een tweede
studierichting: theologie. Hij
deed nog kandidaatsexamen
rechten, maar ging daarna alleen
in de theologie verder. In 1924
deed hij zijn doctoraal examen,
vertrok naar Amerika en schreef
een proefschrift dat handelde
over de relatie tussen het Ameri
kaanse sociale vraagstuk en het
evangelie en promoveerde daar
op naderhand in Leiden. Dat was
in 1928.
De reis naar Amerika had te
maken met een functie die hij
meteen na zijn doctoraal examen
had aanvaard: secretaris-gene
raal van de wereldbond van
christelijke jongemannenvereni-
gingen, de YMCA. Die functie
behield hij tot 1931 toen hij se
cretaris-generaal van de wereld
federatie van christenstudenten
werd.
Visser 't Hooft heeft nooit an
ders dan internationaal gewerkt.
In beide genoemde functies be
zocht hij grote oecumenische bij
eenkomsten die gezien mogen
worden als voorlopers van de
Wereldraad van Kerken. In 1925
was hij in Stockholm toen de be
kende bisschop Nathan Soder-
holm een nieuwe horizon open
de: „de weg naar een gemeen
schappelijk dienen, samen op
weg gaan om de grote na-oorlog
se morele, sociale en internatio
nale vragen te lijf te gaan". In
1927 zag men hem in Lausanne
toen de „Faith and Order" (ge
loof en kerkorde) beweging de
kerken bijeen riep. De stichter
ervan, Charlerbrent, vond een
willig gehoor bij het Oecume
nisch Patriarchaat in Constanti-
nopel, maar het Vaticaan wees
de uitnodiging beleefd maar be
slist af. Een jaar later was er een
grote conferentie in Jeruzalem,
in 1937 in Oxford, in 1938 in Tam-
baran.
Op een vergadering in datzelf-,
de jaar in Utrecht werd in princi
pe besloten tot de oprichting van
de Wereldraad van Kerken. De
kerken zouden zelf de verant
woording gaan dragen voor de
vervulling van hun oecumeni
sche taak waarop men langza
merhand zicht had gekregen.
Door het uitbreken van de oor
log moest de definitieve oprich
ting worden uitgesteld tot 1948
toen de officiële bijeenkomst in
Amsterdam plaats had. Tijdens
de oorlogsjaren bleef Visser 't
Hooft, inmiddels in Zwitserland
wonend, actief voor de oecume
ne, maar óók als contactman tus
sen het bezette Nederland en de
regering in Londen.
Toen in 1948 de Wereldraad
een feit werd benoemde men
Visser 't Hooft tot secretaris-ge
neraal, een functie die hij tot
1966 bleef vervullen. In 1949
werd hij officieel predikant in al
gemene dienst van de Neder
landse Hervormde Kerk.
Het is onmogelijk in kort be
stek te beschrijven wat Visser 't
Hooft voor de oecumene heeft
betekend. Niet alleen als organi
sator, zeker ook als man die de
oecumene theologisch door
dacht. Ondanks zijn drukke
werkzaamheden schreef hij een
hele serie boeken, de meeste in
het Engels, enkele in het Neder
lands. Hij bepaalde in sterke ma
te de koers van de wereldraad
die, nadat in de eerste jaren de
nadruk had gelegen op het bij
eenbrengen van kerken, geleide
lijk de gezamenlijke opdracht
van kerken om in de wereld
nood te lenigen, gerechtigheid te
brengen, Christus te verkondi
gen in woord en daad, op de
voorgrond kwam. Belangrijk
moment voor Visser 't Hooft was
dat grote orthodoxe kerken tot
de Wereldraad toetraden. Het is
hem nooit gelukt de rooms ka
tholieke kerk te bewegen deel te
nemen. Hij was niettemin een
goede vriend van deze kerk. Zijn
contacten met wijlen kardinaal
Bea en vooral met kardinaal Wil-
lebrands als hoofd van het secre
tariaat voor de eenheid der chris
Wakkergeschrokken door de Ame
rikaanse 'star wars'-plannen gin
gen de Europese leiders afgelopen
weekeinde in Milaan akkoord met
maar liefst twee, elkaar deels over
lappende, ideeën om van Europa
weer een technologiepark van de
eerste orde te maken. In Europa
moeten we ook gaan werken aan
moderne, zelf beslissingen nemen
de computers, aan een voorsprong
op het gebied van de telematica en
ga zo maar door. Als eerste over de
streep van de nieuwe eeuw. Phi
lips-president Wisse Dekker heeft
met drie multinationale collega's al
aangeboden om in enkele maan
den tijds een groots programma op
te zetten ter stimulering van de Eu
ropese technologie. In samenwer
king met het Westduitse Siemens,
het Britse General Electric Compa
ny en het Franse Thomson. De vier
electronica-giganten van Europa
weten natuurlijk precies op welke
terreinen van onderzoek subsidie
van de Europese Gemeenschap
een welkome aanvulling kan bete
kenen op de bestaande research-
inspanningen. Maar of de Europe
se regeringsleiders afgelopen week
in Milaan nu echt een stap verder
zijn gekomen in die richting is nog
maar zeer de vraag.
'Groene licht'
In de Europese hoofdsteden bre
ken talloze ambtenaren zich nog
steeds het hoofd over de vraag wat
er nu precies besloten is in Milaan.
door
Marien van den Bos
Zowel het door de Franse presi
dent Mitterrand gelanceerde 'Eure
ka' als het lijvige document over
technologie-stimulering van de
Europese Commissie, het dagelijks
bestuur van de EG, kregen in Mi
laan het 'groene licht' van de poli
tieke leiders. Van enige concrete
invulling is echter nog geen spra
ke.
Over de juridische en organisato
rische vorm, de begroting en zelfs
de richting waarheen het onder
zoek moet leiden, is nauwelijks iets
bekend. Een ad hoc-comitee van
de Europese Commissie (Luxem
burg als nieuwe EG-voorzitter en
de Fransen als initiatiefnemers)
moet nog voor 14 juli hierover iets
rapporteren. De nationale beleids
makers zouden op deze gedenk
waardige dag in de Europese ge
schiedenis, 'Quatorze Juillet', in
Parijs op hoog niveau bijeen moe
ten komen.
Overigens zijn niet alleen de tien
EG-landen voor de bijeenkomst
uitgenodigd, ook Noorwegen,
Zweden en Zwitserland zouden
volgens het Franse plan moeten
kunnen deelnemen. Een duidelijk
onderscheid met het EG-plan dat
de deelname tot de tien (en binnen
kort 12) beperkt en waar de Neder
landse regering een duidelijke
voorkeur voor heeft.
Tegenwicht
De beide plannen die nu op tafel
liggen, zijn er vooral op gericht te
genwicht te bieden aan met name
het Amerikaanse defensieplan
'Strategic Defense Initiative (SDI)',
ook wel 'Star Wars' genoemd. Een
ambitieus defensieprogramma,
met talloze wetenschappelijke uit
dagingen op een veelheid van tech
nologische terreinen. Door de
enorme bedragen die de Ameri
kaanse regering voor het program
ma beschikbaar wil stellen, vrezen
de Europeanen een (volgens som
migen nog grotere) technologische
achterstand op te lopen.
De concrete waarschuwing over
de zuigkracht van SDI kwam dit
maal uit Frankrijk, waar het nauw
met de Franse overheid verbonden
elektronica-concern Thomson bij
de Franse president aan de bel
tenen waren veelvuldig en harte
lijk.
Visser 't Hooft kreeg in zijn le
ven veel onderscheidingen. Hij
was Commandeur in de Orde
van de Nederlandse Leeuw, hij
kreeg het Bunderverdienstkreuz
van de Duitse Bondsrepubliek,
het Legioen van Eer van Frank
rijk en andere onderscheidingen.
Zwitserland benoemde hem
•tot ereburger en erepresident
van de Oecumenische Raad. Hij
kreeg de Vredesprijs van de
Westduitse Vereniging van
Boekhandelaren, de Grotius-me-
daille, de Sonningprijs wegens
verdienste voor de Europese
Cultuur, de Kardinaal Bea-prijs,
de Goethe-prijs. Hij ontving ere
doctoraten van universiteiten in
onder andere Aberdeen, Toron
to, Genève, princetown en Leu
ven.
KOEN KAPPENBUKG
NAAR BRAZILIË - De Gere
formeerde en de Hervormde zen
ding hebben gezamenlijk me-
trok, nadat het door Amerikaanse
concerns over SDI was benaderd.
Waarop Mitterrand al spoedig „Eu
reka" riep. Anders dan de klassiek-
Griekse Archimedes, die in bad ge-
zeten wel degelijk een elementaire
natuurwet ontdekte, zal er nog heel
wat water door de Seine zijn ge
stroomd voordat de plannen dui
delijk geformuleerd zijn en op het
spoor gezet kunnen worden.
Onschadelijk
Anders dan het Amerikaanse
plan, dat de duidelijke doelstelling
meekrijgt een systeem te ontwer
pen waarmee vijandelijke raketten
vanuit de ruimte onschadelijk ge
maakt kunnen worden (een soort
buitenaards, elektronisch veilig
heidssysteem), ontbreekt zo'n
doelstelling in de Europese plan
nen. Mitterrand en de Europese
Commissie spreken nadrukkelijk
over de ontwikkeling van civiele
technologie. Ofschoon die ook mi
litair bruikbare elementen kan be
vatten. De voorlopig geselecteerde
terreinen voor Europese research
vertonen echter een opvallende
overeenkomst met SDI.
Daarbij gaan de gedachten voor
al uit naar de ontwikkeling van
zeer grote, complexe computers,
die in staat zijn zelfstandig beslis
singen te nemen. Geheel in lijn met
het civiele karakter zijn dergelijke
complexe computers volgens een
Philipswoordvoerder bruikbaar
voor onder meer de telecommuni
catie, de grond- en luchtverkeers
leiding, de ruimte- en aardobserva
tie, computer-gesteunde produk-,
tietechnieken en geavanceerde vi
deotechnieken.
Overigens bestaan er al diverse
Europese fondsen voor de stimule-,
ring van technologisch onderzoek,*
zoals Esprit. Een van de voorwaar
den die vanuit de industrie gesteld
worden aan Eureka, is dan ook dat
het geld voor het programma niet
onttrokken mag worden aan al be
staande fondsen. Voor het komen
de jaar is op de ontwerpbegroting
van de EG het bedrag voor onder
zoek en ontwikkeling al met 15
procent verhoogd tot een totaal
van 656 miljoen Europese Reke-
neenheden (de Ecu, ongeveer een
rijksdaalder).
Verdubbelen
Maar Europees commissaris
Naijes wil de uitgaven tegen 1990
eigenlijk verdubbelen van de hui
dige drie procent van de begroting
naar 6 of zelfs 8 procent. Willen de
gemeenschappelijke technologie-
programma's echter kans van sla
gen hebben, dan zal ook tegen die
tijd een werkelijk vrije, gemeen
schappelijke markt gerealiseerd
moeten zijn, zo laten de bedrijven,
de Europese Commissie en de ver
schillende nationale regeringen
(met Nederland voorop) om de ha
verklap weten. Wanneer Eureka
daar ook een bijdrage aan kan leve
ren kan Wisse Dekker volgend jaar
tevreden afscheid nemen als presi
dent-directeur van onze grootste
deelgenoot in het Europa van de
technologie.
vrouw drs. S.H. Ossewaarde-van
Nie te Leiden benoemd tot do
cent godsdienstwetenschappen
aan de Lutherse faculteit te Sao
Leopoldo in Brazilië. Zij zal daar
*dr. A.F. Droogers als docent op
volgen.
Mevrouw Ossewaarde-van Nie
(29) is thans werkzaam bij de
Leidse Onderwijsinstellingen. In
1981 behaalde zij haar doctoraal
examen theologie aan de RU Lei
den. Zij is lid van de Nederland
se Hervormde Kerk en zal met
haar man na een opleiding aan
het Hendrik Kraemer Instituut
te Oegstgeest naar Brazilië ver
trekken.
