Wrede monden en
roofdiergebitten
Beeldende
kunst op
Trajecta
'Hermitage'
verlengd
VARA-ploeg haalt finale Knokke
Boeiende dans op zandhelling
DONDERDAG 4 JULI 1985
RADIO-TV-KUNST
PAGINA 21
LONDEN (GPD) - Wanneer
noem je iemand de grootste le
vende schilder ter wereld? Als
de Britse minister van kunst
dat zegt? Als de directeur van
een van 's werelds grote musea
hem op één lijn stelt met Rem
brandt en Van Gogh? Of als
één schilderij van hem 1,5 mil
joen gulden opbrengt?
Het geldt allemaal voor de 76-ja-
rige Britse schilder Francis Bacon
van wie momenteel een overzichts
tentoonstelling te zien is in de Tate
Gallery in Londen. In 1962 expo
seerde hij ook al in het prestigieuze
museum vlakbij de Thames, en dat
alleen al illustreert zijn uitzonder
lijke formaat.
In de Tate Gallery hangen 126
van Bacon's doeken, waarvan het
oudste uit 1944 dateert. De nadruk
ligt evenwel op schilderijen die hij
na zijn eerste Tate-expositie maak
te en in het bijzonder op de vele
grote drieluiken van zijn hand.
Bacon's werk is niet bedoeld
voor mensen met een hyperner
veus gemoed. Velen hebben zijn
werk shockerend genoemd, en op
goede gronden. Uit vrijwel al zijn
schilderijen spreekt angst, geweld,
bloeddorstigheid zelfs. Steeds is er
daarnaast sprake van een overwel
digende eenzaamheid.
De gangbare mening over Ba
con's werk luidt, dat de mens erin
wordt gepresenteerd zoals hij
werkelijk is, niet zoals hij zich
graag voordoet. Het menselijk on
derbewustzijn wordt erin getoond,
de duisternis en het redeloze ge
weld dat zich in ons allen bevindt.
Bacon zelfheeft altijd gezegd dat
zijn schilderijen niet voor het ver
stand zijn bedoeld, maar voor het
gevoel. Het gaat hem niet om het
'verhaaltje' van een schilderij maar
om „het opendraaien van de ven
tielen van het gevoel, om daarmee
de kijker gewelddadiger met het
leven te confronteren".
Menselijke lichamen, vaak ge
schilderd als blauwgrijzige hom
pen vlees, zijn Bacon's voornaam
ste onderwerp. Vrijwel altijd gaat
het om mensen alleen, in een hoog
uit rudimentaire omgeving, zonder
voorwerpen die men als symbool
zou kunnen zien. Dat onderstreept
nog eens dat hij geen verhaal te
vertellen heeft.
Gezichten komen steeds gruwe
lijk vervormd op het doek. Niette
min: ondanks die vervormingen
blijven de mensen herkenbaar. Wie
wel eens een foto van Bacon gezien
heeft, haalt moeiteloos de zelfpor
tretten uit de series portretten die
er in de Tate Gallery van hem han
gen.
Inspiratie voor zijn rauwe, bloe
derige schilderijen haalde Bacon
onder meer uit een tweedehands
franstalig boek over mondziekten,
met grote met de hand gekleurde
platen daarin. Monden, angstige
monden, wrede monden vaak met
roofdiergebitten daarin, figureren
prominent in vele van zijn werken.
door
Henk Dam
Een van Bacon's andere obses
sies was het portret dat de Spaanse
schilder Velasquez ooit maakte
van paus Innocentius X. Die bran
dende belangstelling resulteerde
in een aantal van zijn meest ver
maarde doeken, de „schreeuwende
pausen" met hun sinistere en drei
gende atmosfeer.
Ierland
Vanwaar Bacon's fascinatie door
geweld? Zelf heeft hij gezegd te
denken dat zijn in Ierland doorge
brachte jeugd er veel mee te ma
ken heeft. Hij werd in 1909 in Du
blin uit Engelse ouders geboren,
en herinnert zich nog hoe de Britse
cavalerie langs hun huis galop
peerde, en hoe dat huis met zand-
Drieluik met studies
zakken tegen aanvallen van Ierse
nationalisten beveiligd moest wor
den.
Zijn vader, een trainer van ren
paarden, zette Francis op z'n zes
tiende jaar het huis uit, nadat de
jongen was betrapt op het probe
ren van moeders ondergoed. Niet
veel later reisde Francis als een
halve zwerver naar Berlijn, en ver
volgens naar Parijs, waar hij gefas
cineerd raakte door het werk van
Picasso dat hij op een tentoonstel
ling zag.
Aan het eind van de jaren '20 be
gon hij, zonder enige opleiding,
zelf met schilderen, en in 1934 had
hij, in een Londense galerie, zijn
eerste eigen expositie. Veel van dat
vroege werk vernietigde Bacon in
de oorlog, nadat hij inmiddels zijn
eigen richting had gevonden en
zich voor de eerste probeersels was
gaan schamen.
Na de oorlog vestigde hij snel
zijn naam, al was het alleen maar
omdat vooral het Britse publiek
zijn werken zo eng vond. „Zijn
schilderijen zijn het produkt van
een verbeelding- die zo excentriek
is dat deze op geen enkele wijze se
rieus kan worden genomen",
schreef een criticus in die jaren.
Maar in 1948 kocht het toonaan
gevende Museum of Modern Art in
New York een doek van hem, en
sindsdien steeg zijn reputatie snel
naar het zenith. Nu wordt hij, zoals
gezegd, door velen, en dan met na
me in Frankrijk en Amerika, als de
grootste levende schilder ter we-
reld gezien.
Bacon werkt in Engeland, in
Londen. In een klein huis in de
wijk Kensington heeft hij daar een
studio die in de buurt enige be
kendheid geniet omdat het er zo'n
onvoorstelbare bende is. Hij werkt
er bij voorkeur alleen; ook als hij
portretten schildert doet hij dat
van foto's, en niet naar levend mo
del.
De 76-jarige schilder Francis Bacon, dit
het menselijk gevoel wil opendraaien.
zijn werk de ventielen van'
Voor iemand die in zijn schilde
rijen zó bezig is met geweld, de
dood, wanhoop en eenzaamheid, is
Bacon een opvallend levenslustig
man. Misschien moet je ook wel
zeggen dat hij juist daarom zo
graag uit de band mag springen.
Gokken, met name aan de roulet
tetafel, heeft hem menigmaal aan
de rand van de armoe gebracht
hoewel dat, met de prijzen die zijn
doeken opbrengen, natuurlijk
steeds snel weer gecorrigeerd was.
Hij heeft een reputatie als drinker
en (homoseksueel) avonturier.
Op goede dagen kan men de 76-
jarige schilder nóg, met een fles
champagne in elke hand, door zijn
favoriete drinkgelegenheid, de Co
lony Club in de Londense pretwijk
Soho, zien gaan, de glazen bijvul
lend van een ieder die hij tegen
komt. Maar die muur van losban
digheid en bonhommie verbergt
een niet altijd even vrolijk privé-
leven.
Een van de grootste klappen die
Bacon ooit te incasseren kreeg,
was de zelfmoord van zijn vriend
George Dyer, het onderwerp van
vele portretten. Dyer bracht zich
zelf in 1971 op een toilet in Parijs
om het leven, vlak vóór de opening
van een grote tentoonstelling van
Bacon's werken in het Grand Pa
lais, en enige maanden nadat Dyer
Bacon bij de politie had aangege
ven wegens drugsgebruik (Bacon
werd daarvan vrijgesproken).
Bacon schildert nog steeds, en
wil dat ook blijven doen. In een ge
sprek met de zondagskrant The
Observer zei hij hierover: „Ik wil
alleen maar dat mijn werk beter
wordt. Ik hoop dat ik, tussen het
drinken en gokken door, door kan
gaan met schilderen tot ik er dood
bij neerval. En ik hoop dat ik dood
neerval terwijl ik aan het werk
ben".
De tentoonstelling van het werk
van Francis Bacon is tot 18 augus
tus in de Tate Gallery in Londen te
zien. Toegang: 2 pond.
MAASTRICHT (ANP) - Voor de
tweede keer wordt in Maastricht
de manifestatie van Limburgse
kunst, Trajecta '85, gehouden. In
tegenstelling tot de eerste Trajecta,
in 1983, die geheel door de provin
cie Limburg werd gesubsidieerd,
is de tweede een zuiver particuliere
aangelegenheid van een stichting
die wel op het garantiesubsidie van
de provincie kan rekenen en op fi
nanciële steun van enkele bedrij-
Aan de manifestatie, die tot en
met 18 augustus in de Eurohal
Wordt gehouden, nemen 167 Lim
burgse kunstenaars met duizend
werken deel. De expositie met ver
koopmogelijkheid is in zeven sec
toren ingedeeld: schilderkunst,
grafiek, fotografie, keramiek,
edelsmeden, plastische en textiele
vormgeving. Dè kosten zijn be
groot op ruim een half miljoen gul
den.
In het kader van Trajecta '85 vin
den óp zóndaghiórgen en donder
dagavond concerten van kamer-
muziekensembles plaats, er zijn el
ke woensdagavond ontmoetingen
met exposerende kunstenaars en
er worden twee symposia (5 juli en
7 augustus) gehouden over het on
derwerp.'kunstpromótie en kunst-
sponsoring'. Voor bezoekers wordt
bovendien nog een fotowedstrijd
georganiseerd.
Over de exposanten en hun werk
is een catalogus van meer dan 370
pagina's verschenen waarin aan el
ke kunstenaar twee bladzijden zijn
gewijd en waarin ook foto's van de
werken zijn opgenomen. Tevens is
een videoband van Tngécta '85 ver
krijgbaar.
Het ligt in de bedoeling van
stichting om elke twee jaar in sa
menwerking met de Eurohal deze
kunstmanifestatie te houden. Ge
rekend wordt dit jaar op 50.000 be
zoekers. Aan deelnemers bestaat
geen gebrek, aldus de stichting
aangezien Limburg 600 beroeps
kunstenaars telt van wie er thans
slechts 167 voor Trajecta '85 zijn
geselecteerd.
KNOKKE (GPD) - „Dit is geen
liedjesfestival, maar een vocalis
tenconcours. Het gaat om de stem
men. Daarop zijn de drie zangeres
sen van het VARA-team ook gese
lecteerd. Al die onzinnige danspas
jes? Het klinkt misschien pedant,
maar ik vind ons team daar ge
woon te goed voor". Floor van Zut-
phen, vier jaar geleden zelfs in de
schijnwerpers van het Knokke
Festival fungeert deze week als
coach van het artiestenteam dat
voor de VARA zijn opwachting
maakt in de Belgische badplaats.
De inspanningen van haar pupillen
Mathilde Santing, Julya Loko en
Astrid Seriese werden al in de
voorronde van gisteravond ruim
schoots beloond. De jury verstrek
te het team voldoende punten voor
een plekje in de finale van zater
dagavond. Jarenlang bepaalden ter
plekke luidkeels uitgevochten ru
zies over jurybeslissingen en aan
verwant onheil in ruime mate de
sfeer van het festival. Dat tumul
tueuze tijdperk lijkt inmiddels vol
tooid verleden tijd., De represen
tanten van de platenfirma's wor
den thans met succes buiten de
deur gehouden en het leveren van
een behoorlijke vakmatige presta
tie wordt her en der weer als voor
naamste drijfveer voor een bezoek
aan dit festival gezien. In dat sfeer
tje voelt Floor van Zutphen zich
wel thuis.
ROTTERDAM (ANP) - Wegens de
enorme publieke belangstelling
voor de Hermitage-tentoonstelling
in het Rotterdamse museum Boy
mans van Beuningen, is de duur
van de expositie met drie dagen
verlengd.
Volgens een woordvoerster van
het museum zijn de schilderijen
nog tot en met woensdag 17 juli te
Boymans is speciaal
r dan 120.000 bezoekers de 41
schilderijen uit de Hermitage in
Leningrad bekeken.
K G niet
Julia Loko, Mathilde Santing
rale repetitie.
„We zijn heel serieus te werk ge- Seriese, Julya Loko en Mathilde
gaan bij de selectie van de ploeg Santing zijn uitgerold komt door
van dit jaar. Ik ben een stemmen- dat hun stemmen heel goed bij el-
freak en heb dat als voornaamste kaar passen. En dat is hier heel be-
criterium gehanteerd. We hadden langryk in het koorwerk. Boven-
een hele lange lijst met kandida- dien hadden we als voorwaarde ge-
ten. Dat daar* uiteindelijk Astrid steld dat ze stuk voor stuk met een
groot orkest konden werken. Ook
bij de keuze van het repertoire zijn
we niet over een nacht ijs gegaan.
We hébben wekenlang platen ge
draaid en uiteindelijk rekening ge
houden met de persoonlijke voor
keuren van het drietal".
VARA-ploegleider Co de Kloet
vindt dat ditmaal meer dan voor
gaande jaren wordt voldaan aan de
eisen die het festival op het ogen
blik stelt aan de deelname. „Er is
heel bewust minder aan de choreo
grafie gedaan. Al die kunstjes die
worden uitgehaald om de jury te
behagen, daar koop je niks voor.
Het werd zo langzamerhand meer
variété dan zingen. Ik vind dat we
met deze ploeg heel behoorlijk
voor de dag komen. Het is kwalita
tief dik in orde", aldus De Kloet.
De Nederlandse ploegleider werd
woensdagavond op zijn wenken
bediend. Het VARA-team verza
melde van de drié teams die hun
opwachting maakten moeiteloos
cfe meeste punten. Vooral de bij
drage van Astrid Seriese viel op,
maar de jury oordeelde uiteinde
lijk toch dat Julya,Loko morgen
avond mag optreden in de finale
voor de beste individuele artiesten.
de enige
LEIDEN/STREEK - Het Leidse
muziekkorps K G is niet het
enige muziekkorps uit de Leidse
regio dat dit weekeinde deel
neemt aan het Wereld Muziek
Concours in Kerkrade.
In tegenstelling tot wat dinsdag
in deze krant werd bericht, ko
men nog vier korpsen uit de
streek in actie tijdens het evene
ment. Dat zijn: Adest Musica uit
Sassenheim, DVS uit Katwijk, de
Floraband uit Rijnsburg en de
Prins Willem Alexander Band uit
Zwanenburg.
Adest Musica neemt voor de
vijfde keer deel. Het korps sleepte
diverse eerste prijzen in de wacht,
onder meer in 1980 toen de Sas-
senheimers eerste werden in de
categorie drum- en showbands,
eerste divisie.
AMSTERDAM De Engelse acteur Roger Moore is in ons land in verband met de première van zijn nieuwste
James-Bondfilm, 'A view to al kill'. Hij was bereid handtekeningen uit te delen, aan o.a. staatssecretaris Van der
Reijden midden) onder het toeziend oog van staatssecretaris Van Eekelen. (foto anp)
Extra concert Miles Davis
LEIDEN - Het concert dat Miles wel op zaterdag 13 juli om 15.00
Davis op 13 juli geeft tijdens het uur. Dit betreft een bijdrage aan de
North Sea Jazz Festival in Den 'Live Aid'televisie marathon.
Haag is al uitverkocht. Daarom een Het programma van North Sea
extra concert op vrijdag 12 juli om Jazz is op een aantal punten gewij-
16.00 uur. Ook de B.B. King Blues zigd. Het concert van Kenny G. op
Band geeft een extra concert, en 12 juli is afgelast. Het David Mur
ray Quartet, dat 13 juli zou optre
den, wordt vervangen door de 29th
Street Saxophone Quartet. Het on
der voorbehoud aangekondigde
optreden van James Brown gaat
niet door. In zijn plaats komt de
Luther Allison Blues Band. In de
band van Fats Domino, die 14 juli
optreedt, zal ook Dave Bartholo
mew van de partij zijn.
De slotscène van 'Zenith': een danseres beweegt tussen twee ferme waterstralen, i
met de paraplu op het duin beklimmen.
irna andere dansers
(foto Bob van Dantzig)
'Zenith', project van Ruth Meyer in Schoorlse duinen
'Zenith' choreografie: Mirjam Berns,
Julyen Hamilton, Shusaku Takeuchi
en Ed Wubbe; muziek: Harry de Wit;
beeldende vormgeving: Roy Jonge
ling en Ruth Meyer; artistieke lei
ding: Ruth Meyer. Gezien op 29 juni
op het Catrijper Klimduin in
Schoort. Nog te zien op 6,7,12,13,14,
19, 20, 21, 26, 27 en 28 juli. Aanvang:
21.15 uur.
SCHOORL - Het Klimduin in
Schoorl is een door bomen en
struiken omzoomde zandheuvel
die de vorm heeft van een bijna
volmaakte rechthoek: tachtig
meter diep en vijfentwintig me
ter breed. De vorm is zelfs zo per
fect, dat de toppen van de bomen
aan de lage zijde vrijwel dezelfde
hoogte hebben als de top van het
duin. Een natuurlijk theater.
Op het rulle zand van het Klim
duin worden momenteel drie da
gen per week dansvoorstellingen
gegeven. Voor het publiek is on
deraan de helling een tribune ge
bouwd. Voor wie het koud krijgt
liggen paardedekens klaar. Het
idee voor dit grote project is af
komstig van Ruth Meyer, van
oorsprong een choroegrafe, maar
zich de laatste tijd steeds meer
toeleggend op het maken van
beeldende elementen voor dans
theater. Ze nodigde vier choreo
grafen uit op deze zandheuvel
geënte dans te maken. Meer dan
twintig dansers werken mee aan
de uitvoering.
Aan de onderdelen is de hand
van verschillende makers te her
kennen, de omgeving smeedt die
delen tot een geheel. Alle choreo
grafen hebben de specifieke mo
gelijkheden van deze omgeving
uitgebuit: het hoogteverschil
stelt de dansers in staat heel ver
te springen; het zand maakt al
lerlei schop- en graafbewegingen
mogelijk. Rondom opgestelde
boxen maken dat de muziek heel
rimtelijk klinkt.
De samenhang wordt versterkt
door de rol van de Leidenaar
Benno Voorham. Hij is een soort
vogelman, een oermens dat in de
duinen woont en die omgeving
met vreemde rituelen wil bezwe
ren. Zijn nest is aan de voet van
het duin. Tijdens de verschillen
de scènes springt en danst hij in
de omgeving van het duin in de:
rondte, soms zie je zijn stakerige
verschijning zich aftekenen op
de top van het duin.
Behalve de 'ruisende bomen
langs de randen van het duin en
het gekrijs van zeemeeuwen zijn
er ook in de voorstelling momen
ten die aan het dagelijks gebruik
van het duin herinneren. Een
vrouw in zomeijurk beklimt met
een jongetje aan de hand het
duin. Later daalt een paartje af
en klopt zich het zand uit de
broekzakken.
De groepsdansen onderschei
den zich door een goede vlakver
deling en ruimtelijke patronen.
Dansers beklimmen het duin in
een lange rij en dalen met grote
stappen en sprongen af. Het zijn
echter vooral de theatrale ele
menten die de zandheuvel tot le
ven brengen. Dat begint voor
zichtig met fluorescerende rode
stokken, die de helling worden
afgedragen. Dan is het nog niet
helemaal donker is, zodat het ef
fect daarvan enigszins verloren
gaat. Tegelijk daarmee wordt een
vlonder de helling opgetrokken.
Daarop een jongetje, dat met
staal op staal slaat. De brede wie
len trekken een prachtig spoor.
Later zijn er lichte kubussen van
verschillende grootte, die gehol
pen door de zwaartekracht de
helling afdansen.
De mooiste scène komt echter
voor rekening van Shusaku Ta
keuchi. Drie in doorzichtig plas
tic gehulde danèéressen wente
len zich in het zand. Hun beeld
wordt samén met dat van het
zand weerkaatst in grote spie
gels; een betoverende scène, die
nog aan kracht wint als drie dan
sers, eveneens op wat plastic na
naakt, traag over de spiegels
klimmen.
Anna Texido voert hoog op. het
duin* een solo uit in een 'geluids-
pak', waardoor elke beweging
die zij maakt een hard gekraak
teweeg brengt. De afstand en het
dorre geluid doèn het effect daar
van teniet. Wel mooi en door de
kou bewonderenswaardig - was
de dans van Mirjam Berns tussen
twee keiharde waterstralen, door
dé brandweer van Schoorl met
groot materieel verzorgd. Aan
het slot - het is dan inmiddels
- donker - draaien de dansers gro
te vuurballen aan eén touw in het
rond.
De choreografen hébben goed
beseft dat ze op een dergelijk op
pervlak alleen 'groots' kunnen
werken en hebben grove theatra-,
le middelen niet geschuwd. Te
recht. Het knappe gebruik van
de ruimte maakt 'Zenith' tot een
boeiende bundeling van krach
ten.
ARIEJAN KORTEWEG
