'Ik heb moeten leren om ook nee te zeggen' Willem Oltmans op tilt in televisiedebat TV-rubriek KV" J m door 1 Nico Scheepmaker Wieteke van Dort zou het liefst alles tegelijk doen Seiko Matsuda of de droom van een Japans tieneridool ZATERDAG 29 JUNI 1985 Het is vrijdagochtend, tien over I elf. Bij geschiedschrijving kun je niet nauwkeurig genoeg zijn! Zo juist had ik Cherry Duyns aan de telefoon, die mij kon mededelen dat „Hier is... Adriaan van Dis" zondagavond gewoon wordt uit gezonden. Bij het terugzien van het programma bleek de heftig heid waarmee de journalist Wil lem Oltmans en presentator Adriaan van Dis elkaar zoniet let terlijk dan toch woordelijk te lijf waren gegaan, op het verkleinen de scherm nog redelijk binnen de proporties te zijn gebleven. Wel is er iets uitgehaald, te weten twee minuten van de 32 minuten die het vraag- en twistgesprek duurde. Daarin herhaalden de beide heren zich een beetje. Maar dat is normaal. Ook uit de beide voorafgaande gesprekken is een aantal minuten weggemonteerd. Van het gesprek met de leider van de Belgische socialisten, Louis Tobback, dat donderdag middag van 13.20 tot 13.53 duur de en dus 33 minuten lang was, is maar de helft overgebleven (16 minuten), en van het gesprek met de mezzo-sopraan Jard van Nes, dat duurde van 13.56 uur tot 14.13 uur op mijn horloge, is 14 minuten overgebleven. We moe ten dus 3 minuten van haar mis sen, in mijn tijdrekening, hoewel ik na afloop dacht dat ik er geen minuut van zou willen missen. Hoe dan ook, van de uit de hand gelopen discussie tussen Adriaan van Dis en Willem Olt mans blijkt nu dus het minste te zijn geschrapt: twee minuten. Twee minuten stilte... Intussen lag er nog het tele gram van Willem Oltmans, waar in hij de voorzitter van de televi sie van de VPRO mededeelde dat hij pas na het zien van de montage bereid was al dan niet zijn toestemming te geven voor daadwerkelijke uitzending. Ik begreep van Cherry Duyns dat ze ook na lang zoeken geen voorzit ter van de VPRO van de televisie hadden kunnen vinden, want dat die man directeur heet, maar af gezien daarvan waren ze toch niet van plan hun programme ring te laten afhangen van de toe stemming van Willem Oltmans. Toetsing vooraf was niet gebrui kelijk in mediakringen. Het was wat anders geweest als Willem Oltmans tevoren bedongen had dat de uitzending alleen mocht plaatsvinden wanneer hij het uit eindelijke resultaat had goedge keurd, maar dat was niet ge beurd. De kans dat het interview dan überhaupt zou hebben plaatshad, acht ik bovendien niet groot, want Cherry Duyns, Alge meen Eindredacteur Program ma's, was er van het begin af aan al tegen dat Willem Oltmans in het programma zou optreden. Na afloop van de opnamen zei hij dan ook narrig, dat hij zich af vroeg of je zo'n gesprek met Nar- retje Notedop alleen vanwege de rol zou moeten uitzenden, maar dat gebeurt dus gelukkig wel. Een pak van mijn hart, dan hoef ik me daarover gelukkig niet meer op te winden. Want ten eer ste is Willem Oltmans niet zo maar een Narretje Notedop, maar een man die toch een aantal belangrijke boeken heeft ge schreven, die een bepaalde in vloed hebben gehad (over de Club van Rome, over de Russi sche Amerika-kenner Arbatov), al geef ik geen rooie spie voor die boeken die over Russische affai res gaan, waar ik iets van af meen te weten. En ten tweede is hy be halve een curieuze ook een niet weg te poetsen persoonlijkheid, al was het alleen maar omdat hij al vanaf zijn negende jaar hon derden dagboeken over zichzelf en zijn eigen belevenissen heeft volgeschreven. Daar komt bij, dat ik vind dat in principe alles uitzendbaar is, en dat het de eerste en voor naamste taak van tv-makers is om interessante tv-programma's te maken. Het hoog oplopende twistgesprek tussen Oltmans en Van Dis levert ongetwijfeld een uniek tv-halfuurtje op, en omdat het daarbij om twee persoonlijk heden gaat die allebei hun weetje weten en hun mannetje staan, is het van secundair belang of je een van die gesprekspartners nu wel of niet au sérieus neemt in zijn handel en wandel door de. jungle van de politiek. Voorop dient dan te staan, dat de kijkers zich kunnen vergapen aan een schouwspel waar de vonken van af springen. Bovendien worden er wel de gelijk essentiële vragen opge worpen over journalistieke nor men. Oltmans verwijt Adriaan van Dis. dat hij in een voorge sprek een heel andere toon had aangeslagen, dan nu de camera op hen gericht was. En sugge reerde dat hij dit in opdracht van zijn redactie deed. Na afloop bleek, dat de redactie zich bij wijze van uitzondering nu eens helemaal niet bemoeid had met de vraagstelling aan Willem Olt mans. „Voortaan laten we je al tijd maar zelf alle vragen beden ken", werd nog gekscherend ge zegd, na de tumultueuze afloop. Adriaan van Dis zei na afloop te gen Oltmans dat hij twee dagen eerder precies dezelfde dingen gezegd en gevraagd en bespro ken had, maar dat dit toen in een lacherige sfeer werd afgedaan, terwijl Oltmans diezelfde din gen, met de camera op hem ge richt, blijkbaar niet meer wilde weten. „Ik heb me nog erg inge houden", zei Adriaan van Dis. Oltmans zou bijvoorbeeld heb ben gezegd dat de Surinaamse regering 1500 exemplaren van het boekje over Desi Bouterse had afgenomen, om ten geschen ke te geven aan wie er om vroeg. Enfin, in dat tomeloze gesprek zien we hoe verwachtingspatro nen worden doorbroken, en hoe kwaad daar dan op gereageerd wordt. Allemaal kijken dus! NICO SCHEEPMAKER (GPD) - Wieteke van Dort is terug in het theater, dat ze zo'n vijftien jaar geleden verliet. Tot J 1970 speelde ze bij de Nieuwe Komedie/Arena in haar woon- plaats Den Haag, maar daarna was zij vrijwel uitsluitend te r, zien op de televisie in series als 'Oebele', 'De Stratemaker-op- Mi zee-show', 'Dat ik dit nog mag meemaken', 'Late Late Lien Show' en 'J. J. de Bom', die i haar de mogelijkheid boden I onvergetelijke figuren te creë- j ren als De Deftige Dame, Titia Konijn en Tante Lien. Het kind heeft altijd hoog geno teerd gestaan in haar creatieve denken. Niet voor niets volgde zij de opleiding voor kleuterleidster, toen zij in eerste instantie werd af gewezen voor de toneelschool. Over zichzelf zegt ze: „Ik vind mij zelf altijd vrij kinderachtig in hoe ik dingen uitleg. Ik ben ook nogal naief. Soms betrap ik mijzelf erop, i dat ik tamelijk kinderachtig denk, maar ik ben nu 42, dus dat veran dert natuurlijk niet meer". door Frans Doeleman Wieteke loopt altijd over van de ideeën, niet alleen op het gebied van acteren, maar ook waar het zin- gen, tekenen, schilderen of het ont- 1 werpen van motiefjes voor behang, i dekbedden en dergelijke betreft: „Ik wil altijd alles tegelijk, tenmin ste alles wat ik goed kan. Ik ga daarbij niet ook nog eens goed ko ken, want dat kan ik niet. Toen ik I begon met toneelspelen, dacht ik, I ik rust niet voor ik zangeres ben geworden. En ik heb evenmin ge- rust voordat ik een plaat had ge- I maakt". i Het gevolg was vaak: niet meer dan vier uur slaap per nacht en dat heeft Wieteke op een zeker mo ment lelijk opgebroken. Een paar jaar geleden stortte zij voliedig in: „Ik wilde te veel doen en niet één of twee jaar, maar vijftien jaar lang. Dat houd je niet vol. En dan ook nog een hele goeie moeder willen zijn, je moet dingen doen in huis. Want wanneer je als vrouw leuk werk hebt, heb je al een beetje een schuldgevoel, dan wil je het thuis ook heel erg leuk doen, en mag 'thuis' er niet onder lijden". Wieteke verdween uit beeld en krabbelde langzaam omhoog uit het dal, met het vaste voornemen zich niet meer te laten opjutten: „Ik heb ook moeten leren om 'nee' te zeggen". September vorig jaar was zij zover hersteld, dat zij haar terugkeer in het theater vierde met drie solo-programma's. De sugges tie van één totale one-woman-show verwierp zij: „Ik wilde drie ver schillende programma's maken, anders zou ik mijzelf geweld aan doen. Je kan Tante Lien niet com bineren met kinderliedjes en even min met serieus Nederlands reper toire. Ik doe dus nu of 'De Late La te Lien Show' of 'De achterkant van het geluk' (Nederlandse chan sons afgewisseld met klassieke pianomuziek door vaste begeleider Eduard Koning) of het kinderpro gramma 'Wieteke staat voor aap', waarin ik na de pauze ook een aap word, want dat wilde ik al myn he le leven. En dan heb ik verder nog een hele hap repertoire voor in de bejaardentehuizen". Wieteke heeft vooral plezier in al les wat ze doet en dat had tot ge volg, dat ze makkelijk te strikken was voor gratis optredens voor het goede doel, het verrichten van de aftrap voor een benefietwedstrijd en dergelijke. Ook de familiekring kan belangeloos genieten van haar talenten: „Voor mijn ouders doe ik wel eens wat met Kerstmis, ook dingen die ik nooit in het openbaar zou durven, want dan zing ik Tm weissen Rössl', voor mijn vader. Je ouders hebben hun hele leven voor je klaar gestaan, dus als je ze daar een plezier mee kunt doen... Soms doe ik iets voor de schoolkrant van de kinderen en toen Alexander nog op de peuterschool zat, vroegen ze me om een muur te beschilderen. Dat wil ik best. Of op de lagere school iets regisseren. Dat vragen scholen natuurlijk gauw als er zo'n ouder in de buurt is. Ik vind het ook een beetje mijn plicht, want andere ouders kunnen weer hel pen met stencilen of zo, nou, dat doe ik niet, want dat kan ik niet". Wieteke van Dort gelooft dat haar jeugd in Indonesië (in 1957, óp 14-jarige leeftijd, kwam zij naar Den Haag) van grote invloed is ge weest: „Het is een voorrecht om in zo'n land groot te worden, je zit de hele dag buiten, er is zoveel ruimte om te spelen. Als we een film had den gezien, een knokfllm of een sprookjesfilm, konden we dat als kinderen meteen na gaan spelen in de tuin. Dan had je er nog echte slangen bij ook of een paard voor prins Valiant. Altijd in de natuur zijn, stimuleert je fantasie. Ik ging uren buiten zitten verzinnen". Kuiken Bedeeld met de creativiteit die ook haar moeder eigen is, wilde Wieteke naar de toneelschool: „Maar daar zeiden ze: je ziet er uit als een kuiken dat pas uit het ei komt, ga eerst maar wat levenser varing opdoen. Ik was 17 en had maar drie jaar HBS, zodat ik ook niet naar de tekenacademie kon. Toen deed ik de opleiding voor kleuterleidster en daar heb ik later alleen maar plezier van gehad bij het maken van radio- en tv-pro gramma's voor kinderen. Ik heb het diploma gehaald, maar vraag niet hoe, want ik maakte die oplei ding af terwijl ik inmiddels op de toneelschool zat, waar ik alsnog was toegelaten. Toen al sliep ik maar vier uur per nacht. Eigenlijk heb ik dat mijn hele leven gedaan, twee dingen tegelijk, dat vind ik heerlijk". In de tweede klas bleef Wieteke zitten en moést zij de toneelschool verlaten. Maar Erik Vos was vol doende overtuigd van haar talen ten en nam haar op in de Nieuwe Komedie/Arena. Ze speelde by dat gezelschap zowel voor volwasse nen als voor kinderen en tussen de bedrijven door wijdde zij zich aan een schriftelijke cursus reclamete kenen, die zy afsloot met het diplo- „In 'Romeo en Julia' speelde ik Julia en ik dacht, wat krijgen we nou, ik in de hoofdrol? Regisseur Adrian Brine zei: maak je maar geen zorgen, want Julia is een 14- jarig meisje. En ja, ik had toch al steeds kinderen gespeeld. Maar Ju lia was zo leuk om te doen, dat ik daarna dacht, nu kan mij niets leu kers meer overkomen. Toen ben ik getrouwd. Mijn man had al een zoontje, zodat ik vond dat ik 's avonds niet meer weg kon gaan en ben ik gestopt met toneelspelen. Later werkte ik in de schooltijden van de kinderen voor radio en tv. Pas nu, nu de jongens 13 en 18 jaar zijn, ga ik weer eens 's avonds weg". „En ik ben een boek aan het schrijven en illustreren. Als het goed is, komt het in het najaar uit. Het wordt een boek met veel knut selen en zelf doen voor kinderen. Ook mensen in het kleuter- en la ger onderwijs kunnen er veel aan hebben. Ik had al heel lang mate riaal voor zo'n boek, want ik schrijft altijd alles op wat mij in valt. Op het moment dat je iets moet bedenken, weetje het niet Ik ga ook een serie platen maken, want ik vind dat er te weinig is voor peuters en kleuters. De eerste wordt nu opgenomen. In de toe komst wil ik zelf programma's brengen en produceren voor video, ook weer voor de kleine kinderen, want die hebben eigenlijk alleen Sesamstraat op tv en dat vind ik te weinig. In het buitenland bestaan er al programma's voor peuters vanaf twee jaar, met van die simpe le beelden. Je kan wel ontzettend afgeven op dat kastje, maar je kan het ook gebruiken". Dekbed Als een onophoudelijk borrelen de bron van creativiteit spuit Wie teke van Dort haar plannen en ideeën en vertelt met enige trots: „Een kinderdekbed met zeehond jes dat ik ontworpen heb, loopt als een trein. Niet dat ik er wat aan verdien, want ik heb het ontwerp verkocht, maar als een produkt van jou gretig aftrek vindt, is dat toch leuk. Ik heb ook een dekbed ontworpen met alle rekentafels er op en op het hoofdkussen staan sommetjes. Samen met mijn broer heb ik een firmaatje opgericht (Wieteke Design), want ik denk, zingen en spelen kan je niet tot je tachtigste, ja, dat kan wel, maar ik weet niet of ik dat leuk vind. Teke nen vind ik ook zo leuk en ik schil der. Dan werk ik aan bepaalde the ma's, zoals autowrakken of peu ken, en nu heb ik een aantal schil derijen gemaakt met asfalt als on derwerp. Wanneer ik behoefte voel om kaboutertjes te tekenen of klei ne zeehondjes, kan ik my uitleven in de designs". Hoewel Wieteke het allemaal wat rustiger aan wil doen, in een be scheiden frequentie haar theater programma's in het land brengt en voor tv alleen dingen aanneemt die Wieteke van Dort: 'Ik wil met Tante Lien geen Indische mensen kwetsen'. ongeveer een dag in beslag nemen, duiken er ook weer andere zaken op, zoals het op een speciale ma nier presenteren van een aantal klassieke kinderconcerten by het Noordhollands Filharmonisch Or kest. Tijd neemt ook het persoon lijk beantwoorden van talloze brie ven, waarin een enkele keer wat boos wordt gereageerd op haar creatie van Tante Lien. „Die denken dat ik de Indische mensen belachelijk maak, maar dat is helemaal niet zo. Het is een rol die ik speel. Tante Lien is een mengelmoes van mensen om wie ik vreselijk moet lachen, die ook zo'n radde manier van praten heb ben, geen blad voor de mond ne men, elke enquêteur onderstebo ven kletsen en dan ook nog een mening hebben over prostitutie en van Peter Frampton houden. In In- dië moest je, als je van een nette familie was, keurig Nederlands spreken. Ik denk dat de boosheid van sommigen daar iets mee te ma ken heeft. Ik heb nooit zo'n zin om mij daarin te verdedigen, maar ik schrijf wel altijd iedereen terug en dan leg ik het uit. Er is al zoveel ergernis in de wereld. Ik vind het niet leuk mensen te kwetsen, ik wil of ontroeren"; Huishouden Wieteke van Dort ze creatief bezig kan zijn, nen haar gezin, want huishoudelijk s gelukkig a! zijn, ook bii werk trekt haar allerminst aan. Al leen afwassen doet ze nog met enig genoegen. „Een paar jaar geleden heb ik de afwasmachine de deur uit gedaan. Maar het is niet leuk als je teleur stelling op teleurstelling te verwer ken krijgt in het huishouden. Ik kook een beetje biologisch-dyna- misch, dan heb ik ook wat nuttigs gedaan. Maar als we lekker willen eten, doen we dat buiten de deur. Dat koken lukt niet. Aanvankelijk ziet iedereen daar de humor nog wel van in, dus leuk, gewoon op de foto met die aangebrande koek jes... Nee, het zou een ramp voor de familie zijn als ik mij alleen daar mee bezig zou moeten houden". AMSTERDAM - Na het museum in Londen heeft nu ook de Amsterdamse vestiging van Madame Tussaud een wassenbeeld in huis van de Ameri kaanse popster Michael Jackson. In het museum aan de Kalverstraat moest het beeld van Elvis Presley echter wijken voor de nieuwe aanwinst. (foto ANP) TAvrn /onnv T->i TOKIO (GPD) - Baas boven baas. Lady Diana had een trouw japon met een sleep van acht me ter lang, dus Seiko moest en zou tien meter mee torsen. Maar he laas, haar fragiele bouw liet een dergelijke last niet toe, en Seiko moest genoegen nemen met ze ven meter. Japans meest popu laire tiener-idool Seiko Matsuda (23) is maandag in het huwelijk getreden en neemt meteen af scheid van de wereld van gla mour en succes: zy zal voortaan een toegewijde huisvrouw zijn. En zo hoort het ook in Japan. De huwelijksplechtigheid is op vier televisienetten tegelijk rechtstreeks te volgen. Vanuit helikopters worden de bewegin gen van de stoet geregistreerd. Langs de route staan duizenden fans te juichen. De populaire weekbladen hebben dezelfde dag nog speciale nummers klaar met foto's van het extravagante gebeuren. Totale kosten: bijna drie miljoen gulden. Alleen de taart al met ingebouwde elek trische verlichting - kost 140.000 gulden. Het is een dagje puur roman tiek in regenachtig Tokio. Seiko en bruidegom Masaki Kanda be loven elkaar eeuwige trouw in de rooms-katholieke Sarejio-kerk in Meguro, hoewel geen van beiden gelovig is. De sterren van de dag beantwoorden aan alle verwach tingen: o, wat zien ze er gelukkig uit. Tranen vloeien aan weerszij den van de beeldbuis. Net een film. het ook gekomen. In de film werden ze verliefd op el kaar. Hij: een Japanse kunste naar in Mexico, belaagd door tal van lokale schonen. Zij: op vakantie in Mexico, natuurlijk ongevoelig voor de charmes van het autochtone manvolk, maar des te heviger verliefd op hem. door Ruud Kreutzer Voor het eerst in haar bliksem carrière speelde Seiko een 'bedo shiin' (bedscène), nauwelijks twee jaar na haar eerste filmkus. Om een lang verhaal kort te ma ken, Seiko en Masaki besloten ook in het werkelijke leven te trouwen. Dat is dan meteen het einde van een carrière als tiener-ster. Immers, zij dient het levende symbool te zijn van reinheid en vrouwelijke deugdzaamheid, en dan is vaste verkering uit den bo ze. „Ze moeten het vriendje van alle fans kunnen zijn", legt ma nager Aizawa uit. Hij heeft Seiko van de straat opgepikt en veran derd in een ster, zoals velen voor haar en na haar. Tarento Wat er ook voor nodig is om 'tarento' te worden, talent hoort daar niet bij. Seiko Matsuda ver kocht in 1984 voor honderd mil joen gulden platen, terwijl zy - om het eens vriendelijk te zeg gen - niet beschikt over een stem van wereldklasse. Maar ver der is alles perfect: de verpak king en de service laten niets te wensen over. De ideale tiener-ster is niet echt knap: een klein gebrek (een scheve tand, een lichte vorm van loenzen) wordt zelfs op prijs ge steld. Dat versterkt het gevoel van het meisje-om-de-hoek met die grote ogen en die prettige stem. In de allereerste plaats moet een aspirant-idool 'kawaii' zijn, zeg maar schattig of snoezig. Dat beantwoordt niet alleen aan de smaak van tieners. Heren van middelbare leeftijd laten zich ook graag bekoren door hun charmes. In deze bevolkings groep lopen er nogal wat rond met seksuele frustraties, die zich uiten in een overmatige belang stelling voor prille meisjes. Dit verschijnsel wordt Lolita-com plex genoemd (in de volksmond afgekort tot Lolikon), en de geïl lustreerde tijdschriften voor mannen komen daar ruim schoots aan tegemoet. Niet iedereen is daar gelukkig mee. Schrijfster Kyoko Michishi- ta: „Mannen denken dat ze alles kunnen doen met onvolwassen meisjes, en de groei van Lolikon stimuleert die fantasieën". De 'tarentos' die dag in, dag uit de beeldbuis bevolken, zijn op maat gemaakt om in de behoefte te voorzien: schaapachtig, pruile rig, hulpeloos, maar ook een smekende blik in de ogen. Zo van: „Kom alsjeblieft, maar wees wel voorzichtig". Training Het selecteren en kweken van de tieneridolen gebeurt met de zelfde wetenschappelijke preci sie waarmee de export-markten worden bewerkt. Een van de smaakmakers van de entertain- ment-wereld is Hideyoshi Aiza wa, die al heel wat sterren heeft voortgebracht. Ook Seiko Matsu da. Uit de tienduizenden foto's en videotapes die hy elk jaar krijgt toegestuurd, zoekt hij, bijgestaan door een staf van 140, een paar kandidaten uit. Die krijgen een half jaar training, gevolgd door een video-auditie. Wie door die test heen komt, is min of meer zeker van een carrière als 'taren to'. Dat betekent een paar jaar van roem, maar ook van geleefd wor den. Alles wordt door anderen bepaald: wat ze draagt, wat ze zingt en wat ze moet zeggen te gen de pers. Alles draait om het image, dat als het ware haar lijf tijdelijk in bezit neemt. Aizawa kiest zyn kandidaten jong uit, vyftien jaar of nog jon ger. De meest 'talentvolle' meis jes komen zes maanden bij hem in huis, waar hij de laatste hand kan leggen aan de presentatie. Op dat moment is de promotie- machine al in volle gang. Tegen de tijd dat de nieuwe ster haar debuut maakt, weet heel Japan al dat zij is voorbestemd om het lievelingetje van het pubüek te worden. Van de vele miljarden yens die de 'tarentos' bij elkaar huppelen en neuriën, krygen ze zelf maar een schijntje. Het meeste blijft aan de strijkstok hangen van ma nagers en platenbazen. Neem Matsuda: zij verkocht in vijfjaar tijd ongeveer vijfhonderd mil joen gulden aan grammofoonpla ten en videobanden, maar zij hield daar 'slechts' een miljoen gulden per jaar aan over. Droom De rest gaat naar de scheppen de kracht achter de droom, en niet te vergeten de vele noeste werkers die zorgen voor de tekst en muziek, de aankleding, de en tourage, de persoonlijke contac ten met televisiestations, de dis kjockeys, de platenmaatschap pijen. De enkeling die het op eigen houtje probeert, gaat doorgaans snel voor de byl, zelfs als het al een beroemdheid is. De wacht kamer zit vol met meisjes die trappelen van ongeduld om het nieuwe gezicht te worden, het nieuwe geluid, de nieuwe rage. De inwisselbaarheid van de 'ta rentos' is een voorwaarde is voor hun populariteit. Want wat is ge- makkelijer dan je te identificeren met een ster die jij eigenlijk net zo goed zelf had kunnen zijn?

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1985 | | pagina 29