Voor een habbekrats de wereld rond
De 'vliegende kiep' van de ANWB
Lédse student gaat avontuurlijke reizen organiseren
Psychiater vangt vakantiegangers met psychische problemen op
ZATERDAG 29 JUNI 19B5
EXTRA
PAGINA 19
door Willem Schrama
In zijn studentenkamer aan de
Leidse Pelikaanhof winnen
reisboeken het ruimschoots van
literaire standaardwerken. Reizen
zit de 23-jarige Herman van der
Velde dan ook in het bloed. Een
familietrekje. Zijn één jaar oudere
broer liftte in de afgelopen jaren
moeiteloos naar India en Zaire, en
zelf koos Herman ook al niet de
gemakkelijkste route voor zijn
eerste bezoek aan Egypte. Dat ging
via Turkije, Syrië, Jordanië en
Israel. "In Syrië floten de kogels me
als het ware zo nu en dan om de
oren, maar zodoende leer je in
slecht op het toerisme ingestelde
landen natuurlijk wel het klappen
van de zweep".
Vorig jaar zomer achtte de Leidse
student egyptologie zich kundig genoeg
om te solliciteren naar de functie
'reisleider Egypte' bij een Amsterdamse
reisorganisatie die zich toelegt op
betrekkelijk goedkope en dus
geïmproviseerde kam peervakanties
voor jongeren in dat landi In afwachting
van de groep (die per vliegtuig in Cairo
arriveerde) was het Hermans taak om
samen met een monteur vanaf
Amsterdam alvast een tourbus naar die
bestemming te rijden, teneinde de reis
door Egypte vandaar gezamenlijk voort
te zetten.
In een hoestbui van giechelende
verontwaardiging schetst Herman zijn
ervaringen. "Het bleek allerbelabberdst
georganiseerd. Het enige wat ik
meekreeg was een bom geld, en voor de
rest moest ik het maar bekijken. De bus
zelf was stokoud de kilometerteller
was by 260.000 opgehouden - en had
spekgladde banden. Er konden maar
twee raampjes open. De motor
rammelde aan alle kanten en verbruikte
een liter olie per vierhonderd kilometer,
de remleidingen waren niet in orde; en
dat alles zonder één
reserve-onderdeeltje aan boord.
Onnodig te zeggen dat we constant
onder die bus hebben gelegen. Dat
schiet dus niet op".
"En een kampeerreis in de zomer, dat
kan natuurlijk niet in Egypte. Daar zitje
dan in je polyester tentje op een
camping zonder schaduw en zonder
stromend water bij een temperatuur van
veertig tot vijftig graden. Kamperen is
leuk, maar er zijn grenzen. En als er
vervolgens ook nog overbezorgde
Nederlanders bij zyn die een donzen
slaapzak hebben meegenomen, dan
houdt natuurlijk alles op. We hebben er
ten slotte op eigen initiatief en op kosten
van de reisorganisatie maar een
hotelreis van gemaakt".
Een vakantie die in tweede instantie nog
wonderwel slaagde, getuige althans de
warme reacties die hem nadien ten deel
vielen. "Herman, de manier waarop je
ons met Egypte kennis hebt laten
maken, was onvergetelijk", en "Dank zij
jouw bemoeienissen is het gelukkig
allemaal nog goed gekomen", zo luidden
de brieven die hij eenmaal thuis van zijn
mede-reizigers ontving.
Zelf doen
Tijdens de eerste van een aantal
reünieën was het meteen al raak: op
aanraden van zijn reisgenoten besloot
Herman dit jaar samen met een vriend
(thans nog jurist bij een grote
verzekeringsmaatschappij) eigenhandig
een tocht door Egypte te organiseren.
De naam van deze
reisorganisatie-in-de-dop was al gauw
gevonden: Djoser Reizen, genoemd naar
een farao in de derde dynastie die de
allereerste pyramide en naar men zegt
ook het eerste stenen bouwsel ter wereld
liet vervaardigen. Een stichting die zich
op non-profit basis en onder het motto
vrijheid-blijheid in de wereld der
touroperators zou gaan nestelen.
"Er was eigenlijk maar één probleem.
Als je in Egypte met een bus door de
douane wil komen, moetje ongeveer
Als gids van een Amsterdamse reisorganisatie merkte Herman van der Velde na één
zomer al dat hij het zelf beter kon. Onder het motto 'elke gulden is er één' organiseert
hij dit jaar zes Egypte-reizen, gevolgd door een serie spotgoedkope bustrips naar de
verste uithoeken der aarde. Wie niet van avontuur houdt, is bij hem aan het verkeerde
adres. Hoe een 23-jarige Leidse student een zonderlinge touroperator werd.
r Herman van der Velde (links) en zijn chauffeur Beat voor de toekomstige Djoser-reisbus; Tijdens zo'n tocht leer je meer dan op welke school ook".
(foto GPD)
veertigduizend gulden borg betalen om
te voorkomen datje 'm daar niet
verkoopt. Nou, dat geld hadden we
natuurlijk niet. En eigenlijk vond ik het
ook veel te omslachtig om een bus
dwars door Europa naar Egypte te
rijden, dat moest toch eenvoudiger
kunnen. Ik dacht: waarom niet in
Egypte zelf een paar busjes huren met
Egyptische chauffeurs, dan ben je van
het hele probleem af. Bovendien is de
benzine daar spotgoedkoop, een liter
diesel kost een dubbeltje".
Zo gezegd, zo gedaan. Met zijn almaar
toenemende Egypte-kennis als nuttige
bagage reisde Herman vorig nqjaar naar
Cairo om naar eigen zeggen de punten
op de i te zetten. Hij regelde er twee
tienpersoons busjes ("waarvan de ramen
tenminste allemaal open kunnen"), zette
een reisschema uit, besprak er goedkope
maar deugdelijke hotelaccommodatie,
enzovoort. Voor de reisleiding kon hij
terugvallen op een flink aantal
kennissen, onder wie een afgestudeerd
egyptoloog, een Egyptische vriend uit
Cairo ("voor de kneepjes"), een in
Nederland woonachtig Egyptisch
meisje, en niet te vergeten twee goede
monteurs. Herman: "We hadden
aanvankelijk drie reizen van elk drie
weken gepland, in de hoop dat we er
zeker twee vol zouden krijgen. Maar het
resultaat van een paar keer landelijk
adverteren was boven elke verwachting:
het zijn er zes geworden".
Mango's plukken
Door op allerlei manieren de kosten te
drukken, kon Herman de deelnemers
aan de inmiddels praktische volgeboekte
rondreizen door Egypte een wel zeer
avontuurlijk pakket aanbieden tegen de
spotprijs van 1695 gulden (inclusief
vliegtocht Amsterdam-Cairo). De
hotels kennen geen Hilton-luxe, maar
beschikken over noodzakelijke
basisvoorzieningen als een ventilator op
de kamer en een bad of douche in de
gang. Per reis gaan er zes
'bemanningsleden' mee die zorgen voor
eten en andere dagelijkse voorzieningen
("je moetje dat heel avontuurlijk
voorstellen, bijvoorbeeld een kippetje
roosteren langs de oever van de Nijl of
een mango plukken in de open natuur").
Uiteraard voert de tocht langs de
pyramides en het graf van
Toetanchamon, maar ook door de
niet-toeristische gedeelten van de
metropool Cairo, onbekende dorpjes
langs de Nijl, de eindeloze Arabische
woestijn met zijn rondtrekkende
nomaden en de koraalriffen van de Rode
Zee. Eveneens inbegrepen zijn een
treinreis van Cairo naar Aswan, een
tweedaagse zeiltocht over de Nijl in z.g.
fellucca's (Egyptische zeilschepen) en
een bezoek aan de historische gronden
van Luxor. Of iemand daar nou per
huurfiets over het platteland naar de
tempels rijdt of een dagje met een gids
mee wil, het zal Djoser Reizen een zorg
zijn. Herman: "Als men er bij het vertrek
naar een volgende plaats maar weer is,
voor de rest staat het ieder vrij om te
doen of laten wat hij of zij wil. Egypte
houdt nu eenmaal niet op bij de
oudheden, ook het dagelijks leven is er
zeer de moeite waard. Vorig jaar hebben
we in dorpjes zelfs bruiloften
meegevierd. Dat is mijns i
probleem ook bij de grote
reisorganisaties: de toeristen
per luxe touringcar bij de pyramiden
worden onmiddellijk belaagd door
allerlei louche souvenirverkopers die
alleen maar op geld uit zijn. Eenmaal
terug in Nederland spreken ze van een
walgelijk land met een walgelijke
bevolking, maar gewoon omdat ze het
echte Egypte niet gezien hebben. Dat is
ook een beetje de reden dat we met
name 's zomers rondreizen. Het.is er dan
inderdaad goed warm, maar 's winters
lopen de Amerikanen en Japanners je
voortdurend voor de voeten".
Je kunt stellen dat Herman en de hem
omringende medewerkers de smaak te
pakken hebben. Want bij Egypte blijft
het niet. Onlangs schafte Djoser Reizen
een nog vrij nieuwe touringcar aan met
het doel hem grondig te verbouwen. De
50 bestaande zitplaatsen worden er 25.
De daarmee verworven ruimte zal
worden benut voor het creëren van een
flinke keukenruimte met watertank en
complete inventaris; hij wordt met lange
afstands brandstoftanks en een hogere
vering aangepast aan het ruigere werk;
er komt een ruimte voor
reserve-onderdelen, las-apparatuur en
zandplaten (voor het geval de bus komt
vast te zitten in de woestijn); aan het
chassis wordt een kluis gelast voor
waardevolle voorwerpen; en ten slotte
komt er op het dak een groot imperiaal
waarop een complete
kampeeruitrusting voor 25 personen
kan worden opgeborgen.
Het doel van dit alles: spotgoedkope
reizen organiseren naar alle delen van de
wereld. Het debuut van de
Djoser-reisbus is een tocht van 23 dagen
naar Griekenland in oktober (750
gulden). Daarna volgt een winterreis
naar Egypte, en in maart van het
volgend jaar staat een 100-daagse reis
naar India-Nepal (2495 gulden) op het
programma. Je moet er wel de tijd voor
hebben, maar ook op die tegenwerping
heeft Herman van der Velde een
antwoord: "Je leert tijdens zo'n reis
meer dan op welke school dan ook. Het
zal soms best ongemakkelijk zijn, maar
dat maakt het juist zo boeiend. Alleen in
de grote steden overnachten we in
hotels, op de route zelf kamperen we".
Plannen in een vergevorderd stadium:
een busreis naar Thailand (begin 1986),
naar West-Afrika (september 1986) en -
heel ambitieus - een tocht van 150
dagen naar China over land, in het
voetspoor van Marco Polo.
Avontuur
Waarmee het tijd wordt om Van der
Velde eens te vragen hoe hij de zaken
juridisch denkt in te kleden. Herman:
"We zijn toevallig vorige week een
stichting geworden. Onze
reisvoorwaarden zijn nagenoeg dezelfde
als die van de ANVR en gedeponeerd bij
de rechtbank in Den Haag. Verder is het
afsluiten van een reisverzekering bij ons
verplicht, en zijn we om
kostendrukkende redenen nog niet
aangesloten bij de Stichting
Garantiefonds Reisgelden. En het gekke
is: zogauw je daar buiten valt, ben je in
de ogen van menigeen meteen maar een
beunhaas. Ik denk dat zoiets komt door
het beeld dat anderen creëren. Maar ik
ken ook genoeg andere reisorganisaties
die heel originele programma's hebben
en die ook niet bij het Garantiefonds zijn
aangesloten. En dat zijn nu eenmaal de
clubs die met een beetje avontuur op de
proppen komen. Het past ook niet in ons
beeld om de toerist een opgemaakt
bedje voor te schotelen. Hoewel we op
onze reizen elk risico trachten te
vermijden, zal er echt wel eens wat
misgaan. Maar je bent met een grote
groep, en dat geeft een veilig gevoel.
Daarbij komt: het type reiziger dat wij
trekken zit daar doorgaans niet zo mee.
Dat hecht veel meer aan wat hij op zijn
reizen allemaal ervaart".
Rest ten slotte de vraag of dit drukke
tourbaasje nog wel aan het voltooien van
zijn studie egyptologie toekomt.
Herman van der Velde: "Ik mag dan wel
niet afgestudeerd zijn, ik heb er toch
aardig werk in gevonden".
Belangstellenden voor het Djoser-avontuur
kunnen schrijven naar Postbus 13484, 2501
EL Den Haag.
Het werkterrein van
'vakantie-psychiater' Lu
cas Jansen varieert van
een opstandige jongen in
Zagreb tot een naaktlo
per in Tel Aviv. Sinds
vijf jaar helpt de ANWB
ook vakantiegangers die
in psychische nood ver
keren. En dat vereist tact
en omzichtigheid.
Voor de ANWB-alarmcentrale
breekt het hoogseizoen weer aan.
Ook deze zomer raken
waarschijnlijk meer dan duizend
toeristen in het buitenland in de
ellende. Maar het zijn niet alleen
versufte automobilisten die hun
auto tegen een Spaanse vangrail
parkeren of ongeoefende lieden die
zo nodig een berg moeten
beklimmen. Sinds enkele jaren
behoren daartoe ook
vakantiegangers met psychische
problemen. Zij worden opgehaald
door Lucas Jansen, waarschijnlijk
Nederlands enige psychiater in de
lucht.
Regelmatig vliegt Lucas Jansen (34) er
op uit om toeristen die geestelijk in de
knoop zijn geraakt weer naar ons land te
begeleiden. Het betreft altijd de 'zware'
gevallen: een man die in Tel Aviv naakt
over straat loopt, of een vrouw die in de
bergen rond het Gardameer
telefoonkabels probeert door te knippen
om zodoende de wereld van de
ondergang te redden.
De jonge psychiater - werkzaam in het
psychiatrisch ziekenhuis Vrederust in
Bergen op Zoom - vindt het onderhand
de normaalste zaak van de wereld dat hij
's ochtends op zijn werk wordt opgebeld
én 's avonds in Bulgarije een patiënt tot
kalmte probeert te brengen. „Maar het
gaat natuurijk niet om grote groepen
mensen, het is slechts een paar procent
van de toeristen die worden
gerepatriëerd. De mensen van
de alarmcentrale - waar ook artsen
zitten - handelen de meeste gevallen
zelf af. Wanneer ze mij inschakelen, zijn
het echte noodgevallen die deskundige
begeleiding vereisen. Een echtpaar met
huwelijkssores in Fuengirola kan best
zelfstandig naar huis".
Contact
Voordat Jansen z'n tickets afhaalt en op
pad gaat, neemt hij altijd eerst
telefonisch contact op met zijn nieuwe
patiënt in den vreemde, de familie en z'n
arts. „Zo'n patiënt moet weten met wie
hij te maken krijgt. Als er plotseling een
onbekende voor hem opdaagt, kan dat
heel vervelend zijn. Ik vertel hem
precies wat de bedoeling is. Bovendien
wil ik vooraf zoveel mogelijk informatie
hebben, zodat ook ik weet wat me te
wachten staat".
„Soms zijn het mensen die ook in
Nederland al problemen hadden. Een
reis naar het buitenland kan voor
bepaalde patiënten verkeerd uitwerken.
Dokters zeggen wel eens: een vakantie
zal je goed doen, maar dat kan averechts
uitvallen. Iemand die overspannen is, is
meestal gebaat bij rust in zijn eigen
vertrouwde omgeving".
„Een wildvreemd land en een andere
taal kan mensen in verwarring brengen.
Waarmee ik niet wil zeggen dat
psychiatrische patiënten absoluut niet
met vakantie zouden mogen; sommigen
knappen er wel van op. Zo ken ik
iemand met een sterk angstsyndroom.
Hij denkt dat die angsten veroorzaakt
worden door de stad. Het Franse
platteland kan voor hem heel goed zijn".
Nogal wat mensen denken dat Lucas
Jansen er met een injectiespuit in zijn
reiskoffertje op uit trekt. Dat werkt
lekker snel en jaagt het ziekenfonds of
de particuliere verzekeraars niet zo op
kosten. Maar dat zijn wel de laatste
middelen die de vliegende psychiater
zou willen hanteren. „Platspuiten en op
een brancard vastbinden wil ik zeker
niet. Dat is onmenselijk, de slechtste en
meest onbevredigende manier die er is.
Het kan zijn datje wat kalmerends geeft,
maar ik wil altijd een vertrouwensrelatie
met een patiënt opbouwen".
„Er zat eens een man in Spanje die niet
meer naar huis wilde. Er was al
wekenlang telefonisch contact, maar hij
vond dat z'n vakantie nog niet lang
genoeg had geduurd. Uiteindelijk ben ik
maar naar Alicante gegaan en binnen Sn6l t6TUg
tien minuten was hij bereid mee terug te
vliegen".
Beachcraft heen, een klein
ambulancevliegtuig. De amok makende
Hollander met een chartervlucht vol
toeristen laten over komen, zou te link
zijn geweest.
„We brachten die man in een
ziekenwagen naar het vliegveld. Maar
plotseling viel zijn stoel om. De
bestuurder raakte in paniek en zette
hem pardoes uit de wagen. Gelukkig
bleef die patiënt staan. Het lijkt een
beetje slordig als ik naar Nederland bel
en moet zeggen dat ik in Wenen een
patiënt heb verloren".
Om al zijn aandacht op de patiënten te
kunnen richten, neemt de Bergse
zenuwarts altijd een B-verpleegkundige
mee. Bij deze repatriëringsvluchten
komen nogal wat formaliteiten kijken.
Er is bijvoorbeeld uitgebreid overleg
nodig met de verzekeraars, de douane en
de vliegmaatschappijen.
„Het is handig als iemand anders wat
dingen kan regelen. Wanneer er op een
vliegveld problemen met de paspoorten
zijn, is het vervelend als je achter een
patiënt aan moet, die over de
transportband probeert te rennen. Dit
soort patiënten heeft elke seconde
aandacht nodig, je weet nooit wat er kan
gebeuren".
„Ik zat ooit in een bus in Zagreb met een
jongen die opstandig werd van
autoriteiten. Toevallig kwam er een stel
militairen naast ons staan. Paniek
natuurlijk. Ik zeg tegen die patiënt: kijk
jij maar lekker naar buiten, dan hou ik
die gasten wel koest. Dat werkte".
Vakantie-psychiater Lucas Jansen"Een wildvreemd land e
re taal kan mensen in verwarring brengen".
Duivel uitdrijven
Zo vlotjes verloopt het echter lang niet
altijd. Jansen herinnert zich een meisje
dat zich door de duivel bezeten waande
en hem in een Italiaans hotel met haar
zusje probeerde uit te drijven. Of de man
die in Wenen om de kleinste dingen
stampij veroorzaakte en een gevaar was
voor z'n omgeving. In het laatste geval
vloog de psychiater er met een
De psychiater heeft na vijfjaar ervaring
op dit terrein de indruk dat er in de
toekomst vaker een beroep op hem zal
worden gedaan. „Vroeger zag men de
noodzaak nog niet zo in, werden
patiënten aan hun lot overgelaten of veel
te lang in een vreemde omgeving door
buitenlandse artsen behandeld, met alle
risico's vandien. Nu begrijpt men dat
professionele begeleiding noodzakelijk
is en dat patiënten er het meest bij
gebaat zijn als ze zo snel mogelijk weer
terug in Nederland zijn". (GPD)
