'Wij drukken bijna evenveel
poëzie als de uitgeverijen'
Cursisten Russisch: van
huisvrouw tot zakenman
Word je wakkeblijk je
op de busbaan te rijden
Oude drukpersen naar grafisch museum
Agressieve
winkeldieven
Volwaardig vak op Boerhaave
PAGINA 4
LEIDEN
DINSDAG 25 JUNI 1985
WOUBRUGGE - Oude vruchtbomen onttrekken de vele
bouwsels op de boerderij van de Woubrugse amateur-grafi
cus Jan Keyser aan de Leidse Slootweg aan het gezicht.
Bouwsels die stuk voor stuk historisch waardevolle drukper
sen herbergen. Sommige van deze - meest zware en grote -
machines zijn Keysers eigendom. Andere zijn er onderge
bracht zodat de stichting (in oprichting) die zich beijvert voor
de totstandkoming van een landelijk grafisch museum geen
geld hoeft uit te geven aan de opslag. De stichting heeft enke
le weken geleden van de Leidse gemeenteraad toestemming
gekregen om het gebouw van het voormalige Legermuseum
aan de Plesmanlaan voor haar grafisch museum te gebruiken.
Voor de oorlog was er een lande
lijk grafisch museum in Utrecht,
gekoppeld aan de School voor
grafische Vakken. In de oorlog
ging het ten onder maar na de
oorlog heeft de Duitse regering
via de 'wiedergutmachungs-re-
geling' geld beschikbaar gesteld
voor een nieuw museum. Jaren
lang heeft het plan gesluimerd.
Een onderkomen werd niet ge
vonden. Het is er dan ook nooit
van gekomen.
door
Kitty van Tessel
Tot een paar jaar geleden enige
fanatici besloten iets met het
geld te gaan doen. Een fantasti
sche drukpers werd aangeschaft
voor 15.000 gulden. Voorts leg
den ze de hand op spullen die an
ders verloren zouden zijn ge
gaan, zo lang waren ze al buiten
gebruik. Ze stonden bij drukke
rijen, overgeschakeld als die zijn
op moderne systemen, alleen
maar in de weg.
Op die manier is ook Keyser
aan prachtige machines geko
men. Hij wist er zelfs een op de
kop te tikken die via ponsgaatjes
lettertjes produceerde zodat nu
in één keer méér tekst kan wor
den gezet.
Waanzinnig
Een goed jaar geleden vonden
diezelfde mensen van het be
stuur voor een landelijk grafisch
museum 'dat het toch eigenlijk
waanzinnig was dat Nederland
niet eens een grafisch museum
rijk was'. "En dat terwijl we, ge
koppeld aan de vrijheid van
drukpers en godsdienst, altijd
fantastische dingen voor de hele
wereld hebben gedrukt".
Een van die belangrijke men
sen die destijds een grote grafi
sche onderneming in Leiden be
zat, A. Koningsveld, is voorzitter
van de Kamer van Koophandel.
Keyser: "Via hem zijn we in con
tact gekomen met de Reinwardt
Academie in Leiden. Hier wor
den mensen opgeleid voor het
werken in een museum. Die
combinatie is schitterend. Niet
alleen omdat dan de academie
het personeel levert, maar je
kunt dan ook direct, zonder dat
je daarvoor mensen in dienst
hoeft te hebben, reizende of wis
selende tentoonstellingen hou
den".
"Enorme ervaringen kunnen
aan een machinepark worden ge
koppeld. Als die samenwerking
op de een of andere manier niet
van de grond zou komen, moet er
veel meer geld in worden gesto
ken en ik weet niet of het dan
nog wel haalbaar is. Van het
fondsgeld hebben we tot nu toe
de opslag voor machines betaald
en die prachtige pers met een
enorme adelaar gekocht. Echt
een pièce de resistance".
"Wij brengen ons bezit in en al
le contacten uit de grafische we
reld die helpen de geldstroom op
gang te brengen. De Reinwardt
Academie zet in principe perso
neel in en mag het museum run
nen. We zijn er met de gemeente
Leiden zeker een jaar lang over
bezig geweest. Het ging allemaal
heel moeizaam. Maar een paar
weken geleden heeft de gemeen
teraad zijn fiat gegeven aan onze
plannen. Na de zomer beginnen
we met de verhuizing".
De bij Keyser opgeslagen ma
chines van de museumstichting
ogen fraai en functioneren pri
ma. Talloze met miljoenen letter
tjes en siertekens gevulde laden-
kasten zijn er op de boerderij te
vinden. De persen dragen klin
kende namen: Johannisberger-
stopcilinderpers, een Vander-
borght et Dumond kniehevel-
pers en een Victoria degelpers.
Sommige zijn nog geen twintig
jaar oud, andere dateren uit 1820.
Keyser zou het een goed idee
vinden als aan het museum een
grafisch atelier zou worden ge
koppeld, waar kleinbehuisde
kunstenaars of amateurdrukkers
van etspersen, boekdrukpersen
of zeefdrukken aan de slag kun-
Jan Keyser bij zijn Johannisberger pers. "Waanzinnig dat Nederland niet eens een grafisch museum rijk is'
Achterberg
Keysers interesse in typografie
is voortgekomen uit zijn liefde
en die van zijn vrienden voor de
gedichten van Gerrit Achter
berg. Al dagdromend vatten ze
het idee op van Achterbegs beste
gedichten zelf een boekje te ma
ken. Van de een op de andere
dag schaften ze een drukpers aan
en de bijbehorende letters maar
liepen er eerst nog een jaar om
heen voordat ze hem durfden te
gebruiken. Met vallen en opstaan
vervaardigden ze kleine boek
werkjes met onbekende maar
voor henzelf literair waardevolle
gedichten.
Al gauw ontstond het idee con
tacten te leggen met mensen, die
reeds met de drukpers experi
menteerden. Op die manier kon
den wetenswaardigheden wor
den uitgewisseld. Zo werd in
1975 een stichting 'Drukwerk in
de marge' leven ingeblazen.
Er bleek nogal wat belangstel
ling voor grafisch werk en margi
nale literatuur te bestaan. Poëzie
was favoriet. De boekjes moes
ten klein worden gehouden en
poëzie doet het het best op klein
formaat.
In de tien jaar dat 'Drukwerk
in de marge' nu bestaat is het le
dental gegroeid tot 450. Eigenlijk
hoeft de stichting nu niet meer te
groeien, vindt Jan Keyser. Zo'n
zestig leden houden zich daad
werkelijk bezig met drukken,
hebben zelf drukpersen en pro
beren met de losse letters en aan
dacht voor papier en lettertypen
mooie, complete boekjes te ma
ken. De meeste van die werkjes
- vaak met goudopdruk en zij
den kaften - zijn niet in de boek
winkels te vinden. De oplage va
rieert van 30 tot 150 stuks en de
echte liefhebber kan er soms aan
komen via boekenbeurzen en
-markten. De zestig zelf-druk-
kende leden krijgen ze gratis van
elkaar thuisgestuurd.
"Die zestig leden drukken
voornamelijk literair belangrijke
- zich in de marge ophoudende
- werken. Door deze groep heeft
de poëzie In Nederland de laatste
jaren een flinke opstoot gekre
gen. Want elke zichzelf respecte
rende uitgeverij, zoals bij voor
beeld de Bezige Bij en de Arbei
derspers, slaat zich vanwege het
uitgeven van gedichtenbundel
tjes op de borst. En dat geeft toch
wel een beetje prestige aan het
fonds".
"Die amateurdrukkers laten
bijna evenveel bundeltjes ver
schijnen, even los van de kwali
teit. Dat is ook een heel belang
rijke lijn die door de amateurs
wordt uitgediept. Veel van de
overige leden zijn geïnteresseerd
omdat er literair belangrijke din
gen worden gedrukt en willen
daarvan op de hoogte blijven, ko
pen of ruilen ze. Maar er zijn er
ook die lid zijn omdat op die ma
nier het oude vak, het oude am
bacht wordt bewaard".
Het belangrijkste voor de men
sen die de boekjes drukken, is
voor iedereen verschillend. Bij
Keyser gaat het primair om de
inhoud. Om het op een eigen ma
nier vorm geven aan die inhoud.
De keuze van het papier en het
lettertype. Bovenal moet het
goed leesbaar blijven.
Tentoonstelling
In de deze maand jubilerende
stichting 'Drukwerk in de marge'
hebben schrijvers, uitgevers en
verzamelaars elkaar gevonden.
Ter gelegenheid van haar tienja
rig bestaan wordt in het Rijks
museum Meermanno-Westree-
nianum/Museum van het Boek
én in de Koninklijke Bibliotheek
te Den Haag tot 27 juli een dub
beltentoonstelling van marginaal
drukwerk gehouden. Vanuit
twee verschillende gezichtspun
ten wordt een indruk gegeven
van drukkers en uitgevers in de
marge. Het Museum van het
Boek geeft een overzicht van de
bij de stichting aangesloten per
sen en is gericht op het typogra-*
fisch aspect. In de Koninklijke
Bibliotheek ligt de nadruk meer
op de literaire kant van het mar
ginaal drukken en uitgeven. Jan
Keyser, secretaris van de stich
ting, heeft een groot deel van het
voorbereidend werk, het ont
werp en het drukken van de affi
ches op zich genomen.
LEIDEN - Best mogelijk dat hij te
hard had gereden, zei de verdachte
tegen de politieagent die hem had
aangehouden. Maar eerlijk gezegd
had hij wel zo zijn twijfels.
"Ik rijd namelijk in een auto met
een computer en op het moment
dat ik ben gestopt, kan ik mijn
snelheid aflezen". Welnu, de snel
heid die was aangegeven, corres
pondeerde niet met de snelheid die
de agent opgaf.
door
Wim Brands
"Ik wilde dus toen wel weten hoe
hij aan die snelheid was gekomen.
En die agent zei tegen mij dat er
iemand in de radarauto zat die de
snelheden opnam en doorgaf'.
De verdachte beende daarom
naar de agent in de radarauto. "En
die man heeft mij werkelijk onbe
schoft behandeld. Hij zei: hoe ik
aan die snelheid kom, gaat u niks
aan. En ik heb bovendien gelijk. Ik
ben politieman. Dat pikte ik niet,
die taal", vertelde de verdachte te
gen de rechter.
Hij was woedend geworden.
Vooral ook omdat de agent zijn
naam niet wilde noemen. Na de
overtreding had de verdachte naar
eigen zeggen nog een paar keer op
gebeld naar het politiebureau,
maar veel wijzer was hij niet ge
worden. Wel veel kwader.
De officier van justitie hechtte
niet veel geloof aan het verhaal van
de verdachte. ("Voor geloof moet u
ergens anders zijn, niet hier in elk
geval", zei hij tijdens een andere
zaak overigens). Hij eiste een boete
van vijfenzestig gulden.
Over het geharrewar tussen de
agent in de radarwagen en de ver
dachte, zei de officier van justitie:
"Gezien de manier waarop u uw
verhaal hier vertelt, kan ik me wel
voorstellen dat het tot een botsing,
van emoties is gekomen". Dat de
agent zijn naam niet had genoemd,
vond de officier overigens begrij
pelijk. "Dat hoeft hij niet. U had
naar zijn kledingnummer. moeten
vragen".
"Kledingnummer. Maar die man
had helemaal geen kleding aan!"
Wat zullen we nou krijgen! Een
naakte agent? "Hij zat in burger in
die wagen, niet in uniform". O, op
die manier.
De rechter veroordeelde de ver
dachte conform de eis van de offi
cier van justitie.
Busbaan
"Verrek zeg", had hij gedacht.
"Zit ik opeens op de busbaan". La
ter tijdens de zitting beschreef hij
deze sensatie in weer andere be
woordingen: "Opeens word je bij
wijze van spreken wakker, blijk je
op de busbaan te rijden".
De man die zijn conversatie
doorspekte met woorden die ook
op het hockeyveld gehoord mogen
worden, vond het eigenlijk zeer be
grijpelijk dat hij op die busbaan te
Leiden terecht was gekomen. Naar
zijn mening was die busbaan na-
Duivensport
De Rijnklievers. Wedvlucht uit
Breda: 1 B. van Mil; 2, 9 Koster/
Akerboom; 3, 5, 7, 8 J. Kok; 4 K.
van Ley den; 6 P. Juffermans; 10
J. Zevenhoven. Wedvlucht uit
Troyes: 1 A. de Vries; 2, 4,8,10 J.
Kok; 3 B. van Mil; 5 Koster/Aker
boom; 6, 7 J. Zevenhoven; 9 A.
Honders.
LPC. Wedvlucht uit Troyes: 1,3
J. Staffeteu; 2 P. de Haas; 4 J.C.
v.d. Meyden; 5 v.d. Meer/Hale
wijn; 6,8 A. Singeling; 7 J. Siera;
9, 10 J.H. Pen en zn. Wedvlucht
uit St. Vincent: 1, 8 J.H. Pen en
zn.; 2, 4 J. Staffeleu; 3, 7 Schou
ten/Verhagen; 5, 9, 10 W.L. On-
stenk; 6 F. Gijsman.
De Blauwkras. Wedvlucht uit
Troyes: 1,5 R. Verhoogt; 2 A. v.d.
Holst; 3, 8 comb. De Mooy; 4 J.
Franken; 6 R. v.d. Geer; 7 C.
Nieuwendijk; 9 comb. Blom; 10
H. Koome.
De Reisduif. Wedvlucht uit
Troyes: 1 K. v.d. Berg; 2,3,9 N. de
Groot en zn.; 4, 8 P. Mooten; 5 G.
v.d. Tang; 6, 7 W. Fokker; 10 W.
Kop.
Het Oosten. Wedvlucht uit
Troyes: 1,8,9,10 P. van Duyl; 2
R. v.d. Nieuwendijk; 3 T. de
Groot; 4 J. Smit; 5, 7 B. van Put
ten; 6 T. van As en zn.
De Vriendenclub. Wedvlucht
uit Troyes: 1. M.J. Noordervliet;
2. L. Polane; 3. Th. Dongelmans;
4. G. Stipdonk; 5. Comb. Bodijn-
Vinkenstein; 6. K. Ie Febre; 7.
Comb. Kooy-Werkhoven; 8 en 10.
gebr. v.d. Voorn; 9. W. Siera jr.
Pv Leiderdorp. Wedvlucht uit
Troyes: 1,7 en 10. E. Broug; 2. P.
Sloos; 3. J. van Alphen; 4. A. Pe
tit; 5 en 9. D. van Seggelen; 6. J.
Knijnenburg; 8. F. van Heusden.
Schrijf avonden
De Leidse werkgroep van Am
nesty International organiseert
deze week voor de laatste keer
voor de zomervakantie haar
maandelijkse schrijfavonden,
waarop brieven worden geschre
ven ten behoeve van gewetensge
vangenen. Dat zijn deze maand
een socioloog uit Cuba, die voor
twaalf jaar gevangen zit wegens
een ontmoeting met twee Franse
journalisten, een krantencolum
nist uit Nigeria die sedert 24
april zonder enige vorm van pro
ces vastzit en een student uit Jor
danië, die tien jaar moet uitzit
ten wegens "ondermijnende acti
viteiten" onder de studenten van
de universiteit van Yarmuk.
De schrijfavonden zijn vaav-
ond in de Bevrijdingskerk (Zuid-
West, aanvang half acht) en in de
Vredeskerk (Burggravenlaan,
aanvang acht uur); donderdag
in de Ekklesia (Rapenburg 100,
aanvang acht uur) en bij LISC
(le Binnenvestgracht 22, aan
vang acht uur).
Postzegels
De Leidsche Vereeniging van
Postzegelverzamelaars houdt
vanavond haar maandelijkse
bijeenkomst in de Posthof, Wasse-
naarseweg 1. Geruild kan er wor
den vanaf zeven uur; om half ne
gen begint de verenigingsveiling.
Statentocht
De jaarlijkse Statentocht
wordt vrijdag 19 juli gehouden.
Deze auto-toertocht houdt de her
innering levend aan de eerste
vrije Statenvergadering, die op
19 juli 1572 in Het Hof te Dor
drecht werd gehouden en waarop
de basis werd gelegd voor de na
tionale onafhankelijkheid. De
route voert langs de twaalf voor
malige statensteden die in 1572
in Dordrecht vertegenwoordigd
waren, waaronder Leiden. Het is
ook mogelijk zes van de twaalf
steden aan te doen. In beide ge
vallen is Oudewater het trefpunt,
waar de deelnemers een défilé
houden. Inschrijving is tot uiter
lijk aanstaande zaterdag moge
lijk bij de VW in Leiden, Sta
tionsplein 210.
melijk slecht aangegeven.
"Tsja, voor de locals die de weg
kennen, is het geen probleem: die
weten dat die busbaan daar ligt,
maar ik, een vreemdeling..." Lo
cals, daarmee bedoelde hij dus de
inwoners van Leiden.
Kom, kom, hij woonde toch in de
buurt van Leiden, zo'n vreemde
ling was hij toch niet? "Toch wel,
meneer de rechter, als agrariër
mijd je Leiden als de pest". Na
tuurlijk is hij geen boer, deze man
heeft nog nooit op de mestvaalt ge
staan, nee, hij kwam uit Leider
dorp en vond het daarom leuk om
zichzelf als boer te typeren. Zelf
kennis is een mooi iets, zullen we
maar zeggen.
Zestig gulden boete eiste de offi
cier van justitie. De manier waarop
de verdachte zich over de agenten
uitliet, beviel hem overigens niet.
"Spreken over agentjes en oom
agent, zoals u dat doet, is tamelijk
laatdunkend". Zestig gulden boe
te, oordeelde even later ook de
rechter.
LEIDEN - Winkeldieven zijn gis
teren op twee plaatsen in de stad
agressief opgetreden tegenover
winkelpersoneel.
In een supermarkt aan de Lange-
gracht werd de bedrijfsleider met
een mes bedreigd nadat hij een
Leidenaar betrapte op het stelen
van snoep. De identiteit van de
winkeldief is bekend zodat de poli
tie de man nog zal aanhouden.
Bij V en D aan de Breestraat
sloeg een 19-jarige Leidenaar giste
ren met een gummiknuppel in op
een beveiligingsbeambte nadat hij
eerder zonder te betalen de zaak,
met een pantalon, had willen verla
ten. De agressieve 'klant' kon wor
den overgedragen aan de politie.
DIEFSTAL - Uit de tuin van een
woning in de Stevenshofpolder is
gisternacht een inklapbaar tuina-
meublement verdwenen. De Leid
se politie waarschuwt tuinmeube
len 's nachts binnen te zetten om
dat, zodra het mooi weer is, het ste
len van tuinmeubelen schering en
inslag wordt. Ook surfplanken zijn
een geliefkoosd goed en moeten of
wel aan de ketting ofwel binnens
huis worden opgeslagen, zo luidt
het advies van de politie.
LEIDEN - De gemiddelde Ne
derlander zal van de Russische
taal niet veel meer weten dan
dat 'njet' een ontkenning is en
'da' een bevestiging, nee en ja
dus. Wat 'wodka' is weet ook
wel iedereen. Maar verder blijft
die taal voor ons een wellui
dend koeterwaals, waarvan we
niets begrijpen.
'Doerak' is een Russisch woord
voor 'idioot'. Van Dale geeft als Ne
derlandse betekenis: gemeen, laag
hartig mens. Maar het is ook de
naam van een motorkruiser. Dat
zal wel de verklaring zijn voor het
feit dat dit Russische woord de Ne
derlandse taal is binnengeslopen.
Eva den Hartog, lerares Russisch
aan de scholengemeenschap voor
volwassenenonderwijs Boerhaave,
weet te vertellen dat in de tijd van
tsaar Peter de Grote veel Russi
sche scheepvaarttermen door de
Nederlanders zijn overgenomen.
De tsaar verbleef enige tijd in
Zaandam om zich van de modern
ste scheepvaarttechnieken op de
hoogte te stellen. Later werden Ne
derlandse technici naar Rusland
gehaald om vloot en leger daar te
helpen opbouwen.
Russisch wordt sinds 1977 als
volwaardig eindexamenvak op ha
vo- en vwo-niveau gegeven. Een
avond per week wordt een les van
bijna drie uur gegeven en dat drie
of vier jaar lang. Er komt behoor
lijk wat huiswerk bij te pas, maar
na studeren beheerst men het Rus
sisch op een niveau dat gelijk staat
aan het Frans van een eindexa
menkandidaat.
Frans
Eva den Hartog vergelijkt het
Russisch wat betreft de moeilijk
heidsgraad het liefst met Frans:
"In het Frans zitten weliswaar
vaak veel woorden die ook in het
Nederlands voorkomen, maar je
moet er meer inzitten om dat te
doorzien. Met Russisch is het net
als met Frans: hoe meer woorden
je kent, des te meer aanknopings
punten je hebt. Ken je het woord
voor 'plaats' dan is het woord
'plaatselijk' niet meer zo moeilijk
te vinden".
Het is een zéér gemengd gezel
schap dat Russisch gaat studeren:
van zakenman tot huisvrouw, van
talen'gek' tot bioloog. "Die bioloog
moest Russische teksten kunnen
lezen. In dat vak komt die taal vaak
voor. Hij heeft met opzet één jaar
Russisch gevolgd. Want hij wilde
er ook weer niet te veel van weten.
omdat hij bang was om de ha
verklap door collega's te worden
lastiggevallen".
Wie Russisch wil gaan studeren
moet minimaal een mavo-diploma
op zak hebben. "Meestal hebben
de leerlingen een hogere opleiding,
maar dat is zeker niet vereist. Je
zou verwachten dat mensen het
voor de lol gaan studeren, om hun
vrije tijd op te vullen. Maar meestal
zijn het juist mensen die het al heel
erg druk hebben en dit er nog bij
doen", aldus Den Hartog.
Dat is misschien ook de reden
dat er veel afvallers zijn. Eva den
Hartog vindt dat altijd "verschrik
kelijk", maar van een cursus van 25
beginnelingen deden dit jaar
slechts vijf kandidaten eindexa
men. De rest is er in die drie of vier
jaar mee gestopt.
"Russisch is moeilijk, je begint
met niets. Veel mensen hopen, dat
de Russische literatuur na de cur
sus toegankelijker voor hen wordt.
Maar zover ben je dan nog niet.
Ook wil men de taal graag vloeiend
spreken, maar ik leg toch meer de
nadruk op lezen, dat is het belang
rijkste".
Duf
Eva den Hartog heeft zelf, samen
met anderen, een aantal Russische
leerboeken samengesteld, omdat
er op dat niveau weinig in Neder
land was. "In de Sowjet-Unie
wordt wel veel gedaan om de taal
in het buitenland te verbreiden,
maar de leerboeken daar zijn nogal
ouderwets en duf. Wij hebben ge
probeerd het wat speelser te ma
ken".
Wie Russisch aan Boerhaave
volgt, krijgt een cursus zoals je die
ook op school zou krijgen. Al is het
natuurlijk vrijblijvender. Maar om
dat het een 'gewone cursus' is,
heeft Eva den Hartog vorig jaar,
met succes, een 'schoolreisje' geor
ganiseerd. Naar Moskou en Lenin
grad. "Dat was heel griezelig, je
moet alles van te voren goed rege
len. Maar het is een groot succes
geworden. Zeker voor herhaling
vatbaar".
