Stijlvolle uitvoeringen van zwakke werken
'Kung Lear': intense theaterervaring
Poetry park druk
bezocht volksfeest
Rembrandt-
schilderij
beschadigd
Schilderij
Fabritius:
3 miljoen
Melina woedend op Newyorks orkest
MAANDAG 24 JUNI 1985
KUNST
PAGINA 19
In Hermitage
MOSKOU (RTR-AFP-AN P) - Een
van de beroemdste werken van
Rembrandt van de Hermitage in
Leningrad, getiteld „Danae"
(1654), is ernstig beschadigd door
een Letlandse nationalist. Dat is in
welingelichte kringen in de stad
vernomen.
Een plaatselijke krant meldde
dat er zaterdag in verband met de
zaak iemand is gearresteerd. Infor
manten in Moskou zeiden dat het
incident vorige week zondag
plaatshad. De dader vroeg een sup
poost hem het beroemdste werk
van Rembrandt aan te wijzen, liep
er vervolgens naar toe en gooide er
zoutzuur tegen aan.
Naar verluidt wilde de man met
zijn actie de aandacht wilde vesti
gen op het lot van Letlandse natio
nalisten die wegens „anti-sovjet-
propaganda" gevangen zitten.
Het doek dateert uit 1654, met op
de voorgrond in het licht een jonge
vrouw op een sofa in een halflig
gende houding, met achter haar
een dienstmeid en een engelfiguur
in de rechterbovenhoek. Het werk
werd in 1772 aangekocht voor de
kunstverzameling van de toenma
lige tsarina Catherine de Grote. De
Hermitage, het voormalige Winter
paleis van de tsaren, herbergt ver
scheidene .Rembrandts'.
MONTE CARLO (AP) - Een schil-
derij van de 17e eeuwse Neder
landse meester Carel Fabritius
heeft dit weekeinde op een veiling
van Sotheby's in Monte Carlo on
geveer 2,95 miljoen gulden opge
bracht. Het geveilde schilderij was
'Mercurius en Argus'. Fabritius
was een van de bekendste leerlin
gen van Rembrandt.
Medewerkers van Sotheby's
deelden mee dat de veiling van ou
de schilderwerken en kunstvoor
werpen een bedrag van 14,5 mil
joen gulden had opgebracht, een
recordopbrengst voor de vestiging
van Sotheby's in Monte Carlo.
DELPHI (AP) - De Griekse minis
ter van cultuur Melina Mercouri is
woedend op het New York Phil
harmonic Orchestra dat twee con
certen in Athene heeft afgezegd
omdat de luchthaven van die stad
niet veilig zou zijn. De minister
sprak van 'goedkoop politiek op
portunisme' van de kant van het
orkest.
Directeur Albert Webster van het
NYPO maakte zaterdag bekend
dat het orkest gehoor gaf aan de
oproep van de Amerikaanse rege
ring niet naar Griekenland te
vliegen omdat de luchthaven van
Athene niet goed beveiligd zou
zijn. Het orkest had vandaag en
morgen in Athene zullen concerte-
De al vrijwel uitverkochte con
certen, onder leiding van Zubin
Mehta, hadden een van de hoogte
punten van het festival moeten
worden.
Dat de concerten in Athene niet
doorgaan heeft een schaduw ge
worpen over de viering van het feit
dat Athene zes maanden lang de
eerste culturele hoofdstad van Eu
ropa is. De concerten onder diri
gent Zubin Mehta werden gezien
als het muzikale hoogtepunt van
de festiviteiten. De concerten wa
ren al uitverkocht.
De opening van Athene als cultu
rele hoofdstad van Europa was al
enigzins gedevalueerd door het
ontbreken van Europese staats
hoofden. Slechts president Mitter
rand van Frankrijk was als zodanig
aanwezig.
Het idee van een om het half jaar
wisselende Europese culturele
hoofdstad komt van de Griekse mi
nister van cultuur Melina Mercouri
en haar Franse collega Jack Lang.
Na Athene komt Florence aan de
beurt en dan Amsterdam.
NATIONALE BALLET - Het
nationale Ballet gaat in het sei
zoen 1985/1986, het laatste in de
Amsterdamse Stadsschouw
burg, zeven programma's met
vier premières uitbrengen. Vijf
ervan zullen worden begeleid
door het Nederlands Balletor
kest. In totaal geeft het gezel
schap 66 voorstellingen in Am
sterdam en nog eens veertien el
ders in Nederland. Het Nationa
le Balelt verhuist volgend naar
het nu in bouw zijnde Muziek
theater aan het Waterlooplein
in de hoofdstad. In 1986 bestaat
Het Nationale Ballet 25 jaar.
'Kung Lear' van William Shakespea
re door Dramaten, Stockholm. Re
gie: Ingmar Bergman. Scenografie:
Gunilla Palmstierna. Met: Jarl Kulle
als Lear en Margaretha Byström,
Ewa Fröhling en Lena Olin als zijn
dochters. Gezien op 22 juni in de
Stadsschouwburg.
AMSTERDAM - Wanneer een
festival een Zweedstalige toneel-
produktie naar Nederland haalt,
mag je van de vormgeving vol
doende visuele compensatie ver
wachten. Anders gaat het al
gauw om elitair snobisme, zeker
als het bij fraaie plaatjeskijkerij
zou blijven. Wat Dramaten uit
Stockholm brengt, neemt echter
alle reserve weg. 'Kung Lear'
wordt tot een intense theaterer
varing; het straalt een bijzondere
grandeur uit en bezit - de taalbar
rière voorbij - een ongekende
zeggingskracht.
Zonder aan het belang van het
spel van de acteurs en actrices af
te willen doen, is dat in hoge ma
te de verdienste van regisseur
Ingmar Bergman en met name
ook van zijn scenografe Gunilla
Palmstierna. Zij werkt nu al
twintig jaar met Bergman samen
en is bij veel van zijn theater
werk nauw betrokken geweest.
Zij is de weduwe van de auteur
Peter Weiss, voor wiens opzien
barende toneelwerk (zoals bij
voorbeeld 'Marat/Sade') zij ook
de scenografie heeft verzorgd.
Aangezien in haar visie decor- en
kostuumontwerp een wezenlijk
bestanddeel van het totale regie
concept vormen, geeft zij voor
haar werk aan het ruimere be
grip 'scenografie' de voorkeur.
Wat nog lange tijd een onuit
wisbare indruk op het netvlies
aan de toeschouwers zal achter
laten, is de enorme schakering
aan kleuren rood, die het toneel
beeld van deze 'Kung Lear' be
heersen. De ovale gesloten de-
corwand, het vloerkleed, de kos
tuums van Lear's dochters en
van vele hovelingen zijn rood ge
tint. Het is de kleur van het bloe
derig geweld, dat zich aldus con
stant aan je opdringt. De vele, op
levensgrote torren lijkende sol
daten zijn in het zwart gekleed.
Dat geldt ook voor de persona
ges rond de Graaf van Gloster in
de nevenhandeling, die parallel
loopt met de hoofdhandeling
rond Lear en zijn dochters.
In haar toelichting achteraf in
het Festivalcafé wees Gunilla
Palmstierna op de symbolische
betekenis van de kleuren: rood/
zwart als de fascistische kleuren,
het groen van de nar als kleur
van het volk en het geel van de
koningsmantel als symbool van
de macht. Los daarvan geeft het
kleurenpalet een duidelijke sa
menhang tussen de personages
aan. En juist daarin ligt de kracht
van deze voorstelling: de vorm
geving vertelt met eigen midde
len het verhaal. Een naar Neder
landse begrippen geëxalteerde
speelstijl tóónt de gevoelens,
zonder dat het een gezwollen,
overdreven indruk maakt. Op
het lege toneel staan ook geen
stoelen of zetels. De hoogge-
plaatsten zitten, op mensen: het
machtsmechanisme en het on
derdaan-zijn kunnen nauwelijks
beter zichtbaar gemaakt worden.
In de gesloten ruimte van het
speelvlak zijn ruim vijftig perso
nages vrijwel voortdurend aan
wezig. Het geeft de confrontatie
een onherroepelijkheid, waaraan
niet valt te ontkomen. Deze grote
groep mensen voert prachtig ge
structureerde bewegingspatro
nen uit en staat steeds op andere
wijze rond de hoofdhandeling
gegroepeerd. Dat bepaalt het rit
me van de voorstelling, waarin
de scènewisselingen in elkaar
overvloeien. Mede daardoor
heeft het oorspronkelijk zo'n vijf
uur durende drama in de grondi
ge bewerking van Bergman een
hoog tempo gekregen.
Alleen de kostuums doen his
torisch aan en scheppen dan ook
afstand in de tijd. Verder zijn in
de lege ruimte ("met het minima
le het maximale te bereiken",
was de leus) geen concrete
plaatsbepalingen aangegeven,
zodat het geheel op een abstract
en tijdloos niveau komt.
Aan het slot draagt men de
stervende Lear met de vermoor
de dochter Cordelia in zijn ar
men op een plateau rond. Als
Lear in Bergmans bewerking al
krankzinnig is geworden, dan is
de wereld om hem heen dat niet
minder. In de laatste minuut
stort het decor met geweld in:
daarmee gaat de wereld (alleen
de toneelwereld?!) ten gronde,
en wordt tevens - denkend aan
Brecht - de toneelfictie resoluut
doorbroken. Dit in tegenstelling
tot de volledig intacte fictie aan
het begin van de voorstelling:
nog voordat de toeschouwers
hun plaatsen hebben ingeno
men, wordt aan het hof van Lear
een grote bijeenkomst gehou
den.
Na afloop weerklonk een ova
tioneel applaus, waarop na het
zoveelste open doekje door het
gehele ensemble met een tegen-
applaus dankbaar werd gerea
geerd.
ROTTERDAM (ANP) - Poetrypark
is met, volgens de organisator,
20.000 tot 25.000 bezoekers uitge
groeid tot een druk bezocht volks
feest. Het festival, dit jaar voor de
achtste keer, bood zondagmiddag
in Rotterdam allerlei evenementen
voor en door vele culturen op vier
podia: dichters, maar ook theater,
muziek en dans. Gerechten van ve
le volkeren, kramen met kleren,
boeken en kunstnijverheid uit alle
windrichtingen. In het park „De
Oude Plantage" aan de Nieuwe
Maas was het in elk geval een druk
te van belang.
Volgens Marianne Schuur van
de organiserende Rotterdamse
Kunststichting heeft Poetrypark
inmiddels ook onder buitenlandse
groeperingen een naam opge
bouwd. Het festival begon inder
tijd in het park bij de Euromast als
opening van de dichtersweek .Poe
try International'. Het verband tus
sen beide zelfstandige organisaties
leggen ook nu nog de dichters.
Dichters die later in de week optre
den tijdens Poetry brengen hun ge
dichten de voorafgaande zondag in
het park. De parkdichters sluiten
zoveel mogelijk aan bij het omrin
gende podiumgebeuren en geven
vaak een .performance' ten beste.
Het vreedzame karakter van
Poetrypark valt steeds weer op..
Volgens Schuur heeft het festival
de afgelopen jaren nooit last gehad
van vormen van discriminatie, me
de door het accent op cultuur in
plaats van politiek.
Optredende dichters waren on
der andere de Chileen Ariel Dorf-
man en de Belg Tom Lanoye. La-
noye verscheen op een nieuwe ha
venblusboot, die hem begeleidde
met stevige stralen rivierwater.
Op twee podia waren onder meer
de Turkse groep ,Dost' te zien met
zogenoemde .anatolpop', ,Lem-
chael' uit Marokko met traditione
le instrumenten, de Malinese kora-
speler Koite, Portugese, een Kaap-
verdische, een Koerdische en Suri
naamse muziekgroepen. De Sene-
galees Youssou N'dour zorgde met
een mengeling van Afrikaanse rit
mes en Arabische zang voor een in
spirerende afsluiting van het festi
val.
In het middengedeelte van het
park duidden bordjes als kebab,
BB met R, tortilla en schaslick de
verschillende eetmogelijkheden
aan. Tussen de kramen door werd
een Turkse doedelzak gespeeld,
voerden Spanjaarden een debat
over de toetreding van hun land tot
de EG, speelden clowns en konden
afro-kapsels worden gefabriceerd.
Verder was er Surinaams en Mo
luks theater te zien, en amuseerden
kinderen zich uitbundig voor een
speciaal podium met poppenspe
lers, clowns en een heuse multira-
ciale kinder-big band.
ROTTERDAM Het college van b en w van Rotterdam wil het 'Witte
Huis' op de monumentenlijst plaatsen. Een voorstel daartoe krijgt de ge
meenteraad van de Maasstad binnenkort te behandelen. Het pand, aan de
Wijnhaven is de oudste hoogbouw in Rotterdam. Architect Molenbroek
werd bij het ontwerpen van het gebouw in 1896 geinspireerd door de
Amerikaanse wolkenkrabbers. (foto anpi
The National Ballet of Canada in Carré
door het National 1
met 'Don Quixote' (Nicoals Berio-
zoff/Ludwig Minkus). Gezien op 21
juni in Carré, Amsterdam.
'L'ile inconnue' (Constantin Patsa-
las/Hector Berlioz), 'Components'
(John McFall/John Adams) en 'Ray-
monda, act III* (Terry Westmore
land/Alexander Glazoenov). Gezien
op 22 juni in Carré, Amsterdam.
AMSTERDAM - De twee optre
dens van het Nationale Ballet
van Canada in Carré hadden het
hoogtepunt moeten zijn van de
Canadese dans in het Holland
Festival. Het is een groot reper
toiregezelschap, in omvang te
vergelijken met ons eigen Natio
nale Ballet. Anders dan bij ons is
het Canadese gezelschap finan
cieel afhankelijk van steun door
het bedrijfsleven en particuliere
organisaties en van (hoge) toe
gangsprijzen. Overheidssteun is
er slechts in zeer beperkte mate.
De sterkere afhankelijkheid
van de welgezindheid van het
publiek heeft blijkbaar invloed
op de repertoirekeus. De twee in
Amsterdam gebrachte program
ma's bestonden uit zeer degelijk
uitgevoerde, maar artistiek ge
zien risicoloze balletten.
De 'Don Quixote' die vrijdag
avond voor een vrijwel uitver
kochte zaal werd gebracht, be
hoort tot het klassieke standaar
drepertoire. Inhoudelijk is het
een draak van een ballet, waarin
Don Quichote en Sancho Panza
platte karikaturen worden, die
met de feitelijke intrige weinig
uit te staan hebben. De ouders
van het meisje Kitri (Yoko Ichi-
no) hebben haar de rijke, maar
weke edelman Camache toege
dacht. Zij heeft echter haar hart
verpand aan de kapper Basilio
(Kevin Pugh). Na tal van als los
zand aan elkaar hangende om
zwervingen kunnen de twee ge
liefden elkaar in de armen slui
ten.
In de traditionele choreografie
ligt de nadruk op de groepsdan-
sen, die vaag de sfeer van Spaan
se dansen of die van zigeuners
oproepen. Pas in de laatste grote
pas de deux konden Ichino en
Pugh laten zien wat ze werkelijk
waard zijn, en dat bleek heel wat.
Het groepswerk was gedegen en
met gevoel voor stijl, de karak
terrollen van Don Quichotte,
Sancho Panza en Camaéhe wer
den met de nodige hilarische
trekjes vertolkt. Stijlvol was ook
het decor van Desmond Heeley,
een realistisch verbeeld tijdloos
Spaans dorpje. Het publiek rea
geerde zeer enthousiast op dit
klassieke spektakel, een genre
dat niet al te vaak in ons land te
Na dit vakwerk was het pro
gramma van zaterdag een teleur
stelling. Dat begon al met 'L'ile
inconnue' van huischoreograaf
Patsalas. Een zeldzaam slappe
vermenging van klassieke tech
niek met quasi moderne varian
ten en kostuums en decor uit een
slecht gesorteerde folklore-win-
kel. Met wijd wapperende mou
wen hollen de mannen in het
rond om weer een vrouw in de
armen te sluiten en op te heffen.
Vals sentiment en loze gebaren.
De uitvoering verguldde de bit
tere pil nog enigszins.
'Components' beloofe alleen al
vanwege de muziek van John
Adams meer spanning. Diens
compositie 'Shaker Loops' uit
1984 is een vurig werk voor strij
kers, helder en overzichtelijk van
opbouw. Choreograaf McFall
heeft er kennelijk met verstopte
oren naar geluisterd. Hij schakel
de maar liefst 27 dansers in, die
de muziek van enorm veel franje
voorzien. Een overdaad aan klas
sieke en hedendaagse elemen
ten, tesamen een inconsequent
en onsamenhangend ratjetoe.
Ook de dansers konden er zicht
baar niet mee uit de voeten.
Als slotballet wederom een
klassieker. De 'Raymonda' is net
als 'Don Quixote' oorspronkelijk
afkomstig van de 19de eeuwse
Russische balletmeester Petipa.
Het Nationale Ballet van Canada
bracht de laatste acte van dit
grootscheepse liefdesdrama.
Van enig verhaal was zodoende
geen sprake. Een opeenvolging
van solo's, pas de deux en
groepsdansen, soms met invloe
den van Russische volksdansen.
De uitvoering was vooral in de
hoofdrollen aanzienlijk minder
dan die van 'Don Quixote'.
ARIEJAN KORTEWEG
Gisella Witkowsky en Rex Harrington in 'Don Quixote' van het National Ballet of Canada. (foto p.r.)
Poetrypark bood ook de kinderen de gelegenheid zich helemaal uit te leven, in dit geval met e
gezicht.
UTRECHT/AMSTERDAM - Nadat Theo Olof vrijdagavond in de Amsterdamse RAI afscheid had genomen als
concertmeester van het Concertgebouworkest verscheen de violist zaterdagavond in het Utrechtse muziekcen
trum 'Vredenburg' om zich daar nog eens te laten huldigen. Na de uitvoering van Tsjaikowski's vioolconcert
dankte Theo Olof het publiek voor de langdurige ovatie. «foto anp»
