Interessant experiment Lyrische Komedie
Kunstsponsoring in
stroomversnelling
LICHT INTERIEUR
H/IRNINK!
La la la Human Steps de grote verrassing
Fania Chapiro zorgt voor
feest van de herkenning
Expositie New Babyion
KIJK UIT
VRIJDAG 21 JUNI 1985
RADIO-TV-KUNST
f Fragment uit '3PV3' van de Lyrische Komedie.
'3PV3', drie opera's op een libretto van Herman
Naber met muziek van Hans Rotman, Bob Dries-
sen en Burckhardt Söll. Regie: Herman Naber,
Frans Strijards en Agaath Witteman. Gezien in De
Balie op 20 juni. Herhalingen op 21 en 22 juni.
AMSTERDAM - Het operadrieluik '3PV3'
drie plots voor drie personen) is door de
Lyrische Komedie op de eerste plaats opge
zet als project over interpretatie. Het bood
drie componisten de mogelijkheid hetzelfde
gegeven op verschillende manieren muzikaal
vorm te geven en het laat tevens zien, hoe
drie verschillende regisseurs daar theatraal
mee aan het werk gaan. De eerste versie, ge
heel traditioneel van opzet, blijkt echter op
twee benen te hinken. De regie van Naber
plaatst het verhaal over een confrontatie van
een man met twee ex-vriendinnen in een her
kenbare huiskamer waar herkenbare men
sen in herkenbare taal een redelijk herken
baar reactiepatroon ontplooien. Bij zo'n si
tuatie past ook traditionele, sterk melodisch
getinte muziek en dat bracht componist
Hans Rotman kennelijk in de problemen.
Zijn verlangen om toch iets meer met dit ge
geven te doen leidde tot een fragmentarisch
aandoend geheel met zangpartijen vol ge
kunstelde intervallen, die niet harmoniëren
met het tamelijk gezapige toneelbeeld en die
elke natuurlijkheid aan de tekst ontnemen.
Eenheid van tekst, muziek en scenische pre
sentatie is voor deze vorm van muziektheater
een eerste vereiste, maar de alledaagsheid
van de dialogen staat hier lijnrecht op het ar
tificiële van de muziek.
In het tweede deel (en verreweg het beste
van de drie) werd dit probleem omzeild door
muziek en regie in het absurde te trekken. De
dialogen zijn hetzelfde gebleven, maar wor
den van meet af aan van de realiteit losge
koppeld door een enscenering, die een semi-
Japanse stilering verbindt met een comme
dia dell'arte-achtige humor en die sterk doet
denken aan de regies van Erik Vos in zijn
beginjaren bij de NieuWe Komedie. De vijf
musici, sterk solistisch optredend, worden
voortdurend bij de handeling betrokken, zo
dat er een wisselwerking ontstaat die duide
lijk de theatrale eenheid bevordert. De hu
mor in de regie van Frans Strijards vloeit bo
vendien geheel voort uit de muziek van Bob
Driessen, terwijl de invloeden vanuit jazz en
revue voor sterk melodisch getinte zangpar
tijen zorgen.
Problematisch vond ik het derde deel met
de ondertitel 'Che ne faremo?' of 'Was sollen
wir mit ihm machen?'. Van het libretto van
Naber zijn nog slechts flarden over, die afge
wisseld worden met citaten van Freud en an
deren. Een 'handeling' is er niet meer en als
uitvloeisel daarvan is ook de regie van
Agaath Witteman sterk geabstraheerd: drie
individujoze personages voeren een soort be
wegingstheater uit, dat meer met gezongen
ballet dan met opera te maken heeft, maar
omdat zangers nu eenmaal de bewegings
techniek van balletdansers missen (we mo
gen al blij zijn, als ze kunnen acteren), is het
resultaat geen vis en geen vlees. De relatie
met de muziek van Burkhardt Söll is mini
maal in die zin, dat er hier geen sprake is van
een eenheid en zeker niet van wisselwerking.
In plaats van een relatie op basis van gelijk
waardigheid zien we een toneelbeeld dat wei
nig meer lijkt te zijn dan een scenische illu
stratie bij een knap geconstrueerde parti
tuur, zodat de werkelijke 'dramatis personae'
zich niet op het speelvlak, maar achter de in
strumenten bevinden (met een terechte
hoofdrol voor slagwerker André Groen). De
onloochenbare kwaliteiten van de muziek
van Söll kunnen niet verhinderen, dat het
derde deel van dit overigens interessante ex
periment daarmee toch zijn doel voorbij
schiet.
Overigens: wie niet geïnteresseerd is in
muziekdramatisch experimenten, maar wel
in mooi en veelbelovend stemmateriaal, kan
in deze drie operaatjes (en met name in het
eerste) zijn hart ophalen aan Anne Marie Dur,
een geboren operazangeres die door de Ne
derlandse Operastichting nog steeds niet
'ontdekt' is.
PAUL KORENHOF
DEN HAAG (ANP) - Het sponso
ren van kunstevenementen door
'het bedrijfsleven is de laatste twee
jaar in een stroomversnelling geko
men. Het is als maatschappelijk
verschijnsel geaccepteerd door zo
wel de kunstwereld, het bedrijfsle
ven als de overheid.
Dit zei directeur Jurriaan Frans
man van de Stichting Sponsors
voor .Kunst gistermiddag bij de
presentatie van het jaarverslag
1984 van de stichting in Den Haag.
Hij sprak de hoop uit de ook de
pers dit verschijnsel heeft aan
vaard, hoewel het de taak van de
media blijft de ontwikkelingen kri
tisch te blijven volgen, voegde hij
er aan toe.
Het bedrijfsleven wordt op het
ogenblik overspoeld mét aanvra
gen om steun uit de wereld van de
kunsten. Over al deze maatregelen
moet worden vergaderd en een be
sluit worden genomen, waarna de
aanvrager moet worden beant
woord. Deze gang van zaken, aldus
de stichting kost niet alleen veel
tijd, maar in de praktijk blijkt ook
dat de projecten vaak niet aanslui
ten op het specifiek belang dat een
bedrijf met kunstsponsoring
beoogt.
De stichting Sponsors vgor
kunst is bezig een bestand op te
bouwen van kunstinstellingen die
graag projecten gesponsord zou
den zien. De bij de stichting aange
sloten bedrijven kunnen van dit
bestand gebruik maken waardoor
zij die projecten kunnen kiezen die
Bedrijfsleven overspoeld met aanvragen
ADVERTENTIE
OOK MEUBELEN, ZEER MODERN EN ZEER BETAALBAAR
NAAST DE GROOTSTE KOLLEKTIE
EIGENTIIDSE VERLICHTING VAN DE RANDSTAD
Haarlemmerstraat 165b Leiden Tel. 071 -13 04 32
Omdat steeds meer ondernemin
gen zelf actief op zoek zijn naar ge
schikte projecten en daar het bu
reau van de stichting bij inschake
len, is volgens die stichting de ver
wachting gerechtvaardigd dat
steeds meer kunstinstellingen hun
projecten bij het stichtingsbureau
melden.
Fransman herinnerde er aan dat
de stichting vorig jaar oktober aan
minister Brinkman van WVC een
uitgewerkt voorstel heeft aangebo
den waarin wordt bepleit dat de
naam van de sponsor mag worden
genoemd op radio en televisie als
een gesponsord evenement wordt
uitgezonden.
De minister zegde toe zich in
Londen te zullen orienteren omdat
het voorstel van de stichting steun
de op de situatie bij de niet-com-
merciële omroep BBC in Groot-
Brittannië. De stichting is er nu te
leurgesteld over dat de minister tot
op heden nog niet heeft gereageerd
op het voorstel. Fransman tekent
daarbij aan dat de stichting het
streven van Brinkman om on
geoorloofde sluikreclame tegen te
gaan respecteert. Een en ander
leidt tot geforceerde constructies,
terwijl het noemen van namen van
sponsors het publieke omroepbe
stel geenzins aantast.
STRIPSPEKTAKEL - Onder de
titel 'Amsterdam verstript' wordt
van 22 juni tot en met 7 juli in het
Glazen Huis in het Amstelpark een
stripspektakel gehouden. Naast de
expositie van strips, waarin Am
sterdam als decor voorkomt, wordt
getoond hoe een stripverhaal ont
staat en wordt opgebouwd. Voor
de gelegenheid zijn speciale strip
pagina's, in verschillende stadia,
door Eric Schreurs, Gerrit de Ja
ger, Hein de Kort, Rudolf Kahl,
Wim Stevenhagen, Ruud de Gref-
te, Erik Heuvel en Fred Julsing.
La la la Human Steps met 'Human
Sex'. Choreografie: Edouard Lock;
muziek: Randall Kay, Louis Seize en
Michel Lemieux. Gedanst door Mare
Boland, Carole Courtois, Claude Go
din, Louise Lecavier en Edouard
Lock. Gezien op 20 juni in Bellevue,
Amsterdam. Aldaar ook op 21, 22, 24
en 25 juni.
AMSTERDAM - Dat kan nou het
leuke van een Holland Festival
zijn. De hele tijd voldoet het keu
rig aan de verwachtingen, kwali
teit waar je dat verwacht en te
genvallers die al waren ingecal
culeerd. Maar dan ineens blijkt
de culturele aandacht voor Cana
da een levensgrote verrassing, in
zich te dragen. La la la Human
Steps is de naam, tot voor kort
bij slechts enkelen hier bekend.
Een 'dans'groep van franstalige
Canadezen uit Montreal, die het
in zich heeft het publiek voor
dans aanzienlijk uit te breiden.
La la la Human Steps paart de
grenzeloze energie en directheid
van een punkband aan het oerde
gelijke vakmanschap van een
dansgroep. Voeg daarbij nog een
heel arsenaal aan hedendaags
vernuft als laserstralen, een
'beammachine', video, synthesi
zers en elektrische gitaren, en
het resultaat is uniek en niet eer
der in ons land vertoond.
Vandaar ook dat 'dans'groep
tussen aanhalingstekens. La la la
Human Steps is veel meer dan
dans. Geluid en lichteffecten
spelen een bijna even grote rol
als de dans. Dansers zingen, be
spelen instrumenten en brengen
geluid voor door op een synthesi
zer aangesloten lichtstralen te
doorbreken.
Toch is de dans het meest ver
bluffende bestanddeel. Vallen en
opgevangen worden is het steeds
terugkerende element. De dan
sers storten zich in hoog tempo
op allerlei manieren ter aarde:
voorover, achterover, draaiend,
hollend of uit stilstand. En tel
kens is er een ander aanwezig om
de val te breken. De timing en
het uithoudingsvermogen doen
je versteld staan. Nooit geweten
dat een mens dergelijke inspan
ningen kan leveren.
'Human Sex' is de titel van de
voorstelling. Edouard Lock, het
brein achter La la la Human
Steps, fungeert als ceremonie
meester. Daarnaast zingt hij, be
speelt instrumenten en doet
soms ook even een dansje. Hij
leidt het thema in door een video
te tonen van een vrouw en man
tijdens de paringsdaad en zegt
dan: het kan natuurlijk ook ab
stracter. Het scherm wordt ge
vuld met een blauw en een geel
vlak, die langzaam van grootte
veranderen.
In de dans wordt vervolgens
dat thema uitgewerkt. De vier
dansers zijn virtuoos en beelden
ieder een karakter uit: het hou
thakkerstype met bakkebaar
den, de clown zonder tanden,
een jonge spring- in't-veld en een
bijna androgyn meisje met Prin-
ce-snor op de bovenlip, wat mij
betreft de absolute ster van de
avond. De dans wordt begeleid
door harde rock of disco, deels
live, deels op band. Lichaamsde
len, die de stralen van beamma
chine of laserapparaat verbre
ken, brengen daarmee ook ge
luid voort, dat varieert van ge
kraak tot heldere tonen. Geluid
wordt daardoor iets met een aan
wijsbare fysiek oorsprong. Niet
alleen de ogen, maar ook de oren
weten niet wat hen overkomt.
De omgangsvormen in de dans
zijn hard, soms op het agressieve
af. Toch straalt er een groot on
derling vertrouwen vanaf, waar
bij steeds ruimte blijft voor
nuanceringen en details in de be
wegingen. Het is een voortdu
rend zich afzetten tegen de an
der, in de overtuiging dat die er
desondanks zal zijn om je op te
vangen. Een mooie metafoor
voor 'Human Sex'. Aan het slot
van de voorstelling wordt het
ook met zoveel woorden gezegd:
'De kwaliteit van de val wordt
bepaald door wie je vangt. Dat
moet je twee aan twee oefenen'.
La la la Human Steps presen
teert zich als een groep die van
zichzelf overtuigd is. Met reden.
ARIEJAN KORTEWEG
In Duivenvoorde
Fania Chapiro, piano, met werken
van Mozart, Beethoven, Schubert,
Schumann en Chopin. Gehoord op 20
juni in Kasteel Duivenvoorde in
Voorschoten.
VOORSCHOTEN - Een tot en
met de laatste stoel en zelfs alle
vensterbanken bezette Marotzaal
heeft gisteravond ademloos ge
luisterd naar het spel van Fania
Chapiro. Hoewel fysiek onmoge
lijk zou men bijna geneigd zijn
dat ademloos letterlijk te nemen
bij het luisteren naar werken van
Mozart en Beethoven op een co-
pie van een piano-forte van And
reas Stein uit 1783: elk zuchtje,
kuchje of papierritseltje ver
stoorde de intieme klank van dit
instrument.
Men hoeft waarlijk geen au-
thenticiteits-fanaat te zijn om
zich te realiseren hoe ver de wol
lige en volumineuze klank van
onze hedendaagse bakbeesten
van overigens prachtig klinken
de vleugels verwijderd is van wat
Mozart bij het componeren in
nerlijk hoorde: een heldere, al
tijd doorzichtige en toch warme
toon, die even genuanceerd kon
zijn als de menselijke stem. Het
is een klank die als het ware tot
luisteren dwingt, met een grote
intensiteit.
Niet alleen Mozart en Haydn,
maar ook de vroege Beethoven
speelt zij op dit instrument, en
terecht: in de Fantasie in c van
Mozart liggen verwijzingen naar
Beethoven besloten, en in de So
nate op.2 no 2 van Beethoven is
Mozart zeer duidelijk aanwezig.
De Broadwood-vleugel die zij
na de pauze bespeelde, is een au
thentiek instrument uit 1820, dat
ondanks zijn robuustere klank
toch duidelijk voor kleinere
ruimten bedoeld is. De keuze
van piano-muziek uit de vroeg-
romantiek was aan instrument
en ruimte aangepast: met de Ara
besque van Schumann, Schu
bert's Impromptu op. 142 no. 4 en
van Chopin de Nocturne op.15
no. 2, vijf Preludes uit op.28 en
de Ballade op.47 in As werd dit
voor velen in de zaal merkbaar
een feest der herkenning. Men
zou Fania Chapiro bepaald te
kort doen door haar recital alleen
'interessant' te noemen. Haar in
strumenten zijn dat zonder meer,
maar haar kunstenaarschap
heeft een voor sommigen mis
schien wat stoffig verleden tot
een levende muzikale werkelijk
heid herschapen.
MIES ALBARDA
DEN HAAG (ANP) - Het Haags
Gemeentemuseum toont van 29 ju
ni tot 9 september werken van het
project New Babylon van Con
stant: maquettes, plattegronden,
schilderijen, tekeningen en grafiek
die een geheel nieuwe stedelijke
omgeving voorstellen.
De tentoonstelling wordt gehou
den ter gelegnheid van de 65ste
verjaardag van Constant Nieuwen-
huys, kortweg Constant genoemd.
Hij hoorde in 1948 met Karei Appel
en Corneille tot de Nederlandse
Experimentele Groep en tot de op
richters van Cobra, de eerste inter
nationale kunstenaarsbeweging in
Europa na het intellectuele en ar
tistieke isolement dat de tweede
wereldoorlog de landen had opge
legd. Eén van de kenmerken van
de Cobra-kunstenaars is de sponta
ne uitdrukkingswijze.
Tussen 1956 en 1969 houdt Con
stant zich voornamelijk bezig met
architectuur, de stad waarin de
mens volstrekt ongedwongen en
vrij kan leven, waarin elke niet-
creatieve werkzaamheid volledig
geautomatiseerd is en waarin de
mens zijn bestaan als nuttigheids-
dier kan opgeven om zich te ver
heffen tot op het niveau van een
scheppend wezen.
Exposities
Leiden
De Lakenhal - Aspecten van Neder
landse tekenkunst 1945-1985; tot 12/8;
di t/m za van 10-17 uur, zo 13-17 uur.
Holiday Inn - beschilderde dienbla
den, stillevens in houtskool en pastel
en gouaches van Els de Vries, t/m 26/
Leids Beleg - Hooigracht, Fred Rohde
exposeert foto's van de percussionist
Neppie Noya, tot eind juni; ma t/m za
i, t/m 11/7; ma 13-18 uur, di, vr
van 10-18 uur, za 10-17 uur, zo 13-17
uur, do ook van 19*21 uur.
Bibliotheek - Nieuwstraat, '75 jaar
Scouting in Nederland', t/m 28/6; ma,
di, woe, vr van 10-17 uur, ma en woe
ook van 19-21 uur, do van 10-21 uur,
za van 10-13 uur.
Stèlling - Lange Mare, tekeningen en
schilderijen van Okke Spierenburg, tl
m 29/6; di t/m za van 12-17 uur.
Rijksmuseum voor Volkenkunde -
Japanse mode en mooie vrouwen, t/m
14/7; di t/m za van 10-17 uur, zo van
13-17 uur.
Galerie Denise Stephan - Bakker-
steeg, Hans Barends, schilderijen,
Per Abramsen, sculpturen, t/m 30/6;
vr, za, zo van 13.30-17.30 uur.
Galerie Oude Rijn - Stille Mare, teke
ningen, aquarellen en houtsnedes/
collage van Tjade Witmaar.
Piggelmee - Jan Vossensteeg, gra-
Studio Statief - Koppenhinksteeg, fo
to's van Linda Roodenburg, t/m 29/6;
woe, za van 12-17 uur.
De Lakenhal - 'Schilderijen zoeken
sponsors', t/m 23/6; di t/m za 10-17
uur, zon- en feestdagen vn 13-17 uur.
LAK-galerie - Pnina Reichman, schil
derijen; tekeningen en litho's van
Hanny Reneman, t/m 30/6.
Warmond
Galerie De Pomp - Dorpsstraat, Cor-
rie van der Kroft, collages, Marianne
Koster-Hartemink, keramiek, t/m 27/
6; di 19-21 uur, woe 10-12 en 14-16 uur,
do, za, zo van 14-16 uur.
van Liesbeth Taminiau-Wouters, t/m
4/7; di van 19-21 uur, woe, do, zo van
14-16 uur, za van 11-16 uur.
Oegstgeest
Kapsalon Jaques van Bellen - Lange
Voort, Erli Esselink, aquarellen, tot 7/
7; di t/m do van 9-18 uur. vr van 9-21
uur, za van 9-17 uur.
Wassenaar
Galerie Henk de Greef - Schoolstraat,
Mayke Thornton, schilderijen, Han-
neke Schuitema, kermamiek, tot 28/6;
di t/m za van 8-18 uur.
Auberge De Kieviet - Stoeplaan,
aquarellen van Isabel van Selms, t/m
25/7; di t/m zo van 9-12 en 15-19 uur.
Noordwijkerhout
Bibliotheek - batikschilderijen
grafieken van Frigitte Holster, sie
den in zilver van Andra en Casper van
Dongen, t/m 5/7; ma, woe en vr van
14-17 uur en 19-21 uur, do van 10-12
Concerten
Klassiek
Het Barokensemble Voorschoten
geeft zondagmiddag een concert in de
Dorpskerk van Zoeterwoude. Het
programma vermeldt drie werken uit
de Engelse barok., te weten een or
kestsuite van Purcell, een concerto
van Mudge en één van de bekende
symfonieën van Boyce. Voorts zal
worden uitgevoerd het concert voor
fagot en orkest in F nr. 16 van Anto
nio Vivaldi. Solistische medewerking
wordt verleend door de barokfagot-
tiste Trudy van der Wulp uit Leiden.
Het concert wordt besloten met een
compositie van Stamitz. De toegang
is gratis, de aanvang half drie.
Aan Gijsbert Kok wordt zaterdagmid
dag de mogelijkheid geboden het or
gel van de Hartebrugkerk te bespe
len. Dit wekelijkse wandelconcert on
der auspiciën van de Stichting Orgel-
stad Leiden begint drie uur.
Het lunchconcert in de Hooglandse
kerk op woensdagmiddag wordt ver
zorgd door Tjeerd v.d. Ploeg. Deze or
gelbespeling begint om half één.
De universitaire geschiedenis van Or-
léans vanuit Leiden belicht. Aldus
luidt de titel van een tentoonstelling,
die tot 19 juli in de Leidse
Den Haag
i Yvonne Keuls.
Circustheater
vr 21, za 22,20.15 uur, HF, Nederlands
Dans Theater met 'Dream Time'
'Dumbarton Oaks' 'Balletscènes' 'Lie-
der eines fahrenden Gesellen', m.m.v.
Rachel Ann Morgan, sopraan en Het
zo 23, 12.15 uur, Scheveningen Zon
dagconcert met Liesbeth List, Ram
ses Shaffy en het trio Louis van Dijk.
zo 23, 20.15 uur, Egyptische folklore.
di 25, woe 26,20.15 uur, Opera Forum
'Die Csardasfürstin' van Kilmèn.
do 27 t/m woe 3, 20.15 uur, 'America
Tropical', dans, zang en muziek uit
o.a. Latijns-Amerika.
di 25, 20.15 uur, Zomerserie Kunst
kring Diligenia, Haags Blazersensem
ble 'Oktopus' o.l.v. Bastiaan Blom
hert.
woe 26,20.15 uur, Tweede Nederland
se Muziekfeest: de le helft van de 17e
eeuw, m.m.v. Rachel Ann Morgan,
Ruud van der Meer, Het Nederlands
Madrigaal Consort, leden van het Re
sidentie-Orkest.
Amsterdam
vr 21, za 22, 20.15 uur, HF, The Natio
nal Ballet of Canada,
woe 26, première t/m za 29, 20.15 uur,
HF, The Nationale Ballet 'Agon' 'Duo
Concertgebouw
vr 21, 20.15 uur, Radio Symfonie Or
kest o.l.v. Kenneth Montgomery, Ta
mara Pospiszyl, piano,
za 22, 20.15 uur, HF, Nederlands Bla
zers Ensemble o.l.v. Lucas Vis,, Radio
Filharmonisch Orkest o.l.v. Mauricio
Kagel, ASKO Ensemble en Koor, Het
Nederlands Kamerkoor o.l.v. Rein-
bert de Leeuw, Vera Beths, viool, Wil
liam Pearson, bariton,
do 27,20.15 uur, VU-orkest o.l.v. Daan
Admiraal m.m.v. Peter Brunt, viool.
Nieuwe De La Mar
di 25't/m zo 30,20.15 uur, M;
'Een draad in 't donker'
Haasse.
Stadsschouwburg
za 22, zo 23, 20.15 uur, HF, Dramaten
'King Lear' van Shakespeare,
ma 24, di 25, 20.15 uur, HF, Residenz-
theater 'John Garbriel Borkman' van
Henrik Ibsen.
Rotterdam
De Doelen
Poetry International:
ma 24, gr. zaal, foyer, 20.15 uur,
Avond van de Portugese en Brazi
liaanse poëzie.
di 25 t/m do 27, gr. zaal, foyer, 20.15
uur, optreden van buitenlands en Ne
derlandse dichters.
De danser Kevin Pugh in het ballet Don Quichotte, vanavond in het
Amsterdamse Carré. (foto pr.)
